Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Late Glacial palaeoenvironmental changes in the southern part of the Holy Cross Mountains based on the "Białe Ługi" peatland record

Okupny Daniel, Malkiewicz Małgorzata, Pawłowski Dominik, Ludwikowska-Kędzia Małgorzata, Borówka Ryszard Krzysztof, Forysiak Jacek, Michczyński Adam, Jucha Witold, Cybul Piotr, Żurek Sławomir

Studia Quaternaria

|

2019

|

Vol. 36, Nr 2

119--135

EN

This paper presents the Late Glacial stage of the development of the Białe Ługi peatland in the southern Holy Cross Mountains, based on a comprehensive palaeoenvironmental data. A complex analysis of palynology, Cladocera, sedimentology, geochemistry and 14C dating were used. Organic deposition was initiated during the Oldest Dryas. The sedimentary record of the aquatic and terrestrial ecosystems reflects considerable difference between cooler (Oldest, Older and Younger Dryas) and warmer phases (Bølling and Allerød). Periods of intensified interaction between Aeolian processes and peatland are related to stages of disappearing vegetation and changes in aquatic invertebrate communities. We therefore suggest that peatlands were created as a result of local lithological-structural, tectonic, hydrogeological and morphological conditions, and the peatland development rate was largely influenced by changing climatic conditions, which determined local vegetation development, intensity of denudation processes and water level changes. The results validate significance of selection and use of several methods, as well as value of biogenic deposits from the Białe Ługi peatland as archives of past climate change in the Małopolska Upland. Relatively stable water conditions and uninterrupted biogenic sedimentation in the Late Glacial that were provided by the geological structure and relief suggest the studied peatland is a leading one in the region.

2

An assessment of crop water deficits of the plants growing on the Małopolska Upland (Poland)

Kowalczyk A., Łabędzki L., Kuźniar A., Kostuch M.

Journal of Water and Land Development

|

2016

|

no. 29

11--22

EN

The problem of water scarcity is unfavourable for the economy, with the most significant water deficits felt by agriculture. In Poland water deficits in agriculture are occurring more frequently, causing losses in yield, not only in the Lowland areas but also in the Uplands. This paper presents an assessment of the water deficits at various excedance probability levels for four varieties of field crop and for soil types with various water retention capacity, which occur in the Małopolska Upland. Calculations were performed by balancing the amount of available soil water in the root zone. The study was based on the meteorological data from the Institute of Meteorology and Water Management for the years 1971–2010. Daily precipitation data from six rainfall stations: Borusowa, Igołomia, Książ Wielki, Miechów, Olewin and Sielec was utilised as well as average decadal air temperature, water vapour pressure, wind speed and sunshine hours from the meteorological station at Kraków– Balice. The water deficits at an excedance probability level of 20% fluctuated during the growing season from 5 mm (Phaeozems) to 190 mm (Leptosols). In the Małopolska Upland in soils with a medium capacity to retain water (110–160 mm), water deficits have occurred even in years of average rainfall (with probability 50%). This study confirms the considerable impact of the high variability of the soil and pluvial conditions in the region on the water deficits of the field crops.

PL

Problem niedoboru wody jest niekorzystny dla całej gospodarki, jednak najbardziej i najszybciej niedobory wody odczuwane są w rolnictwie. Na terenie Polski coraz częściej występują braki wody w rolnictwie, i nie tylko, na obszarach położonych na Niżu Polskim, powodując straty w plonach. W pracy przedstawiono ocenę niedoborów wodnych o różnym prawdopodobieństwie przewyższenia, dla czterech gatunków roślin: buraka cukrowego, kukurydzy na ziarno, pszenicy ozimej, ziemniaka późnego oraz na glebach o zróżnicowanych zdolnościach retencyjnych występujących na Wyżynie Małopolskiej. Obliczenia przeprowadzono metodą bilansowania zapasu wody użytecznej w warstwie korzeniowej gleby. W pracy wykorzystano dane meteorologiczne Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej z lat 1971–2010 – dobowe sumy opadów z sześciu stacji (Borusowa, Igołomia, Książ Wielki, Miechów, Olewin i Sielec) oraz średnie dekadowe wartości temperatury powietrza, ciśnienia pary wodnej, prędkości wiatru i usłonecznienia ze stacji meteorologicznej Kraków-Balice. Niedobory wody obliczono metodą bilansowania zapasu wody użytecznej w warstwie korzeniowej gleby za pomocą metody Penmana–Monteitha (ewapotranspiracja wskaźnikowa) [ALLEN et al. 1998; ŁABĘDZKI et al. 2011; 2014]. Badania potwierdziły dużą zmienność warunków glebowych i pluwialnych w tym regionie oraz ich wpływ na niedobory wodne upraw polowych. Niedobory o prawdopodobieństwie przewyższenia 20% wynosiły w okresie wegetacji od 5 mm (na czarnoziemach – Phaeozems) do 190 mm (na rędzinach – Leptosols). Na glebach Wyżyny Małopolskiej o średnich zdolnościach do retencjonowania wody (110–160 mm) niedobory wodne wystąpiły nawet w latach przeciętnych pod względem ilości opadów (o prawdopodobieństwie 50%). W uprawie pszenicy ozimej na czarnoziemach, glebach brunatnych i madach na Wysoczyźnie Proszowickiej niedobory wody nie wystąpiły. Jednocześnie niedobory wody (o prawdopodobieństwie 20%) w uprawie ziemniaka późnego w okresie wegetacyjnym wynoszą od 106 mm (czarnoziemy) do 156 mm (rędziny).

