Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Is the Złoczew lignite deposit geologically suitable for the first underground gasification installation in Poland?

Urbański Paweł, Widera Marek

Geologos

|

2020

|

Vol. 26, No. 2

113--125

EN

The present study focuses on alternative methods of exploiting lignite in comparison to conventional opencast mining and combustion in power plants for the generation of electricity. In Poland, opencast lignite pits cover large areas, creating social and environmental conflicts. In order to stabilise the production level of electricity and reduce the negative effects of opencast mining, alternative ways of exploiting lignite are suggested, one of these being underground gasification in situ. The Złoczew lignite deposit, which will most likely be exploited in the near future, provides an opportunity to discuss the unconventional method of underground coal gasification (UCG). On the basis of technological and geological criteria that have been established to determine the suitability of Polish lignite for underground gasification, resources to be used this way have been estimated. Through gasification, over 15 million tonnes of lignite can be utilised, which is about 2.5 per cent of resources of the Złoczew deposit intended for opencast mining. With this in mind, we suggest to take action by starting a pilot installation, to be followed by a commercial one for underground gasification after completion of superficial mining. Naturally, any future application of this method will be preceded by assessment of geological conditions at the Złoczew opencast pit.

2

Znaczenie warunków geomorfologicznych dla powstania i współczesnego stanu wybranych torfowisk w środkowym odcinku doliny Widawki

Stępień E., Forysiak J.

Landform Analysis

|

2017

|

Vol. 34

51--61

PL

Wśród form geomorfologicznych Kotliny Szczercowskiej znaczną powierzchnię stanowią równiny torfowe. W artykule przedstawione są trzy przykłady torfowisk, dwa z nich powstały w paleomeandrach Widawki, położonych w obrębie dna dolinnego, trzecie leży w obniżeniu na terasie nadzalewowej, otoczonym piaskami eolicznymi. Rozpoznana została miąższość utworów biogenicznych, a w wybranych profilach wykonano oznaczenia parametrów fizykochemicznych i wydatowano spągowe warstwy torfów. Akumulacja torfów rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała w holocenie. W torfowiskach położonych w dnie doliny odłożyły się głównie torfy niskie, zaś w torfowisku położonym w otoczeniu form eolicznych torfy przejściowe i wysoki. Położenie geomorfologiczne znajduje również odbicie we współczesnym stanie torfowisk, które leżą w brzeżnej części leja depresji powstałego w otoczeniu odkrywki węgla brunatnego.

EN

In Szczerców Basin peatlands have a significant participation among geomorphological forms. The article presents three examples of peatlands, two of them are formed in palaeochannel of Wiawka river, in valley floor, third one is located in small depression in high terrace, surrounded by aeolian sands. Thickness of biogenic deposits were examined and in selected cores were measured basic physico-chemical parameters. The bottom of peat layers was dated of radiocarbon method. Accumulation of peat series was started in Late Vistulian and gone in Holocene. In peatlands located in valley floor peat was deposited in fens, in high terrace it was transitional and raised peatland. Geomorphological features are important for the modern situation of peatlands, because they lie in the marginal part of the depression of ground water table, caused by the opencast mine of brown coal.

3

Dynamika zmian klimatycznych w pliocenie i plejstocenie dolnym oraz granica neogen/ czwartorzęd w osadach z południowego Mazowsza (środkowa Polska) na podstawie danych palinologicznych

