Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wpływ petrograficznego zróżnicowania piaskowców krośnieńskich na ich właściwości fizyczno-mechaniczne w złożach Górka-Mucharz i Skawce (Beskid Mały)

Figarska-Warchoł B., Stańczak G.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 96

37--55

PL

Ze względu na szerokie rozprzestrzenienie i stosunkowo wysoką jakość piaskowce krośnieńskie należą do najczęściej wykorzystywanych materiałów kamiennych Karpat. Leżące we wschodniej części Beskidu Małego złoża Górka-Mucharz i Skawce stały się przedmiotem badań niniejszego artykułu. Po dokonaniu obserwacji terenowych i badań odbojności do dalszych badań wybrano próbki piaskowców, które zaklasyfikowano na podstawie cech makroskopowych do siedmiu typów petrograficznych, przy czym pięć z nich reprezentowało świeże, niezmienione odmiany, zaś dwa pozostałe objęte były procesami wietrzenia. Kolejne badania polegały na wykonaniu dokładnej charakterystyki mikroskopowej odmian, obejmującej opis składników, ilościową analizę składu oraz granulometrię. Potwierdziły one różnice wykształcenia piaskowców wyróżnionych typów. W trakcie badań laboratoryjnych oznaczono gęstość objętościową, nasiąkliwość wagową oraz wytrzymałość na ściskanie dla próbek nieforemnych, przeliczoną następnie na wytrzymałość na jednoosiowe ściskanie próbek foremnych. Wykonane następnie badania właściwości fizyczno-mechanicznych wykazały odmienność uzyskiwanych wyników dla poszczególnych typów. Najwyższą jakością odznaczały się piaskowce laminowane skorupowo lub poziomo (typy IV i V), osiągając średnie wartości wytrzymałości na ściskanie odpowiednio 115 MPa i 154 MPa, przy wysokiej gęstości pozornej (2,66–2,67 Mg/m3). Wiązało się to z ich drobno- i bardzo drobnoziarnistą teksturą oraz wysokim udziałem spoiwa (20–29% obj.). W jego składzie przeważał węglanowy cement, ale towarzyszyły mu także obwódki regeneracyjne na ziarnach kwarcu i w mniejszym udziale matriks ilasta. Przeciętne wartości parametrów jakościowych, bliskie przedstawianym w literaturze i dokumentacjach złóż, wykazywały drobnoziarniste piaskowce masywne (typ I). Wśród odmian niezwietrzałych najsłabszą odporność na ściskanie (ok. 88 MPa), przy stosunkowo wysokiej nasiąkliwości wagowej (ok. 1,2%), wykazywały piaskowce różnoziarniste (typy II i III), w których spoiwo węglanowe osiągało niewielki udział około 10% obj., zaś cement kwarcowy (1,0% obj.) utworzył zaczątkowe formy obwódek regeneracyjnych. Większe składniki detrytyczne (głównie fragmenty łupków łyszczykowych i skał magmowych) uległy częściowemu lub całkowitemu rozkładowi, rozluźniając szkielet ziarnowy skały zbudowany z okruchów o przeważających wklęsło-wypukłych i prostych kontaktach. W pracy wykazano zasadność wyróżniania typów petrograficznych w złożach piaskowców na podstawie prostych badań makroskopowych, łatwych do wykonania przez geologa górniczego.

