Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kościół opacki w Henrykowie na podstawie ratowniczych badań architektonicznych z lat 2008-2009

Łużyniecka E.

Architectus

|

2018

|

Nr 3 (55)

3--14

PL

W artykule omówiono badania ratownicze kościoła opactwa cysterskiego w Henrykowie prowadzone w latach 2008-2009, podczas wykonywania wykopów drenażowych przy ścianach zewnętrznych świątyni. W trakcie tych prac pod kierunkiem autorki zostały przeprowadzone analizy architektoniczne, a także oczyszczono z tynku wiązania murów i wybrane fragmenty lic, wydobywając pozostałości styków, detali architektonicznych oraz elementów konstrukcyjnych. Następnie zinwentaryzowano układ warstw budulca, wykonano jego pomiary, prześledzono cechy techniczne i formalne murów oraz określono skład zapraw i nawarstwienia tynków. W trakcie badań wykonywano dokumentację pomiarową w postaci numerycznej typu CAD i cyfrowej z wykorzystaniem fotogrametrii, zapisywanej metodą jednoobrazową. Ich uzupełnieniem była próba datowania zapraw metodą analizy radioaktywnej węgla 14C, kierowana przez prof. Tadeusza Goslara z Laboratorium Radiowęglowego przy Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na podstawie wyników badań przedstawiono kilka uściśleń wcześniejszej hipotezy autorki dotyczącej pierwszej fazy budowlanej kościoła henrykowskiego oraz hipotezy związanej z kaplicą Świętego Krzyża. Wykonane prace doprowadziły także do odkrycia nieznanych do tej pory elementów kościoła. Należą do nich: średniowieczna kaplica o trójbocznym zakończeniu i przyporach przekątniowych, poprzedzająca budowę kaplicy św. Józefa; kaplica północna, wybudowana przy trzecim od zachodu przęśle korpusu nawowego; masywne przypory wspierające od północy niezachowane do dziś mury północnego ciągu wieńca kaplic, ślad po porta mortuorum.

EN

The article discusses the rescue research of the Cistercian abbey church in Henryków conducted in 2008-2009 during the excavation of drainage ditches at the external walls of the church. During the work, architectural analyzes were carried out under the supervision of the author, and the walls and selected fragments of the faces were cleaned of plaster, bringing out the remains of contacts, architectural details and structural elements. Later, an inventory was made of the system of building blocks, its measurements were made, the technical and formal features of the walls were examined and the composition of mortars and layers of plasters were determined. In the course of the research, measurement documentation was performed in numerical CAD and digital form using photogrammetry, recorded with the use of the singleimage method. The study was complemented by an attempt to date the mortar with the carbon 14C radioactive analysis method, supervised by Professor Tadeusz Goslar from the Radiocarbon Laboratory at the Adam Mickiewicz University in Poznań. Based on the results of the research, some details of the author’s previous hypothesis were made more specific with regard to the first phase of the construction of the Henryków church and the hypothesis associated with the Holy Cross Chapel. The study that was conducted also led to the discovery of elements of the church that were unknown until now. These include: a medieval chapel with a threesided ending and diagonal buttresses, preceding the construction of St. Joseph Chapel; the northern chapel, built at the third bay of the nave from the west; massive buttresses supporting the walls of the northern ring of chapels, which have not survived to our times, a trace of porta mortuorum.

2

Szlakiem podróży cystersów śląskich na kapitułę generalną do Cîteaux w 1768 r.

Galar A.

Architectus

|

2013

|

Nr 3(35)

85--99

PL

Opaci cysterscy od XII w. spotykali się na kapitułach generalnych w Cîteaux, macierzy zakonu. Początkowo kapituły odbywały się co roku, a od XVII w. nieregularnie, de facto w terminach ogłoszonych przez opatów Cîteaux. Na wyjazd do odległej o ponad 1000 km Burgundii decydowali się także opaci ze śląskich klasztorów cysterskich. Od XVII w. znamy imiona i nazwiska opatów i mnichów z klasztorów śląskich obecnych na obra dach w Cîteaux. Ważnym doświadczeniem była podróż przez Czechy, kraje niemieckie, Szwajcarię i Francję. Wyjątkowo zachowała się i została opublikowana relacja pióra henrykowskiego profesa, Bartłomieja Sedlaka, który towarzyszył jako sekretarz swojemu opatowi Konstantemu Haschke w wyprawie na kapitułę generalną do Cîteaux w 1768 r. Razem z nimi podróżował Augustyn Renner, opat klasztoru rudzkiego. Celem artykułu było szczegółowe omówienie trasy tej podróży ze wskazaniem miejsc – miast, klasztorów, ale też konkretnych kościołów czy rezydencji dostojników świeckich i kościelnych, które cystersi śląscy oglądali i zwiedzali w drodze do i z Cîteaux. Trasa została przedstawiona na mapce i w itinerarium, ujętym w formie tabelarycznej ze szczegółowym wykazem odwiedzanych miejsc. Pytaniem kluczowym jest, czy podróże do Cîteaux miały jakiś wpływ na kulturę lokalną klasztorów na ziemiach polskich i Śląsku. Takie itinerarium może posłużyć historykom architektury i historii sztuki w badaniach nad miejscową kulturą artystyczną i materialną śląskich klasztorów cysterskich, wskazując ewentualne źródła inspiracji czy zapożyczeń.