Winter H.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

T. 202

53--106

PL

Podczas prac kartograficznych prowadzonych w celu realizacji arkusza Nowe Miasto nad Pilicą Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski (SMGP) 1:50 000 wykonano następujące otwory badawcze: Wólka Ligęzowska, Wysokin, Sacin, Ceteń 8 i Ceteń 9. Osady występujące w profilach Wysokin, Sacin, Ceteń 8 i Ceteń 9 reprezentowały formację preglacjalną z charakterystycznymi warstwami piaszczystymi, mułkowymi, piaszczysto-mułkowymi i ilastymi, często z humusem i przewarstwieniami torfu. Seria z Wólki Ligęzowskiej miała charakter jeziorno-bagienny. W celu rekonstrukcji zmian roślinności i klimatu posłużono się metodą analizy pyłkowej. Historię zmian roślinności odniesiono do wydzielonych poziomów pyłkowych, które pogrupowano w fazy rozwoju roślinności, a następnie okresy klimatyczno-stratygraficzne. Podstawę do wydzielenia tych faz i okresów stanowiły: podobieństwo florystyczne lokalnych zespołów poziomów pyłkowych (L PAZ), występowanie elementów flory subtropikalnej (P2), arktycznotrzeciorzędowej (A), procentowy udział poszczególnych taksonów w poziomach pyłkowych, procentowy udział taksonów ciepłoumiarkowanych (A1) i chłodnoumiarkowanych (A2), należących do geoflory arktycznotrzeciorzędowej (A). Ponadto wzięto pod uwagę stosunek wartości pyłku drzew i krzewów (AP) do pyłku krzewinek i roślin zielnych (NAP) jako wskaźnik odlesienia i otwartości krajobrazu, skład taksonomiczny oraz procentowy udział NAP, wskazujący na charakter zbiorowisk występujących na siedliskach otwartych. Okresy klimatyczno-stratygraficzne stanowią podstawę do podziału stratygraficznego badanych osadów i jednocześnie dokumentują wielkoskalowe zmiany klimatyczne, wyrażające globalne zmiany klimatu. Interpretacja danych palinologicznych pozwala na określenie wieku osadów z Wólki Ligęzowskiej. Dane pyłkowe pozwalają na korelację fazy 1 WL z poziomem XIII Sequoiapollenites i odniesienie do piętra zankl. Następne fazy, 2 i 3 WL, odniesiono do poziomu XIV Faguspollenites. W związku z brakiem poziomu pyłkowego dla fazy 4 WL zaproponowano wydzielenie poziomu XV Pinuspollenites. Okres II skorelowano z piętrem piacenz. Zapis silnego ochłodzenia klimatu, jaki występował między II i III okresem klimatyczno-stratygraficznym w Wólce Ligęzowskiej, można korelować z globalnymi zmianami klimatycznymi występującymi na granicy neogen/ czwartorzęd, które są datowane astronomicznie na 2,588 Ma, a strop osadów okresu II należy korelować z morskim stadium izotopowym MIS 103. Sekwencja zmian roślinności i klimatu z Wólki Ligęzowskiej doskonale koreluje się z globalnymi zmianami klimatycznymi charakterystycznymi dla pliocenu (do 2,6 Ma) i plejstocenu dolnego. W profilach z Wysokina, Sacina, Cetenia 8 udokumentowano głównie zapis palinologiczny schyłku okresów ciepłych i okresy zimne zgodne z cyklem zmian klimatycznych w plejstocenie dolnym, w którym występują oziębienia i ocieplenia klimatu związane z rozwojem i zanikiem pokrywy lodowcowej na półkuli północnej. Facje rzeczne, z których w większości jest zbudowana formacja preglacjalna, powodują występowanie luk w zapisie palinologicznym, a stopień rozpoznania zmian roślinności w tym czasie jest bardzo ogólny. W miarę konsekwentny przebieg zmian roślinności i klimatu pozwala na wyróżnienie w obrębie plejstocenu dolnego nowej jednostki klimatyczno-stratygraficznej – ocieplenia ceteń. Na podstawie wyników analizy pyłkowej wiek osadów skorelowano z innymi stanowiskami z Polski i Europy.