EN

Due to the wide distribution and relatively high quality, Krosno Sandstones are the most commonly used stone materials in the Carpathians. Located in the Eastern part of the Beskid Mały Mountains, the Górka-Mucharz and Skawce deposits are the subject of research of this article. After field observations and Schmidt hammer tests, sandstone samples were selected for further study, classified into 7 petrographic types on the basis of macroscopic characteristics, wherein 5 of them represented fresh, intact varieties, and the other 2 were weathered. Subsequent tests involved microscopic studies including a description of components, quantitative analysis of composition and granulometry. They confirmed differences in the distinguished types of sandstones. Laboratory tests included determining bulk density, water absorption and compressive strength for irregularly shaped samples, then converted to the uniaxial compressive strength of regularly shaped samples. The subsequent of physico-mechanical property tests revealed the diversity of the results for the individual types. Convolute or parallel laminated sandstones (types IV and V) were characterized by the highest quality, achieving average compressive strength values, respectively of 115 MPa and 154 MPa, and a high bulk density (2.66–2.67 Mg/m3). It was associated with their fine- and very fine-grained texture and a high proportion of cement and matrix (20–29% by volume). Its composition was dominated by carbonate cement, which was also accompanied by outgrowths on the quartz grains and with a lesser participation of a clay matrix. The average values of quality parameters, close to those presented in literature and documentation of the deposits were found for fine-grained massive sandstones (type I). Among the unweathered varieties, the weakest compressive strength (approx. 88 MPa), with a relatively high water absorption (approx. 1.2%) was found for poorly sorted sandstones (types II and III), in which a small proportion of carbonate cement and matrix reached the level of approx. 10% by volume, and quartz cement (1.0% by volume) created early forms of outgrowths. Larger detrital components (mainly fragments of mica schists and igneous rocks) were partially or completely decomposed, loosening the rock fabric, which was composed of debris with prevailing concave-convex and long contacts. The study demonstrated the validity of distinguishing petrographic types of sandstones in deposits on the basis of simple macroscopic tests, which are easy to perform by a mining geologist.

2

Rola wyróżników i wyznaczników krajobrazu przyrodniczego i kulturowego w określeniu wyspowego charakteru Beskidu Małego

Łach J.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2016

|

nr 33

39--52

PL

Badania na potrzeby artykułu dotyczyły określenia wyspowego charakteru Beskidu Małego w stosunku do otaczającego go Beskidu Śląskiego, Beskidu Makowskiego, Kotliny Żywieckiej oraz Pogórza Śląskiego. W tym celu sięgnięto do metody wyróżników/wyznaczników krajobrazu na płaszczyźnie geograficznej oraz etnograficznej, badając jego izolację przestrzenną i kulturową. Z analizy elementów przyrodniczych za szczególny wyróżnik wyspowości Beskidu Małego wybrano rzeźbę oraz dominujący typ pokrycia terenu, natomiast z elementów etnograficznych za unikatowy wyróżnik przyjęto konstrukcyjny typ budowli polaniarskiej oraz przynależność etniczno-kulturową mieszkańców regionu. Zdefiniowane w artykule inne wyróżniki krajobrazowe stanowiące często pojedyncze, niewielkie płaty krajobrazowe, posiadające historyczne oraz geograficzne powiązania z regionem, pozwoliły z powyższymi wyróżnikami określić Beskid Mały jako krajobrazową wyspę górską Zewnętrznych Karpat Zachodnich.

EN

The research for the needs of the article referred to the definition of island character of the Little Beskids in relation to surrounding Silesian Beskids, Makowski Beskids, Żywiec Basin and Silesian Foothills. To realize this goal, the method of landmarks and determiners of landscape was used on geographical and ethnographical plane examining its spatial and cultural isolation. From the analysis of the natural elements, terrain and dominant type of the land cover were chosen as a specific landmark of the island character. From ethnographic elements, structural type of pastoral buildings and ethno-cultural affiliation of the inhabitants of the Little Beskids were used as unique landmark. Other landscape landmarks defined in the article posing often single, small landscape patch with historical and geographical connections to the region allowed in the above determine the Little Beskids as a landscape mountain island in the Outer Western Carpathians.

3

Geotechniczne badania powierzchniowych ruchów masowych na przykładzie osuwiska w Targanicach

Zydroń T., Niebylski M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 4

743-752

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań płytkiego osuwiska powstałego na skutek nawalnego deszczu w sierpniu 2005 roku na jednym ze stoków Beskidu Małego, w miejscowości Targanice k. Andrychowa. Celem pracy było rozpoznanie mechanizmu powstania osuwiska oraz ocena warunków stateczności zbocza na podstawie znajomości właściwości geotechnicznych gruntów. Wykonano badania terenowe i laboratoryjne oraz przeprowadzono obliczenia stateczności zbocza. W ramach badań terenowych przeprowadzono obmiar geodezyjny terenu, wykonano wkopy badawcze, z których pobrano próbki do analiz laboratoryjnych. Podczas prac laboratoryjnych określono podstawowe właściwości geotechniczne gruntów pochodzących z koluwium i stabilnego podłoża, przy czym szczególny nacisk położono na oznaczenie wartości parametrów wytrzymałości na ścinanie. Ponadto wartości parametrów wytrzymałości na ścinanie zostały oszacowane metodą analizy wstecznej. Na podstawie otrzymanych parametrów wytrzymałościowych wykonano obliczenia stateczności.

