Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Szczątki nosorożca (Stephanorhinus sp.) oraz daniela (Dama dama) odkryte w osadach kopalnego jeziora eemskiego na Równinie Gorzowskiej

Badura J., Ciszek D., Kotowski A., Przybylski B., Ratajczak U., Stefaniak K., Urbański K.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 4

219--226

EN

Erthwork during rebuilding of the S3 route in Gorzów Wielkopolski exposed sediments of a palaeolake. The thickness of the sediment complex reaches 11 m. Two gyttja layers are separated by peats and fluvial sands and muds. The sequence reflects a multiphase development of the lake. Lacustrine sediments overlie Odranian (Saalian) (MOIS 6) glaciofluvial deposits and are covered by Vistulian glacial sediments (MOIS 2). At present, the stratigraphic position of the palaeolake is dated to the Eemian (MOIS 5e), with a probable continuation of the deposition into the early Vistulian (MOIS 5d-4). Rhinoceros bones (more than 100 pieces), including a skull with 24 well-preserved teeth, were discovered in the lower part of the palaeolake sediments. The preliminary expertise report, based mainly on the teeth analysis, allows assigning the rhinoceros remains into the genus Stephanorhinus. The finding of so many pieces of the skeleton of Stephanorhinus sp. in situ is unique on the scale of European scale. Apart from the rhinoceros remains, a single metacarpal bone of fallow deer (Dama dama) was found in the site. This is the first record of extant fallow deer in the Pleistocene of Poland. The palaeolake sediments were sampled and multidisciplinary research is planned to reconstruct the history of the development of this basin. The relationship between the rhinoceros andfallow deer remains with the palaeoenvironment will make it possible to ascertain the conditions in which those animals lived at higher latitudes during the Eemian Interglacial.

2

Podłoże magnetyczne w pomorskim segmencie strefy szwu transeuropejskiego

Petecki Z.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

T. 191

1--72

PL

Interpretacja danych magnetycznych w powiązaniu z danymi grawimetrycznymi oraz sejsmicznymi miała na celu uzyskanie nowych informacji o strukturze podłoża magnetycznego w pomorskim segmencie strefy TESZ w NW Polsce. Zidentyfikowano cztery prowincje magnetyczne (A, B’, B” i C), o zróżnicowanym charakterze magnetycznym, rozdzielone strefami gradientowymi (magnetycznymi lineamentami) Koszalin–Szczecinek–Bydgoszcz–Toruń (KSBT), Szczecin–Stargard Szczeciński–Inowrocław (SSPI) i Słubice–Leszno (SL). Wydzielone prowincje odpowiadają blokom strukturalnym podłoża, a lineamenty magnetyczne są związane z głównymi strefami uskokowymi. Krystaliczna skorupa prowincji magnetycznej B” prawdopodobnie wywodzi się ze wschodniej Awalonii, natomiast w obszarze B’ może stanowić klin krystalicznej skorupy platformy prekambryjskiej wbijający się w skorupę wschodniej Awalonii. Nie da się jednak wykluczyć wersji, że jest to skorupa proksymalnego lub egzotycznego terranu, łuku wyspowego albo pozostałość po pryźmie akrecyjnej. Na podstawie analizy danych magnetycznych zaproponowano tektoniczny model kaledońskiej kolizji między kontynentami wschodnią Awalonią i Baltiką, z przypuszczalnym udziałem dodatkowego bloku skorupy o niejasnym pochodzeniu. W tym modelu zamknięcie morza Tornquista miało miejsce wzdłuż zapadającej ku NE strefy subdukcji, występującej w strefie TESZ.

