Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Geotouristic bicycle path around Nowy Targ (Carpathians, Poland)

Szczęch Mateusz, Cieszkowski Marek, Szczęch Szymon, Chodyń Rafał

Geotourism / Geoturystyka

|

2020

|

nr 3-4 (62-63)

3--18

EN

The area in the vicinity of Nowy Targ is located within the northern part of the Orawa-Nowy Targ Basin and the southern slopes of the Gorce Mountains in the Polish sector of the Outer Carpathians. Geologically, the region is built of the Upper Cretaceous–Palaeogene turbiditic deposits representing sedimentary successions of the Krynica Subunit of the Magura Nappe and the Neogene–Quaternary fresh-water deposits filling the Orawa-Nowy Targ Basin. The Magura Nappe in the described area is represented by the thick-bedded sandstones of the Magura Formation and thin-and medium-bedded sandstone-shale deposits of the Malcov Formation, which are well-exposed in numerous outcrops, especially in the Łopuszna stream valley. The Magura Nappe deposits were folded and cut by a fault system in the Miocene. The presented area displays varied geomorphological relief and picturesque landscapes. Moreover, rare species of fauna and flora occurring here, as well as the still-alive culture of the Podhale Highlanders and continuously improving tourist infrastructure additionally contribute to the development of geotourism in this area. In addition, this area is an increasingly popular place among cyclists, thanks to the development of a network of bicycle paths, therefore the proposed geotourist bicycle path will extend the offer for this group of tourists.

PL

Prezentowane okolice Nowego Targu zlokalizowane są w obrębie północnego obrzeżenia Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz na południowych zboczach Gorców w polskim sektorze Karpat Zewnętrznych. Obszar ten zbudowany jest z późnokredowo-paleogeńskich utworów turbidytowych reprezentujących sukcesję osadową podjednostki krynickiej płaszczowiny magurskiej oraz lądowe osady neogeńsko-czwartorzędowe wypełniające Kotlinę Orawsko-Nowotarską. Formacja magurska w opisywanym terenie reprezentowana jest przez gruboławicowe piaskowce formacji magurskiej oraz cienko- i średnioławicowe utwory piaskowcowo-łupkowe formacji malcowskiej, które odsłaniają się w licznych odkrywkach, w szczególności w obrębie doliny potoku Łopuszna. W miocenie utwory płaszczowiny magurskiej zostały sfałdowane i pocięte systemem uskoków. Obszar ten ma urozmaiconą rzeźbę i malownicze krajobrazy. Jednocześnie występujące tu rzadkie gatunki fauny i flory, wciąż żywa kultura górali podhalańskich oraz coraz lepsza infrastruktura turystyczna sprzyjają rozwojowi geoturystyki w tym obszarze. Dodatkowo obszar ten jest coraz bardziej popularnym miejscem wśród rowerzystów, dzięki rozwojowi sieci ścieżek rowerowych, dlatego też proponowana geoturystyczna trasa rowerowa będzie poszerzeniem oferty dla tej grupy turystów.

2

Wpływ działalności człowieka na przekształcenia krajobrazów górskich w Gorcach

Bucała A.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2015

|

nr 29

23--37

PL

W opracowaniu porównano strukturę użytkowania ziemi począwszy od 1954 (gospodarka centralnie sterowana) po 2009 (gospodarka wolnorynkowa). Przeanalizowano także wpływ zmian użytkowania ziemi na przebieg procesów geomorfologicznych i zmianę zbiorowisk roślinnych. Wykazano zmniejszenie powierzchni gruntów ornych o ponad 90%, przy wzroście powierzchni leśnej. Spowodowało to spadek natężenia erozji na stokach oraz wzrost natężenia erozji wgłębnej w korytach potoków Jaszcze i Jamne, która wynosi 1 cm na rok. Zmiany użytkowania ziemi przyczyniły się do powstania bardziej mozaikowego krajobrazu porolnego, a także zmian w charakterze zabudowy – zanik szałasów związanych z gospodarką pasterską i pojawienie się budownictwa agroturystycznego.

EN

The study compared the structure of land use from 1954 (socialist economy) to 2009 (the free market). The impact of land use change on the geomorphological processes and changing plant communities were also analyzed. Results indicate a reduction in arable land above 90%, with an increase in forest area. This contributed to a decrease in the intensity of soil erosion on the slopes and an increase in the intensity of incision in the beds of Jaszcze and Jamne streams, which is 1 cm per year. Changes in land use have caused a more mosaic landscape, as well as changes in the character building – the disappearance of highland house connected with pastoral economy and the appearance of agritourism buildings.

