Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Skały w romańskich murach Małopolski

Bromowicz Jan, Magiera Janusz

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 11

567--575

EN

Early medieval Małopolska (Lesser Poland) covered regions with diverse geologi¬cal structures and, therefore, various rocks of different suitability for the construction, shown up on the surface. Masonry skills of historical builders changed with time. So did their preferences in choosing the rocks and stones of mechanical properties optimal for the stone- masonry techniques of the time and mechanical resistance. Below, we present the rocks that were chosen by the stonemasons, usually foreign, to build what were often the first stone buildings there. We present the preferences and skills of contemporary builders, changing over time, regarding the proper selection of rocks with the desired properties, ensuring sufficient resistance to destruction while allowing the use of an appropriate method of stone processing. An inventory of stones in the available fragments of the walls was made, and their structural and textual features and petrographic composition were identified. Measurements of the size of stone elements in the faces of the walls were also made. Based on the analysis of the geological structure of the building's surroundings, the most probable sources of origin of the rocks used and, if possible, their basic physical and mechanical properties are provided. The order was established in which different rocks were used to obtain the desired effects. It depended on the possibility of obtaining them in particular regions. It was shown that the distance of the construction site from the out¬crops of the rocks used did not exceed 25 km. Examples of the use of different rock properties in various architectural solutions are given.

2

Zachodniogalicyjskie cmentarze z okresu I wojny światowej – niejednoznaczne dziedzictwo w nowych przestrzeniach politycznych

Ruszała Kamil

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 70

131--145

PL

Artykuł omawia cmentarze wojenne z okresu 1914–1918 w Galicji Zachodniej na przestrzeni lat, analizując te obiekty jako niejednoznaczne dziedzictwo, w trzech różnych przestrzeniach: czas wojny (1914–1918), czas postimperialny (1918–1939), czas powojenny (1945–1989). Niniejsze opracowanie pokazuje, w jakim stopniu dziedzictwo wojny zmieniło swoje znaczenie w odbiorze społecznym, biorąc pod uwagę uwarunkowania polityczne. Pierwszy okres charakteryzuje się dwuznacznością: między humanitarną aprobatą i troską o groby poległych żołnierzy a dezaprobatą środowisk artystycznych, które krytykowały architekturę cmentarzy wojennych jako obce style i sztukę, nieprzystającą do istniejącego krajobrazu. Drugi okres odnosi się do okresu po roku 1918 i oswajania z tymi miejscami jako „naszymi” cmentarzami, gdzie w tle dyskurs Legionów Polskich przyćmił znaczenie wielonarodowych armii. Wreszcie trzeci okres dotyczy zapomnienia tych miejsc, marginalnych inicjatyw i niszczenia obiektów. Ich sytuacja zmieniła się wraz z oddolnymi inicjatywami lat siedemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. XX wieku.

EN

The article discusses the war cemeteries of 1914–1918 in Western Galicia over the years, analyzing these sites as an ambiguous heritage, in three different spaces: the war period (1915–1918), the post-imperial period (1918–1939) and the post-war period (1945–1989). This publication shows to what extent the legacy of the war has changed its meaning in public perception, given the political circumstances. The first period is characterized by ambiguity: between humanitarian approval and care for the graves of fallen soldiers, and disapproval by artistic circles who criticized the architecture of war cemeteries as alien styles and art, incompatible with the existing landscape. The second period refers to the period after 1918 and the familiarization with these places as “our” cemeteries, where the discourse of the Polish Legions overshadowed the importance of multinational armies in the background. Finally, the third period concerns the forgetting of these places, marginal initiatives and the destruction of objects. Their situation changed with the grassroots initiatives of the 1970s and 1990s

3

Grave of the Corded Ware culture from Węgrzce, Kraków District

Nowak Maciej, Musiał-Łaczek Barbara, Włodarczak Piotr

Folia Quaternaria

|

2020

|

nr 88

63--78

EN

Grave 3/2016 from site 3 in Węgrzce, Comm. Zielonki, Kraków District was discovered during archaeological excavations preceding construction of a detached house. This was a niche grave, holding two burials: a male aged 38–47 years, and a child 4–5 years old. The recorded funeral rite is characteristic of a cluster of Corded Ware culture cemeteries on the lower Dłubnia River, near Kraków. A vessel recovered from the grave reveals local features characteristic of that cluster. One radiocarbon age determination was obtained for the burial, pointing to ca. 2470–2350 BC as the most likely range. Thus, the grave links with the younger phase of the Final Eneolithic in Lesser Poland.

