Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Hełm z Silniczki w świetle rekonserwacji i badań metaloznawczych

Rychter Mariusz R., Strzyż Piotr

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 58

23--32

PL

Przedmiotem specjalistycznych badań laboratoryjnych był hełm odkryty w pobliżu cmentarzyska w Silniczce koło Radomska. Przeprowadzona w Pracowni Konserwacji Zabytków Metalowych Uniwersytetu Łódzkiego rekonserwacja zabytku pozwoliła stwierdzić, iż jego dzwon wykonano z dwóch trójkątnych fragmentów blachy żelaznej. Niezwykle interesującym spostrzeżeniem jest zaobserwowanie w szczytowej partii dzwonu pozostałości zdobienia kolorowym metalem, w różnych odcieniach barwy złotej. Obejmuje ono okolice otworu na tulejkę oraz nity łączące poszczególne blachy. Dobrze widoczne zdobienie pozwoliło na pobranie próbek do badań i przeprowadzenie analiz składu chemicznego. Stwierdzono obecność miedzi, mosiądzu oraz złota. Sama technika wykonania tych zdobień, wskutek złego stanu jej zachowania, pozostaje trudna do rozpoznania. Hełm z Silniczki jest najbardziej zbliżony budową, ale i zdobieniem do tzw. „wielkopolskiego” typu hełmów. Blachy jego dzwonu połączono nitami, miejscowo stosując zaklepanie zachodzących na siebie blach na „zakładkę”. Dzwon ma kształt stożka. W jego partii szczytowej znajduje się otwór, w którym pierwotnie mocowana była stożkowata tulejka. Dość liczna seria hełmów tego rodzaju pochodzi też z terytorium wczesnośredniowiecznej Rusi, ale także z obszaru zamieszkiwanego przez plemiona Bałtów. Okaz z Silniczki nie jest typowym reprezentantem tego rodzaju ochron głowy, ale do tej grupy kwalifikuje go wieloelementowa budowa, obecność tulei oraz zdobienie powierzchni metalami kolorowymi.

EN

The subject of specialist laboratory examinations was a helmet discovered in the vicinity of a burial ground in Silniczka near Radomsko. The re-conservation of the artefact performed in the Laboratory of Metal Monuments Conservation at the University of Łódź revealed that its skull was made of two triangular pieces of iron sheet. It was very interesting to discover the remains of ornamentation of non-ferrous metal at the top of the skull, which was in different shades of gold. The ornamentation covers the area around the opening for a tube and the rivets joining the pieces of metal sheet together. The clearly visible ornamentation made it possible to collect samples for tests and to perform chemical analysis. Traces of copper, brass and gold were found. It is difficult to determine the technique adopted to create the ornamentation on account of its poor condition. The structure and ornamentation of the helmet from Silniczka are closest to the so-called Great Poland helmets. The pieces of metal sheet forming the skull were riveted, and in some points they were flattened with overlap. The helmet skull is conical. At its top, there is an opening where a conical tube used to be attached. A considerable series of similar helmets was found in the territory of early medieval Ruthania and the area inhabited by Baltic tribes. The artefact from Silniczka is not a typical representative of head protection of this type, however, it can be classified as one thanks to its multi-element construction, presence of a tube, and ornaments of non-ferrous metals.

2

Koła garncarskie zachodnich Słowian w VIII–X wieku

Rzeźnik P., Rzeźnik N.

Szkło i Ceramika

|

2018

|

R. 69, nr 4

6--10

PL

W artykule autor podejmuje dyskusję na temat konstrukcji kół używanych powszechnie w VIII–X w. w garncarstwie zachodnich Słowian. Na podstawie analizy odcisków osi na dnach naczyń oraz cech technologicznych ceramiki dowodzi, że ówcześni garncarze posługiwali się lekkimi drewnianymi kołami garncarskimi. Były to urządzenia małe, jednotarczowe, przeznaczone do napędu ręcznego, zróżnicowane pod względem rozwiązań konstrukcyjnych. Użytkowano je okresowo, po czym demontowano i przechowywano na zapleczu gospodarstwa domowego lub warsztatu. Swoje ustalenia autor konfrontuje z danymi etnograficznymi. Wskazuje przenośne konstrukcje kół, realnie stosowane w garncarstwie wiejskim, które pozostawiają najbardziej zbliżone ślady do tych obecnych na dnach naczyń z VIII–X w.