EN

Magnetic data has been interpreted in conjunction with gravity data and seismic reflection and refraction profiles to provide new information about the magnetic basement structure in the Pomeranian segment of the TESZ in NW Poland. Four distinct magnetic provinces (A, B', B" and C) with significantly different magnetic character and separated by the gradient zones of Koszalin-Szczecinek-Bydgoszcz-Toruń (KSBT), Szczecin-Stargard Szcz.-Piła-Inowrocław (SSPI) and Słubice-Lesmo (SL), were recognized. These provinces are related to individual structural blocks and the identified magnetic lineaments reflect majortectonic discontinuities. The crystalline crust of magnetic province B" is of presumably the Eastern Avalonian origin whereas a crustal wedge of the EEC, indenting the Eastern Avalonian crust, may occur in magnetic province B'. However, another possibility cannot be precluded that this is a proximal or exotic terrane crust, island arc crust or a relic of an accretionary prism. The analysis of the magnetic data resulted in a tectonic model of the Caledonian collision of Eastern Avalonia and Baltica with the presumed participation of an additional crustal block of an unclear provenance. In this model the closure ofthe Tornquist Sea took place along a subduction zone occurring in the TESZ and dipping towards the northeast.

3

The salinity of groundwater in Mesozoic and Cenozoic aquifers of NW Poland - origin and evolution

Kaczor D.

Studia Geologica Polonica

|

2006

|

Vol. 126

5-76

EN

Chemical composition of saline groundwaters occurring in the Mesozoic deposits of NW Poland, based on 285 archival chemical analyses from 113 deep boreholes, shows much similarity within particular aquifers. These are mostly chloride-sodium waters. Chloride-sodium-calcium waters predominate only within the Lower Triassic aquifer. Chloride-sodium-magnesium waters appear only at isolated locations. All the waters studied are typical of a high mineralization (TDS), the latter increases with the aquifer depth up to a maximum of 328 g/dm3 (Objezierze IG-1 well). The TDS of these brines, measured systematically over the last 40 years at production wells in the health resorts Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Świnoujście and Połczyn Zdrój, is nearly constant and directly proportional to the concentration of Cl– ion. The brines in Mesozoic aquifers of NW Poland are polygenetic. Their main components are fossil seawater and meteoric water. Holocene infiltration water is a local admixture in the upper part of the Mesozoic succession only. The hydrochemical indicators (Br–:J–, Cl–:J–, Cl–:Br–, Ca2+:Sr2+, rNa+:rCl–) and the isotope ratios of oxygen, hydrogen and strontium suggest that the salinity of waters in the Mesozoic deposits is related to their marine origin and, to a lesser extent, to the dissolution of Zechstein and Triassic salts. Dissolution of Zechstein salts could occur in contact zones with groundwaters within the Mesozoic until the chemical balance between them has been established. Such contacts are currently observed at base of the Lower Triassic rock as well as in 18 salt structures piercing the Triassic aquifers. Brines within the Triassic rock contain an admixture of residual (evaporite-related) liquids associated with the Zechstein and Triassic salt series. The saline waters within the Mesozoic rock complex are under pressure, which enables their upward migration through a system of fractures and faults towards the Cenozoic aquifers. This process is most intense in hydrogeological windows developed in areas of erosional reduction of the overlying Oligocene clays on uplifted tectonic blocks and salt-cored anticlines. The extent of increased groundwater salinity zones in Cenozoic deposits depends on flow directions in the active circulation zones. Therefore, these salinity zones, which occupy 33% of the study area, do not always coincide with the zones of brine ascension. The ascent of saline water is hazardous to the quality of Major Groundwater Reservoirs (MGR). This concerns the MGRs of Uznam (101) and Wolin islands (102), Rościno (103) and Dębno (134), as well as large municipal groundwater intakes, such as those in Świnoujście (“Wydrzany”), Wolin, Trzebiatów, Gryfice, Kołobrzeg (“Rościęcino” and “Bogucino”), Koszalin, Goleniów, Nowogard, Gryfino (“Tywa” and “Dolna Odra”), Krzypnica, Stargard Szczeciński, Choszczno, Wałcz and Czarnków locations.

