Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena i prognoza potencjalnego stanu zagrożenia dla środowiska po likwidacji kopalni Olkusz-Pomorzany

Kondratowicz Grzegorz

Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud

|

2022

|

nr 3-4

21--44

PL

W niniejszym artykule przedstawiono aktualną ocenę potencjalnego stanu zagrożenia dla środowiska po likwidacji kopalni Olkusz-Pomorzany w oparciu o: prognozę biochemicznego rozkładu i bilansu lignosulfonianów, opracowaną w 1996 r. i aktualizowaną aż do 2018. Problem zagrożenia metanowego w kopalni Olkusz-Pomorzany wystąpił po raz pierwszy w 1977 r. w wyniku wybuchu metanu w dowierzchni 21. Liczne badania, prowadzone w zakresie określenia przyczyn wybuchu metanu, a w szczególności jego pochodzenia, wykazały, że głównym źródłem metanu był rozkład substancji organicznej, związanej z lignosulfonianami odprowadzanymi wraz ze ściekami przez Fabrykę Papieru i Celulozy w Kluczach na Pustynię Błędowską. W artykule omówiono: kwestie, dotyczące pochodzenia i oznaczania związków, oraz teorie i hipotezy, związane z jego rozkładem biochemicznym. Szczegółowo omówiono także założenia, hipotezy i zależności, dotyczące oszacowania wielkości ładunku lignosulfonianów i metanu oraz bilansowania, weryfikacji i aktualizacji tych parametrów w czasie. Na koniec przedstawiono zasady i metody bilansowania ładunku lignosulfonianów zdeponowanych w piaskach Pustyni Błędowskiej oraz metanu, będącego produktem ich rozkładu, wykonując bilanse cząstkowe. Od stycznia 2021 r. sukcesywnie postępuje proces likwidacji kopalni Olkusz-Pomorzany, który spowoduje zatopienie wszystkich wyrobisk górniczych, a w następnych latach sukcesywne podnoszenie się zwierciadła wód i zmniejszanie się leja depresji. Proces zatapiania kopalni, a w konsekwencji odbudowy leja depresji, spowoduje, że odwodniony do tej pory górotwór (o dużej porowatości, szczelinowatości, krasowości) zacznie wypełniać woda, w której będą: związki lignosulfonianów oraz produkty ich rozkładu (CH4, CO2), zdeponowane jeszcze w centrum skażeń czy w szczelinach, kawernach itp., szczególnie w strefach pod nieprzepuszczalnymi warstwami kajpru, produkty biochemicznego rozkładu materiałów drewnianych, zanieczyszczenia chemiczne od różnych substancji (oleje, smary itp.). Przedstawione w niniejszym artykule analizy, oceny i prognozy pozwalają z dużym stopniem wiarygodności oczekiwać, że zagrożenie ze strony metanu i lignosulfonianów, dopływających jeszcze do kopalni z rejonu skażeń pierwotnych, jest znikome. Natomiast stopień zagrożenia ze strony związków, produktów, zanieczyszczeń po zatopieniu kopalni jest trudny do oszacowania.

EN

This article presents the current assessment of the potential threat to the environment after the closure of the "Olkusz-Pomorzany" mine based on: the forecast of the biochemical decomposition and balance of lignosulfonates, developed in 1996 and updated until 2018. The problem of methane hazard in the "Olkusz-Pomorzany" mine occurred for the first time in 1977 as a result of a methane explosion in the surface 21. Numerous studies conducted to determine the causes of the explosion of methane, and in particular its origin, have shown that the main source of methane was the decomposition of the organic substance associated with lignosulfonates discharged with sewage by the Paper and Cellulose Factory in Klucze to the Błędowska Desert. The article discusses: issues related to the origin and determination of compounds as well as theories and hypotheses related to its biochemical decomposition. The assumptions, hypotheses and relationships concerning the estimation of the load of lignosulfonates and methane as well as the balancing, verification and updating of these parameters over time were also discussed in detail. Finally, the principles and methods of balancing the load of lignosulfonates deposited in the sands of the Błędowska Desert and methane being the product of their decomposition are presented, by making partial balances. Since January 2021, the process of decommissioning the "Olkusz-Pomorzany" mine has progressed successively, which will flood all mining workings, and in the following years, the water table will gradually rise and the depression cone will shrink. The process of flooding the mine and, consequently, the reconstruction of the depression cone, will cause that the so far dehydrated rock mass (with high porosity, fracture, karst character) will begin to be filled with water, in which there will be: lignosulfonate compounds and their decomposition products (CH4, CO2) still deposited in the center contamination or in crevices, caverns, etc., especially in zones under impervious layers of Kajper, products of biochemical decomposition of wooden materials, chemical contamination from various substances (oils, greases, etc.). The analyses, assessments and forecasts presented in this article allow us to expect with a high degree of credibility that the risk of methane and lignosulfonates flowing into the mine from the area of primary contamination is negligible. On the other hand, the degree of risk from compounds, products and pollution after flooding the mine is difficult to estimate.

