Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Węgiel brunatny w łuku Mużakowa – warunki sedymentacji, pozycja stratygraficzna, znaczenie złożowe

Kasiński J. R., Słodkowska B.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2017

|

R. 58, nr 3

20--31

PL

W strefie zaburzeń glacitektonicznych Łuku Mużakowa, na obszarze występowania bogatych złóż węgla brunatnego na obszarze Polski, Brandenburgii i Saksonii (Zagłębie Lubuskie i Zagłębie Dolnołużyckie), osady czwartorzędowe i znaczna część osadów neogeńskich uległy intensywnym deformacjom, W ich efekcie fragmenty kilku pokładów węgla brunatnego zostały wydźwignięte ku powierzchni w postaci łusek i stromych fałdów glacitektonicznych. Struktury te stanowiły w przeszłości przedmiot eksploatacji po obu stronach granicy. Badania palinostratygraficzne pozwoliły stwierdzić, że w skład struktur tektonicznych zostały zaangażowane trzy pokłady węgla z wyższej części profilu neogenu: I pokład środkowopolski. IIA pokład lubiński i II pokład łużycki. Pokłady węgla z niższej części profilu (III pokład ścianwski i IV pokład dąbrowski) nie zostały zaburzone. Liczne świadectwa wpływów morskich w zapisie palinologicznym, mikro- i makrofaunistycznym oraz sedymentologicznym pozwalają stwierdzić, że obszar zachodniej części Ziemi Lubuskiej był w miocenie kilkukrotnie inkorporowany w obręb Zatoki Brandenburskiej Morza Północnego.

EN

On the area of occurrence of rich lignite deposits in Western Poland, Brandenburg and Saxony, in the glaciotectonic deformation zone of the Muskau Arch, both Quaternary and the younger part of the Neogene sediments were extensively deformed. During this process, many fragments of some lignite seams have been uplifted to the soil surface in form of slices and steep glaciotectonic folds. These structures were formerly a subject of mining. Palynological studies displayed than three lignite seams have been involved within glaciotectonic structures. There were: 1st Mid-polish Seam, 2nd A Lubin Seam, and 2nd Lusatian Seam. The lignite seams from the lower part of Neogene 3rd Ścinawa Seam and 4th Dąbrowa Seam has been undeformed. Frequent marine influx are evidenced in palynological, micro- and macrofaunistic and sedimentary record. It confirms that this area was several times incorporated inside area of the Brandenburg Gulf of the North Sea.

2

Identification of processes controlling chemical composition of pit lakes waters located in the eastern part of Muskau Arch (Polish-German borderland)

Lutyńska S., Labus K.

Archives of Environmental Protection

|

2015

|

Vol. 41, no. 3

60--69

EN

Exploitation of lignite within the area of Muskau Arch, carried out from the mid-nineteenth century, contributed to the transformation of the natural environment and changes in water regime. In the post-mining subsidences pit lakes were formed. The chemical composition of waters is a consequence of the intensive weathering of pyrite (FeS2), which is present in Miocene lignite-bearing rock forming the embankments of the lakes. This process leads to the formation of Acid Mine Drainage (AMD) and finally acidification of lake waters. This paper presents results of the identification of hydrogeochemical processes affecting the chemistry of waters from these reservoirs carried out using the speciation and statistical (cluster and factor) analyses. Cluster analysis allowed to separate from the analyzed group of anthropogenic reservoirs 7 subgroups characterized by a similar chemical composition of waters. The major processes affecting the chemistry of waters were identified and interpreted with help of factor and speciation analysis of two major parameters (iron and sulfur).

PL

Eksploatacja węgla brunatnego prowadzona w rejonie Łuku Mużakowa od połowy XIX w. przyczyniła się do przeobrażenia środowiska naturalnego obszaru i zmian w stosunkach wodnych. W poeksploatacyjnych nieckach zapadliskowych formowały się zbiorniki wodne, tworząc tzw. „pojezierze antropogeniczne”. Skład chemiczny wód jest konsekwencją wietrzenia pirytu (FeS2), obecnego w mioceńskich utworach węglonośnych tworzących obwałowania zbiorników. Intensywny proces utleniania siarczku doprowadził do powstania kwaśnego drenażu - Acid Mine Drainage (AMD) i w efekcie do zakwaszenia wód jezior. W artykule zaprezentowano rezultaty identyfi kacji procesów hydrogeochemicznych wpływających na chemizm wód ww. zbiorników, przeprowadzonej z wykorzystaniem analizy statystycznej (analiza skupień i analiza czynnikowa) i specjacyjnej. Analiza skupień pozwoliła na wydzielenie z rozpatrywanej grupy zbiorników antropogenicznych 7 podgrup cechujących się zbliżonym składem chemicznym wód. Dla zdefi niowania głównych procesów decydujących o chemizmie wód zbiorników zastosowano analizę czynnikową oraz analizę specjacyjną dwóch głównych składników wód (żelaza i siarki).

