Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Litostratygrafia osadów wyższej części neogenu na obszarze Niżu Polskiego

Kasiński Jacek R., Słodkowska Barbara

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2024

|

T. 209

s. 25--61

PL

W pracy główny nacisk położono na prezentację i dyskusję na temat korelacji osadów wyższej części neogenu na Niżu Polskim. W rezultacie zaproponowano nowy podział litostratygraficzny lądowych osadów wyższego neogenu w basenie niżowym. Skorygowano dane i nazewnictwo, dotyczące dotychczas stosowanych jednostek litostratygraficznych oraz wykreowano i zrewidowano kilka jednostek, które skorelowano z aktualnym podziałem chronostratygraficznym dla obszaru Europy. Zastosowano zasady podziałów litostratygraficznych zgodnie z litologicznymi kryteriami przyjętymi przy tworzeniu nowych jednostek litostratygraficznych. Ważnym zadaniem było ustalenie pozycji stratygraficznej utworów wyższej części miocenu i pliocenu ze szczególnym uwzględnieniem serii brunatnowęglowych oraz rozdzielających je osadów mineralnych. Ramy czasowe weryfikowanego odcinka neogenu są zdefiniowane przez dwa regionalne zdarzenia geologiczne, które zaznaczyły się niemal na całym obszarze Niżu Polskiego: dolną granicę badanego interwału definiuje początek sedymentacji charakterystycznych piasków adamowskich i tworzenia się węgla brunatnego I pokładu środkowopolskiego, a górną granicę stanowi początek glacjacji plejstoceńskiej. Na przeważającym obszarze Niżu Polskiego, poza Polską południowo-zachodnią, profil osadów wyższego neogenu jest na ogół pełny, z niewielką liczbą luk stratygraficznych, chociaż jest widoczne pewne zróżnicowanie regionalne osadów. Jest to spowodowane nieco odmiennym reżimem sedymentacyjnym, stymulowanym najczęściej zmianami geotektonicznymi i związanymi z nimi oscylacjami klimatu. Utwory wyższego neogenu na obszarze Niżu Polskiego są w przeważającej mierze osadami lądowymi, wykształconymi w facjach fluwialnych, limnicznych i telmatycznych.

EN

The paper presents and discusses correlational issues of the upper part of Neogene deposits from the Polish Lowlands. The new lithostratigraphic division of upper Neogene terrestrial sediments in the lowland basin is proposed. The data and nomenclature of hitherto accepted lithostratigraphic units were revised, and several new units have been created and corrected a few units. They have been correlated with equivalents of the obligatory late Neogene chronostratigraphic division scheme for Europe. The principal task of the paper was to determine precisely the stratigraphic position of the upper Miocene and Pliocene formations, especially of the lignite series, and to separate mineral deposits. The time limits of the verified Neogene section have been defined by two regional geological events recorded in almost the whole area of the Polish Lowlands. The lower limit corresponds with the onset of the 1st Mid-Polish seam deposition, and the upper one with the beginning of Pleistocene glaciations. Over most of the Polish Lowlands, excluding south-western Poland, the upper Neogene section is generally complete, with only a few stratigraphic gaps, but a regional sedimentary variability is visible within it, caused by a slightly different sedimentary regime stimulated by geotectonic changes and related climate oscillations. The Late Neogene deposits of the Polish Lowlands are predominantly terrestrial and represent fluvial, limnic and telmatic facies.

2

Main Colouring Minerals in the ‘Poznań Clays’: Case Studies from the Upper Neogene in the Polish Lowlands

Klęsk Jakub, Błachowski Artur, Kruszewski Łukasz, Kubiak Michał, Widera Marek

Inżynieria Mineralna

|

2024

|

Vol. 1, no. 1

145--152

EN

This article is devoted exclusively to three iron minerals that have a decisive influence on the colour of the ‘Poznań Clays’. These are hematite, goethite, and jarosite. Their presence gives the ‘Poznań Clays’, which are the most common and best known Neogene lithostratigraphic unit in the Polish Lowlands, characteristic ‘warm’ colours ranging from yellow through orange to dark red. The presented results were mainly obtained using powder X-ray diffraction and 57Fe Mössbauer spectroscopy.

3

The verification of forecasts of temperature and mineralization of the Lower Jurassic And Lower Cretaceous geothermal waters of the Polish Lowlands Based on data from new drillings performed in the years 2000-2023

Bujakowski Wiesław, Zacharski Piotr, Tomaszewska Barbara, Tyszer Magdalena, Pierzchała Karol, Bielec Bogusław, Pająk Leszek, Kępińska Beata, Szczepański Krystian

