Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The maximum ice sheet extent and its retreat in the western part of the Holy Cross Mountains, Poland, during the Sanian 2 Glaciation/MIS 12 based on geological data and analysis of karst phenomena

Dzierżek Jan, Lindner Leszek, Cabalski Krzysztof, Urban Jan, Cyglicki Michał

Acta Geologica Polonica

|

2021

|

Vol. 71, no. 2

199--218

EN

The paper is focused on the palaeographic development of the western part of the Holy Cross Mountains, Poland, during the maximum extent of the Sanian 2 (MIS 12) ice sheet and its retreat. The studies were based on archival cartographic data, coupled with new lithological and petrographic analyses of limni- and fluvioglacial sands, i.e., grain-size composition, quartz grain morphology and heavy mineral analysis, as well as analysis of the erratic material of tills. The results confirm the regional variability of the erratic material in the Sanian 2 tills and point to the long-term development of fluvioglacial sands cover documenting cold climate conditions. They also evidence that the western part of the Holy Cross Mountains was the area where two oppositely directed ice sheet lobes (Radoszyce and Sandomierz) advanced during the Sanian 2 Glaciation and that deglaciation of the area took place in two stages. Huge quantities of meltwater released at that time contributed to the intensification of earlier initiated karst phenomena, as well as filling of the existing caves by fluvioglacial sands.

2

Propozycja interglacjalnych stanowisk stratotypowych dla środkowego plejstocenu Polski

Lindner L., Marciniak B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 428

35-54

PL

W artykule przedstawiono uzasadnioną propozycję stanowisk stratotypowych dla czterech jednostek (formacji) interglacjalnych ze starszej i środkowej części środkowego plejstocenu Polski. Dla pierwszej, a jednocześnie najstarszej z tych jednostek (interglacjału kozi grzbiet) stanowiskiem tym jest bogato udokumentowany, m.in. faunistycznie i paleomagnetycznie, profil osadów jaskiniowych z Koziego Grzbietu koło Kielc. Drugą, młodszą jednostkę (interglacjał ferdynandów), bardzo dobrze dokumentuje, m.in. palinologicznie i diatomologicznie, profil osadów jeziorno-bagiennych w Ferdynandowie koło Kocka. Trzecią jednostkę (interglacjał mazowsze) dokumentuje także bardzo dobrze opracowany, m.in. palinologicznie i diatomologicznie, profil osadów jeziorno-bagiennych z Krępca koło Lublina. Czwartą, najmłodszą jednostkę (interglacjał zbójno) dokumentuje opracowany palinologicznie profil osadów jeziorno-bagiennych ze Zbójna koło Przedborza. Wymienione stanowiska i definiowane na ich podstawie jednostki interglacjalne są od lat powszechnie cytowane w polskiej i zagranicznej literaturze oraz uznawane przez wielu badaczy za przewodnie dla plejstocenu Polski.

EN

The paper presents a justified proposal of stratotype sites for four interglacial units (formations) in the lower and middle part of the Middle Pleistocene of Poland. The stratotype site for the lowermost (oldest) unit (Kozi Grzbiet = Małopolanian Interglacial) is a richly documented, e.g. by palaeontological and palaeomagnetic data, succession of deposits on Kozi Grzbiet near Kielce. The second, younger unit (Ferdynandovian Interglacial) is a succession of lacustrine-marsh deposits in Ferdynandów near Kock, documented by e.g. pollen and diatom data. In turn, the stratotype site for the third unit, (Mazovian Interglacial) is the succession of lacustrine-marsh deposits in Krępiec near Lublin, with pollen and diatom data. The fourth, youngest unit (Zbójnian Interglacial) is documented based on pollen data by the lacustrine-marsh deposits in Zbójno near Przedbórz. All mentioned sites and the defined interglacial units have for a long time been commonly cited in Polish and foreign papers and are considered by many scientists as typical for the Pleistocene of Poland.

