Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The first state of Georg Freudenhammer’s map of Palatinatus Posnaniensis from 1645

Skrycki Radosław

Polish Cartographical Review

|

2023

|

Vol. 55, No. 1

50--55

EN

The subject of this analysis is Georg Freudenhammer’s map of Palatinatus Posnaniensis, editions of which were published by all major publishing houses of the 17th century: the Blaeu family, Janssonius, Schenk/Valk or Janssonius van Waesbergen. The formerly unknown first state was dedicated to the new Queen of Poland, Louise Marie Gonzaga. The author hypothesises that it was probably a gift from the author of the map, who participated in Krzysztof Opaliński’s envoy to the future queen. The speed at which this work was produced did not allow for its final completion, so in the later state of the map, a number of additions were made, the addressee of the dedication was changed, and the text of the royal privilege to print it was added. Several features indicate that Freudenhammer’s original intention was changed over time, and the new addressee of the work became the author’s employer and mentor – Krzysztof Opaliński.

2

Motywy matematyczne na frontyspisach siedemnastowiecznego polskiego piśmiennictwa techniczno-wojskowego

Rodzeń Jacek

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2023

|

T. 68, nr 2

105--131

EN

This article aims to analyze (from autopsy) mathematical motifs in the frontispieces to selected seventeenth-century Polish technical-military treatises (by Adam Freytag, Kazimierz Siemienowicz and Józef Naronowicz-Naroński). The frontispiece is considered here an iconographic source for the history of science and technology. The rationale for investigating this topic is the process of the progressive mathematization of technical knowledge in Europe in the 15th-18th centuries. It is the first study of this subject with regard to Polish technical-military writing. Only one other article is devoted to this issue (Delphine Schreuder, When Mars Meets Euclid. The Relationship between War and Mathematical Sciences in Frontispecies of Fortification Treatises, 2021), but it does not cover the works of Polish authors. There are also several general studies (mainly in art or architectural history) on frontispieces to fortification treaties (Armin Schlechter, Engraved Title Pages of Fortification Manuals, 2014, Jeroen Goudeau, Harnessed Heroes: Mars, the Title-page, and the Dutch Stadtholders, 2016). The analysis of the typographic compositions of the discussed frontispieces revealed three main motifs: 1. the connection between the art of war and mathematical knowledge, as far as the knowledge of fortification and artillery is concerned; 2. the degree to which those disciplines - both of which combine the practice of the battlefield with theory - were mathematicized; 3. the crucial importance of drafting and measuring instruments for these sciences. The article’s final section addresses the issue of the rhetorical and persuasive function of the frontispieces.

3

Nil timide, nil tumide. About the oldest view of Strzelin and the finials of its towers

Łuniewicz Zygmunt

Architectus

|

2022

|

Nr 1 (69)

27--35

EN

The article analyzes the newly discovered veduta of Strzelin and compares the buildings visible in it with the information contained in written sources and iconography. This panorama comes from the friendship book of Brzeg clergyman Johann Christoph Letsch (* 1634, † 1686). It presents the town from the north along with a ring of fortifications, buildings and towers of architectural dominants. Below the drawing there is the inscription Nil timide, nil tumide/Bartholomeus Pilgram/Strel. Consul Ao 1653/16 7-bris, which makes it possible to identify the author of the entry as Bartholomäus Pilgram, the mayor of Strzelin in the period of November 26, 1642 – December 11, 1671. The research procedure was aimed at verifying the reliability of the iconographic message with the methods used for the analysis of iconographic materials. They included a comparison of preserved buildings, archaeological relics as well as messages in written sources and iconography. In the course of the research, it was possible to confirm that the buildings shown in the view had shapes consistent with the data contained in written sources and the preserved relics. The relative location is correct, but with some reduction in the distance between the buildings. A unique value of the veduta are the only known representations of the towers’ copulas, i.e., on St. Michael’s Church, which was probably erected in 1596 or slightly later, and above St. Gotthard’s Church – a high, two-open-work dome from 1620, a missing element of the 17th-century remodeling. The town hall tower was presented with a two-open-work copula which was erected only five years earlier, in 1648, and was previously known from descriptions only. The depiction of de-sacralized St. Cross’ Church, which was devoid of the roof and the crowning of the tower, allows us to assume that originally the building had hitherto unknown gables. The towers and fortified towers of the town walls were drawn along with ceramic covered roofs with a short ridge and attics in the condition they obtained during the remodeling carried out in the same year as the entry was made. The date on the card, i.e. September 16, 1653, allows us to make the conclusion that the discussed source is 60 years older than the earliest known iconography of Strzelin. The panorama at Pilgram’s entry, despite a certain schematic character, allows us to expand the knowledge of the town’s architecture, in spite of almost complete destruction of a significant part of its building development.