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2024

|

T. 40, z. 2

181--203

EN

This work aimed to verify forecasts of temperature and mineralization of the Lower Jurassic and Lower Cretaceous waters in the Polish Lowlands, based on new geological information. In the first part of the articles series, entitled Verification of geothermal conditions in the Polish Lowlands based on data from new drilling performed in the years 2000-2022, an analysis of geothermal conditions is presented, while this work focuses on hydrogeochemical parameters, such as temperature in the top of formations and water mineralization. For this purpose, data from the Central Geological Database (CBDG), the Central Bank of Hydrogeological Data - HYDRO Bank, and from previously published scientific and research works were used. In the years 2000-2023, twenty-four exploration wells with a depth exceeding 1000 m below ground level were drilled and documented in the Polish Lowlands, providing information on the temperature and mineralization of waters taken from the Lower Jurassic or Lower Cretaceous formations. The assessment of spatial changes, as in the first part of the work, was performed with the use of QGIS Desktop 3.24.1 software, which is geoinformation software (GIS ) that allows viewing, editing, and analyzing spatial data and the creation of maps. The presented analysis made it possible to make a spot, local correction of the projected course of the isoline in relation to the maps published earlier in the Atlas of geothermal resources in the Polish Lowlands. Mesozoic Formations developed in 2006, edited by Wojciech Górecki.

PL

Celem pracy była weryfikacja prognoz temperatury i mineralizacji wód dolnej jury i dolnej kredy na Niżu Polskim, na podstawie nowej informacji geologicznej. W pierwszym z serii artykułów, pt. Weryfikacja uwarunkowań geotermalnych na Niżu Polskim na podstawie danych z nowych wierceń zrealizowanych w latach 2000-2022, przedstawiono analizę warunków geotermalnych, natomiast w niniejszej pracy zwrócono uwagę na parametry mające wpływ na warunki hydrogeochemiczne, tj. temperaturę w stropie utworów oraz mineralizację wód. W tym celu wykorzystano dane z Centralnej Bazy Danych Geologicznych (CBDG), Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych - Bank HYDRO oraz z dotychczas opublikowanych prac naukowo-badawczych. W latach 2000-2023 wykonano i udokumentowano na obszarze Niżu Polskiego 24 otwory poszukiwawcze o głębokości przekraczającej 1000 m p.p.t dostarczające informacji o temperaturze i mineralizacji wód ujmowanych z utworów dolnej jury lub dolnej kredy. Ocenę zmian przestrzennych, tak jak w przypadku pierwszej części pracy, wykonano z wykorzystaniem oprogramowania QGIS Desktop 3.24.1, oprogramowania geoinformacyjnego (GIS) umożliwiającego przeglądanie, edytowanie i analizowanie danych przestrzennych oraz tworzenie map. Zaprezentowane analizy pozwoliły na dokonanie punktowej, lokalnej korekty prognozowanego przebiegu izolinii w odniesieniu do publikowanych wcześniej map w Atlasie zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje mezozoiku opracowanym w 2006 r., pod redakcja naukową Wojciecha Góreckiego.

4

Verification of the geothermal conditions in the Polish Lowlands based on data from new drilling performed in the years 2000-2022

Bujakowski Wiesław, Zacharski Piotr, Bielec Bogusław, Tyszer Magdalena, Pierzchała Karol, Tomaszewska Barbara, Pająk Leszek, Kępińska Beata, Szczepański Krystian

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2023

|

T. 39, z. 1

193--216

EN

The aim of the presented work was an attempt to verify the geothermal conditions in the Polish Lowlands (Lower Jurassic and Lower Cretaceous reservoir) based on new geological information. The paper presents geothermal conditions in the Polish Lowlands according to the state of recognition at the end of 2022 in order to update the hydrogeothermal conditions in selected regions. Based on the scientific and research works published so far as well as numerous geothermal investments, and geological information from twenty-three new exploratory drilling events performed in the years 2000-2022 (nineteen of which were performed/documented after 2006), the authors undertook to update forecasts of the top surface of Lower Jurassic and Lower Cretaceous formations, the total thickness of these formations and the potential discharge of wells. The analysis was performed using the QGIS Desktop 3.24.1 software, a cross-platform and free open-source geoinformation software application (GIS ) that enables the viewing, editing and analyzing of spatial data and the creation of maps. The correction covered the course of the isolines on all six analyzed maps. The presented analysis made it possible to make a spot correction of the forecasted course of the isoline in relation to the maps published earlier in the Atlas of geothermal resources in the Polish Lowlands. Mesozoic formations developed in 2006, edited by Wojciech Górecki. Information obtained from newly drilled geothermal boreholes enabled the local correction of the forecasted values of individual parameters while maintaining the general trend.

PL

Celem pracy była próba weryfikacji uwarunkowań geotermalnych na Niżu Polskim (zbiornik dolnej jury i dolnej kredy) na podstawie nowych informacji geologicznych. W pracy przedstawiono uwarunkowania geotermalne na Niżu Polskim według stanu rozpoznania na koniec 2022 r. w celu aktualizacji warunków hydrogeotermalnych w wybranych regionach. Na podstawie dotychczas opublikowanych prac naukowo-badawczych, a także zrealizowanych licznych inwestycji geotermalnych, oraz informacji geologicznej z nowych 23 wierceń poszukiwawczych zrealizowanych w latach 2000-2022 (19 z nich wykonano/udokumentowano po roku 2006), autorzy podjęli się aktualizacji prognoz zalegania stropu utworów jury dolnej i kredy dolnej, miąższości całkowitej tych utworów oraz potencjalnej wydajności ujęć geotermalnych. Analizę wykonano z wykorzystaniem oprogramowania QGIS Desktop 3.24.1, wieloplatformowego, wolnego i otwartego oprogramowania geoinformacyjnego (GIS ) umożliwiającego przeglądanie, edytowanie i analizowanie danych przestrzennych oraz tworzenie map. Korekta objęła przebieg izolinii na wszystkich sześciu analizowanych mapach. Zaprezentowane analizy pozwoliły na dokonanie punktowej korekty prognozowanego przebiegu izolinii w odniesieniu do publikowanych wcześniej map w Atlasie zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje mezozoiku opracowanym w 2006 r., pod redakcją naukową Wojciecha Góreckiego. Informacje uzyskane z nowo wykonanych otworów geotermalnych pozwoliły na lokalną korektę prognozowanych wartości poszczególnych parametrów przy zachowaniu ogólnego trendu.