EN

Mapping survey carried out within the Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000, sheet Nowe Miasto nad Pilicą, included drillings at the following locations: Wólka Ligęzowska, Wysokin, Sacin, Ceteń 8 and Ceteń 9. Sediments of Wysokin, Sacin and Ceteń 8 and 9 represented a preglacial series with characteristic sandy, silty, sandy-silty and clayey layers, frequently with humus and interbeddings of peat. The series from Wólka Ligęzowska was of a lacustrine-boggy type. Changes in vegetation and climate were reconstructed by means of pollen analysis. The history of vegetational changes was referred to the distinguished Local Pollen Assemblage Zones, grouped into phases of vegetational development and, eventually, into climatostratigraphic periods. Climatostratigraphic periods provided a basis for the distinction of stratigraphic units within the examined sediments and served as a record of large-scale climatic changes resulting from global climate changes. The phases and periods were defined on the basis of: floral similarity of L PAZ, occurrence of subtropical (P2) and arctic-Tertiary (A) elements and their frequency, percentage values of particular taxa in zones, percentage values of warm-moderate (A1) and cool-moderate (A2) taxa of the arctic-Tertiary (A) geoflora, AP/NAP ratio (pollen of trees and shrubs/ pollen of dwarf shrubs and herbaceous plants) as an indicator of deforestation and landscape openness, percentage values and taxonomic composition of NAP. Interpretation of the obtained palynological data provided a basis for determining the age of sediments from Wólka Ligęzowska. Pollen data support a correlation of phase 1 WL with zone XIII Sequoiapollenites (Piwocki, Ziembińska-Tworzydło, 1995, 1997) and with the Zanclean. The subsequent phases, 2 and 3 WL, are conformable with zone XIV Faguspollenites. As phase 4 WL could not be assigned to any zone, distinction of zone XV Pinuspollenites was proposed. Phase II was correlated with the Piacenz. The strong climatic cooling, recorded in Wólka Ligęzowska between climatostratigraphic periods II and III, is likely to correspond to global climatic changes typifying the Neogene/ Quaternary boundary, astronomically dated to 2.588 Ma, while the top part of period II sediments should be correlated with MIS (Marine Isotope Stage) 103. The sequence of vegetational and climatic changes from Wólka Ligęzowska shows an excellent correlation with global climatic changes typifying the Pliocene (up to ca. 2.6 My) and Lower Pleistocene. The sections of Wysokin, Sacin and Ceteń 8 bear mainly a palynological record of the closing phases of warm and cold periods, conformable with the Lower Pleistocene cycle of climatic changes, following the de¬velopment and disappearance of glacial cover in the Northern Hemisphere. Regrettably, the most of the preglacial series are formed by fluvial facies: the palynological record includes gaps, allowing only for a partial reconstruction of the vegetational changes proceeding in this time. Within the Lower Pleistocene, the climatostratigraphic unit of the Ceteń warming was defined. Results of pollen analysis provided a basis for correlating the age of sediments with other Polish and European sites.

4

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Rawki (torfowisko Kopanicha, Równina Łowicko-Błońska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2015

|

nr 83

25--44

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Kopanicha w dolinie środkowej Rawki. Z profilu Kop-1, zlokalizowanego w centralnej części mokradła, pobrano do analiz geochemicznych 59 próbek osadów (do głębokości 3,1 m), reprezentujących 2,5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono siedem lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalającymi na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze – PC 1, PC 2 i PC 3, wyjaśniające łącznie 78,98% wariancji. Do głównych czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w dolinie Rawki zaliczono sorpcję metali przez materię organiczną i uwodnione tlenki żelaza, zmienność akumulacji minerałów ilastych w środowisku sedymentacyjnym, warunki oksydacyjno-redukcyjne oraz działalność człowieka.