4

Grave of the Corded Ware culture from site 2 in Aleksandrowice, Kraków District

Peschel Kamil, Włodarczak Piotr

Folia Quaternaria

|

2020

|

nr 88

79--92

EN

Graves from the Final Eneolithic period are very common in the loess uplands of western Lesser Poland (Małopolska). Their predominant form is a catacomb construction, related to the Kraków-Sandomierz group of the Corded Ware culture. A grave from Aleksandrowice, Kraków district, belongs to a smaller group of features known from the western border of this region. The grave goods are comprised of a stone battle-axe and a long blade knife, and the bones of the burial have not survived due to unfavourable soil conditions. The grave construction and the type of furnishing allow us to suppose that the grave was originally covered with a barrow. The faceted stone battle-axe with western stylistic connotations (Bohemia, Central Germany) is a unique find. It is the first find of this type in the western part of Lesser Poland. Based on the nature of the finds, the grave can be dated to around 2700–2500 BC, which means to the younger stage of the “barrow phase” of the Corded Ware culture.

5

Zabezpieczenie drogi krajowej nr 75 na obszarze osuwiska w Tęgoborzu

Miziewicz Adam

Drogi Publiczne

|

2020

|

nr 2-3

45--52

PL

W rejonie Tęgoborza droga krajowa nr 75 jest zlokalizowana w obrębie czynnego osuwiska nr MPL0051. Stanowi to najbardziej niekorzystne połączenie z punktu widzenia zarówno inżynierskiego, jak i komunikacyjnego. W efekcie na przestrzeni lat okazało się, że na terenie Małopolski nie ma miejsca druga tak trudna i skomplikowana sytuacja związana z zabezpieczeniem korpusu drogowego na czynnym osuwisku.

6

13 tuneli w Małopolsce

Kaczor Malwina

Mosty

|

2019

|

nr 2

74

PL

Na początku stycznia PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. podpisały umowę na opracowanie projektu linii kolejowej łączącej Podłęże z Tymbarkiem i Mszaną Dolną. Dzięki temu poprawi się komunikacja w Małopolsce, a także z północy na południe kraju oraz na osi Bałtyk–Bałkany–Morze Czarne. W ramach inwestycji powstanie aż trzynaście tuneli.