5

Wstępne rozpoznanie śladów eksploatacji kopalin dla budownictwa na Niżu Polskim, na przykładzie okolic wsi Chrząstawa koło Wrocławia

Zagożdżon Paweł P.

Hereditas Minariorum

|

2020

|

Vol. 6

139--150

PL

Przedstawiono wyniki wstępnego rozpoznania reliktów wydobycia różnych kopalin (surowców dla budownictwa), prowadzonego w rejonie wsi Chrząstawa koło Wrocławia. Są to przede wszystkim dawne wyrobiska po eksploatacji piasków budowlanych, glin, a także głazów narzutowych i prawdopodobnie rudy darniowej. Ukazano ogólną charakterystykę tych kopalin, ze szczególnym uwzględnieniem głazów narzutowych. Zwrócono uwagę na pozostałości stosowanej techniki wstępnego dzielenia głazów za pomocą rzadko rozmieszczonych, małośrednicowych otworów wiertniczych. Zwrócono uwagę na duże potencjalne znaczenie poznawcze i edukacyjne tych reliktów oraz ich rolę w poznaniu i zachowaniu dziedzictwa techniki.

EN

The paper presents the results of the preliminary identification of relics of the extraction of various raw materials for construction carried out in the area of the Chrząstawa village near Wrocław. These are mainly former pits after the exploitation of construction sands, clays, as well as erratic boulders and probably meadow ores. The general characteristics of these minerals is shown, with particular emphasis on erratic boulders. The attention was paid to the remnants of the technique of initial boulder splitting – sparsely spaced, small-diameter boreholes. The great potential cognitive and educational significance of these relics and their role in learning and preserving the heritage of technology have been shown.

6

Uwarunkowania geologiczne wybranych wysadów solnych w Polsce i ich przydatność do budowy kawern do magazynowania wodoru

Czapowski G., Tarkowski R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 472

53--81

PL

Podziemne magazynowanie wodoru stanowi alternatywną formę magazynowania energii. Zatłoczony gaz w sytuacji nadwyżek energetycznych może być uwalniany i spalany w odpowiednich instalacjach w momencie wzrostu zapotrzebowania na energię. Do najbardziej efektywnych form takiego magazynowania należą kawerny w wysadach zbudowanych z soli cechsztynu, które na obszarze Niżu Polskiego intrudowały w nadległe utwory mezozoiku. Siedem spośród 27 wysadów solnych spełnia parametry geologiczne (minimalna grubość serii solnej rzędu 1 km, maksymalna głębokość występowania zwierciadła solnego <1 km), pozwalające je wskazać jako przydatne do budowy kawern magazynowych wodoru. Do najlepszych/optymalnych struktur należą wysady Rogóźno i Damasławek oraz w równym stopniu przydatne są dwa bliźniacze wysady – Lubień i Łanięta. W świetle obecnej wiedzy geologicznej mniej perspektywicznymi strukturami są wysady Goleniów i Izbica Kujawska (wysad Izbica Kujawska wymaga kompleksowego rozpoznania geologicznego). Ostatnią z analizowanych struktur, wysad Dębina, ulokowaną w centrum eksploatowanego odkrywkowo złoża węgla brunatnego „Bełchatów”, uznano za nieprzydatną dla tej formy magazynowania. Opisane wysady solne są również przydatne do magazynowania innych gazów np. gazu ziemnego czy powietrza, gdyż ich magazynowanie wymaga spełnienia podobnych warunków geologicznych.

EN

Underground hydrogen gas storage might be the alternative energy supplier. Filled-up during energy surplus could be utilized during energy shortage by combustion in special installations. Salt caverns within the salt domes are being considered as one of the optimal places for such energy storage. Caverns within the domes of Zechstein salts that intruded into the surrounding Mesozoic strata of the Polish Lowlands are among the most effective underground storages. Seven out of 27 analyzed salt domes have been recommended for hydrogen storage construction based on the geological parameters (i.e. minimum thickness of the salt body should be about 1 km and its top at a depth less than 1 km). The best structures are the Rogóźno and Damasławek domes and two twin-forms – the Lubień and Łanięta domes of equal usefulness. Less perspective structures, based on the present geological knowledge, are the Goleniów and Izbica Kujawska domes. The latter would still require basic geological work. The last analyzed structure, the Dębina dome, located in the centre of the active lignite open-pit “Bełchatów”, has been excluded from future consideration. These salt domes are also suitable for the storage of other gases, i.e. natural gas and air, as their storage requires similar geological setting.