3

Geneza misy jeziornej i warunki środowiskowe akumulacji limniczno-bagiennej w interglacjale mazowieckim w rowie Kleszczowa (środkowa Polska)

Balwierz Z., Goździk J., Marciniak B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 428

3-21

PL

W długiej sekwencji zdarzeń plejstoceńskich zapisanych w osadach rowu Kleszczowa ważne ogniwo stanowią utwory jeziorne interglacjału mazowieckiego. Utwory tego wieku stwierdzono w stanowisku Folwark 93K. W rejonie Folwarku osady jeziorne występowały w nieckowatym obniżeniu, utworzonym przez lądolód w stropie gliny moreny dennej. Bezpośrednio na glinie spoczywały piaski z okresu deglacjacji. Po ich akumulacji na początku interglacjału rozpoczęła się sedymentacja jeziorna. Zapisany w osadach ciąg zdarzeń wskazuje, że interglacjał mazowiecki poprzedzony był zlodowaceniem środkowej Polski. Przeczy to poglądowi, że ten okres ciepły od poprzedniego interglacjału oddzielał okres zimny z panującymi wyłącznie warunkami peryglacjalnymi. Osady organiczne wypełniające zagłębienie w stanowisku Folwark 93K zostały opracowane metodą analizy pyłkowej i okrzemkowej. Wyniki obu analiz wskazują, że akumulacja osadów zachodziła w interglacjale mazowieckim. Na podstawie zmian składu gatunkowego i relatywnej frekwencji (udziału procentowego) okrzemek, w badanych osadach wyróżniono siedem lokalnych poziomów okrzemkowych. Poziomy te reprezentują sukcesję okrzemek, na podstawie której scharakteryzowano cztery główne stadia rozwoju kopalnego jeziora w Folwarku, w nawiązaniu do wyników badań palinologicznych opisanych w sześciu lokalnych poziomach pyłkowych interglacjału mazowieckiego. Stadia rozwoju jeziora w stanowisku Folwark 93K porównano ze stadiami rozwoju równowiekowego jeziora w Adamówce (Kotlina Sandomierska) oraz wykazano ich podobieństwo do rozwoju jezior interglacjału lichwińskiego w Rosji oraz interglacjału aleksandryjskiego na Białorusi.

EN

In the long sequence of Pleistocene events recorded in the Kleszczów Graben deposits, lacustrine sediments of the Mazovian Interglacial constitute an important member. Mazovian deposits were encountered in the Folwark 93K site. In the Folwark area, lacustrine sediments occurred in a syncline formed by an ice-sheet in a basal moraine till. The till was overlain by a sand layer deposited during a deglaciation period. Later, lacustrine accumulation was initiated at the beginning of the interglacial. The sequence of events recorded in the deposits indicates that the area of Central Poland already was glaciated before the Mazovian Interglacial. This conclusion contradicts the opinion that the warm period was separated from the previous interglacial by a cool period with an exclusively periglacial environment. Organic deposits, infilling the depression at the Folwark 93K site, were investigated by a pollen and diatom analysis. The results of the both the analyses indicate that accumulation of these deposits took place during the Mazovian Interglacial. According to changes in diatom composition and relative diatom frequency (percentage contribution of diatoms), seven local diatom assemblage zones were distinguished. These zones represent the diatom succession being the basis for characterisation of four main evolutionary phases of the ancient lake at Folwark, supported by the results of palynological investigations. The evolutionary phases of the Folwark lake were compared with development phases of the Adamówka lake (Sandomierz Basin), which is of the same age. The study also proved similarities in the development of these lakes to the lakes of the Likhvinian Interglacial in Russia and Alexandrian Interglacial in Belarus.

4

Interpretacja palinostratygraficzna zimnej jednostki pomiędzy dwiema ciepłymi w ferdynandowskiej sukcesji ze Zdan (Polska E)

Pidek I.A.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 11

1035-1038

PL

W stanowisku osadów jeziornych ze Zdań we wschodniej Polsce występuje rzadko spotykana pełna ferdynandowska sukcesja pyłkowa. Załączony uproszczony diagram pyłkowy przedstawia tylko część tej sukcesji, obejmującą dwie jednostki zimne i dwie ciepłe dotychczas powszechnie nazywane dwoma optimami klimatycznymi. Porównanie z diagramem pyłkowym z profilu Podgórze Bl) wykazało znaczne podobieństwa charakteru roślinności zimnej jednostki dzielącej dwie ciepłe. Korelacja z profilem stratotypowym z Ferdynandowa wykazała, że w Zdunach w obrębie osadów korelowanych z szóstą fazą ferdynandowska występują cechy charakteryzujące roślinność pięter glacjalnych.