7

Ruiny zamków Małopolski – ochrona i udostępnianie

Janczykowski J.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2018

|

Nr 54

92--110

PL

Zainteresowanie ruinami zamków w Polsce i na świecie stale rośnie. Niewątpliwie ta grupa zabytków oprócz wartości historycznych, artystycznych i naukowych posiada najbardziej niewymierne, ale jednocześnie najbardziej istotne dla zwiedzających wartości emocjonalne. Jednocześnie pojawiają się problemy z kategoryzacją, a zatem również z określeniem zasobu. Które ruiny zamków spełniają kryterium „ruiny historycznej”, zatem powstałej w wieloletnim, niejako „naturalnym” procesie niszczenia? Obecnie przyjmuje się dla całej Polski liczbę ok. 120–200 ruin zamków, w samym województwie małopolskim 22. Wprawdzie zainteresowanie już nie odbudową, ale utrwalaniem ruin zamków pojawiło się w Polsce już w drugiej połowie XIX w., jednak intensyfikacja tego zjawiska nastąpiła po II wojnie światowej. Pionierską w skali kraju była konserwacja ruin małopolskiego zamku Lipowiec w latach 1959–70. Roboty budowlane poprzedzone były pełnym zakresem badań: historycznych, archeologicznych, architektonicznych i konserwatorskich. Wypracowane tam zasady działań utrwalających ruiny, ograniczające do koniecznego minimum współczesną ingerencję w zabezpieczany zabytek stosowano wówczas przy konserwacji wielu ruin zamków. W wyniku zmian sytuacji politycznej i ekonomicznej w Polsce lat dziewięćdziesiątych, w szczególności wskutek odzyskania praw przez prywatnych właścicieli, pojawiło się nowe zjawisko: fantazyjna, w minimalnym stopniu oparta na badaniach, rekonstrukcja ruin zamku. W Małopolsce pierwszym przykładem takich działań był zamek Tropsztyn w Wytrzyszczce. Z uwagi na brak dawnych opisów czy rysunków zamku (był on już opuszczony i zrujnowany na początku XVII w.), do 2004 r. pojawiła się tu klasyczna „kreacja konserwatorska”, wzbogacona wprowadzeniem zamiast dachu jednego z budynków lądowiska dla śmigłowca właściciela. Podobnych realizacji tego typu w skali całego kraju pojawiło się wiele, przykładowo Korzkiew, Bobolice, Tykocin, tzw. „Zamek Przemysła” w Poznaniu i wiele innych. Wszystkie mają podobne cechy: wskutek braku danych o pierwotnym wyglądzie są niemal w pełni kreacjami architektonicznymi nawiązującymi jedynie do formy zamku. Dla uporządkowania kwestii doktrynalnych Polski Komitet Narodowy ICOMOS po kilku konferencjach poświęconych tej problematyce sformułował i przyjął na Walnym Zgromadzeniu w Warszawie w dniu 4 grudnia 2012 r. Kartę Ochrony Historycznych Ruin. W oparciu o sprecyzowane w tym dokumencie zasady prowadzone są obecnie prace zabezpieczające ruiny wielu zamków. W artykule szczegółowo przedstawiono uwarunkowania i zakres prowadzonych obecnie prac w dwóch ruinach małopolskich zamków: Tenczyn i Rabsztyn, krótko prezentując również działania w zamkach w Rytrrze, Muszynie, Dobczycach i in. Przedstawione przykłady dowodzą, że zainteresowanie tą grupą zabytków ciągle wzrasta, a efekty prowadzonej w prawidłowy sposób ich konserwacji są coraz bardziej widoczne.

EN

The interest in castle ruins in Poland and the world is constantly increasing. Besides historic, artistic and scientific value, this group of monuments undoubtedly possesses the most intangible, yet the most essential for visitors, emotional value. At the same time, there emerge problems with categorisation, and thus determining the heritage. Which castle ruins fulfil the criterion of “historic ruins”, i.e. created in the course of years long, somewhat “natural” deterioration process? Currently it is assumed that there are app. 120–200 castle ruins in Poland, with 22 in the Lesser Poland Voivodeship. Although interest in not rebuilding but preserving castle ruins appeared in Poland already in the second half of the 19th century, the phenomenon intensified after World War II. The conservation of the ruined castle in Lipowiec, in Lesser Poland, in the years 1959–70 was pioneer work on the national scale. Building work was preceded by a full range of historic, archaeological, architectonic and conservation research. The principles for treatment preserving ruins worked out there, limiting the modern interference into the preserved monument to the absolute minimum, were then applied in conservation of numerous castle ruins. As a result of political and economic transformation in Poland in the 1990s, and particularly because private owners regained their property right, there appeared a new phenomenon: fanciful reconstructions of castle ruins, only minimally based on research. In Lesser Poland the first example of such an approach was the Tropsztyn castle in Wytrzyszczka. Because of the lack of old descriptions or sketches of the castle (it had already been abandoned and ruined at the beginning of the 17th c.), in 2004 it was replaced with a classical “conservation creation” with a helipad for the owner’s chopper mounted on the roof of one of the buildings. There are many similar realisations in the whole country, for instance in Korzkiew, Bobolice, Tykocin, the so called ‘Przemysł Castle” in Poznan and many more. All of those share similar features: because of the lack of data about their original appearance, they are almost entirely architectonic creations merely alluding to the form of a castle. In order to clarify the doctrinal matters, after a few conferences dedicated to that issue, the Polish National Committee of ICOMOS formulated and approved the Charter of Historical Ruins’ Protection at the General Meeting in Warszawa on December 4, 2012. On the basis of principles specified in this document work is currently carried out to preserve ruins of numerous castles. This article presents in detail conditions and the range of currently conducted work in two ruins of castles in Lesser Poland: Tenczyn and Rabsztyn, also briefly presenting work in the castles in Rytro, Muszyna, Dobczyce and other. The presented examples prove that the interest in this group of historical objects is still growing, and effects of their conservation carried out in a proper way are ever more visible.