7

Potencjał geotermalny zbiorników mezozoicznych Niżu Polskiego do produkcji energii elektrycznej

Sowiżdżał A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2016

|

R. 55, nr 2

105--115

PL

Produkcja energii elektrycznej przy wykorzystaniu niskotemperaturowych zasobów geotermalnych jest technicznie możliwa dzięki zastosowaniu technologii binarnych. W rejonie Niżu Polskiego niskotemperaturowe zasoby geotermalne związane są przede wszystkim z mezozoicznymi zbiornikami geotermalnymi. Największy potencjał hydrogeotermalny związany jest z piaskowcowymi utworami jury dolnej, występującymi w rejonie niecki mogileńsko-łódzkiej oraz niecki szczecińskiej, gdzie temperatury w obrębie zbiornika przekraczają 90°C, a potencjalna wydajność otworów wiertniczych jest odpowiednio wysoka (powyżej 50 m3/h). Znaczny potencjał geotermalny związany jest ze zbiornikiem dolnotriasowym centralnej części Niżu Polskiego, jednak ze względu na niskie parametry petrofizyczne skał zbiornikowych perspektywy produkcji energii elektrycznej należy wiązać w przyszłości przede wszystkim z potencjałem gorących suchych skał dolnego triasu, a nie z zasobami hydrogeotermalnymi.

EN

Electricity production using low-temperature geothermal resources is technically possible by binary technology. The major geothermal resources in the Polish Lowlands are associated with Mesozoic aquifers. The greatest hydrogeothermal potential is connected with the Lower Jurassic sandstone in the Mogilno-Łodz Trough and Szczecin Trough, where the temperature inside the reservoir exceeds 90°C and potential discharge of wells is above 50 m3/h. Significant geothermal resources are associated with the Lower Triassic reservoir in the central part of the Polish Lowlands, however, due to the low petrophysical parameters of reservoir rocks, electricity production should be connecting with the petrogeothermal potential.

8

Mikroorganizmy w solankach mezozoiku Niżu Polskiego

Walczak M., Krawiec A.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 8

420--423

EN

The paper presents the results of the research into the distribution of microorganisms in brines with the TDS (total dissolved solids) concentration of 40–80 g/dm3, located in the Paleozoic platform of the Polish Lowland. Water samples were collected from boreholes extracting water from the Jurassic and Triassic aquifers. The bacteria were detected in all water samples although the total number of microorganisms in the water samples ranged from about 11 · 103 to more than 40 · 103 cells, while their viability ranged from 13% to 100%. The samples contained both heterotrophic and chemoautotrophic, aerobic, and anaerobic bacteria as well as bacteria participating in the transformation of iron and sulphur compounds.

9

Możliwości zagospodarowania zasobów wód termalnych udokumentowanych na Niżu Polskim

Noga B., Kosma Z., Motyl P.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

7852--7861

PL

W pracy przeanalizowano możliwości zagospodarowania zasobów geotermalnych głównie pary wodnej i wody termalnej. Skupiono sie głównie nad wykorzystaniem geotermii do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Dokonano również analizy możliwych wariantów zagospodarowania wody termalnej rozpoznanej na Niżu Polskim z pomocą wykonanych po 2008 roku otworów geotermalnych. Do oceny przydatności możliwej do pozyskania nowych zasobów geotermalnych na Niżu Polskim dokonano porównania ich temperatury i wydajności z parametrami zasobów już eksploatowanych. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że na Niżu Polskim odkryte nowe zasoby wód termalnych mogą być wykorzystywane w ciepłownictwie oraz w balneoterapii i rekreacji.

EN

The paper presents the analyses of possibilities of managing the geothermal resources, mainly water vapour and thermal water. The analyses are focused on the possibilities of using geothermal energy to produce electricity and heat. The geothermal wells made after 2008 was used to help to diagnose the utilization of thermal water located on Polish Lowlands. To assess the suitability of new geothermal resources that could be possible to access on Polish Lowlands, the comparison of temperature and efficiency of the new and already used geothermal resources was conducted. Based on the results it was stated that new geothermal resources located on Polish Lowlands can be used for heating, balneotherapy and recreation.

10

Geologiczne i techniczne uwarunkowania eksploatacji wody termalnej na Niżu Polskim

Noga B., Kosma Z., Motyl P.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

7862--7871

PL

W artykule przedstawiono doświadczenia zdobyte z eksploatacji ciepłowni geotermalnych działających na terenie Niżu Polskim. Na podstawie tych doświadczeń, mogą być oceniana warunki techniczne, które powinny być brane pod uwagę podczas budowy nowych ciepłowni geotermalnych. Przeprowadzone obserwacje dotyczą głównie technologii wykonywania odwiertów, materiałów użytych do ich budowy, materiałów używanych do budowy rurociągów i urządzeń geotermalnych wykorzystywanych w procesie odbioru ciepła.

