Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The cultural and natural value of the calvary in Piekary Śląskie

Łebzuch B.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2014

|

R. 111, z. 6-A

271--281

EN

The fine art of gardening in Poland abounds in garden layouts which place special emphasis on the theme of the sacred in landscape design. One of the instances in that respect is calvaries, i.e. a distinct group in the realm of sacred garden layouts that is primarily related to the Stations of the Cross and thus intended to commemorate the Passion of Jesus Christ. In addition, calvaries are designed with a view to reflecting the specific features of a given location and, in turn, emphasise the most significant natural and cultural values of the existing landscape.

PL

W polskiej sztuce ogrodowej występuje wiele przykładów założeń, w których w sposób szczególny podkreśla się sacrum krajobrazowe. Jednym z przykładów takich obiektów są kalwarie. Fundacje te, będące specyficznym rodzajem sakralnych założeń ogrodowych, związane są głównie ze stacjami Drogi Krzyżowej, nawiązującymi do obchodów Męki Chrystusa. Dodatkowo, w sposób szczególny odnoszą się one do istniejącej sytuacji terenowej, przyczyniając się tym samym do podkreślenia w zastanym krajobrazie jego najważniejszych wartości – zarówno przyrodniczych, jak i kulturowych.

2

Ujski dylemat - Kalwaria. Powstanie, destrukcja i rekompozycja sacrum

Swaryczewska M.

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach

|

2013

|

nr 5

47-73

PL

II połowa XIX wieku to okres kształtowania nowoczesnych państw europejskich, czas radykalnych przemian gospodarczych, związanych z rewolucją przemysłową i powstawaniem dużych miast. Wzrastała wówczas świadomość narodowa i nasilały się problemy społeczne a Kulturkampf wywołał otwartą konfrontację rządzących z Kościołem rzymskim. Rezultatem był protest duchowieństwa i wiernych oraz aktywizacja życia religijnego, która zaowocowała między innymi budową licznych obiektów sakralnych – kaplic, kościołów i ośrodków pielgrzymkowych. Obok założeń w Piekarach Śląskich czy Głotowie, należy do nich okazała kalwaria w Ujściu nad Notecią, wzniesiona siłami miejscowej społeczności katolickiej w latach 1893 - 1908. Zlokalizowano ją na eksponowanej krajobrazowo krawędzi Wysoczyzny Chodzieskiej, na przykościelnym wzgórzu, w bliskim sąsiedztwie miasta, huty szkła i zespołu portowego. Inicjatorem budowy był proboszcz Franciszek Renkwitz, który nie tylko umiał łagodzić konflikty między miejscowymi Polakami i Niemcami, ale także skłonił parafian do współpracy - wielkiego zrywu organizacyjnego i ekonmicznego, niezbędnego do zrealizowania tak ambitnego obiektu. Zachowane dokumenty dowodzą,że ksiądz Renkavitz wraz ze swoim bratem, właścicielem firmy budowlanej, kierował robotami ziemnymi, rysował koncepcje architektoniczne i własnoręcznie zdobił kaplice mozaikami i bryłami barwnego szkła. W rezultacie zbiorowego wysiłku powstał malowniczy park sakralny z egzotycznymi nasadzeniami, cmentarzem zasłużonych, serpentynową aleją, zameczkiem widokowym oraz zespołem stacji kalwaryjnych o baśniowych formach i niespotykanych, przesyconych światłem fakturach architektonicznych. Stan ten dokumentują pełne podziwu opisy i liczne fotografie. W pierwszej połowie XX wieku, także w czasach II Rzeczpospolitej, Ujście podobnie jak dziś, było celem pielgrzymek i znanym ośrodkiem kultu Krwi Najświętszej Jezusa Chrystusa. Niestety w okresie II wojny światowej miasto znalazło się w obrębie nazistowskiej Rzeszy, gdzie kościół katolicki był drastycznie prześladowany. Na rozkaz namiestnika Reichsgau Wartheland całkowicie zniszczono kaplice przy użyciu materiałów wybuchowych, a następnie teren zniwelowano. Wydawało się, że Kalwaria Ujska na zawsze przestała istnieć. Obecnie trwa rekompozycja obiektu, dostosowana do współczesnego gustu i możliwości ekonomicznych. Uporządkowano ścieżki, wysiłkiem parafii i miasta powstała na nowo część stacji, nigdy jednak nie nadano im pierwotnej skali ani wyglądu. Współczesne realizacje są kosztowne i chybione pod względem formy, jednak nie wzięto pod uwagę możliwości odtworzenia budowli w dawnej postaci, gdyż nie mieszczą się w przyjętych obecnie kategoriach estetycznych. Jak zatem należy kształtować tutejszy krajobraz sakralny? Czy można zaakcentować dawny, niepowtarzalny charakter Kalwarii Ujskiej, stylistycznie nawiązujący do skalnych kompozycji braci Baumów, sławnego Parku Güell Antonia Gaudiego lub wiedeńskiego ogrodu Otto Wagnera?