3

Results of microbiological research in the polish part of the Muskau Arch - the largest AMD environment in Poland - final report

Bożęcki P., Rzepa G., Ratajczak T.

Civil and Environmental Engineering Reports

|

2014

|

No. 12

17--26

EN

This work presents the results of microbiological investigations carried out in the Polish part of the Muskau Arch. In this abandoned lignite mining area highly acidified Fe-rich waters have been formed as a result of sulphide oxidation. Microbiological tests have shown that all studied groups of microorganisms exhibit both time and spatial variability. The most common group of microorganisms are bacteria Galionella sp.

PL

W rejonie Łuku Mużakowa prowadzona była eksploatacja m.in. węgla brunatnego. Działalność kopalń w tym rejonie trwała do końca lat 70. XX wieku. Po zakończeniu eksploatacji w obniżeniach terenu powstały liczne zbiorniki wodne, tworzące tzw. pojezierze antropogeniczne. W wyniku utleniania siarczków (głównie pirytu) występujące tutaj wody są bogate w żelazo oraz charakteryzują się bardzo niskim pH. W pracy przedstawiono wyniki badań mikrobiologicznych wykonywanych w polskiej części tej struktury geologicznej. Stwierdzono, że wszystkie badane grupy mikroorganizmów wykazują zmienność zarówno czasową (wynikającą z pór roku) jak i przestrzenną (wynikającą z miejsca pobrania próbki do badań). Wykazano, iż najliczniejszą grupą mikroorganizmów są nitkowate bakterie z rodzaju Gallionella. Stosunkowo liczne są ponadto bakterie Acidithiobacillus ferrooxidans. Ponieważ obie te grupy mikroorganizmów do swojego wzrostu potrzebują tych samych związków chemicznych ich populacje konkurują ze sobą – nawet kosztem ograniczenia tempa rozwoju populacji własnego gatunku.

4

Origin of sulfates in the post-mining lakes in the eastern part of Muskau Arch (Polish-German borderland)

Labus K. M., Skoczyńska-Gajda S.

Geological Quarterly

|

2013

|

Vol. 57, No. 3

561–-566

EN

Exploitation of lignites, carried out within glaciotectonic structures of Muskau Arch, led to formation of numerous post-minng lakes impacted by Acid Mine Drainage (AMD). . The isotopic analyses decribed in this paper allowed for identification of sources of the dissolved sulphates in the waters of two representative lakes. One of the sources of sulfur isotopes could be oxidation of sulphides (supplied in debris sliding from the slopes of waste dumps, which are surrounding the lakes) in the water column. The fraction of oxygen from water in forming the sulphates vary from about 5% to 25% in the first lake, while in the second it falls within the range 25%-85%. The research confirmed that the main source of sulfates in the lakes is the oxidation of pyrite.

5

Transgraniczny Geopark Łuk Mużakowa

Koźma J.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

276-290

EN

The Muskau Arch lies in southern part of Lubuskie voivoship and border zone of Saxony and Brandenburg. It forms glaciotectonical structure well visible in terrain morphology. Inside it, there are disturbed Neogene deposits with brown coal seams. Among the abundant fold and slice structures the numerous brown coal and accompanying glass sands and ceramic clays deposits has been investigated. Underground and opencast mining of brown coal was conducted from the middle of XIX century up to the second part of XX century. Nowadays, many post-mining evidences like antropogenic reservoir and artificial landforms are exposed in the Muskau Arch area. The natural processes of post-mining areas transformation both with the post-industrial cultural heritage and geological phenomenon are protected values as a Geopark. In the year 2006, the Muskau Arch has obtained certificate of the seventh German National Geopark and in the year 2009, of the first Polish National Geopark (National Muskau Arch Geopark). The aims are preservation of geological heritage as well as scientific and teaching purposes. Current efforts are made for establishing the transborder Muskau Arch Geopark, of the European Geopark rank with the UNESCO support.