8

How Do They See Us from Afar: British Scholars and Romanesque and Gothic Architecture in Lesser Poland

Węcławowicz T.

Technical Transactions

|

2018

|

Vol. 115, iss. 9

49--56

EN

Romanesque and Gothic architecture in Poland cannot compete with European medieval masterpieces even though before the 15th century, medieval buildings in the Kingdom were created by foreign mastermasons who came from far afield. Until recently, Gothic and especially Romanesque churches did not attract attention of British scholars. It is now rewarding for the Polish reader, that thanks to Paul Crossley, Alexandra Gajewski, Zoë Opačić, Agnieszka Sadraei and primarily Eric Fernie, Polish medieval architecture appears for the first time in international literature. Encouragingly, even if it has been created on the outskirts of the Latin culture, it is now seen as being closely anchored in the European artistic universum of that time.

PL

Romańska i gotycka architektura w Polsce nie może pretendować do najwybitniejszych realizacji europejskich. Należy też pamiętać, iż aż do wieku XV wieku średniowieczne budowle wznosili u nas muratorzy obcy, którzy przybyli z Italii z Węgier lub krajów Cesarstwa. Do niedawna nasze kościoły gotyckie, a zwłaszcza romańskie, nie przyciągały uwagi brytyjskich naukowców. Dla polskiego czytelnika satysfakcjonujące jest to, że od kilku lat dzięki Paulowi Crossleyowi, Alexandrze Gajewski, Zoë Opačić, Agnieszce Sadrei, ale przede wszystkim dzięki Ericowi Ferniemu, polska średniowieczna architektura po raz pierwszy pojawiła się w międzynarodowej literaturze naukowej w całej swej prowincjonalnej okazałości, lecz ściśle związana z artystycznym universum ówczesnej Europy.

9

Niezagospodarowane złoża Małopolski

Machniak Ł.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2018

|

nr 4

22--25

PL

Województwo małopolskie charakteryzuje dobra jakość eksploatowanych złóż, średni punkt piaskowy wynosi tam około 60%. Można więc oszacować wielkość aktualnie dostępnych zasobów operatywnych żwiru w ilości około 80 mln Mg, co przy średniej podaży w ostatnich latach pozwala na pokrycie rynkowego zapotrzebowania przez następnych ok. 20 lat. Zasoby złóż niezagospodarowanych wynoszą tam ponad 1,3 mld Mg.

10

Karta ochrony historycznych ruin - teoria a praktyka. Przykłady z Małopolski

Janczykowski Jan

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2018

|

Nr 6

87--95

PL

Karta ochrony historycznych ruin, przyjęta Uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS w dniu 4 grudnia 2012 r., stała się istotnym dokumentem doktrynalnym, pomocnym dla służb konserwatorskich w opracowywaniu zaleceń dla właścicieli ruin zamków, a następnie w ocenie uzgadnianych projektów. W Małopolsce trwają obecnie prace w wielu takich zabytkach. W artykule analizowane są efekty dotychczasowych prac w trzech zamkach. W zamku Tenczyn dla stabilizacji zagrożonych wysokich ścian wprowadzono - jak w 1912 r. - łuki ceglane, wykonano też dwa żelbetowe sklepienia dokładnie w formie sklepień niezachowanych. W Rabsztynie z uwagi na wartość odkrytych reliktów archeologicznych wybudowano nowe pawilony pozwalające na ich zabezpieczenie i ekspozycję. Zachowany szczątkowo, prywatny zamek w Rożnowie po zakończonych badaniach ma zyskać muzeum oraz mieszkanie właściciela… Doświadczenia z tych działań pozwalają ocenić przydatność Karty w praktyce.