3

Assemblages of molluscs from Sulisławice (Małopolska Upland, southern Poland) and their significance for interpretation of depositional conditions of calcareous tufas in small water bodies

Alexandrowicz W. P.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2012

|

Vol. 82, No. 2

161–-176

EN

Small water bodies, occurring behind barriers across valleys, create very advantageous conditions for the sedimentation of calcareous tufas. These sediments usually contain rich and diversified malacocoenoses. The composition and structure of these associations are closely linked to environmental changes during the accumulation of the sediments. At the Sulisławice locality, the remnants of two barriers, composed of hard, calcareous tufa, were found. Behind them, sequences of granular, calcareous tufas were preserved, forming terraces, elevated up to 3 m above the level of the present stream bed. The age of the sediments was obtained from radiocarbon dating and is referable to the Atlantic Phase. The rich malacofauna, occurring in these tufas, permitted the recognition of four types of faunistic association, in a sequence that corresponds to phases in the development of the water bodies. Three of them are characterised by the dominance of aquatic species and permit the reconstruction of specific features of the body of water. In the fourth association, terrestrial species predominate. A detailed, malacological analysis was the basis for a model of the evolution of the water bodies, occurring behind the barriers. The model is more widely applicable to the sediments of similar origin, frequently found in upland regions of Poland and other parts of Europe.

4

Roślinność kserotermiczna istotnym elementem bioróżnorodności Wyżyny Małopolskiej

Kostuch R., Misztal A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2007

|

T. 7, z. 2b

99-110

PL

Murawy kserotermiczne, występujące w Polsce, są zbiorowiskami niezwykle cennymi, gdyż dzięki obecności w nich gatunków roślin pochodzących z cieplejszych i suchych, głównie stepowych obszarów Europy zwiększają bioróżnorodność krajowych ekosystemów trawiastych. W naszych warunkach klimatycznych roślinność kserotermiczna jest w stanie utrzymywać się tylko w odpowiednich warunkach siedliskowych. Murawy kserotermiczne zajmują na ogół niewielkie powierzchnie, zazwyczaj w ciepłych i suchych siedliskach, głównie na silnie nasłonecznionych stokach i zboczach o południowej ekspozycji. Takie siedliska występują na Wyżynie Małopolskiej, w związku z czym murawy kserotermiczne są tam dość liczne. W wyniku badań stwierdzono, że na terenie Wyżyny Małopolskiej występują wszystkie podstawowe jednostki fitosocjologiczne roślinności kserotermicznej. Ze względu na duży udział w runi roślin kwiatowych zbiorowiska roślinności kserotermicznej przypominają wyglądem step kwietny o niebywałych walorach estetycznych. Podczas kwitnienia urzekają swoim wyglądem i stanowią ewenementy krajobrazowe o dużych walorach, co dla środowiska przyrodniczego nie jest bez znaczenia. Ponadto występując najczęściej w krajobrazie rolniczym, stają się istotnymi czynnikami zwiększającymi jego bioróżnorodność, przyczyniając się również do poprawy walorów estetycznych terenów, na których występują. Ze względu na to, że w naszych warunkach klimatycznych nie tworzą one zespołów klimaksowych, o utrzymaniu ich różnorodności gatunkowej, jak też piękna, w dużej mierze decyduje ingerencja człowieka, polegająca na ochronie przed samozalesieniem.