EN

Second half of the 19th century is the period of forming modern European countries, the time of radical economic changes connected with the industrial revolution and with emerging of big cities. In those days national consciousness was growing, also social problems increased, and Kulturkampf led to open confrontation of the governers with the Roman Church. The result was the objection of the clergy and worshippers and increased religious involvement. In consequence, numerous sacral objects - chapels, churches and pilgrimage centres - were constructed. Besides the foundations in Piekary Śląskie or Głotowo, also the splendid Ujście calvary belongs to this group. It is situated by the Noteć river and its construction was the activity of the local Catholic community in the years 1893-1908. The objects was built on a well exposed location of the verge of the Wysoczyzna Chodzieska, on a Hill by the church, in the vicinity of the town, glassworks and harbour. The originator of the construction was the vicar Franciszek Renkawitz. He was able not only to appease conflicts among local Polish and Germans, but he also inclined his parishioners to cooperation. Implementing such a great construction required great organizational and economic impulse. The preserved documents prove that father Renkavitz and his brother, who was the owner of a constructing firm, managed the earthwork. He designed the architecture and also decorated the chapels with mosaics and colour glass pieces with his own hands. This collective effort brought to existence a picturesque sacral park with exotic plants, a memorial cemetery, streamer, small scenic castle and a group of calvary stations of fabulous forms and uncommon blazing textures. Then it has been documented by enthusiastic descriptions and numerous photographs. As it is today, also in the first half of the 20th century and in the times of the Second Polish Republic, Ujście was a popular pilgrimage venue and a widely known centre of worship of the Holy Blood of Jesus Christ. Unfortunately, during the 2nd World War the town was annexed to the Third Reich, where the catholic chuch was drastically discriminated against. At the command of the governor of the Reichsgau Wartheland the chapels were completely destroyed with explosives and the terrain was levelled. Seemingly, the Calvary of Ujście disappeared forever. Nowadays recomposing has been started, in accordance with contemporary taste and economic capabilities. The paths have been regulated, some of the stations, with the help of local parish and Town authorities, have been reconstructed. However, their former scale and shape have never been restored. Although today the works are expensive and the newly built forms are unsuccessful, the possibility of restoring the former shape of the object hasn’t been considered, because it doesn’t comply with currently accepted esthetic standards. Accordingly, a question must be formulated: what is the manner in which this local sacral landscape should be shaped? Is it possible to emphasize the historic, unique character of the object, with the style refering to the concurrently created Baum brothers rock compositions, Otto Wagner gardens in Vienna and the Park Güell of Antoni Gaudí?

3

Ocalić od zapomnienia Kalwarię Moczalsko – Bugajską oraz powstańców styczniowych z 1863/1864 r.

Małecki Z. J., Małecka I.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2013

|

Nr 8-9

89--107

PL

Przy trasie dawnego „Traktu wieluńsko – kaliskiego” będącego w przeszłości szlakiem kaliskich pielgrzymek na Jasną Górę w Częstochowie, zlokalizowana była do II Wojny Światowej (zniszczona przez Niemców) zapomniana Kalwaria Moczalsko – Bugajska przyporządkowana do Parafii Rzymsko-katolickiej pw. św. Jana Ewangelisty w Godzieszach do czasu powołania nowej Parafii Rzymsko-katolickiej p.w. św. Krzyża w Brzezinach (1920 r.). Wybudowana została na najwyższym wzniesieniu moreny dennej (ok. 142,0 m n.p.m.) w rejonie wsi Moczalec i Bugaj, w odległości około 200 m od „Traktu wieluńsko – kaliskiego” i około 400 m od „Traktu ołobockiego”. Na terenach nadprośniańskich (Przystajnia) i pagórkach morenowatych (Moczalec) oraz w lasach (Bugaj – Jagodziniec – Meka) oddziały powstańcze prowadziły potyczki z wojskami carskimi. W pobliżu Bugaja przez Brzeziny przemieszczał się m.in. oddział powstańczy por. Józefa Oxińskiego, który stoczył potyczkę z wojskami carskimi dnia 25 lutego 1863 r. w Opatówku a następnie bitwę dnia 26 lutego 1863 r. pod Kuźnicą Grabowską, w której to dzięki dużym umiejętnościom wojskowym dowódcy nie został rozbity przez Rosjan, nie ponosząc większych strat.

EN

At what used to be ‘ Wieluń-Kalisz Route’ ,which was a route taking pilgrims from Kalisz to Jasna Góra Monastery in Częstochowa, one can find a forgotten calvary – the Calvary of Moczalec – Bugaj - which had been there until it got destroyed by Germans in World War II. The Calvary had been assigned to the Roman Catholic Parish of St.John the Evangelist in Godziesze until a new parish, the Roman Catholic Parish of the Holy Cross was created in Brzeziny in 1920. The calvary was built on the highest hill of the ground moraine (about 124 m above sea level) in the area of the villages Moczalec and Bugaj , about 200 meters from ‘ Wieluń-Kalisz Route’ and about 400 meters from ‘Ołobok Route’. It was there , in the area close to the Prosna River (Przystajnia) , on the moraine hills (Moczalec) and in the forests (Bugaj-Jagodziniec -Meka) that January Uprising insurgents’ divisions engaged in skirmishes with tsarist soldiers. Among others, the insurrectional division of Lieut.Józef Oxiński passed through Brzeziny near Bugaj. The division got engaged in a skirmish with tsarist soldiers in Opatówek on 25 February 1863 and then they fought a battle at Kuźnica Grabowska on 26 February 1863 in which, thanks to the commander’s military skills, the division was not broken up and did not suffer any major losses.