EN

Kopanicha peatland is located in western part of the Rawka river valley, near Skierniewice. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the central part of the Kopanicha peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and erosion index (Na+Mg+K/Ca), eutrophication index (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment index (Na/K, Ca/Mg) and redox index (Cu/Zn, Fe/Mn). Peat development in the oxbow lake complex occurred at the beginning of the Atlantic period, and peat growth lasted until the modern times, but with clear interruptions in the Atlantic and Subatlantic (Forysiak 2012). As a result of the hierarchical cluster analysis seven geochemical zones (Kop1/I-VII ) were selected. These zones differ significantly of chemical composition. The main component of studied sediment is organic matter (84.6–95.5%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the tested components have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record of stable environmental conditions (mainly hydrological and geomorphological). Sediments of geochemical level Kop-1/I are characterized by the high content of mineral matter and higher rates of mechanical denudation and erosion rate of the catchment. Geochemical levels Kop-1/II and Kop-1/III provide the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (increase content of organic matter to 95.5% and associated change of mechanical denudation and redox conditions (decrease of lithogenic elements and Fe/Mn ratio). Geochemical levels Kop1/IV represents the phase of alder swamp peat layer deposition in reduced conditions (increased Fe/Mn ratio to 80.8) and increased chemical denudation (Ca/Mg ratio ranges from 32.6 to 69.2). Geochemical level Kop-1/V records sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 90.2% to 91.6%) and associated change of mechanical denudation (first increase catchment erosion indicator to 0.88 and then decrease to 0.78) and redox conditions (first increase conditions of oxidation-reduction indicator to 96.4 then decrease to 62.8). Their sedimentation took place both in stagnant ground waters, as well as during periodic floods. Geochemical level Kop-1/VI represents of peat layer, which sedentation occurred in periodic of drying bed. The content of organic matter decreased to about 90% and Fe/Mn ratio decreased to 39, indicates the change of reduced into oxidized conditions. Geochemical level Kop-1/VII is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (from 93.7 to 88.8%), decrease of Fe/Mn ratio (to 26.7) and increase in catchment erosion indicator (from 0.6 to 0.74). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Kopanicha are: sorption of organic deposits, oxygenation changes in sedimentary environment, which are mainly due to the flooding of the Rawka river valley and human activity.

5

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Luciąży (torfowisko Bęczkowice na Równinie Piotrkowskiej)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2015

|

nr 83

5--23

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Bęczkowice w środkowym biegu doliny rzeki Luciąża. Z profilu B-1, zlokalizowanego w południowej części doliny, pobrano do analiz geochemicznych 60 próbek osadów (do głębokości 3,00 m), reprezentujących 5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono sześć lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalającymi na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 84,4% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w środkowej części doliny Luciąży zaliczono produktywność biologiczną ekosystemu torfowego, procesy denudacji chemicznej i mechanicznej w zlewni (zwłaszcza dostawę allochtonicznej materii mineralnej), wzrost udziału wód opadowych w bilansie wodnym torfowiska oraz działalność człowieka.

EN

Bęczkowice peatland is located in central part of the river valley Luciąża, near Kamieńsk. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the southern part of the Bęczkowice peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). Peat sedentation was interrupted at the beginning of the Atlantic. The peatland developed again in the Subatlantic (Forysiak 2012). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of six geochemical level (B-1/I–VI), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (42.4–93.2%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the several tested components (for example: mineral matter, lithophilic and sulfophilic elements) have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record stable of environmental conditions (mainly geomorphological and hydrological). Sediments of geochemical level B-1/I represents the phase of mineral and mineral with a small amount organic matter layer in reduced conditions (increase Fe/Mn ratio to 313) and increased mechanical denudation (catchment erosion indicator ranges from 2.58 to 3.1 and type of denudation in the catchment indicator – Na/K ranges from 0.07 to 0.10). Geochemical level B-1/II are characterized by gradual increase of organic matter content (from 18.3 to 66.2%) and slow increase type of denudation in the catchment indicator: Na/K (from 0.07 to 0.09) in the clay limnic deposits. Geochemical levels B-1/III are the record of sedentation autochthonous rock-forming matter of autogenic origin (average content of organic matter is 72.2%) and rapid change of redox conditions (decrease of Fe/Mn ratio from 1036 to 358). Geochemical levels B-1/IV represents the phase mainly of sedge-moss peat and reed peat layers deposition in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 63.1) and gradual increase rate of chemical denudation (Na/K ratio ranges from 0.6 to 1.95). Geochemical level B-1/V is record of sedentation of autochthonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 69.3% to 91.9%) and significant increase of mechanical denudation in the catchment (average of catchment erosion indicator increased to 0,36). Geochemical level B-1/VI is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (to 80%), decrease of Fe/Mn ratio (to 51) and increase catchment erosion indicator (from 0.14 to 0.67). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Bęczkowice are: biological productivity in wetland’s ecosystem, mechanical and chemical denudation processes in the catchment (eg. the supply of allochtonous mineral matter), sorption of organic deposits, increase of the rainwater in the water balance and anthropogenic activity.