EN

The article presents the experience gained from the exploitation of geothermal plants operating on Polish Lowland. Based on this experience, the technical conditions, that should be taken into account during the construction of new geothermal plants, can be assessed. The observation concerns the technologies of performing the wells, the materials used for their construction, materials used for construction of pipe-lines and the geothermal devices used in the process.

11

Diageneza a porowatość piaskowców jury dolnej na Niżu Polskim

Kozłowska A., Kuberska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 458

39--60

PL

Analizie petrograficznej i petrofizycznej poddano piaskowce z otworów wiertniczych położonych w strefie Szczecin–Radom. Piaskowce reprezentują głównie arenity i waki kwarcowe, od bardzo drobno- do średnioziarnistych. Głównym typem spoiwa są matriks oraz cementy, wśród których wyróżniono kwarc, węglany, minerały ilaste oraz lokalnie piryt. Największe znaczenie w piaskowcach jury dolnej odgrywa cement kwarcowy, tworzący obwódki syntaksjalne na ziarnach kwarcu. Autigeniczne minerały ilaste są głównie reprezentowane przez kaolinit robakowaty. Występowanie autigenicznego illitu oraz Fe/Mg chlorytów stwierdzono lokalnie. Cementy węglanowe są reprezentowane głównie przez wczesną i późną generację syderytu (minerał szeregu syderyt–magnezyt). Przeważa syderyt wczesnodiagenetyczny, reprezentowany przez syderyt oraz syderoplesyt. Wartości δ18C syderytu mieszczą się w przedziale od –24,50 do –4,56‰PDB, a wartości δ13O wynoszą od –14,37 do –0,33‰PDB. Miejscami występuje syderyt późny o składzie chemicznym syderoplesytu oraz pistomesytu. Ponadto występuje Fe-dolomit/ankeryt oraz sporadycznie kalcyt. Piaskowce jurajskie charakteryzują się bardzo dobrymi i dobrymi właściwościami filtracyjnymi. Dominuje w nich porowatość pierwotna, która często przekracza 20%, a przepuszczalność mieści się w przedziale od 0,001 do 1930,756 mD. Najważniejszymi procesami diagenetycznymi w piaskowcach są kompakcja, cementacja i rozpuszczanie. Kompakcja zredukowała porowatość pierwotną przeciętnie o około 30%, a cementacja – o około 21%.

EN

Sandstones from the boreholes located in Szczecin–Radom area have been subjected to petrographic and petrophysical analysis. Sandstones are represented mostly by quartz arenites and wacks, from very fine- to middle-grained. The main type of cements are matrix and cements, among which quartz, carbonates, clay minerals and locally pyrite were distinguished. Quartz cement occurring as syntaxial overgrowths developed on the quartz grains displays the greatest significance in the Lower Jurassic sandstones. Authigenic clay minerals are represented mainly by vermiform kaolinite. Authigenic illite and Fe/Mg chlorites are locally observed. Carbonate cements are represented mainly by early and late generation of siderite (mineral of series of siderite–magnesite). The early diagenetic siderite represented by siderite and sideroplesite is predominant. The siderite δ18C values are in the range from –24.50 to –4.56‰PDB and δ13O values range from –14.37 to –0.33‰PDB. The late siderite of pistomesite and sideroplesite chemical composition also occurs, but occasionally. Furthermore, there are Fe-dolomite/ankerite and occasionally calcite. The Jurassic sandstones are characterized by very good and good filtration properties. The primary porosity is dominant, it often exceeds 20%, and permeability is in the range of 0.001 to 1930.756 mD. The most important diagenetic processes operating in the sandstones are: compaction, cementation and dissolution. Compaction reduced primary porosity on average by about 30%, and cementation by about 21%.

12

Perspektywy zwiększenia pozyskiwania ciepła geotermalnego w świetle nowych inwestycji zrealizowanych na terenie Niżu Polskiego

Noga B., Biernat H., Kapuściński J., Martyka P., Nowak K., Pijewski G.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2013

|

R. 52, nr 2

75--84

PL

W pracy przeprowadzono analizę nowych możliwości pozyskiwania wody termalnej i energii geotermalnej na Niżu Polskim, gdzie od 2008 roku powstało osiem nowych otworów badawczo-eksploatacyjnych. Otwory te obecnie mogą stanowić podstawę do budowy nowych ciepłowni geotermalnych wykorzystujących ciepło wnętrza Ziemi. Kilka nowych otworów może stanowić samodzielne źródło ciepła dla niskotemperaturowych systemów grzewczych. Aby uzyskać maksymalne schłodzenie wody termalnej we wszystkich przypadkach zaproponowano zastosowanie absorpcyjnej pompy ciepła. Woda wydobywana za pomocą dwóch nowych otworów będzie mogła być wykorzystywana głównie do celów balneoterapeutycznych i rekreacyjnych oraz będzie mogła stanowić dolne źródło ciepła dla sprężarkowych pomp ciepła.

EN

The paper analyzes the possibility of obtaining a new thermal water and geothermal energy in the Polish Lowlands, where since 2008, the eight new operational wells were drilled. These wells can now form the basis for the construction of the new geothermal plants using the heat from the earth inside. Several of them can be used as an independent source of heat for low temperature heating systems. In order to obtain a maximum cooling in all cases the use of an absorption heat pump was recommended. Water extracted from two of the new wells is designed mainly for recreation and therapy and as a heat source for the heat pump compressor.