PL

W artykule poddano analizie nowo odnalezioną wedutę Strzelina, zestawiając widoczne na niej budowle z informacjami zawartymi w źródłach pisanych i ikonografii. Panorama ta pochodzi z wystawionego na sprzedaż sztambucha brzeskiego duchownego Johanna Christopha Letscha (*1634, †1686). Przedstawia miasto w widoku od północy, wraz z pierścieniem fortyfikacji, zabudową i wieżami dominant architektonicznych. Pod rysunkiem umieszczono napis Nil timide, nil tumide / Bartholomeus Pilgram/ Strel. Consul Ao 1653/ 16 7-bris, który pozwala zidentyfikować autora wpisu jako Bartholomäusa Pilgrama, burmistrza Strzelina w okresie 26 XI 1642 – 11 XII 1671. Przeprowadzone postępowanie badawcze miało na celu zweryfikowanie rzetelności przekazu ikonograficznego metodami stosowanymi dla analiz materiałów ikonograficznych. Objęły one porównanie zachowanych budowli, reliktów archeologicznych oraz przekazów w źródłach pisanych i ikonografii. W toku badań udało się potwierdzić, że ukazane na widoku budowle mają kształty zgodne z danymi zawartymi w źródłach pisanych oraz zachowanymi reliktami. Zgadza się wzajemne położenie, przy pewnym zmniejszeniu odległości pomiędzy budowlami. Szczególnym walorem weduty są jedyne znane dotychczas przedstawienia hełmów wież: na kościele św. Michała, wzniesiona prawdopodobnie w 1596 r. lub nieco później, w 1619 r., oraz ponad kościołem św. Gotarda – wysoki, dwuprzezroczowy hełm z 1620 r., brakujący element XVII-wiecznej przebudowy. Wieża ratuszowa została ukazana ze wzniesionym zaledwie pięć lat wcześniej, w 1648 r., dwuprzezroczowym hełmem, znanym dotychczas jedynie z opisu. Przedstawienie zdesakralizowanego kościoła św. Krzyża, pozbawionego dachu i zwieńczenia wieży, pozwala przyjąć, że pierwotnie budowla miała nieznane dotychczas szczyty. Wieże i baszty murów miejskich narysowano wraz z krytymi ceramiką dachami z krótką kalenicą oraz attykami w stanie, jaki uzyskały podczas remontu w roku, w którym wykonano wpis. Zawarta na karcie data dzienna: 16 września 1653 r. pozwala stwierdzić, że omawiane źródło jest o 60 lat starsze od najwcześniejszej dotychczas znanej ikonografii Strzelina. Panorama przy wpisie Pilgrama, pomimo pewnej schematyczności, pozwala rozszerzyć wiedzę na temat architektury miasta, pomimo niemal całkowitego zniszczenia istotnej części jego zabudowy.

4

Konsekwencje błędnych decyzji remontowych w XVII-wiecznym budynku szkieletowym

Nowogońska Beata

Materiały Budowlane

|

2021

|

nr 10

67--70

PL

W przypadku zabytkowych budynków szachulcowych konsekwencje błędnych decyzji remontowych lub zaniedbań w konserwacji prowadzą do nieodwracalnych procesów niszczenia obiektu. Skuteczne podjęcie działań ratujących wymaga wówczas przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych. Wyniki tych badań pozwolą na zaproponowanie rozwiązań naprawczych, nieingerujących w historyczny układ architektoniczno-konstrukcyjny obiektu. W artykule przedstawione zostaną wyniki oceny stanu technicznego XVII-wiecznego kościoła w Sękowicach, wykonanego w technologii tradycyjnej szkieletowej. W konsekwencji wcześniejszych niewłaściwych decyzji dotyczących prac remontowych, znaczna część elementów drewnianej konstrukcji uległa korozji biologicznej, przez co utraciła pierwotną wytrzymałość. Część ścian osiadła na skorodowanych belkach podwalinowych, a nierównomierne osiadanie spowodowało skręcenie całej konstrukcji.

