Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Budowa geologiczna i morfogeneza Wzniesienia Elbląskiego w świetle zróżnicowanej dynamiki lądolodu zlodowacenia wisły

Pikies R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 467

41--61

PL

Wśród głównych czynników wpływających na budowę geologiczną Wzniesienia Elbląskiego należy wymienić glacitektonikę oraz neotektonikę, które niewątpliwie są ze sobą przyczynowo-skutkowo powiązane. Intensywność i skalę procesów glacitektonicznych rozpatrzono po raz pierwszy z perspektywy dynamiki transgresji lądolodów zlodowacenia wisły z obszaru Morza Bałtyckiego. Budowa geologiczna, morfologia i batymetria południowo-wschodniej części dna Bałtyku Centralnego wskazują, że na tym obszarze kształtowały się ważne elementy dynamiki transgresji lądolodu stadiału górnego zlodowacenia wisły, w południowym sektorze jego oddziaływania. Rezultatem zróżnicowanej dynamiki były strumienie lodowe (strumienie lodowe wg Punkariego, 1997), wyprowadzające główną część masy lodowej z czaszy lądolodu, co powodowało, że napływ mas lodowych na obszar Niżu Polski nie był równoczesny i odbywał się z różną siłą. Tym regułom podlegał również obszar Wzniesienia Elbląskiego, gdyż w pierwszej kolejności znajdował się w polu zróżnicowanego oddziaływania strumienia B3, nasuwającego się na obszar Niżu Polski z rejonu subpołudnikowej megadepresji Głębi Gotlandzkiej i Głębi Gdańskiej. W stosunku do obszaru Wzniesienia Elbląskiego dokonano w ujęciu czasowym oceny skali oddziaływania i intensywności procesów glacitektonicznych. Szczególnie silne odkształcenia glacitektoniczne zachodniego skłonu tego wzniesienia powiązano z obecnością północnego odcinka dużego subpołudnikowego uskoku Iława–Elblag, pokrywającego się z zachodnią granicą Wzniesienia Elblaskiego. Prawdopodobną przyczyną rozwoju procesów glacitektoncznych w środkowej i górnej części zlodowacenia wisły mogła być zmiana reżimu pola naprężeń neotektonicznych w szerokiej aureoli wału kujawsko-pomorskiego, do której doszło prawdopodobnie u schyłku interglacjału eemskiego.

EN

Glaciotectonic and neotectonic processes are among the key factors influencing the geological structure of the Elbląg Elevation. The former is undoubtedly interrelated with the latter. Intensity and scale of glaciotectonic processes were for the first time examined from the point of view of transgression dynamics of the Vistulian continental glaciers, advancing from the Baltic Sea area. Geological structure, morphology and bathymetry of the eastern part of the Central Baltic Sea bottom show that main elements of the dynamics were shaped in this area. The diversified dynamics resulted in the formation of ice streams, carrying the major part of ice mass out of the ice sheet. It also caused that the advance of the ice sheet over the Polish Lowlands was not synchronous and occurred with various intensity. The Elbląg Elevation was subjected to these rules, because it was the first to be situated within the diverse force of interaction field with ice stream B3 (streams according to Punkari, 1997), advancing towards the Polish Lowlands from the area of a submeridional megadepression of the Gotland Deep and the Gdańsk Deep (south-eastern part of Central Baltic Sea). As regards the Elbląg Elevation area, an evaluation of the scale and intensity of glaciotectonic processes in time has been performed. Especially strong glaciotectonic disturbances, appearing on the western slope of this elevation, have been related to the presence of the distinct, submeridionally oriented fault zone Iława–Elbląg (its northern part), which coincides with the western boundary of this elevation. The likely reason for the development of glaciotectonic deformation during the middle and upper parts of the Vistula Glaciation might habve been the change of the regime of neotectonic stress field, operating within the broad foreland of the Kuyavian-Pomeranian Swell, which probably took place at the end of the Eemian Interglacial.

2

Najpełniejszy w Polsce kompleks młodoplejstoceński (eem i vistulian) na dolnym Powiślu i Wzniesieniu Elbląskim

Makowska A.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 9

887--894

EN

The Upper Pleistocene sedimentary complex of the Lower Vistula Region (Lower Powiśle) and the Elbląg Elevation was deposited from the beginning of the Eemian Interglacial to the late Vistulian. The sediments fill an elongated depression formed due to pre-Quarternary processes. The maximum thickness of strata reaches 200 m. They consist of six basic units including three major levels of tills: Toruń (BII), Świecie (BIII) and Leszno-Poznań (BIV) and three levels with intramoraine deposits: the lowest - Lower Powiśle (DP), middle one - Gniew (Gn) and the upper- Grudziądz (Gr). The Lower Powioele Formation consists of marine and terrestrial deposits. In the south, these are tripartite (EI, EII, EIII) valley sediments filling a well-developed network of ancient river valleys. In the north, besides the fluvial sediments, there are also two marine strata: Sztum (Sz) and Tychnowy (Ty). The middle river valley series and the Tychnovy marine layer were formed during the Eeemian. They are the main stratigraphic index zone in the area. The overlying strata were formed during the Vistulian. The latter has been subdivided into two glaciations (Toruń and Vistula) separated with Krastudy Interglacial, because of analysis of major lithostratigraphic zones and multiple layers of marine sediments within the middle intramoraine formation (Gniew Fm.). The exact dating of the strata is still debatable and prone to verification.

3

Czwartorzęd i jego podłoże na Wzniesieniu Elbląskim w aspekcie historii plejstoceńskiego Bałtyku

Makowska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

nr 386

59-132

PL

W opracowaniu przedstawiono wyniki wieloletnich badań geologicznych prowadzonych na Wzniesieniu Elbląskim w ramach prac kartograficznych do map przeglądowych i szczegółowych. Kilkanaście otworów wiertniczych wykonanych do tych map stało się podstawą do rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej Wzniesienia Elbląskiego. Stwierdzono, że jest to wysoczyzna zbudowana z osadów plejstoceńskich, powstałych w okresie od interglacjału podlaskiego po schyłek zlodowacenia wisły, częściowo przekształcona przez procesy glacitektoniczne, które miały miejsce w czasie nasuwania się dwu kolejnych lądolodów tego zlodowacenia. Wśród niezaburzonych, jak też zaburzonych glacitektonicznie osadów, znajduje się wiele odrębnych poziomów morskich świadczących o tym, że w młodszym plejstocenie obszar Wzniesienia Elbląskiego znajdował się wielokrotnie i w różnym czasie, w zasięgu formującej się na północy niecki plejstoceńskiego Bałtyku.

EN

This paper presents results of many years geological investigation carried out for mapping of the Elbląg Elevation on general and detail scale. A dozen or so boreholes that were drilled for the need of mapping became a basis applicable to the recognition of deep geological structure of the Elbląg Elevation. It was found that the Elbląg Elevation is a plateau made up of Pleistocene deposits ranging in age from the Podlasian Interglacial through the close of the Vistulian Glaciation; in part, it is reworked by glaciotectonic processes that were active at the time of invasion of the two consecutive ice-sheets of this glaciation. Glaciotectonically undisturbed sediments as well as those disturbed contain a number of distinct marine horizons giving evidence that in the Younger Pleistocene the area of the Elbląg Elevation was repeatedly and at different times situated within the extent of the Pleistocene Baltic Sea depression that was developing in the north.