EN

The Charter on the Protection of Historic Ruins, adopted as the Resolution of the General Assembly of the Polish National Committee of ICOMOS on December 4th, 2012, has become a significant doctrinal document, supporting the conservation service in setting up recommendations for the owners of castle ruins and subsequently in the process of project documentation review. In Lesser Poland, there are several examples of ongoing works in this type of historic monuments. The present research examines the results of previous works in three castles: Tenczyn, Rabsztyn and Rożnów. Experience gained from these actions allows to review the utility of the Charter in practice.

11

Analysis of long distance transport of pollutants in Lesser Poland area

Bonnet M., Reczyński W., Jakubowska M.

Analit

|

2018

|

Nr 6

94--103

EN

The environment under goes qulity changes mostly because of human activities. This is particularly the case of the city of Krakow. Indeed, the periphery of Krakow and the city it self was marked by a strong industrialization (including coal and metals mining, iron and aluminium smelters ect.). The city of Krakow is also subjected to long distance pollutants transport from the Silesia region localized to the West of the city. Considering, that predominant wind direction is North, North-West and West, winds transported aerosols containing heavy metals’ particles to Krakow and spread them over a large area between Krakow and the point of emission. So we decided to study the concentration of heavy metals in two points. The first sampling was done in Olkusz. For over 50 years, in the vicinity of this city, lead and zinc ores were extracted. Sampling of soil was done in the industrial wastes heap (Pomorzany mine). The other three samples of the soil core were collected in the Nielepiece Forest (an elevated area between Olkusz and Kraków). Sequential extraction procedure was used to distinguish forms of metals (functional speciation) present in the analyzed soils sapmes [1, 2]. Two metals’ fractions were obtained-ionic and carbonates forms (extracts A) and the elements in absorbed on Fe and Mn oxides and hydroxides. For quantitative determination of Fe, Mn, Mg and Zn atomic absorption spectrometry (AAS) flame technique was used, for K determination atomic emision spectrometry (AES) was applied. Differential pulse voltammetry (DPV) was used for quantitative detrmination of Pb.

12

Wdrażanie dyrektywy EPDE w Polsce w aspekcie działań Politechniki Krakowskiej – Małopolski Certyfikat Budynku Energooszczędnego

Fedorczak-Cisak M., Furtak M., Romańska-Zapała A.

Przegląd Budowlany

|

2015

|

R. 86, nr 6

22--28

PL

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej z jednej strony zapewnia nam fundusze unijne do realizacji zamierzeń, z drugiej strony nakłada zobowiązania wynikające z dalekosiężnej wspólnotowej polityki w różnych obszarach działalności gospodarczej. Samorząd Małopolski wraz z wiodącymi Małopolskimi Uczelniami realizuje wyzwania których końcowym efektem jest wywiązanie się ze złożonych na arenie międzynarodowej zobowiązań w tym dotyczących poprawy energochłonności sektora budownictwa. Jednym z małopolskich projektów jest projekt SPIN – model transferu innowacji w Małopolsce, którego efektem jest powstanie i działanie Małopolskiego Centrum Budownictwa Energooszczędnego. Eksperci Małopolskiego Centrum Budownictwa Energooszczędnego oraz Małopolskiego Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego, drugiej kluczowej dla Politechniki jednostki opracowali pierwszy w Polsce Certyfikat dla budynków energooszczędnych, wykorzystujący Polskie uregulowania prawne.

EN

Polish EU membership on one hand provides us with the EU financial assets, needed to realize the orders, on the other hand some liabilities are imposed, stemming from the long term community policies within a variety of areas of the economic activity. The Lesser-Poland self-government, along with the leading Lesser-Poland Universities, is facing the challenges, the result of which would be meeting the commitments and declarations made in the international arena, including those related to the improvement of the energy-saving status of the building construction sector. The SPIN initiative is one of the projects born in the Lesser-Poland area – it is a model of innovation transfer in the Lesser-Poland area, the effect of which is visible in the operations carried out by the Lesser Poland Center for Energy-Saving Buildings (Małopolskie Centrum Budownictwa Energooszczędnego). The experts working for the Center and for the Lesser Poland Laboratory for Energy-Saving Buildings (Małopolskie Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego), which is the second key unit for the University’s of Technology initiative, have developed altogether the first energy-saving building certificate in Poland. The document utilizes the Polish legal regulations.