EN

Rarely found, full Ferdynandowian pollen succession occurs at Zdany site in eastern Poland. Simplified pollen diagram represents only apart of this succession, i.e. two cold and two warm units. The latter have been commonly termed two climatic optima till now. Comparison with the pollen diagram from the Podgórze Bl profile shows great similarities in the vegetation character of the cold unit separating two warm ones. Correlation with the stratotype profile from Ferdynandów has shown that at Zdany profile sediments correlated with the 6 th Ferdynandowian phase, have features distinctive for plants of glacial stages.

5

Mrongovian and Brokian, new stratigraphical units of the Middle Pleistocene in northeastern Poland

Lisicki S., Winter H.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

9-18

EN

Results of palynologie and lithologic analyses of 6 key sections from northeastem Poland have been reinterpreted. Two new stratigraphic units within the Middle Pleistocene were defined, the warm Mrongovian and the cold Brokian. A completely new interstadial pollen succession, named the Mrongovian one, was distinguished. Lace and lace-fluvial deposits of the Mazovian Interglacial (upper series) and Mrongovian Interstadial (lower series) are separated with a till. Stratigraphic rank of the separating till results from determination of a new stratigraphic units of the Middle Pleistocene in northeastern Polandnew palynostratigraphic unit. Petrographic character of its lithologic type and stratigraphic location suggest correlation of this till either to a younger stadial of the Wilgian Glaciation or to a new glaciation.