4

Reologiczny model litosfery w strefie szwu transeuropejskiego (TESZ) wzdłuż profilu sejsmicznego LT-7 (NW Polska - SE Niemcy)

Jarosiński M., Poprawa P., Beekman F.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 11

1073-1081

PL

Modelowanie reologii litosfery przeprowadzono wzdłuż przekroju sejsmicznego LT-7. Przecina on w poprzek strefę szwu transeuropejskiego (TESZ), cechującą się znaczną oboczną zmiennością struktury skorupy ziemskiej oraz reżimu termicznego. W zależności od warunków fizycznych oraz składu mineralnego deformowanego ośrodka skalnego, przypisywano mu styl deformacji kruchy lub podatny. Przyjęto, że wielkość naprężeń dyferencjalnych w warstwach kruchych ograniczona jest tarciem na powierzchniach uskoków, natomiast w warstwach podatnych oporem pełźnięcia dyslokacyjnego sieci krystalicznej. Jako dane do przeprowadzonych analiz wykorzystano sejsmiczny model prędkościowy wzdłuż refrakcyjnego przekroju LT-7, rozkład gęstości powierzchniowego strumienia cieplnego wzdłuż przekroju, a także, przez analogię do obszarów sąsiednich, miąższość mechanicznej litosfery oraz produkcję ciepła radiogenicznego. Dla pozostałych parametrów modelowania przyjęto wartości standardowe z literatury. Poszczególnym warstwom modelu sejsmicznego przypisano zgeneralizowany skład mineralny oraz stałe materiałowe, charakteryzujące deformacje podatne. W pierwszej kolejności wykonano profile temperaturowe litosfery, które następnie wykorzystano w modelach reologicznych. Jednowymiarowe modelowanie dla każdego profilu przeprowadzono dla wariantów zmiennych parametrów termicznych, zmierzając do uzyskania płynności zmian strumienia cieplnego z płaszcza i miąższości termicznej litosfery między profilami. Wyliczone wartości strumienia cieplnego z płaszcza są zmienne od 20 mW/m2 na kartonie wschodnioeuropejskim, przez 20-35 mW/m2 w strefie TESZ (z maksymalnymi wartościami w jej SW części), do 25-30 mW/m2 na platformie waryscyjskiej w Niemczech. Miąższość termicznej litosfery w poszczególnych, powyżej wymienionych strefach, wyniosła odpowiednio: 170-200 km, 90-160 km oraz 110-140 km. Główną cechą analizowanego profilu reologicznego, jest osłabienie litosfery w jego centralnej części, tj. na skraju platformy paleozoicznej i w sąsiadującej z nią części TESZ. Strefa tego osłabienia pokrywa się z obszarem podwyższonego strumienia cieplnego. W jej obrębie niemal zanika wytrzymałość górnego płaszcza. Wzdłuż całej pozakratonicznej części profilu, w obrębie środkowej i dolnej skorupy wyraźne zaznacza się strefa osłabienia, stanowiąca warstwę o miąższości ok. 20 km. Osłabienie to powoduje mechaniczne rozdzielenie górnej skorupy i górnego płaszcza. Jedynie na kratonie wschodnioeuropejskim poszczególne warstwy litosfery są mechanicznie spojone ze sobą. Obliczona całkowita wytrzymałość litosfery w kontrakcji zmienia się od 30-50 ×1012 N/m na kartonie wschodnioeuropejskim, przez 15-25 ×1012 N/m w strefie TTZ oraz poniżej 5 ×1012 N/m w SW części strefy TESZ, do 5-15 ×1012 N/m w na platformie waryscyjskiej. Analiza wrażliwości modelu wykazała, że zmienność parametrów termicznych w realistycznych granicach ma znaczny wpływ na wytrzymałość litosfery, lecz nie rzutuje na jej generalne rozwarstwienie reologiczne. Dodatkowo stwierdzono, że niezależne określenie miąższości mechanicznej litosfery jest podstawowym warunkiem sporządzenia wiarygodnego modelu reologicznego dla omawianego obszaru.