13

Jak nas widzą z daleka. O książce: „Medieval Art, Architecture and Archaeology in Cracow and Lesser Poland”

Korczyńska I.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2015

|

T. 60, z. 1

81--89

PL

W pierwszych dniach lipca 2011 roku członkowie Brytyjskiego Towarzystwa Archeologicznego oraz zaproszeni goście spotkali się w sali odczytowej gmachu Biblioteki Jagiellońskiej na międzynarodowej konferencji o średniowiecznej sztuce, architekturze i archeologii na terenie Krakowa i w Małopolsce. Brytyjskie Stowarzyszenie Archeologiczne (The British Archaeological Association) jest prestiżową instytucją, powstałą w roku 1843, na początku epoki wiktoriańskiej. Słowo „archaeological” należy zatem rozumieć w jego tradycyjnym, szerokim znaczeniu, któremu odpowiadał używany ówcześnie polski termin „starożytnicze”. Stąd Stowarzyszenie nie koncentruje się bynajmniej na badaniach archeologicznych i archeologii, lecz wspiera badania interdyscyplinarne z zakresu historii architektury, sztuki oraz ochrony narodowego dziedzictwa. Jego założycielami byli Charles Roach Smith, Thomas Wright oraz Thomas Joseph Pettigrew – „dżentelmeni i naukowcy”, jak ich wtedy nazywano. Cała trójka należała już wcześniej do Towarzystwa Antykwariuszy Londynu (The Society of Antiquaries of London), w pewnym momencie uznali jednak, że ów „starszy, arystokratyczny organ”zanadto koncentruje się na samym Londynie i niestety „brak w nim chęci i wigoru do walki o nowe”. Już sama nazwa powstałego stowarzyszenia BAA wskazywać miała na rewolucyjne zmiany i nową jego organizację, której celem było dokumentowanie, zachowanie oraz publikowanie w Wielkiej Brytanii nowych odkryć archeologicznych. Jednym z ważniejszych zadań były coroczne kongresy, organizowane w celu wymiany poglądów pomiędzy uznanymi ekspertami a lokalnymi badaczami.

EN

In the first days of July 2011, members of the British Archaeological Association and invited guests met at an international conference in the lecture hall of the Jagiellonian Library to explore the mediaeval art, architecture and archaeology of the city of Cracow and Lesser Poland. The British Archaeological Association is a prestigious institution whose beginnings date back to 1843, the early Victorian era. The word “archaeological” contained in its name should therefore be understood in its traditional, broad sense, whose Polish equivalent used to be the word “starożytnicze”. The Association’s focus is not archaeological study alone, but rather interdisciplinary research ranging from the history of architecture and art to heritage preservation. Its founders, Charles Roach Smith, Thomas Wright and Thomas Joseph Pettigrew – “gentlemen and scientists”, as they were referred to by their contemporaries – were former members of the Society of Antiquaries of London, but decided at some point this “older body was too aristocratic, too London-focused and lacked the campaigning vigour required”. The very name of the new association they went on to establish was to suggest upcoming revolutionary changes and a new organisational model, aimed at documenting, preserving and publishing new archaeological findings in Britain. One of the principal commitments of the new organisation was to hold annual meetings to enable renowned experts and local scholars to share their opinions and insights.

14

Mierzanowice culture site in Dobranowice Kraków district

Oberc Tomasz, Podsiadło Michał, Szczepanek Anita, Wilczyński Jarosław, Włodarczak Piotr

Folia Quaternaria

|

2021/2022

|

nr 89/90

39--54

EN

In 2019, two partially damaged features linked to the late phase of the Mierzanowice culture were examined during a short rescue survey in Dobranowice, Kraków district. A fragmentarily preserved human skeleton was discovered at the bottom of one of the pits. Aerial prospection established that the two examined features are part of an extensive Early Bronze Age settlement, perfectly legible in a highly eroded ploughed field. The site had not been previously recorded. It belongs to a settlement micro-region abundant in settlement and funerary finds of the Mierzanowice culture. The results of the research indicate that the archaeological resources of the Lesser Poland Upland are still insufficiently known and that systematic surveys using aerial photography should be undertaken.