6

Zagadnienie drenażu kwaśnych wód na terenach po eksploatacji węgla brunatnego – Łuk Mużakowa

Skoczyńska-Gajda S., Labus K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

643--650

PL

W wyniku eksploatacji węgla brunatnego prowadzonej na obszarze Łuku Mużakowa powstała grupa sztucznych zbiorników wodnych, których skład chemiczny jest konsekwencją wietrzenia pirytu (FeS2), obecnego w węglonośnych utworach mioceńskich. Proces ten prowadzi do formowania zjawiska drenażu kwaśnych wód (AMD – Acid Mine Drainage) i w efekcie do zakwaszenia wód zbiorników. W artykule przedstawiono rezultaty interpretacji procesów hydrogeochemicznych, przebiegających w środowisku wybranego zbiornika wodnego zlokalizowanego w rejonie Łęknicy.

EN

As a result of exploitation of lignite within the territory of Muskau Arch – the group of artificial lakes was formed. The chemistry of their waters is a consequence of Acid Mine Drainage (AMD). AMD starts from the intensive weathering of pyrite (FeS2), that is present in miocene lignite-bearing rock forming the banks of the lakes. Finally this process leads to heavy acidification of the water. This paper, presents an interpretation of hydrogeochemical processes that have impact on the certain reservoir, situated within the discussed area.

7

Metal speciation in river bed sediments within the polish part of Muskau Arch geopark

Skoczyńska-Gajda S., Labus M.

Archives of Environmental Protection

|

2011

|

Vol. 37, no. 3

87-99

EN

The object of the investigation was metal contamination of bottom sediments of the Skroda and Chwaliszówka rivers, which are the right contributaries of the Lusatian Neisse river, draining the territory of the so called "anthropogenic lake district". The district came into existence as a result of mining activities in the border of Silesia and Lusatia, which date from the half of 19th century to 1974. The district includes about 100 reservoirs, of the total area of over 150 ha, which are from about 30 to 100 years old. The rocks accompanying the Miocene coal-bearing formations were deposited on waste dumps. The dumps form embankments of the aquifers arising as a result of post-exploitation mining subsidence. The streams dewatering waste dumps inflow directly or indirectly to the Chwaliszówka and Skroda rivers. The pyrite is the mineral present in mine waste material. The pyrite weathering products inflow into surface waters and affect adversely the water quality. In the last stage of migration the pollutants are accumulated in the bottom sediments of rivers and lakes. The samples of bottom sediments of the two rivers were analysed by means of a five-step sequential extraction procedure performed for the partitioning of selected trace metals (Fe, Mn, As, Cr and Al). It was determined that the bottom sediments of the two analysed rivers contain significant concentrations of aluminium and iron. The concentrations of other metals (Mn, Cr and As) are in the range of geochemical background of water sediments in Poland. Concentrations of arsenium, chromium and manganese, which are bound to easy-available fractions (I - exchangeable and II - bound to carbonates) are not significant, so it could be assumed that they are not expected to be released and they do not threaten the river ecological system. There is, however, the possibility of the aluminium and iron re-mobilisation, taking into account the high concentrations of easy-available fractions of these metals in the sediment. Fe and Al are potential source of water contamination, and re-mobilisation of these metals will produce the aggravation of quality parameters of river waters.

PL

Przedmiotem badań był stopień zanieczyszczenia metalami osadów dennych rzek Skroda i Chwaliszówka, prawobrzeżnych dopływów Nysy Łużyckiej, odwadniających obszar tzw. "pojezierza antropogenicznego". Pojezierze to powstało na pograniczu Śląska i Łużyc wskutek działalności górniczej, obejmującej eksploatację węgla brunatnego, prowadzonej od połowy XIX w. do roku 1974. Tworzy je ok. 100 akwenów o łącznej powierzchni ponad 150 ha, o wieku od ok. 30 do powyżej 100 lat. Skały towarzyszące mioceńskim formacjom węglonośnym, zostały zdeponowane jako odpady pogórnicze na zwałowiskach, tworzących obwałowania zbiorników wodnych, które formowały się w poeksploatacyjnych nieckach zapadliskowych. Odcieki ze zwałowisk zasilają bezpośrednio i pośrednio zarówno wody tych zbiorników, jak również wody Chwaliszówki i Skrody. Produkty wietrzenia pirytu, obecnego w odpadach górniczych, przechodzą do wód i wpływają negatywnie na ich parametry jakościowe. W końcowym etapie migracji substancje te zostają zaakumulowane w osadach dennych zbiorników i rzek. Pobrane z obu rzek osady denne poddano pięciostopniowej sekwencyjnej ekstrakcji, oznaczając zawartości metali: Fe, Mn, As, Cr oraz Al. Stwierdzono, że osady charakteryzują się znacznymi stężeniami metali: glinu i żelaza. Koncentracje pozostałych metali w osadach: manganu, chromu i arsenu mieszczą się w granicach tła hydrogeochemicznego osadów wodnych Polski. Stężenia arsenu, chromu i manganu, związanych w postaci frakcji łatwo dostępnych (wymiennej - I i węglanowej - II) są niewielkie, dlatego też można przyjąć, że są one trwale unieruchomione w osadach i nie stanowią większego zagrożenia dla ekosystemu rzek. Istnieje jednak możliwość wtórnej mobilizacji z osadów glinu i żelaza, ze względu na wysokie stężenia tych metali, związanych z frakcjami łatwo dostępnymi. Metale te stanowią potencjalne źródło zanieczyszczenia środowiska wodnego, ich ponowne uruchomienie może spowodować pogorszenie parametrów jakościowych wód rzek.