EN

The paper presents results of tests of shallow landslide which was caused by the extreme rainfall in August of 2005 on the slope of Beskid Mały, in Targanice near Andrychów. The identification of sliding mechanism and slope stability estimation on the basis of geotechnical parameters of soils were the aim of the research. In the frame of site investigation, land levelling measurements were carried out and open pits were made from which soil samples to the laboratory tests were taken out. In the frame of laboratory works, the basic geotechnical parameters of soils from coluvium and stable part of slope were determined, but the main stress were put on determination of the shearing strength parameters. Moreover, shear strength parameters were calculated using back-analysis method. On the basis of shear strength parameters slope stability was calculated.

4

Kamieniołomy w paśmie Magurki Wilkowickiej obiektami geoturystycznymi

Górna M.

Geoturystyka

|

2006

|

nr 3

57-62

PL

Artykuł przedstawia ciekawe obiekty geoturystyczne, jakimi są nieczynne kamieniołomy piaskowców w Bielsku-Białej Straconce i Kozach (Beskid Mały). W kamieniołomach w Straconce można zaobserwować typowo wykształcone warstwy godulskie, natomiast w kamieniołomie w Kozach odsłaniają się warstwy lgockie. Są to ważne miejsca dla poznania budowy geologicznej płaszczowiny śląskiej. Wybrane obiekty są interesujące pod względem geologicznym i krajobrazowym i mogą stanowić urozmaicenie górskich wędrówek w tym rejonie.

EN

The article presents interesting geotouristic sites, which are abandoned sandstone quarries in Bielsko-Biała Straconka and Kozy village (the Beskid Mały Mts.). In the Straconka quarries visitors can recognize the typical Godula Beds whereas in the Kozy quarry the classic examples of the Lgota Beds are represented. Both sites belong to the Silesian Unit of the Flysch Carpathians. The sites provide an insight into unusual and interesting geology and landscape, and may become attractions during mountain hikes in this region.

5

Zagadnienia skutecznej ochrony jedynego w Beskidzie Małym stanowiska obrazków alpejskich Arum alpinum w warunkach planowej gospodarki leśnej

Barć A., Brzustewicz M., Firganek M.

Problemy Ekologii

|

2004

|

R. 8, nr 3

152--153

PL

Jedyne stanowisko rzadkiego w skali mezoregionu Beskidu Małego i ściśle chronionego gatunku Arum alpinum - obrazków alpejskich - znajduje się w Nadleśnictwie Sucha, Obręb Sucha, Leśnictwo Ponikiew (obecnie Leśnictwo Mucharz). Od czasu odkrycia 4.06.2000 r., jest ono monitorowane, a w 2003 roku założono stałą, powierzchnię badawczą, o areale 400 m2. W zwiazku z pracami leśnymi prowadzonymi w przeszłości, a obecnie związanymi z likwidacją wiatrowałów, zaistniała pilna potrzeba ochrony tej populacji. W ramach tzw. ekologizacji gospodarstwa leśnego Autorzy proponują, zastosowanie rozwiązania taniego, możliwego do natychmiastowego wprowadzenia, polegającego na oszczędzaniu biogrupy drzew w rejonie największego zagęszczenia populacji obrazków alpejskich oraz w ich najbliższym otoczeniu. Byłoby to również korzystne dla ochrony śnieżyczki przebiśniega Galanthus nivalis, który wprawdzie częściej występuje na obszarze Beskidu Małego, ale także należy do gatunków ściśle chronionych.

EN

The only one locality of Arum alpinum there is in the Sucha Forest Inspectorate, the Sucha District, the Ponikiew Forestry (actually - the Mucharz Forestry). Arum alpinum is rare in the mesoregional scale of the Beskid Maty Range and strictly protected species. Since 4.06.2000, when the locality has been discovered, it is consequently visited and observed by scientists and this year a permanent plot of an area 400 m2 has been established. Planned forest management, actually connected with windfalls removing, caused the urgent need for the protection of this small population. An idea of ecologization in the forestry is used by the Authors in order to imply the solution which is cheap and possible to apply at once. The idea is focused on the maintenance of the tree stand biogroup in the vicinity of Arum alpinum population and in the adjacent zone. Advantages of this solution reveal also to Galanthus nivalis, which in fact is more frequent in the Beskid Maly than Arum alpinum, but it also belongs to strictly protected species.