3

Warunki hydrodynamiczne oraz hydromorfologiczne w dwóch potokach gorczańskich Jaszcze i Jamne w Karpatach Polskich

Bucała A., Plesiński K., Radecki-Pawlik A.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2013

|

Vol. 22, No. 3

249--261

PL

W pracy przedstawiono wyniki analizy parametrów hydromorfologicznych i hydrodynamicznych w sąsiadujących ze sobą potokach Jaszcze i Jamne, położonych w Gorcach. Analiza warunków hydrodynamicznych cieków skłania do wniosku, że w korytach potoków występują zróżnicowane warunki i parametry przepływu, chociaż ich zlewnie mają zbliżoną budowę geologiczną i rzeźbę terenu oraz leżą na obszarze jednej jednostki fizyczno-geograficznej. Celem artykułu jest porównanie parametrów hydrodynamicznych w potokach Jaszcze i Jamne. W świetle wprowadzania w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej UE i doprowadzenia wód do dobrego ekologicznego stanu należy wziąć pod uwagę lokalne warunki hydrodynamiczne cieku, aby w ten sposób wytypować odcinki koryt wymagające renaturyzacji. Ocena stanu hydromorfologicznego cieku dokonana na podstawie uśrednionych parametrów może prowadzić do poważnych błędów, gdyż często lokalne przekształcenia koryta wpływają istotnie na stan ekologiczny całego cieku.

EN

The results of the analysis of hydromorphological parameters and hydrodynamic of neighbouring catchments Jaszcze and Jamne streams, located in Gorce. Analysis of the hydrodynamic conditions of the streams leads to the conclusion that the two small streams valleys of similar geological structure and relief, the area in the same physical-geographical units have different conditions of flow parameters. The aim of this article is compare the hydrodynamic parameters in Jaszcze and Jamne streams. In the light of the entry in the Polish EU Water Framework Directive and bring water to a good ecological status should take into account local conditions, hydrodynamic stream, in order to predict the trough sections requiring restoration. Evaluation of hydromorphological stream, made on an average of the parameters can lead to serious errors, as often local transformation trough substantially affect the ecological status of the stream.

4

Foraminiferal stratigraphy of Palaeogene deep-water red facies in the Gorce Mountains (Magura Nappe, Polish Outer Carpathians)

Bąk K., Bąk M., Cieśla M., Paul Z.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2013

|

Vol. 83, No. 3

201--212

EN

The deposition of red and variegated mudstones and claystones characterized the ancient Tethys Ocean during Cretaceous and Palaeogene times, including in its north-western part, the Alpine–Carpathian deep-water basins. Palaeogene variegated sediments, containing red mudstone and claystone layers, crop out in the Gorce Mountains (Rosocha creek, near Lubomierz) in the Magura Nappe (Bystrica Subunit) of the Polish Outer Carpathians. These sediments occur as layers 1–10 cm thick and as packages of layers 2–3 m thick that are associated with very thin-bedded turbidites. The entire succession is tectonically disturbed and parts of it belong to the Ropianka, Łabowa Shale and Beloveža Formations. The sediments studied contain 27 genera and 59 species that belong to deep-water agglutinated foraminiferal (DWAF) assemblages. Tubular taxa, which are frequent in various Mesozoic–Cenozoic flysch sediments are relatively rare in the section studied. The assemblages are moderately diverse (3–20 taxa per sample). Excluding tubular forms, the most common taxa belong to Trochamminoides – Paratrochamminoides spp., Saccammina placenta, glomospirids, Recurvoides – Recurvoidella spp. and karrerulinids. The oldest part of the red sediments, referable to the Ropianka Formation, represents the upper part of the Rzehakina fissistomata Zone (probably the Upper Palaeocene). The youngest red sediments, forming thin intercalations in the Beloveža Formation, represent the acme of Reticulophragmium amplectens (middle Lutetian). Owing to tectonic disturbances, most of the Lower Eocene part of the variegated facies of the Łabowa Shale Formation is not preserved in the section studied. The upper part of it, a package 2 m thick, represents the lower part of the Reticulophragmium amplectens Zone. The small thickness (10–15 m) of the Łabowa Shale Formation in the section studied is similar to other sections in the southern part of the Bystrica Subunit. It is probably of a sedimentary nature, reflecting a decreasing number of mud-rich, gravitational flows in the southern part of the Magura Basin during the Early Eocene. Nevertheless, the strong tectonic disturbances that took place in this area during the Oligocene–Miocene folding and overthrusting influenced the reduction in thickness of these sediments.

5

Współczesne zmiany środowiska przyrodniczego pod wpływem działalności człowieka w dolinach potoków Jaszcze i Jamne (Gorce)

Bucała A.