13

Analiza parametrów otworów geotermalnych wykonanych na Niżu Polskim pod kątem możliwości budowy siłowni binarnych wykorzystujących ciepło wnętrza Ziemi

Noga B., Biernat H., Kapuściński J., Martyka P.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2013

|

R. 52, nr 2

127--139

PL

W pracy przedstawiono przegląd siłowni binarnych działających na świecie w warunkach zbliżonych do tych panujących na Niżu Polskim. Skupiono się głównie na tych, w których wykorzystywana jest woda termalna o temperaturze około 100°C. Przeanalizowano również parametry wody termalnej możliwej do pozyskania na Niż Polskim za pomocą już wykonanych otworów geotermalnych, w których wykonywane były pompowania pomiarowe.

EN

This paper presents an overview of the binary power plants operating all over the world in the conditions similar to those prevailing in the Polish Lowlands. The paper is focused mainly on those power plants in which the thermal water’s temperature is around 100°C. The parameters of the thermal water possible to raise on the Polish Lowlands are also analyzed by using already completed geothermal wells, in which the pumping test were performed.

14

Kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe na Podhalu i Niżu Polskim jako przykłady bezpośredniego wykorzystania wód geotermalnych w Polsce

Hałaj E.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2012

|

R. 51, nr 2

3--15

PL

W Polsce wody geotermalne stosowane są głównie w ciepłownictwie oraz w balneorekreacji i balneoterapii. Wykorzystanie wód geotermalnych w uzdrowiskach i ośrodkach rekreacyjnych stanowi łącznie około 7% bezpośredniego wykorzystania, z czego na obiekty balneorekreacyjne przypada około 2,5%. Geotermalne ośrodki balneorekreacyjne, baseny i „aquaparki” zyskują coraz większą popularność. W latach 2006–2011 zostało oddanych do użytku osiem nowych takich ośrodków. Spośród nich aż pięć znajduje się na Podhalu. Są to Aqua Park Zakopane, Termy Szaflary, Kąpielisko Geotermalne na Polanie Szymoszkowej, Terma Bukovina w Bukowinie Tatrzańskiej oraz Terma Bania w Białce Tatrzańskiej. Pozostałe trzy ośrodki znajdują się na obszarze Niżu Polskiego. Należą do nich Termy Mszczonów, Termy Uniejów, Geotermia Grudziądz. Kolejne ośrodki są w fazie budowy lub planowania, a już istniejące ośrodki są rozbudowywane. W artykule przedstawiono podstawowe parametry wód geotermalnych wykorzystywanych w basenach oraz informacje na temat infrastruktury wymienionych ośrodków. Podano także lokalizacje ośrodków, które są planowane.

EN

Direct use of geothermal waters in Poland consist of district heating, balneotheraphy and balneorecreation, heating up a lawn of a football playground. Applications in resorts and balneorecreational centers give 7% of direct uses of geothermal waters overall and balneorecreation itself representing 2,5%. Balneorecreational centers using geothermal waters, swimming pools and "aqua parks" are more and more popular recently. In 2006 – 2011 there were 8 new centers built in Poland. Five of them are located in the Podhale region: Aqua Park Zakopane, Termy Szaflary, Kąpielisko Geotermalne Polana Szymoszkowa, Terma Bukovina in Bukowina Tatrzańska and Terma Bania in Białka Tatrzańska. Another 3 centers are located in the Polish Lowlands: Termy Mszczonów, Termy Uniejów and Geotermia Grudziądz. Some next balneorecreational centers are planned or are underway, some existing centers are being developed. In the paper there are given basic parameters of geothermal waters which are used in swimming pools as well as information on the infrastructure. Moreover, the locations of the planned centers are indicated.

15

Dawne informacje o poszukiwaniach soli w Wielkopolsce i na Kujawach

Skoczylas J.

Przegląd Górniczy

|

2012

|

T. 68, nr 6

56--62

PL

Zasygnalizowano uwarunkowania historyczne i gospodarcze związane z przebiegiem poszukiwań oraz eksploatacją soli kamiennej do początków powstania II Rzeczpospolitej. Przedstawiono mniej znane dane o występowaniu, poszukiwaniu i eksploatacji soli na Niżu Polskim, głównie w Wielkopolsce, na Kujawach i częściowo na Pomorzu. Jedne z pierwszych wzmianek znajdują się w dziełach M. Kromera, a także G. Rzączyńskiego, K. Kluka, J.B. Puscha czy L. Zejsznera. Zaprezentowano ponadto rozwój poszukiwań złóż soli w Wielkim Księstwie Poznańskim, w którym udział brali m.in. A. Humboldt, A. Rost, M. Levy, B. Moszczyński. Wreszcie przedstawiono pierwsze opracowania polskich uczonych z okresu tworzenia się, po latach niewoli, państwa polskiego, głównie H. Arctowskiego, W. Friedberga, R. Rosłońskiego, B. Świderskiego.