6

Obumieranie jodły w środkowej Europie a jej żywotność w Beskidzie Małym

Barć A.

Problemy Ekologii

|

2003

|

R. 7, nr 3

126--129

PL

Krótko przedstawiono zarys historii badań nad zjawiskiem obumierania jodły w Europie, jego geograficznym zróżnicowaniem i dynamiką. Rozważane są możliwe przyczyny tego zjawiska i przedstawione argumenty przemawiające za hipotezą o epidemicznym charakterze choroby o nieznanej etiologii, a poddające w wątpliwość decydujące znaczenie czynników środowiskowych. Na tym tle jest dyskutowany rozwój zjawiska obumierania jodły w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem lasów karpackich, w tym lasów z udziałem jodły w granicach Beskidu Małego. Zaprezentowano wyniki badań nad żywotnością najstarszych drzewostanów z udziałem jodły uzyskane na podstawie wycen drzew z 68 drzewostanów. Brano w nich pod uwagę kilka cech biomorfologicznych, świadczących o różnych aspektach żywotności: długość korony drzew, kształt wierzchołka korony, stopień zniekształcenia korony, bujność drzew oraz najczęściej stosowaną w tego rodzaju badaniach i zwykle ujmowaną jako jedyny miernik - utratę igliwia (defoliację). Porównano wartości współczynników poszczególnych cech biomorfologicznych dla drzewostanów Beskidu Małego z wynikami badań dla wybranych pasm górskich Karpat i dla Pogórza.

EN

The outline of historical studies on fir decline in Europe, its geographical differentiation and dynamics is presented. The possible reasons for this phenomenon are discussed and arguments for the hypothesis of unknown aetiology epidemic illness are presented. Simultaneously the prevailing significance of environmental factors in silver fir decline is taken into the doubt. Against this background, the development of fir decline phenomenon in Poland is discussed and particular attention is paid to Carpathian forests, including these within the Beskid Mały boundaries. Results of studies on the vitality of the oldest tree stands with variable fir participation are presented. They have been achieved as an assessments of trees from 68 tree stands. A few biomorphological features have been taken into the account, so various vitality aspects are evidenced, such as: tree crown length, crown's top shape, crown deformation, tree luxuriance and the most frequently used at this kind of studies and usually exclusively functioning - needle lost (defoliation). Then, indexes for particular biomorphological features of the Beskid Mały tree stands have been compared with the respective results for chosen Carpathian ranges and for the Highland.

7

Granica między warstwami lgockimi i godulskimi w północnej części Beskidu Małego; Karpaty

Alexandrowicz W.P., Lalik W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

1999

|

T. 25, z. 2

107-123

PL

Przedmiotem opracowania jest granica między dwoma głównymi jednostkami litostratygraficznymi serii śląskiej, budującymi północną krawędź Beskidu Małego między Wadowicami a Andrychowem. W tej strefie powyżej warstw lgockich, reprezentowanych tu przez oddział środkowy, zalega kompleks zawierający margle krzemionkowe, pstre łupki krzemionkowe oraz grube ławice piaskowców warstw godulskich spągowych. Istnienie wielu dobrych odsłonięć w potokach przepływających przez wsie Ponikiew i Kaczyna umożliwia dokładne prześledzenie tej granicy. Kompleks graniczny ma zmienną miąższość przeciętnie wynoszącą około 100 m. Takie wykształcenie omawianego następstwa jest charakterystyczne dla północnych zboczy Beskidu Małego i pojawia się tylko w tej strefie. Niektóre z przedstawionych profili są godne ochrony jako stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej

EN

The Northern, marginal zone of Beskid Mały Mts. is formed by flysch deposits. Middle Lgota Beds and Godula Beds are two main components of this part of the Silesian Nappe. In Ponikiew and Kaczyna villages the mentioned litostratigraphic units are separated by siliceous marls, siliceous variegated shales and coarse-grained sandstones. The thickness of this sequence is about 100 m. Occurrence of the siliceous marls, siliceous variegated shales and coarse-grained sandstones is typical for the Wadowice region. Some of described outcrops should be protect as documentation sites of inanimate nature