2

Charakterystyka chemiczna piasków obszaru Pustyni Błędowskiej

Bork Magdalena, Krawczyk Paweł, Lemiecha Grzegorz, Matyjasik Katarzyna

Analit

|

2019

|

Nr 8

18--27

PL

Oznaczono zawartość pięciu wybranych pierwiastków (Na, K, Mg, Zn, Mn) w próbkach gleby z Pustyni Błędowskiej, pobranych z czterech obszarów o odmiennym stopniu zagęszczenia i różnorodności roślinności. Próbki gleby poddano dwóm pierwszym etapom sekwencyjnej ekstrakcji według Tessiera. Otrzymane ekstrakty analizowano z wykorzystaniem Atomowej Spektrometrii Absorbcyjnej ASA oraz Emisyjnej ASE. Dla potasu i magnezu stwierdzono spadek ich zawartości w glebie wraz ze wzrostem zagęszczenia roślinności, jednak dla pozostałych z rozpatrywanych mikro- i makroelementów roślinnych nie potwierdzono żadnych zależności. Wskazuje to na niskie zdolności akumulacyjne i łatwe wymywanie zaadsorbowanych jonów z piasków pustyni. Ogólnie stwierdzono niższe zawartości rozpatrywanych pierwiastków niż średnie wartości w polskich glebach: ok. 7 ppm dla Mg i Mn, 9 ppm dla Zn oraz 25 ppm dla K i 27 ppm dla Na.

EN

Five chosen elements (Na, K, Mg, Zn, Mn) concentrations were determined in samples of sandy soil from Błędów Desert. These specimens were taken from four areas with differential flora densification and diversity. Soil samples were subjected to first two parts of sequence extraction (according to Tessier theory) and then determined using Atomic Absorption Spectroscopy and Atomic Emission Spectroscopy. Decrease of concentration with increasing flora density has been determined for potassium and magnesium. However, for other investigated elements no relation can be stated, which can be caused by weak accumulation abilities and easy elution of adsorbed ions. Generally, lower concentrations of examined elements than mean values in polish soils were reported: ca. 7 ppm for Mg and Mn, 9 ppm for Zn, 25 ppm for K and 27 ppm for Na.

3

Zmiany pokrycia terenu Pustyni Błędowskiej w latach 1926–2005

Maryniak D., Drzewiecki W.

Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji

|

2010

|

Vol. 21

245--256

PL

W artykule przedstawione zostaną wyniki badań dotyczących zmian w pokryciu terenu Pustyni Błędowskiej w latach 1926–2005. Badania przeprowadzono w oparciu o archiwalne i współczesne zobrazowania lotnicze i satelitarne: zdjęcia lotnicze, wykonane w roku 1926, zdjęcia satelitarne systemu CORONA z roku 1968 oraz ortofotomapy lotnicze, wykonane na potrzeby projektu LPIS i wysokorozdzielczą ortofotomapę satelitarną, powstałą z obrazów zarejestrowanych przez satelitę IKONOS w roku 2005. Ocenę rozmiaru zmian oparto na analizie fotointerpretacyjnej obrazów z okresu 1926–2005 oraz przeprowadzonej w środowisku GIS ilościowej analizie przekształceń form użytkowania, jakie zaszły na badanym obszarze od roku 1968. Przeprowadzenie analiz ilościowych wymagało wykonania korekcji geometrycznej archiwalnych zdjęć satelitarnych. W pracy zawarto porównanie wyników korekcji otrzymanych z wykorzystaniem metod wielomianowych: wielomianu stopnia pierwszego i drugiego oraz ilorazowego modelu wielomianowego. Zastosowanie ostatniej z metod pozwoliło na uzyskanie dokładności geometrycznej na poziomie dokładności mapy topograficznej w skali 1:25 000. Analiza fotointerpretacyjna oraz otrzymane w jej wyniku mapy pokrycia terenu „pustyni” i uzyskane na drodze ich analiz zestawienia tabelaryczne pozwoliły ocenić rodzaj i tempo zmian w przeciągu badanych 80 lat. Umożliwiły też ilościowe, szczegółowe oszacowanie ich rozmiaru w ostatnich czterdziestu latach. Ocena rozmiaru zmian, jakie zaszły na przełomie ostatnich 80 lat potwierdza, że Pustynia Błędowska zarasta. Obecnie bardziej przypomina las niż teren, którego fizjonomia jeszcze 40 lat temu była wyjątkowa w skali europejskiej. Roślinność w sposób naturalny pojawiła się na tym obszarze już przed wojną i pod koniec lat 60-tych XX w. zwiększyła obszar swojego występowania. Jednak tempo jej sukcesji w ostatnich czterdziestu latach znacznie wzrosło, w dużej mierze na skutek ingerencji człowieka.

EN

The paper presents the results of research on land cover changes in the Błędowska Desert area between 1926 and 2005. The study was based on historical and up-to-date remotely sensed images: aerial photographs from 1926, CORONA satellite photographs from 1968, aerial orthophotos made for LPIS project and high-resolution satellite orthophoto from Ikonos imagery acquired in 2005. The evaluation of land cover changes was done through photo interpretation of images and quantitative analysis in the GIS environment. A rectification of CORONA images was necessary to enable quantitative analysis. A comparison is presented of the correction results achieved with 1st and 2nd order polynomials as well as the rational polynomial method. Geometric accuracy necessary for 1:25000 topographic maps has been achieved using the rational polynomial method. Photo interpretation and the resulting land cover maps of the Błędowska Desert enabled evaluation of land cover changes during the considered 80 years, and a detailed quantitative analysis for the last 40 years. The evaluation of the land cover changes during the last 80 years proves that the Błędowska Desert has being overgrowing. Today the area is more comparable to a forest than to the unique desert area in Europe as it was 40 years ago. The vegetation appeared here in a natural way before World War II and expanded in the late 1960s. But, succession accelerated in the last 40 years, mainly because of human influence.