EN

Starting from the 12th century the Cistercian abbots had their meetings at General Chapters in Cîteaux – the mother of the Order. In the beginning, the Chapters were held each year but from the 17th century they were organised irregularly, in fact each time they were announced by Cîteaux abbots. A trip of more than 1000 km to Burgundy was also undertaken by abbots from the Cistercian monasteries situated in Silesia. Starting from the 17th century, we know the names and surnames of abbots and monks who were present at the sessions in Cîteaux. Travelling through Bohemia, German countries, Switzerland and France was an important experience. We are fortunate enough to be in possession of a unique account written by Bartłomiej Sedlak the Henryków professed monk who accompanied his abbot Konstanty Haschke as a secretary in the journey to the General Chapter in Cîteaux in 1768. They travelled along with Augustyn Renner, the abbot of the monastery in Rudy. This article constitutes a detailed discussion of the route of this journey indicating its particular places, i.e. towns, monasteries, churches as well as the residences of lay and church dignitaries that the Silesian Cistercians saw and visited on their way to and from Cîteaux. The route was presented on the map and in the itinerary in the form of the table including a detailed list of the visited places. An important question in this context is whether journeys to Cîteaux had any impact on the local monastic culture in the Polish lands and in Silesia. This sort of itinerary may be of some use to historians of architecture and art in their research on the local artistic and material culture of the Silesian Cistercian monasteries indicating some possible sources of inspiration or borrowings.

3

Badania architektury opactwa cysterskiego w Henrykowie prowadzone w latach 2003-2006

Łużyniecka E., Świecka E.

Architectus

|

2006

|

Nr 2(20)

21--32

PL

Opactwo cysterskie w Henrykowie, najbardziej znane z publikacji kroniki z pierwszym zdaniem w języku polskim Day ut ia pobrusa a ti poziwai [8], od dawna budzi zainteresowanie badaczy architektury, także średniowiecznej. Wiele dotychczasowych opracowań dotyczyło kościoła, budynek klauzury natomiast do tej pory był kojarzony prawie wyłącznie z budowlą barokową. Niemałym zaskoczeniem było dlatego odsłonięcie w 2003 r. przez ekipę remontową reliktów średniowiecznej zabudowy. Stało się to przyczyną rozpoczęcia badań architektonicznych, prezentowanych w tym artykule. Prace te prowadzono w dwóch etapach. W roku 2003 odsłonięto mury kościoła i skrzydła mnichów. Następnie, w roku 2006 przystąpiono do odsłaniania i analizy polichromii kapitularza. Badania zostały wykonane dzięki niezwykłej życzliwości i pomocy ks. Rektora, JanaAdamarczuka oraz uczniów Annus Propedeuticus Metropolitarnego Wyższego Seminarium Duchownego i Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego w Henrykowie, za co autorki składają serdeczne podziękowania. Do tej pory najobszerniejszą monografią historyczną opactwa henrykowskiego jest opracowanie Heinricha Griigera z 1978 r. [5]. Niektóre zawarte w nim daty zweryfikowano w pracy zbiorowej Monasticon Cisterciense Po-loniae z 1999 r. [14]. W pierwszym znaczącym opracowaniu architektury kościoła z początku XX w. Heinrich Lutsch przedstawił propozycje rekonstrukcji świątyni i datował ją na lata bezpośrednio po 1241 r. [10, s. 21-25]. W okresie międzywojennym Siegfried Bernhard odtworzył rzut prezbiterium z obejściem, ustalając czas budowy na lata 1260-1275 [1]. Mieczysław Gębarowicz [3, s. 1-84] od prezbiterium henrykowskiego wywodził rozplanowanie chóru katedry wrocławskiej. Dagobert Frey [2, s. 544-592] dostrzegał natomiast zależność tej budowli od kościoła opactwa w Citeaux, zapewne za pośrednictwem klasztorów niemieckich i - być może - macierzystego klasztoru w Lubiążu. Heinrich Tintelnot [18, s. 51-54] na podstawie analiz archiwalnych przedstawił po ostatniej wojnie propozycję rekonstrukcji prostokątnego prezbiterium kościoła, otoczonego obejściem z kaplicami. Nowe ustalenia przyniosły badania polskich historyków sztuki.

EN

Investigations of architecture in the Henryków monastery carried out in 2003-2006, first of all led to the localization of the mediaeval east wing of the enclosure. Relatively, most may be said about the cloister from the first terce of the 14lh century and the chapter house, most likely constructed at the same time. The flows of three vaults have been located on the wall between the cloister and the chapter house. A portal and two open-works at the sides were situated between them. The Henryków open-works may have resembled the Gothic solution in the magnificent chapter house of the German monastery in Maulbronn, from around 1320 - there the open-work is filled with tracery. Initial observations of the surviving polychromy fragments of two open-works in the chapter house of Henryków demonstrate the existence of several historical stratifications. Their range is delimited to five colours: white, black, greyish blue, yellow ochre and ferrous red. This layer is very thick and has the character of limestone whitewash. On both traceries the first historical coating is of a light red colouring, which evenly covers, with a thin layer, both the white joints and the brick surface. This layer which is especially visible where there are missing parts of later polychromy, covers fairly well aniWias a distinct thickness. The second red layer, visible locally is much darker, irregular, it is thin, as may be determined in small areas where the upper covering is missing. Other red layers may not be excluded. This may finally be determined in microscopic investigations. A successive yellow-red layer may be seen in many places.