EN

In the article the author discusses the construction of potter’s wheels commonly used by Western Slavs in the 8th–10th centuries. Based on the analysis of axle imprints on the bottoms of vessels and technological features of ceramics, he proves that potters of that time used light wooden pottery wheels. These were small, single-disc devices designed for manual drive and varied in terms of their design. They were used periodically and then disassembled and stored in the household or workshop facilities. The author confronts his findings with ethnographic data. He indicates portable wheel constructions that are used in rural pottery and that leave the closest marks to those present on the bottoms of vessels from the 8th to 10th centuries.

3

Kontekst archeologiczny miejsc odkrycia dwóch wczesnośredniowiecznych skarbów z południowej wielkopolski: z Jastrzębnik i starego miasta w Kaliszu

Kędzierski A., Ziąbka L.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2015

|

Nr 13

56-65

PL

Z okresu wczesnego średniowiecza z terenu Wielkopolski było znane wiadomości na temat 140 znalezisk depozytów srebrnych: monet, ozdób i tzw. placków srebra. W wydanej w roku 2011 pracy Odkrycia skarbów wczesnośredniowiecznych z terenu Wielkopolski. Kontekst archeologiczny znalezisk autorzy Małgorzata i Mirosław Andrałojć, Patrycja Silska oraz Piotr Szyngiera na 74 znalezisk zweryfikowanych pozytyw nie, tylko cztery uznali za związane z wczesnośredniowiecznym osadnictwem. Niedawno odkryte dwa depozyty z Jastrzębnik koło Kalisza oraz Kalisza-Dobrzeca, ukryte pod koniec XI w. związane są ze współczesnym im osadnictwem.

EN

There were 140 finds of silver deposits (coins, ornaments and pieces of silver) known to come from early medieval Great Poland. In the work published in 2011 called The discovery of early medieval treasures in the Great Poland area. The archaeological context of the find the authors, Małgorzata and Mirosław Andrałojć, Patrycja Silska and Piotr Szyngiera , considered only 4 of the 74 positively verified finds to be related to early medieval settlement. The two recently discovered deposits from Jastrzębniki near Kalisz and Kalisz-Dobrzec, which were hidden at the end of the 11th century, are related to the settlement at that time.

4

Górnoholoceńskie i współczesne formy i osady pozakorytowe w dolinie środkowej Wieprzy

Kaczmarzyk J., Florek W., Olszak I. J.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 7

80--94

PL

Celem autorów było rozpoznanie osadów pozakorytowych w dolinie środkowej Wieprzy i możliwie dokładne określenie ich wieku oraz miejsc i warunków ich akumulacji na równinie zalewowej. Zastosowano przy tym zestaw metod geomorfologicznych i geologicznych odnoszących się do analizy form występujących na równinie zalewowej i i budujących je osadów.Wcelu określenia ich wieku wykorzystano datowania radiowęglowe, datowania archeologiczne i w odniesieniu do osadów mineralnych – metodę termoluminescencyjną. Analizom poddano osady basenu powodziowego, osady wypełniające różnowiekowe paleomeandry oraz subfosylne i współczesne osady pozakorytowe.

EN

The aim of the study has been to recognize overbank deposits in the middle Wieprza valley, including their precise dating and assessment of local conditions of sedimentation. It is based on geomorphological and geological research of floodplain landforms and deposits. Ages have been determined using radiocarbon method, archaeological dating and, for minerogenic deposits, TL dating. Analyses have been performed on floodplain basin deposits, palaeomeander infills, and subfossil and recent overbank deposits. The studied palaeomeanders have variable infills from various periods of the Sub-Atlantic. They are accompanied by diversified point bar deposits. Floodplain basin deposits have a similar, Sub-Atlantic age. Both types of deposits are overlain by flood deposits, which have accumulated since the early Middle Ages. Contemporary flood deposits of the Wieprza river differ from the sub-fossil ones through more restricted occurrence, resultant from channelization and channel incision. Therefore, in comparison to the pre-channelization period, the extent of floods is smaller and does not encompass the entire Holocene floodplain. Flood overbank deposits form only in the immediate vicinity of the channel.