8

Microbiology of acid waters ans ferruginous precipitates formation in the polish part of the Muskau Arch - preliminary raport

Bożęcki P., Rzepa G., Ratajczak T.

Civil and Environmental Engineering Reports

|

2010

|

No. 4

13-18

EN

This work presents preliminary results of mineralogical, geochemical and microbiological investigations carried out in the Polish part of the Muskau Arch. As a result of sulphide oxidation in this abandoned mining area, highly acidified Fe-rich waters have been formed. Ferruginous precipitates composed mainly of schwertmannite, goethite, jarosite and gypsum accompany them. Both the water chemistry and the rate of the sediments formation vary significantly due to seasonal weather changes and microbiological activity.

PL

W pracy przedstawiono wstępne wyniki badań mineralogicznych, geochemicznych i mikrobiologicznych wykonywanych w polskiej części Łuku Mużakowa. W wyniku utleniania siarczków w tym opuszczonym obszarze górnictwa tworzą się wody bardzo zakwaszone oraz bogate w żelazo. Osady żelaziste składają się głównie z schwertmannitu, goethytu, jarosytu oraz gipsu. Zarówno chemia wody oraz tempo powstawania osadów różnią się znacząco ze względu na sezonowe warunki pogodowe i aktywność mikrobiologiczną.

9

Zagospodarowanie kopalin towarzyszących na przykładzie obszaru dawnego górnictwa węgla brunatnego rejonu projektowanego Geoparku "Łuk Mużakowa"

Koźma J.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2005

|

Vol. 47, nr 2

64-70

PL

W artykule w zarysie przedstawiono historię zagospodarowania glin ceramicznych towarzyszących węglom brunatnym w rejonie Łęknicy, które znajdują się w obrębie glacitektonicznej struktury nazywanej łukiem Mużakowa. Pod względem morfologicznym łuk Mużakowa, położony na pograniczu Saksonii, Brandenburgii i Ziemi Lubuskiej, stanowi pasmo szeregu równoległych wzniesień, o kształcie bardzo dobrze zachowanej podkowy otwartej ku północy. Z punktu widzenia jego budowy geologicznej jest to ciąg szeregu moren spiętrzonych, ukształtowanych w efekcie wieloetapowej działalności lądolodu południowopolskiego i następnie przemodelowanych w okresie zlodowaceń środkowopolskich. W omawianym obszarze spiętrzeniu i wydźwignięciu ku powierzchni uległy osady starszego czwartorzędu oraz trzeciorzędu, które budują struktury typu łusek i różnorodnych fałdów. Głębokość zaburzeń osadów sięga do około 150 m, co stworzyło bardzo dogodne warunki dla prowadzonej od połowy XIX w. eksploatacji, węgli brunatnych i współwystępujących tu jako kopaliny towarzyszące - piasków szklarskich i glin ceramicznych. Obecnie, od końca lat osiemdziesiątych XX w. w omawianym rejonie łuku Mużakowa nie prowadzi się eksploatacji kopalin, a silnie przeobrażony teren pogórniczy okolic Łęknicy, znajdujący się w granicach Parku Krajobrazowego, stanowi miejsce prac dokumentacyjnych nad utworzeniem międzynarodowego obszaru ochrony dziedzictwa geologicznego - "Geopark Łuku Mużakowa".

