Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Utrwalenie elementów tożsamości lokalnej. Zabytkowy obiekt Elektrowni Falenickiej w Warszawie

Wośko-Czeranowska Agnieszka

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2023

|

Z. 12

219--236

PL

W miastach, wsiach i na osiedlach (współcześnie wchodzących w skład Pasma Otwockiego), które powstawać zaczęły na południe od Warszawy pod koniec XIX w., tożsamość lokalną budowały i nadal konstytuują różnorodne elementy: przyrodnicze, przestrzenne, funkcjonalne oraz architektoniczne. Celem artykułu jest przybliżenie jednej z lokalnych dominant, integrującej pierwiastki techniki i architektury - zabytkowego obiektu dawnej elektrowni gminy Falenica Letnisko. Losy Elektrowni Falenickiej były nieodłącznie splecione z historią miasteczka, a potem osiedla. Obiekt ten nie pełni dziś pierwotnej funkcji i nieużytkowany niszczeje. Budynek stanowi dominantę przestrzenną, ma oryginalną bryłę oraz interesujący detal architektoniczny. Od momentu powstania do dziś, jest jednym z istotnych elementów budujących tożsamość lokalną wśród społeczności Falenicy.

EN

In the towns and villages that began to emerge south of Warsaw at the end of the 19th century (now part of the Otwock Range), local identity was built and still is built by various elements: natural, spatial, functional and architectural. The article aims to focus on one of the local dominants integrating the elements of technology and architecture - the historic building of the former Power Station in the Letnisko Falenica commune from 1929, which currently does not fulfil its original technical function and is decaying when not used. The fate of the Power Station was related to the village's history, and then the estate. The building was and is a spatial dominant and has an interesting shape and architectural detail, and from the time of its inception to the present day, it is one of the elements that build local identity among the Falenica community.

2

Transformation and genius loci of holiday resorts in the Otwock Region from the end of the 19th century, in the 20th century and now

Wośko-Czeranowska Agnieszka

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2021

|

T. 66, z. 1

17--22

EN

At the turn of the nineteenth and twentieth centuries, the landscape, climate and spa values of today's Otwock Region became important factors influencing the dynamic development of spa or summer housing estates in the vicinity of Warsaw. Cities and towns were created mainly in the vicinity of the railway lines implemented at that time, especially in the areas of railway stations and stops: the Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej - commonly known as the Vistula Railway - and the narrow-gauge commute railway, Jabłonowska Kolejka Dojazdowa. The enthusiasts to whom the Otwock Region owes its existence and development were land owners, entrepreneurs, residents, and vacationers coming from Warsaw to rest. Many of them were visionaries who promoted previously unknown forms of business or investment: professor Józef Geisler - a doctor and specialist in the treatment of lung diseases, land owners: Michał Elwiro Andriolli in Brzegi (Świder), Ksawery Branicki in Anin and Karol Jakub Hanneman in Falenica. In 1924 Otwock was recognized as a health resort. To the north of it, there were rural communes with a holiday character (Wawer Commune, Letnisko Falenica Commune). In the following years, these cities and towns developed dynamically. They became a summer home, lodging and leisure base for the inhabitants of Warsaw quickly gaining more and more popularity. Buildings that are inextricably associated with the Otwock Region are buildings known as świdermajer. Currently, this term mainly applies to residential, holiday homes and guesthouses, and some public buildings (less common), representing common features related to the body, building material, structure, architectural detail, etc., which were built in the years 1880-1939 in towns located along the Otwock railway line. During their construction, a wooden structure was used, usually using commonly available pine beams, square timbers and boards. World War II decimated the inhabitants of the Otwock Region, mainly of Jewish origin. The infrastructure and numerous objects, especially wooden ones, were destroyed. The following years brought many changes: of an administrative and territorial nature, the emergence of new housing estates, the introduction of other than traditional forms of development, its intensification, urbanization encroaching on forest areas, settlements merging into one organism, deforestation of plots, introducing secondary divisions, reducing the biologically active area, air pollution, development of underground and communication infrastructure, etc. Nevertheless, the identity and genius loci of the Otwock Region are still tangible. Forest areas, sandy dunes, the Świder and Vistula rivers, numerous contemporary and historical sites, especially the świdermajer ones, still remain attractive.