Landform Analysis

|

2012

|

Vol. 19

5-15

PL

Zmiany użytkowania terenu w dolinach potoków Jaszcze i Jamne nasiliły się w okresie transformacji gospodarczej kraju po 1989 r., przynosząc zmiany źródła utrzymania mieszkańców i rozwój turystyki rekreacyjno-wypoczynkowej. Konsekwencją przemian jest wzrost powierzchni leśnej (w Jaszcze o 11,5%, a w Jamne o 18,5%) kosztem zmniejszenia udziału gruntów rolnych i użytków zielonych. Zmniejszeniu powierzchni pól ornych sprzyja niekorzystne ukształtowanie terenu, a szczególnie duże nachylenie stoków oraz szkieletowość gleb. Stwierdzono przyrost powierzchni leśnej wraz ze wzrostem wysokości, będący skutkiem wycofania się pasterstwa z polan beskidzkich. Bezpośrednim wyrazem dawnej działalności człowieka w dzisiejszym krajobrazie dolin Jaszcze i Jamne są formy antropogeniczne, takie jak drogi i terasy polne. Pomimo znacznego ograniczenia rolniczego użytkowania ziemi w zlewniach potoków Jaszcze i Jamne drogi polne stanowią nadal ważny element środowiska przyrodniczego. Gęstość dróg użytkowanych uległa zmniejszeniu z 6,97 km km-2 w 1981 r. do 4,3 km km-2 w 2008r. Najwięcej dróg nieużytkowanych występuje na stokach o nachyleniu powyżej 15 centigrade, co stanowi 95% wszystkich dróg nieużytkowanych w zlewni Jaszcze, a 80% w zlewni Jamne. Najpowszechniej zachowanymi formami antropogenicznymi obok dróg są terasy rolne, które mają często nieciągły charakter, zanikają na kilkumetrowych odcinkach lub są modelowane przez płytkie ruchy masowe.

EN

Socio-economic transformations taking place in the Jaszcze and Jamne catchments are typical for the Beskides in the western Polish Carpathians. These changes have increased after the year 1989, during the period of economic transformation in our country. They manifest themselves in the increase of the total forest area (Jaszcze catchment for 11.5% and Jamne for 18.5%), parallel to the decrease in the participation of arable lands and grass lands. Unfavourable relief, especially the large inclination of slopes and skeletalness of soils favour the decrease of the arable lands area. It was found that the increase of the forest area was proportional to the rise of altitude, which was the result of the shepherding withdrawing from the glades in the Beskides. The dominating source of maintenance for the inhabitants during the recent years has been becoming the activity outside agriculture. In spite of the considerable decrease of agricultural lands in the Jaszcze and Jamne catchments, the cart-roads are still an important and durable elements of the natural environment. These roads transformed mostly by the linear erosion, modify pattern of the natural outflow of water from the slopes and supplement the natural hydrographical network. The density of cart roads has decreased from 6.97 km km-2 in 1981 to 4.3 km km-2 in 2008, but the road density is still higher than the natural outflow network. Most abandoned cart roads appear on the slopes with the inclination of more than 15°. They constitute 95% of all unused cart-roads in the Jaszcze catchment and 80% in the Jamne.

6

Geotourism during excursions in the northeastern part of The Gorce National Park

Barmuta M.

Geotourism / Geoturystyka

|

2011

|

nr 3-4

51-62

EN

The Gorce Mountains National Park is located on the southern part of the Małopolska Province in Poland. Despite the lack of spectacular geological attractions it is a very good site to promote Earth Sciences knowledge and especially to educate in geology. The example of the on-day excursion going along the touristic trails within The Gorce Mountains National Park is being described in the presented paper. The author described great diversity of the geological and geomorphological elements, presenting educational values.

PL

Gorczański Park Narodowy znajduje się w południowej części Małopolski. Mimo braku spektakularnych atrakcji geologicznych jest bardzo dobrym miejscem do promowania wiedzy z zakresu nauk o ziemi, a w szczególności geologii. W poniższym artykule opisano przykład jednodniowej wycieczki, przebiegającej wzdłuż szlaków Gorczańskiego Parku Narodowego, w której wykazano dużą różnorodność elementów geologicznych i geomorfologicznych.

7

Morphotectonics of the Gorce Mountains, Western Outer Carpathians

Forma A., Zuchiewicz W.

Folia Quaternaria

|

2002

|

nr 73

69-78

EN

The Gorce Mts., situated in the medial segment of the Polish Outer West Carpathians, comprise two submeridional and one subparallel neotectonic elevations. Morphological features of the highest mountain ranges show properties of advanced maturity, whereas the radial pattern of deeply-cut V-shaped valleys of high and strongly diversified gradients, as well as convex and convex-concave slope profiles, together with the presence of overhanging valleys testify to young uplift. Drainage basins of the 4th order show basin elongation ratios typical for intensely uplifted regions, similarly as the stream length-gradient indices (SL), whilst the thickness of the belt of no erosion is moderate and does not exceed 80 m.