EN

The paper presents an outline of the history of management of ceramic clays which occur in lignite deposits near Łęknica, within a galcitectonic structure called "Łuk Mużakowa". In the morphological sense Muskau Arch, that stretches in a boundary area of Saxony, Brandenburg and Ziemia Lubuska, represents a stripe of parallel hills with a shape of a very well preserved 'horseshoe' opened towards the north. With the view of the geological structure, it is generally a sequence of moraines, shaped during several stages of activity of the South-Polish glacier and subsequently remolded during the Central-Polish glaciations. Within this area, older Quaternary and Tertiary sediments were pushed forward and uplifted towards the land surface. They form scales and folds of various types. The depth of sediment disturbance reaches down to around 150 m. These good conditions encouraged the development of lignite mining that was conducted till the mid-19th century. Along with lignite mining, other raw materials were mined, such as glass sands and ceramic clays. Nowadays, since the late 1980s, no mining activity has been performed in this region, and the area around Łęknica, which was strongly altered as a result of mining, and now is situated within the landscape park, is being documented in order to create an international geological heritage protection area "Muskau Arch" Geopark.

10

Geological Map Lausitz–Jizera–Karkonosze and Muskau Arch Geopark as examples of cross-border cooperation of the national geological surveys of Poland, the Czech Republic and Germany

Kasiński J. R., Kozdrój W., Koźma J., Krentz O., Opletal M., Stachowiak A.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 8/2

724-730

EN

The article presents the cross-border cooperation of geologists from the Lower Silesian Branch of Polish Geological Institute and the national geological surveys of the Czech Republic and Germany. The current cooperation is discussed on the basis of Geological Map Lausitz–Jizera–Karkonosze as well as on geological research of the Muskau Arch. The Geological Map Lausitz–Jizera–Karkonosze, in 1 : 100,000 scale, with Comments, presents the geology of the north-western part of the Bohemian Massif. A short geotectonic evolution of the area from Neoproterozoic to Cenozoic is presented. The results of Polish-German geological research and inventory of so-called “geotopes” are the basis to establish a cross-border Muskau Arch Geopark.

11

Geotopes of the proposed Muskau Arch Geopark : inventory, classification and evaluation

Kasiński J. R., Koźma J., Gawlikowska E.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 13

73-87

EN

Criteria of estimation of geotope (geosite) value from the viewpoint of different social requirements (museum value, scientific research, nature-knowledge, youth education, countryside science) are not clear nor easy to define. The system of valorisation criteria of geotopes applied by the German Geological Survey looks like a good proposal for answering this question. The system mentioned above has been used for assessment of the geotopes value for the planned "Muskau Arch Geopark" area, located at the crossborder area of Poland, Brandenburg and Saxony. 95 geotopes have been registered and evaluated with the uniform criteria within the whole Geopark area, on both Polish and German sides; 34 of them are located in the Polish part. From the viewpoint of scientific research, 32 geotopes (of these 12 on the Polish side) have been assessed as valuable and of special value. As far as teaching and tourism values were concerned, 32 geotopes (of these 14 on the Polish side) have been evaluated there. In the light of that, the Polish part seems to become a substantial part of the planned Geopark.

PL

Ustalenie kryteriów umożliwiających klasyfikację geotopów (geostanowisk) z punktu widzenia rozmaitego rodzaju zapotrzebowania społecznego (wartość muzealna, badania naukowe, edukacja przyrodnicza młodzieży, krajoznawstwo) budzi wiele wątpliwości. System waloryzacji geotopów stosowany przez Niemiecką Służbę Geologiczną wydaje się być dobrą propozycją wprowadzenia takich kryteriów. Wspomniany wyżej system został zastosowany przy ocenie wartości geotopów na terenie planowanego transgranicznego Geoparku Łuk Mużakowa, leżącego u zbiegu granic Polski, Brandenburgii i Saksonii. Na całym obszarze geoparku, po stronie polskiej i niemieckiej, zinwentaryzowano i poddano ocenie na podstawie jednolitych kryteriów 95 różnych geotopów, z których 34 znajduje się w polskiej części obszaru. Za wartościowe i szczególnie wartościowe z punktu widzenia badań naukowych należy uznać 32 geotopy (w tym 12 w części polskiej), a z punktu widzenia wartości dla edukacji i turystyki - także 32 geotopy (w tym 14 w części polskiej). W świetle tych wyników polska część projektowanego geoparku "Łuk Mużakowa" stanowi jego istotny element.