PL

W artykule przedstawiono reinterpretację wyników badań palinologicznych i litologiczno-stratygraficznych osadów z profili Gawrych Ruda, Goleń, Koszarki, Śniadowo, Węgorzewo III i IV. Szczególną uwagę zwrócono na osady jeziorne, bagienne i jeziorne-rzeczne. Osady te, przedzielone gliną zwałową, a miejscami piaskami i żwirami wodnolodowcowymi, zostały początkowo na podstawie badań palinologicznych zaliczone do interglacjału mazowieckiego (S. Lisicki, 1997). Jednak powtórna analiza wyników badań palinologicznych i litologiczne-petrograficznych w profilu Goleń (H. Winter, S. Lisicki, 1998) pozwoliła na wyróżnienie dwóch odrębnych sukcesji pyłkowych. W Goleniu seria górna obejmuje osady interglacjału mazowieckiego, czyli okresy pyłkowe II-IV, natomiast seria dolna prezentuje fragment nowej, interstadialnej sukcesji pyłkowej - sukcesji mrągowskiej. Do cech charakterystycznych tej sukcesji należą: duża rola świerka (Picea) w całej sukcesji ze znaczącym udziałem olchy (Alnus) na początku, wczesne pojawienie się jodły (Abies) wraz z grabem (Carpinus), niski udział procentowy ciepłolubnych drzew liściastych, głównie dębu (Quercuc), obecność pyłku Taxuc, kulminacja brzozy Betula) łącznie z roślinami zielnymi i jodłą (Abies), a następnie z sosną (Pinus) i świerkiem (Picea). Występowanie dwóch różnych sukcesji pyłkowych - mazowieckiej i mrągowskiej - stwierdzono również w profilach: Gawrych Ruda, Śniadowo, Węgorzewo III i Koszarki. Jedną z podstaw opracowania podziału stratygraficznego plejstocenu Polski północne-wschodniej było szczegółowe zbadanie 32 profilów otworów kartograficzne-badawczych z centralnej części Pojezierza Mazurskiego (S. Lisicki, 1996, 1997). Na podstawie badań litologiczne-petrograficznych, w tym głównie analizy składu petrograficznego żwirów (średnica 5-l0 mm) z próbek glin zwałowych i badań palinologicznych osadów interglacjalnych (Z. Borówko-Dłużakowa, W. Słowański,1991; M. Sobolewska,1975), wyodrębniono 14 litotypów glin morenowych. Ważnym poziomem stratygraficznym w Polsce północno-wschodniej są osady czerwonego kompleksu ilastego. Wykształcone są one w facji ilastych glin spływowych i iłów zbiornikowych z pojedynczymi małymi ziarnami żwiru. Są to utwory jeziorne-peryglacjalne i jeziorne chłodniejszego odcinka ciepłego okresu mrŕąowskiego (R). W omawianych profilach do cieplejszego odcinka tego okresu należy zaliczyć osady wykształcone w facji jeziornej, bagiennej i jeziorne-rzecznej. W profilu Goleń na Mazurach na szarej glinie spływowej spoczywają osady bagienne i jeziorne o miąższości 3,2 m. Zostały one zbadane palinologicznie, a otrzymane wyniki ponownie zinterpretowane przez H. Winter (H. Winter, S. Lisicki, 1998). W profilu Koszarki osady jeziorne i bagienne opracowane palinologicznie (Z. Borówko-Dłużakowa, W. Słowański,1991 ) są kontynuacją utworów czerwonego kompleksu ilastego. W profilu Węgorzewo IV serii tej odpowiadają prawdopodobnie piaski rzeczne z fragmentami szczątków roślinnych. Osady te nie były badane palinologicznie. Na Suwalszczyźnie w profilu Gawrych Ruda osady jeziorne w środkowej części zawierają liczny detrytus roślinny. W profilu Śniadowo, między Łomżą a Ostrołęką, do ciepłego okresu mrągowskiego (R) zaliczono osady jeziorno-rzeczne wykształcone w dwóch cyklach akumulacyjnych. Na osadach ciepłego okresu mrągowskiego zalega najczęściej glina zwałowa lub rezyduum żwirowo-głazowe, przykryte utworami interglacjału mazowieckiego. Występują one w profilach: Goleń, Węgorzewo IV i Śniadowo. Litotyp gliny charakteryzują średnie współczynniki petrograficzne wynoszące 1,46-0,73-1,29 w Goleniu (4 próbki), a 1,53-0,75-1,12 w Śniadowie (1 próbka-tylko 61 żwirów). W profilu Węgorzewo III rezyduum po tej glinie stanowi zapewne bruk żwirowo-głazowy, leżący na osadach czerwonego kompleksu ilastego. Utwory interglacjału mazowieckiego występują we wszystkich analizowanych profilach. Są to osady bagienne, jeziorne, jeziorno-rzeczne i rzeczne. W profilu Gawrych Ruda na głębokości 97,3-106,0 m występują zbadane palinologicznie jeziorne mułki interglacjału mazowieckiego. Jednak w tym profilu znajdują się one w pozycji porwaka (kry lodowcowej) w spągowej części glacjalnego kompleksu zlodowacenia warty. Powtórna analiza dokumentacji paleobotanicznej i litologiczno-petrograficznej dała podstawy do wyróżnienia nowego, ciepłego okresu mrągowskiego (R), interpretowanego dawniej w niektórych dyskutowanych profilach jako Szaferowski II okres pyłkowy interglacjału mazowieckiego. Do podstaw tych należy odrębność sukcesji mrągowskiej w stosunku do innych znanych sukcesji interglacjalnych i interstadialnych, konsekwentny związek osadów tego okresu z utworami reprezentującymi interglacjał mazowiecki, rozdzielność osadów obu okresów ciepłych w postaci gliny zwałowej lub bruku żwirowo-głazowego oraz częste występowanie w spągu osadów okresu mrągowskiego utworów czerwonego kompleksu ilastego. Nowo odkryty okres jest chłodnym interglacjałem albo ciepłym interstadiałem. W takiej sytuacji glinę zwałową o nowym litotypie, rozdzielającą osady okresu mrągowskiego od utworów interglacjału mazowieckiego należy określić jako należącą do nowego zlodowacenia albo do młodszego stadiału zlodowacenia wilgi. S. Lisicki przychyla się do pierwszej wersji interpretacji i nazywa nowy zimny okres zlodowaceniem broku (D) -od nazwy prawego dopływu Bugu na Międzyrzeczu Łomżyńskim, a nowy litotyp oznacza literą D