5

Antropogeniczne formy krajobrazowe powstałe w pradziejach i wczesnym średniowieczu w dorzeczu środkowej Wieprzy

Rączkowski W.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 7

143--153

PL

W dolinie Wieprzy znajduje się stosunkowo niewiele form antropogenicznych o genezie pradziejowej lub wczesnośredniowiecznej widocznych obecnie w krajobrazie. Są to głównie kurhany oraz grodziska. Kurhany pochodzą z okresów od epoki brązu po wczesne średniowiecze, natomiast grodziska reprezentują wyłącznie okres wczesnego średniowiecza. Tradycyjnie funkcja kurhanów sprowadzana jest do miejsca pochówku zmarłego, a grodziska miały pełnić głównie rolę związaną z obronnością. Coraz częściej pojawiają się interpretacje wskazujące, że kurhany mogły również odgrywać rolę legitymizowania praw do danego terytorium, wyznaczać granice terytorialne poszczególnych grup społecznych. Unikatowy wczesnośredniowieczny zespół osadniczy z okolic Wrześnicy pozwala na jego interpretację (w tym krajobrazowych form antropogenicznych) jako złożoną strukturę społeczno-kulturową, w której wszystkie elementy były ze sobą powiązane znaczeniowo.

EN

Anthropogenic forms within the landscape of the central catchment of the Wieprza river are only a small part of the traces of primeval and medieval cultural activity. Likewise, the range of these remains is very narrow. So far only two types of such remains have been identified. They are barrows (earth or stone-earth mounds connected with burials) and the ramparts of medieval strongholds. The burial mounds currently identified in the landscape date from different periods – from the Bronze Age (approx. 1000 BC.) to the early Middle Ages. They not only occur in clusters numbering from several to hundreds, but also in isolation. It is hard to define any clear cultural patterns connected with the location and construction of the mounds in any specific period. In the regions of Janiewice and Żukowo the burial mounds were built on elevated ground, on small morainic hills. It has not been ruled out that such locations were chosen consciously, so that the form of the mound would not only dominate the past landscape but also serve as a point of reference for the local community (as well as any travellers). The second category of archaeological sites whose form in the landscape has survived are strongholds. In the catchment of the central Wieprza river all the strongholds date from the early Middle Ages. Three are situated in the Wieprza valley: Wrześnica (site 7) and Sławsko (site 5) on the flood plain, and Stary Kraków (site 6) on the edge of the valley. Three remaining sites are located a few kilometres east of the Wieprza valley: in Gać (site 2), Kczewo (site 2) and Dobrzęcin (site 3). Each of the six strongholds is in a specific position and of particular size and shape, therefore we can rule out any repetition of construction design. All the strongholds (except for Sławsko) date from the 8th–9th/10th centuries. The largest concentration of anthropogenic earthworks in the central Wieprza catchment can be found around Wrześnica. There is an early medieval stronghold and a complex of six burial mounds. We can also include the remains of medieval villages (all on the left bank of the Wieprza) of which there are no traces visible as landscape forms. The whole settlement complex is unique in Pomerania and the archaeological and environmental research carried out so far leads to discussion as to how the medieval landscape was shaped. I assume that for the elite living in the stronghold the range of visibility related to power, control over the living and the relation between this world and the one of the dead. But there is also another visual relation which seems to be important – the range of visibility from the burial mounds, particularly where larger mounds are concerned. The ancestors buried on the top of the burial mounds had a huge range of visibility over the micro-region and in a symbolic way they controlled the whole range of activities of the living – their settlements, fields and other places of activity. The elite living in the stronghold were also under the control of their ancestors. The whole community could be safe from enemies, inner disturbances in social relations as well as spiritual influences. The community was controlled and protected by their ancestors. Thanks to mutually inclusive relations between the inhabitants of the settlement and those of the stronghold, as well as the ancestors’ graves, a complex structure was created and social structure was authorised and strengthened. From a social aspect both the stronghold and the burial mounds became the proof of power, symbolizing the prestige of the group as well as its elite. The elite who lived in the stronghold could, thanks to the range of visibility, in a both practical and symbolic way control the area and be, in a way, intermediaries for contact between the world of the living (on the left bank of the Wieprza river) and that of the dead (on the right bank of the river). And vice versa, the ancestors could control the world of living. How the positions of the strongholds and burial mounds to be constructed were chosen was not therefore due to environmental conditions but the juncture of the whole social and cultural structure which was essential for the community.