EN

Historical and economic conditionings connected with the course of exploration and exploitation of rock-salt to the beginnings of the origin of the II Republic of Poland were indicated. Lesser-known data related to the occurrence, exploration and exploitation of salt in the Polish Lowland, in the Kujawy region and partly in Pomerania were presented. One of the first references are mentioned in the works of M. Kromer, as well as G. Rzączyński, K. Kluk, J.B. Pusch and L. Zejszner. Moreover, the development of salt deposits exploration in the Grand Duchy of Poznań, in which participated among others A. Humboldt, A. Rost, M. Levy and B. Moszczyński, was described. Finally, the first studies of Polish scientists in the period of creation, after years of lack of independence of the Polish state, chiefly H. Arctowski, W. Friedberg, R. Rosłoński, and B. Świderski, were presented.

16

Transformation from natural (thermal contraction) to anthropogenic (resource exploitation) depressions in the Krotoszyn-Koźmin-Raszków area (Polish Lowland)

Stankowski Wojciech

Geologos

|

2012

|

Vol. 18, No. 1

43--50

EN

An exceptional concentration of almost identical depressions exist near the small towns of Krotoszyn, Koźmin and Raszków (southern Wielkopolska). Their origin is, however, different from that of the typical post glacial-relief: they are Man-made enlarged thermal-contraction structures that developed at the very end of the Middle Polish (Warthian) glaciation and during the North Polish (Weichselian) glaciation, most probably under periglacial conditions.

17

Wykorzystanie chemizmu wód głębokich poziomów wodonośnych Niżu Polskiego na wstępnym etapie oceny ich przydatności do lokowania dwutlenku węgla

Razowska-Jaworek L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (1)

87--94

PL

Aby ocenić przydatność zbiorników do składowania CO2 należy przeprowadzić szczegółową analizę warunków hydrogeologicznych i parametrów zbiornikowych w celu zidentyfikowania wszystkich potencjalnych dróg przepływu wód podziemnych. Tego typu badania są jednak drogie i zajmują dużo czasu. Dlatego też, przed ich rozpoczęciem, można przeprowadzić wstępne badania hydrogeochemiczne, polegające na ocenie stopnia przeobrażenia składu chemicznego wód i szczelności badanych zbiorników wodonośnych, na podstawie wskaźników: rNa/rCl i Cl/Br oraz mineralizacji wód. Stopień przeobrażenia chemizmu wód podziemnych zależy od głębokości ich zalegania, obecności nieprzepuszczalnego nadkładu, odległości od wychodni oraz obecności drożnych systemów szczelin i uskoków. W celu uproszczenia interpretacji hydrogeochemicznej na podstawie stopnia przeobrażenia wód wydzielono sześć tzw. typów genetycznych wód. Na Niżu Polskim analizie poddano wody z poziomów wodonośnych permu, karbonu, triasu dolnego i górnego, jury dolnej, środkowej i górnej oraz kredy. W przedziale głębokości 280–4907 m, mineralizacja wód wynosi od 0,5 do 458,4 g/l. W piętrze jurajskim występują wody o zróżnicowanych typach genetycznych, od wykluczających lokowanie dwutlenku węgla typów 1 i 2, do bardziej odpowiednich dla lokowania typów 3 i 4. Wody w zbiornikach triasowych są przeważnie typu 4–6, czyli wskazujące na bardziej korzystne warunki do lokowania CO2. Najlepsze warunki do lokowania występują w wodach piętra permskiego, gdzie dominują typy genetyczne 5 i 6.

EN

A detailed study of site hydrogeology, hydraulic properties of formations, and identification of all potential leakage pathways must be performed during an analysis of suitability for carbon dioxide storage. Prior these investigations, a preliminary hydrogeochemical analysis might be carried out, based on investigations of the geochemical maturity of groundwater and isolation of aquifers, measured by TDS, Na/Cl and Cl/Br ratios. Six types of groundwater, according to the degree of geochemical maturity and isolation, have been identified in the Polish Lowlands; from the modern freshwaters that contact with meteoric waters (types 1 and 2), to the oldest, stagnant, highly mineralized brines (types 5 and 6). The Carboniferous, Permian, Triassic and Jurassic aquifers, between 290 and 4907 m depth, contain waters of 0.5–458.4 g/l TDS. The geochemical maturity of waters depends on the depth, presence of impermeable caprock, distance from the outcrops and presence of faults and fractures. The waters in the Jurassic reservoirs are of different types, from types 1 and 2, which are not suitable for CO2 storage, to types 3 and 4, which are more suitable. The Triassic reservoirs are mostly of types 4 and 6, which are more suitable for CO2 storage. The most suitable for CO2 storage are the Permian aquifers of types 4 to 6.