EN

In the case of historic frame buildings, the consequences of erroneous repair decisions or negligent maintenance lead to irreversible processes of deterioration of the building. Effective undertaking of rescue measures then requires carrying out appropriate diagnostic research. The results of these examinations will allow to propose repair solutions that do not interfere with the historical architectural and structural layout of the building. This paper will present the results of the assessment of the technical condition of the 17th century church in Sękowice, built in traditional frame technology. As a consequence of earlier inappropriate decisions concerning the renovation works, a considerable part of the wooden construction elements underwent biological corrosion, which made them lose their original strength properties. Some of the walls settled on the corroded foundation beams, and the uneven settlement caused twisting of the whole structure.

5

The wooden architectural complex of the city and royal residence of the John III Sobieski in Kukizów

Bevz Mykola

Budownictwo i Architektura

|

2019

|

Vol. 18, nr 4

59--82

EN

The palace in Kukizów of King of Poland John III Sobieski is known only to a narrow group of architecture and art historians. The palace and park complex ceased to exist in the 19th century. The architecture of the palace is known especially from the descriptions in the inventory documents from the early 18th century. Although the authorship of the palace design belongs to the well-known artists of the era – Augustyn Wincenty Locci and Piotr Beber, its architecture has not yet been reconstructed. A specific feature of the royal residence in Kukizów was the construction of royal buildings and town buildings in a wooden material. The intention to create a city complex and an entirely wooden residence was a unique experiment in the field of European architecture and urban planning of the 17th century. In the paper we present the results of our research on the architecture of the palace and town for the end of the 17th century.

6

Studia nad kształtem jarosławskiej kamienicy przyrynkowej

Sokołowska M.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2017

|

T. 45

541--556

PL

Artykuł w przybliża problematykę pochodzenia, rozwoju oraz przekształceń przyrynkowej zabudowy mieszczańskiej miasta Jarosławia, prowadzącej do powstania jarosławskiej kamienicy wiatowej – zajmującej osobne miejsce w typologii kamienic środkowoeuropejskich. Podjęto próbę scharakteryzowania głównych cech tego typu zabudowy, jak również próbę wskazania podstawowej jednostki mierniczej użytej podczas akcji lokacyjnej w 1375 roku.

EN

This article synthesizes the issues of origin, development and transformations of the bourgeois houses on the market of Yaroslaw, resulting in the appearance of another form of tenement house with the inner courtyard – holding a separate place in the typology of Central European tenement houses. An attempt was made to characterize the main features of this type of building, as well as an attempt to indicate the basic unit of measurement used at the time when the city was located.

7

Pierwszy w Europie kratownicowy most wspornikowy w świetle numizmatyki, ikonografii i źródeł pisanych

Mistewicz M.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2015

|

T. 60, z. 4

5--26

PL

W artykule został opisany most przez Wisłę o dwóch przęsłach rozpiętości 180 stóp angielskich (54,86 metra), zbudowany w połowie XVII wieku w Toruniu na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przedstawiono wyniki badań źródeł numizmatycznych i ikonograficznych, a także planów miasta i źródeł pisanych. Badania wykazały, że konstrukcja toruńskiego mostu była wykonana z drewna w oparciu o koncepcję belki kratownicowej wspornikowej (tzw. belki Gerbera), niestosowanej wcześniej w Europie. Dwa takie przęsła o dużych rozpiętościach były użytkowane w moście pomiędzy 1632 a 1657 r. Analiza porównawcza znanych konstrukcji mostów europejskich z połowy XVII wieku wykazała, że najprawdopodobniej przęsło toruńskie było wówczas najdłuższe.

EN

The paper describes a bridge over the Vistula River with two spans of 180 English feet (54.86 metres) in length, constructed in the middle of the 17th century in the city of Torun on the territory of the Polish-Lithuanian Commonwealth. A study on numismatic and iconographic sources as well as city plans and written sources is carried out in the article. The study shows that the Torun Bridge superstructure was made of wood and was based on a cantilever truss (Gerber carrier) solution which had never been applied in Europe before. The two large spans of Torun Bridge were in service between 1632 and 1657. According to the author's research on well-known bridge structures from Europe from the middle of the 17th century, the span of the Torun bridge appears to have been the larger than the other.