EN

The present study concerns rheological structure of the Trans-European Suture Zone (TESZ) and neighbouring tectonic units in Poland and SE Germany, along the LT-7 deep seismic sounding (DSS) profile. The SW-NE trending transect, 560 km in length, crosses the Variscan platform (VP - without its TESZ segment), part of the TESZ composed of external Variscan orogen and its foreland (VSZ- Variscan Suture zone), the Teisseire-Tornquist Zone (TTZ), and terminates on the western slope of the East European Craton (EEC; fig. 1). Both complex crustal structure and significant lateral changes in surface heat flow along the LT-7 profile make it an attractive object for study of the rheological differentiation of lithosphere. 1-D temperature and rheological modelling was performed for 10 sites located along the LT-7 profile. The most important and best-constrained input data are seismic wave velocity structure (fig. 2) and surface heat flow density (fig. 3). A simplified petrological model (fig. 4) based on P-wave velocity differentiation has been founded on a concept of quartz/diorite/diabase/pyroxenite/olivine layering of the lithosphere. Lithosphere temperature profiles for each site were derived by analytical solutions of Fourier 's law, applied to two layer crust model with the mantle being infinite half-space. For analysed sites, for each petrological defined layer constant value of radioactive heat production and thermal conductivity were assumed (fig. 4). For calculations of strength envelopes, Byerlee 'sfrictional law, for brittle layers and powerlaw creep for ductile layers were used. An assumption of wet rheology was generally applied. In order to narrow the range of possible solutions, the rheological models were to fulfill three principal conditions: (1) Thickness of thermal lithosphere should laterally vary from 70 km to 200 km (constrained by extrapolated seismological data). (2) Mantle heat flow and lithospheric thickness should change smoothly from site to site. (3) Cumulative strength of the lithosphere for the strain rate 10^-16 s^-1 should always be higher than 2-10^12 N/m (neotectonic quiescent of the analysed area indicates that the lithosphere sustains plate boundary forces). In spite of poor control on some input data and no restrictive principal conditions, possible solutions of the model fall into a narrow range of options. Performed modelling allowed to estimate cumulative lithospheric strength along the profile (fig. 5a), which changes of more than an order of magnitudefrom 30-50 *10^12 N/m at the edge of the EEC, through 15-25 -10^12 N/m in the TTZ and less then 5-10n N/m in the VSZ, to J 15-10^12 N/m in the VP. Calculated mantle heat flow (fig. 5b) varies in a range from 20 m W/m2 in the EEC, through 20-35 m W/m2 in I lie TESZ (with maximum values at its SW boundary), to 25-30 m W/m2 in the VP. For the same segments of the profile thickness of thermal lithosphere estimated on 170-200km, 90-160 km and 110-140 km (fig. 5c), respectively. Additionally, thermal modelling led also to some constraints on the radioactive heat production in the upper crust. The first-order feature of the obtained rheological section (llg. Sc) is that the transition zone from the VSZ to the VP is extremely weak. As evidenced from coincidence with high surface and manile heat /low, observed mechanical weakening is thermally controlled. The second significant outcome of the model is the existence of i hfological layering of the lithosphere. Apart of the EEC, only two strong layers were recognised, namely uppermost crust and uppermost manile. These layers are separated by extremely weak lower crust, more than 20 km thick. For the lithosphere of the EEC three or lour strong layers were recognised. Some of them might be mechanically welded to each other. Sensitivity of the rheological model to variability of radioactive heat production and surface heat flow has been also examined (fig. 6). Changes of these parameters in realis-lu range lead to significant differences in the shape of strength envelopes and thickness of thermal lithosphere. This leads to the con-i luston, that any independent control on lithospheric thickness would be crucial for improving quality of rheological model.