EN

Xerothermic swards occurring in Poland are extremely important communities since owing to the presence of plants originating from warmer and drier, mainly steppe areas of Europe, they increase biodiversity of the national grass ecosystems. Under climatic conditions in Poland xerothermic vegetation is able to persist only under suitable habitat conditions. Xerothermic swards usually cover small areas, mainly in places where warm and dry habitats occur on strongly sun-heated slopes with southern aspect. The Malopolska Upland is the region where the occurrence of such habitats favours development of xerothermic vegetation, therefore xerothermic swards are quite numerous in this province. Research works conducted for some years revealed that all basic phytosociologcal units of the xerothermic vegetation occur in the area of the Malopolska Upland. Phytosociological characteristics of identified xerothemic plant alliances is the contents of presented paper. Because of a considerable proportion of flowers in their sward, xerothermic plant communities resemble flower steppe of great esthetical value. During their flowering period they charm with their beauty being landscape amenities of considerable environmental importance. Moreover they are more and more often present in the agricultural landscape becoming important factors improving its biodiversity and contributing to improvement of the landscape values of the areas in which they occur. However, due to the fact that under climatic conditions in Poland they do not form climatic alliances, their biodiversity and beauty may be to a great extent preserved by human interference involving their protection against self-a forestation.

5

Main stratigraphical units of the Pleistocene in southeastern Poland and the northwestern Ukraine, and their correlation in Western and mid-eastern Europe

Lindner L., Wojtanowicz J., Bogutsky A.B.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 1

73-86

EN

Basing on key sections of glacial, lake, fluvial and loessy sediments (the latter with palaeosols), 15 stratigraphical units of the Pleistocene were described and correlated for the area of southeastern Poland and northwestern Ukraine. Eight of these units represent glaciations (Narevian, Nidanian, Sanian 1, Sanian 2, Liviecian, Odranian, Wartanian and Vistulian), and seven are interglacials (Podlasian, Małopolanian, Ferdynandovian, Mazovian, Zbójnian, Lublinian and Eermian). Extents of Scandinavian ice-sheets in this area are presented during the described glaciations, accompanied by tentative correlation to the main stratigraphical units of the pre-Pleistocene and Pleistocene in western and mid-eastern Europe.

PL

Na podstawie analizy 42 reperowych profilów osadów lodowcowych, jeziornych, rzecznych, jaskiniowych i lessowych, z zachowanymi w nich glebami kopalnymi, dokonano charakterystyki i korelacji 15 głównych jednostek podziału stratygraficznego plejstocenu SE Polski i NW Ukrainy. Osiem jednostek reprezentuje odrębne zlodowacenia (nawri, nidy, sanu 1, sanu 2=wilgi, liwca, odry, warty i wisły), siedem - odrębne interglacjały (podlaski=augustowski, małopolski, ferdynandowski, mazowiecki, zbójnowski, lubawski=lubelski i eemski). Poza ostatnim zlodowaceniem lądolody skandynawskie wkroczyły na opisywany obszar pozostawiając osady i formy rzeźby wyznaczające maksymalne zasięgi. Prezentowane opracowanie ściśle nawiązuje zarówno do wcześniejszej korelacji osadów lodowcowych i lessów oraz osadów jeziornych i gleb kopalnych na obszarze wyżyn południowopolskich jak też do prac dotyczących korelacji stratygraficznej lessów polskich i ukraińskich. Dzieki tym pracom i uzyskanym materiałom przedstawiono nową próbę korelacji wiekowej osadów czwartorzędowych zachowanych w profilach stratygraficznych w Kotlinie Sandomierskiej, na północnym przedpolu Karpat oraz Wyżynie Wołyńskiej i Podolskiej. Z uzyskanych tą drogą danych widać, jak ważną rolę należy przypisać stratygrafii lessowo-glebowej przy uściślaniu schematu stratygraficznego czwartorzędu. Całość zebranych materiałów pozwoliła na podjęcie próby korelacji głównych jednostek podziału stratygraficznego czwartorzędu zachodniej i środkowo-wschodniej Europy. Korelacja ta dowodzi wyjątkowego znaczenia SE Polski i NW Ukrainy jako obszaru, gdzie zachowały się ślady pobytu lądolodów skandynawskich w czasie 7 kolejnych zlodowaceń (od narwi do warty) oraz gdzie istnieje najlepsza możliwość korelacji tych zlodowaceń z lessami akumulowanymi zarówno w strefach brzeżnych zlodowaceń, jak też w warunkach ekstraglacjalnych.