18

Pierwiastki ziem rzadkich w wybranych złożach surowców ilastych Niżu Polskiego (neogen)

Duczmal-Czernikiewicz A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

419--430

PL

Przedstawiono zawartość pierwiastków ziem rzadkich w złożach neogeńskich surowców ilastych na obszarze Niżu Polskiego. Ziemie rzadkie zbadano w surowych iłach o barwie czerwonej, zielonej oraz w konkrecjach węglanowych. Na podstawie współczynników korelacji, stwierdzono silną dodatnią korelację ziem rzadkich do itru, słabą do kobaltu i cyrkonu. Lekkie pierwiastki ziem rzadkich (La–Eu) wykazują słabą pozytywną korelację z K2O i MgO. Zawartość ziem rzadkich jest zgodna ze średnią ich zawartością w osadach ilastych, jednak obserwuje się wzbogacenie w lekkie ziemie rzadkie odmiany czerwonej w stosunku do zielonej oraz znaczne wzbogacenie w ciężkie ziemie rzadkie konkrecji węglanowych, w stosunku do otaczających je iłów. Zmiany zawartości pierwiastków ziem rzadkich są wynikiem uziarnienia osadów, składu mineralnego i chemicznego a także procesów wietrzenia i związanych z nimi zmian warunków fizykochemicznych.

EN

The paper presents the content of rare earth elements in the Neogene deposits of clay raw materials in the Polish Lowland. Rare earths have been studied in red and green raw clays, and in carbonate nodules. Based on the correlation coefficients, a strong positive correlation between the rare earths and yttrium, and a weak correlation to cobalt and zirconium were found. Light rare earth elements (La–Eu) show a weak positive correlation to K2O and MgO. The content of rare earths is in line with their average contents in clays and shales, however there is enrichment in a red variety of light rare earths in relation to the green variety, and significant enrichment in heavy rare earths of carbonate nodules in relation to the surrounding claystones. Changes in the content of rare earth elements are the result of sediment grain size, mineralogical and chemical composition, weathering processes and the associated changes of physicochemical conditions.

19

Przegląd obecnie realizowanych projektów wykorzystania wód termalnych i energii geotermalnej na niżu Polskim

Noga B., Kosma Z., Biernat H.

Logistyka

|

2011

|

nr 6

PL

W artykule omówiono realizowany obecnie stan wykorzystania wód termalnych i energii geotermalnej na Niżu Polskim. Zaprezentowane są już rozpoczęte i realizowane projekty geotermalne, czyli te, w których wykonane są już otwory eksploatacyjne. Dodatkowo przedstawione zostały projekty geotermalne, które wykonane zostaną na terenie Niżu Polskiego w 2011 i 2012 roku. W tym przypadku zostały przedstawione założenia projektowe co do spodziewanych parametrów rozpoznawanych wód termalnych. W prezentowanej pracy przeanalizowane zostały jedynie te przedsięwzięcia, co do których zostały już rozstrzygnięte przetargi na prace geologiczne.

EN

In the article there is discussed the implemented state of use of the thermal water and the geothermal energy on the Polish Lowland. The geothermal projects, which are presented in this article, are already begun and in all of them the production wells are already constructed. In addition, there are described the geothermal projects, which will be performed in the Polish Lowland in years 2011 and 2012. In case of the future projects, the design assumptions of the expected parameters of the recognized thermal waters are presented. The article is concentrated only on those projects for which tenders for the geological works have already been resolved.

20

Modele prędkościowe na potrzeby sejsmiki na podstawie profilowań geofizyki otworowej

Jarzyna J., Bała M., Krakowska P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2011

|

T. 37, z. 3

447-473

PL

Prędkości fal sprężystych, podłużnych Vp i poprzecznych Vs wyznaczono na podstawie pomiaru sondą FWS oraz w wyniku przetwarzania akustycznych obrazów falowych w aplikacji FalaFWS w systemie GeoWin. Do obliczenia prędkości obu typów fal oraz gęstości objętościowej użyto także teoretycznych wzorów łączących wielkości zależne od składu mineralnego, porowatości, współczynnika nasycenia wodą i rodzaju medium w porach skalnych w programie Estymacja. Porównano uzyskane wyniki w zakresie czasów interwałowych fal P i S, gęstości objętościowej i dynamicznych modułów sprężystości - Younga, ściśliwości objętości i postaci oraz stałej Poissona. Stwierdzono, że gdy nie ma wyników pomiaru w postaci Vp i Vs oraz nie ma zarejestrowanych akustycznych obrazów falowych, program Estymacja jako jedyny daje oczekiwane wyniki. Aplikacja FalaFWS poszerza zakres dostępnych wyników w strefach o niskich prędkościach fali S w stosunku do wyników bezpośredniego pomiaru.

EN

Compressional (Vp) and shear (Vs) elastic waves velocities were determined from logging measurements using FWS tool and acoustic full wavetrains processing using FalaFWS application in GeoWin system. Estymacja program was used to calculate both types of wave velocities (Vp, Vs) and bulk density theoretical formulas, which combine quantities dependent on mineral composition, porosity, water saturation and type of medium in the rock. The results were compared with respect to P and S waves slowless, bulk density and dynamic elastic moduli: Young modulus, bulk modulus, shear modulus and Poisson ratio. It was determined that in the absence of Vp and Vs with a lack of acoustic full wavetrains registration, only the Estymacja program provides the expected results. The FalaFWS application broadens the range of results compared to logging results in depth sections where velocity of mud is higher than the velocity of S wave in formation.