5

Modelowanie grawimetryczne i magnetyczne wzdłuż profilu LT-7

Petecki Z.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 7

630-633

PL

Wspólne modelowanie danych grawimetrycznych i magnetycznych zostało wykonane wzdłuż refrakcyjnego i szerokokątowego refleksyjnego profilu LT-7, który przecina strefę szwu transeuropejskiego w NW Polsce. Na podstawie wyników modelowania grawimetrycznego stwierdzono, że budowa skorupy jest bardziej skomplikowana niż to wynika z modelu prędkościowego. Dane grawimetryczne wskazują na obecność w górnej skorupie intruzji o wysokiej gęstości oraz złożonej strefy przejściowej między skorupą a górnym płaszczem w rejonie transeuropejskiej strefy szwowej. Dane magnetyczne w rejonie położonym na SW od linii Teisseyre’a - Tornquista zostały zinterpretowane w postaci kontaktu odwrotnie namagnesowanej dolnej skorupy platformy paleozoicznej z normalnie namagnesowanym blokiem dolnej skorupy występującym w strefie szwu transeuropejskiego. Na podstawie wyników modelowania magnetycznego i grawimetrycznego ten kontakt jest nachylony ku NE. Może on wskazywać na szew tektoniczny utworzony w czasie kaledońskiej kolizji Wschodniej Avalonii i Baltiki, w której mógł brać udział dodatkowy blok skorupy niewiadomego pochodzenia. Ten blok może reprezentować klin skorupy Baltiki, skorupę terranu proksymalnego lub egzotycznego, albo skorupę łuku wyspowego.

EN

Simultaneous gravity and magnetic data modelling has been performed along refraction and wide-angle reflection profile LT-7 crossing the Trans-European Suture Zone in NW Poland. The gravity modelling indicates the crust structure is more complicated than revealed by velocity model. Gravity data indicate the presence of a high density body in the upper crust, and a complex transition zone between crust and upper mantle occuring in the Trans-European Suture Zone. Magnetic data SWofthe Teisseyre-Tornquist Line has been interpreted in terms of complex contact reversely magnetized lower crust of Palaeozoic Platform and normally magnetized lower crustal block occuring in the Trans-European Suture Zone. On the basis of magnetic and gravity modelling this contact dips to NE. It may indicate a suture formed due to the Caledonian collision of Eastern Avalonia and Baltica with the presumed participation of an additional crustal block of an unclear provenance. The latter may represent a wedge of the EEC crust indenting the Palaeozoic Platform crust (Eastern Avalonia?). However, this could possibly be a crust of a proximal or exotic terrane or an island arc crust.

6

Przestrzenny model budowy kenozoiku Polski północno-zachodniej na cyfrowych geologicznych mapach ścięcia poziomego

Kurzawa M.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 4

306-312

PL

Sekwencję 11 geologicznych map ścięcia na poziomach od 0 do 200 m p.p.m., w sekcjach co 20 m, wykorzystano do prezentacji budowy kompleksu kenozoicznego. Mapy te ilustrują wzajemne relacje przestrzenne między utworami mezozoiku a osadami trzeciorzędu i czwartorzędu w obrębie analizowanych elementów i jednostek strukturalnych. Na 11 poziomach ścięcia widać wyraźny związek między układem jednostek oraz elementów strukturalnych permo-mezozoiku i wewnętrzną organizacją ich pokrywy kenozoicznej. Przestrzenne zróżnicowanie ukształtowania powierzchni podkenozoicznej i powierzchni podczwartorzędowej oraz miąższość osadów trzeciorzędu i czwartorzędu są dostosowane do budowy tektonicznej permo-mezozoiku. Czytelność zapisu tych zależności na mapach ścięcia poziomego sprawia, że są one doskonałym narzędziem do obserwacji skutków procesów neotektonicznych.

EN

11 geologic maps ofcutting on levels from 0 to 200 m. b.s.L, in 20 m interval, were used for presentation of Cainozoic complex internal structure. Decribed maps present spatial relations between Mesozoic, Tertiary and Quaternary deposits in construction of analysed units and local tectonic elements. Maps of 11 cutting levels show a very distinct connection between tectonic elements and internal construction of their Cainozoic cover. Spatial differentiation pattern ofsub-Cainozoic and sub-Quaternary surfaces relief and thickness of Tertiary and Quaternary deposits are adapted to tectonic framework ofPermo-Mesozoic complex. Distinct record of this adaptation which is visible on maps of geological cutting allows for using them as an excelent tool for neotectonic processes analysis.