8

„Adeste omnes Logicae et Mathematicae Musae” Jana Brożka Apologia pro Aristotele et Euclide (1652) i problem antyramizmu w Akademii Krakowskiej

Choptiany M.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2014

|

R. 59, nr 2

7--61

EN

This article discusses a largely overlooked aspect of the last work by Johannes Broscius (1585−1652), his Apologia pro Aristotele et Euclide contra Petrum Ramum et alios of 1652. While the past researchers focused their attention on the evaluation of Broscius’s contribution to mathematics, geometry in particular, they ignored the socio-scientific aspect of his work, that is the way Peter Ramus and his followers have been presented and how did the dark legend of Ramus have been thus revived at the Central-European university in the middle of 17th century. I am showing types of rhetorical arguments employed by Broscius and analyse the way he portrayed Ramus and depicted events related to the reception of Ramism at the Academy of Cracow. The article is followed by an appendix which contains a critical edition of excerpts from the manuscript rough draft of Apologia which has been preserved until nowadays (Jagiellonian Library MS. 3205 I). In the apparatus I identify the references and show how Broscius rewrote and rearranged the original paragraphs of his anti-Ramist work.

9

Most przez Nogat w Malborku na XVII-wiecznych ilustracjach

Mistewicz M.

Drogownictwo

|

2012

|

nr 6

210-214

PL

Most przez Nogat przy zamku w Malborku omówiono w oparciu o XVII-wieczne rysunki i miedzioryty. Zagadnienia ustroju niosącego mostu, rozpiętości przęseł i długości mostu zostały przedstawione na podstawie oryginalnego rysunku w tuszu, wykonanego przez słynnego polskiego inżyniera Fryderyka Getkanta.

EN

Bridge over Nogat at Malbork Castle is described on the basis of the 17th century drawings and cooper-plate engravings. The questions concerning superstructure, span length and bridge length are presented on the basis of an original ink drawing elaborated by the famous Polish engineer Fryderyk Getkant.

10

Mosty w delcie Wisły w okresie XVII-wiecznych wojen ze Szwecją

Mistewicz M.

Drogownictwo

|

2011

|

nr 7-8

254-261

PL

W okresie dwóch wojen pomiędzy Polską i Szwecją w XVII wieku wybudowano dziewięć konstrukcji mostowych przekraczających odnogi Wisły i inne rzeki w rejonie delty Wisły. Tymczasowe i stałe mosty lokalizowano w okolicy miast oraz fortec w celu umożliwienia działań wojsk i handlowej blokady Gdańska. W artykule poddano analizie mało znane relacje i ryciny dotyczące omawianych mostów.

EN

In the time of two wars between Poland and Sweden in the 17th century nine bridge structures were constructed that crossed Vistula and other rivers in the Vistula delta. Temporary and permanent bridges were located close to towns and fortresses to serve military operations and the commercial blockade of Danzig. Little known written accounts and engravings concerning the mentioned bridges have been examined in the article.

11

Mosty łyżwowe w widłach Wisły i Sanu w okresie szwedzkiego potopu

Mistewicz M.

Drogownictwo

|

2011

|

nr 6

209-214

PL

W XVII wieku podczas wojny ze Szwecją w widłach Wisły i Sanu zostały wybudowane cztery mosty łyżwowe. W artykule przedstawiono mało znane relacje i ryciny dotyczące tych mostów. Tymczasowe mosty budowano w dostosowaniu do militarnych strategii Polaków i Szwedów z wykorzystaniem zaawansowanych jak na ówczesne czasy technologii. Przeanalizowano wpływ tymczasowych mostów na przebieg bitwy pod Sandomierzem i rezultat wojny.

EN

In XVIIth century, during the war with Swedish army four floating bridges were built at Vistula and San rivers connection. Little known written relations and engravings concerning these bridges are presented. The temporary bridges were built according to military strategies of Poles and Swedes by using high developed technology of that time. Influence of bridges during the battle at Sandomierz and result of the war has been discussed.