4

Kalwarie europejskie jako pielgrzymkowe ogrody pamięci

Mitkowska A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 2-A

19--28

PL

Katolickie kalwarie nowożytnej Europy stanowią klasyczny przykład „ogrodu pamięci”. Kreowane w lokalnych krajobrazach, treściowo nawiązywały do Jerozolimy z czasów Chrystusa, akcentując jednocześnie prawdy wiary i inne wybrane wątki religijne chrześcijaństwa. Ideowo osadzone są zazwyczaj w duchowości społeczeństw średniowiecznych, w tym w przejawach kultury rycerskiej. Z artystycznego punktu widzenia mieszczą się w kategorii specyficznych dzieł ogrodowych jako prekursorskie kompozycje parkowo-krajobrazowe. Perfekcyjnie realizowana jest w nich twórcza postawa genius loci, przekładająca się na poszanowanie zastanych wartości przyrodniczych i kulturowych w integralnym zespoleniu artefaktów z tworzywem roślinnym i lokalnym ukształtowaniem terenu. Konsekwentnie nawiązują do kulturowych epok wcześniejszych, w tym pradawnego, sięgającego neolitu, wyrazistego nurtu kreowania sacrum krajobrazowego. Stanowią więc materialny zapis wielowiekowego rozwoju koncepcji krajobrazowo-ogrodowych, w tym z wykorzystywaniem doświadczeń starożytności. Europejski fenomen kalwaryjski w ostatnich latach doceniony został w skali ogólnoświatowej, czego przejawem stało się wprowadzenie na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO kilku obiektów tej kategorii, w tym podkrakowskiej Kalwarii Zebrzydowskiej (1999).

EN

Catholic Calvaries of modern Europe are a classic example of a “memorial” garden. Created in local landscape in their content they refer to Jerusalem from the times of Christ, stressing both the truths of faith and other selected religious themes of Christianity. They are usually set in the idea of the spirituality of medieval societies including forms of knight culture. From the artistic point of view they fall into the category of particular garden works as precursory park-landscape compositions. They are an example of perfectly implemented artistic form genius loci which translates to respecting the existing natural values and local topographical features. They consistently refer to earlier cultural epochs, including an explicit ancient trend of creating landscape sacrum, dating back to Neolithic era. They constitute a material record of the many centuries of development of landscape-garden concepts, basing also on ancient experiences. In the last few years the European Calvary phenomenon has been appreciated on a world-wide scale which was expressed by introducing to the World Heritage List a few such complexes including Kalwaria Zebrzydowska (1999) near Cracow.

5

Wezwanie projektowe - ogród sakralny kościoła pw. Najświętszego Odkupiciela przy ulicy ks. Jerzego Popiełuszki w Szczecinie

Petryszyn H., Trzcińska I.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo

|

2006

|

Z. 30

349-359

PL

W latach 1970-1992 na terenie obecnego ogrodu oraz na obszarze dzisiejszego osiedla Somosierry znajdował się poligon wojskowy. Od chwili wybudowania klasztoru i kaplicy nie było projektu terenów otaczających. Zamknięty zewnątrz ogród sakralny podzielony został na kilka części odmiennych kompozycyjnie: a)plac przed wejściem głównym do kościoła ze ścieżka, prowadzącą do klasztoru; b)ambulatio - ścieżka obchodowa poprowadzona łukiem dookoła kościoła, dostosowana do przemarszu procesji; c)kościół na wolnym powietrzu z orientowanym na wschód ołtarzem wyznaczony na planie okręgu; d)część przykościelna wraz z małą kalwarią jest założeniem swobodnym, ze ścieżką tematyczną, uformowana jest w kształcie góry o wysokości 6,12 m przez nasypanie 3 poziomów; e)część przyklasztorna z wirydarzem z układem zgeometryzowanym; f)miejsce pielgrzymkowe z parkingiem, utworzone jako sad, z nasadzeniami kwitnących drzew pomiędzy rzędami stanowisk postojowych.

EN

In the years of 1970-1992 on this territory in the frames of today's village of Somosierry was a military polygon situated. There were no plans of the near by ter-ritory since the church and the chapel were built. Garden, closed inside these borders, was divided into several compositionally separate parts: a) the main entrance part with a path leading to the monastery; b) ambulatio - path around the church, which launches to a path to monastery, spe-cially organized for ritual procedures; c) church with eastern orientation, defined on the plan of the district; d) part near the church together with small kalwaria is a free design part with a the-matic path, formed as a hill 6.12 m high, by three layers; e) part near the church with a very geometrized character; f) the pilgrim part with parking, parking places divided by blossoming trees.