3

Transformacja i genius loci miejscowości letniskowych w Paśmie Otwockim od końca XIX wieku, w wieku XX i obecnie

Wośko-Czeranowska Agnieszka

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2021

|

T. 66, z. 1

4--16

PL

Na przełomie XIX i XX wieku walory krajobrazowe i klimatyczno-uzdrowiskowe dzisiejszego Pasma Otwockiego stały się istotnymi czynnikami wpływającymi na dynamiczny rozwój osiedli o charakterze uzdrowiskowym lub letniskowym leżących w sąsiedztwie Warszawy. Miasta i miejscowości powstawały przede wszystkim w sąsiedztwie realizowanych w tym okresie linii kolejowych, a zwłaszcza w rejonach stacji i przystanków kolejowych: Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej - nazywanej powszechnie Koleją Nadwiślańską oraz wąskotorowej Jabłonowskiej Kolejki Dojazdowej. Entuzjastami, którym Pasmo Otwockie zawdzięcza swoje istnienie i rozwój byli właściciele terenów, przedsiębiorcy, mieszkańcy, a także letnicy przyjeżdżający na wypoczynek z Warszawy. Wielu z nich było wizjonerami, którzy wypromowali nieznane wcześniej formy działalności lub inwestowania: profesor Józef Geisler - lekarz i specjalista w leczeniu chorób płuc, właściciele terenów: Michał Elwiro Andriolli w Brzegach (Świder), Ksawery Branicki w Aninie i Karol Jakub Hanneman w Falenicy. Otwock w 1924 r. uznany został za uzdrowisko. Na północ od niego funkcjonowały gminy wiejskie o charakterze letniskowym (Gmina Wawer, Gmina Letnisko Falenica). W kolejnych latach miasta i miejscowości rozwijały się dynamicznie. Stawały się bazą letniskową i noclegowo-wypoczynkową dla mieszkańców Warszawy i zyskiwały coraz większą popularność. Obiektami, które kojarzą się nierozerwalnie z pasmem otwockim jest budownictwo świdermajer. Obecnie określenie to dotyczy głównie budynków mieszkalnych, letniskowych i pensjonatowych oraz użyteczności publicznej (występujących mnie powszechnie) reprezentujących cechy wspólne odnoszące się do bryły, budulca, konstrukcji, detalu architektonicznego itp., które powstawały w latach 1880-1939 na w miejscowościach usytuowanych wzdłuż linii otwockiej. Przy ich realizacji stosowano konstrukcję drewnianą, wykorzystując zazwyczaj powszechnie dostępne sosnowe belki, kantówki i deski. II wojna światowa zdziesiątkowała mieszkańców letnisk Pasma Otwockiego, przede wszystkim pochodzenia żydowskiego. Zniszczeniu uległa infrastruktura i liczne obiekty, zwłaszcza drewniane. Kolejne lata przyniosły wiele zmian: natury administracyjno-terytorialnej, powstawanie nowych osiedli, wprowadzanie odmiennych od tradycyjnych form zabudowy, jej intensyfikację, wkraczanie urbanizacji na tereny leśne, zlewanie się osiedli w jeden organizm, wydrzewianie działek, wprowadzenie wtórnych podziałów, zmniejszanie powierzchni biologicznie czynnej, zanieczyszczenie powietrza, rozwój infrastruktury podziemnej i komunikacyjnej itp. Tożsamość i genius loci Pasma Otwockiego są cały czas odczuwalne. Wciąż atrakcyjne są tereny leśne, piaszczyste wydmy, rzeki Świder i Wisła, liczne obiekty współczesne i historyczne, a zwłaszcza świdermajery.