6

Skład chemiczny osadów bagiennych z martwej doliny Balin-Chropy (stanowisko Wilczków, pradolina warszawsko-berlińska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J., Bieniek B.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

31--50

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Wilczków w południowej części pradoliny warszawsko-berlińskiej. Z profilu Wil-1, zlokalizowanego w środkowej części martwej doliny Balin-Chropy, pobrano do analiz geochemicznych 97 próbek osadów (do głębokości 4,94 m), reprezentujących 1-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn oraz zawartość węgla ogólnego, azotu ogólnego i siarki ogólnej. Stosując analizę skupień wydzielono osiem lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalających na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 12 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze — PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 84,7% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w południowej części pradoliny warszawsko-berlińskiej zaliczono produktywność biologiczną ekosystemu torfowego, procesy denudacji chemicznej i mechanicznej w zlewni, warunki oksydacyjno-redukcyjne oraz zmiany poziomu wody na torfowisku.

EN

Wilczków peatland is located in central and eastern part of the fossil river valley Balin-Chropy, near Uniejów. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the central part of the Wilczków peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of eight geochemical level (Wil-11/I-VIII), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (53.5-93.7%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the several tested components (for example: mineral matter, lithophilic elements) have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record stable of environmental conditions (mainly geomorphological). Sediments of geochemical level Wil-1/I represents the phase of mineral and mineral with a small amount organic matter layer in reduced conditions (increase Fe/Mn ratio to 2650) and increased mechanical denudation (catchment erosion indicator ranges from 0.42 to 2.26 and type of denudation in the catchment indicator — Na/K ranges from 0.05 to 0.20). Geochemical level Wil-1/II are characterized by gradual increase of organic matter content and slow increase type of denudation in the catchment indicator: Na/K and Ca/Mg). Geochemical levels Wil-1/III and Wil-1/IV are the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (average content of organic matter is 89.4%) and rapid change of redox conditions (decrease of Fe/Mn ratio from 815 to 59). Geochemical levels Wil-1/V represents the phase mainly of sedge-moss peat layer deposition in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 56.7) and stable rate of chemical denudation (Na/K ratio ranges from 0.99 to 2.04). Geochemical level Wil-1NI is record of sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 91.5% to 93.7%) and significant increase of mechanical denudation in the catchment (average of catchment erosion indicator increased to 0.84). Geochemical level Wil-1/VI represents of peat layer, which sedentation occurred in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 17.8). The content of organic matter decreased to about 83.5% and Na+Mg+K/Ca ratio increased to 1.76. indicates the change of rate of mechanical denudation. Geochemical level Wil-1/VI is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (to 76.1%), decrease of Fe/Mn ratio (to 13.8) and increase catchment erosion indicator (from 0.85 to 1.4). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Wilczków are: biological productivity in wetland's ecosystem, mechanical and chemical denudation processes in the catchment, sorption of organic deposits, oxygenation changes in sedimentary environment, which are due to the ground water level in the fossil river valley.

7

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Neru (torfowisko Mianów, Wysoczyzna Łaska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

51--69

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Mianów w środkowym odcinku doliny Neru. Z profilu Mi-1, zlokalizowanego we wschodniej części mokradła, pobrano do analiz geochemicznych 40 próbek osadów (do głębokości 1,97 m), reprezentujących 2,5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono pięć lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/Ca, Fe/ Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalających na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze — PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 86,53% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w dolinie Neru zaliczono warunki oksydacyjno-redukcyjne, sorpcję metali przez autochtoniczną materię organiczną, względne zmiany procesów denudacji mechanicznej w zlewni mokradła oraz właściwości akumulacyjne roślin w stosunku do określonych pierwiastków.

EN

Mianów peatland is located in eastern part of the Ner river valley, near Poddębice. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the eastern part of the Mianów peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). The accumulation of peats occurred in the Late Weichselian and Holocene, but it was not continuous (FORYSIAK 2012). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of five geochemical level (Mi1/I-V), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (18.2-92.9%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the tested components have the high differentiation of average content of the tested components between all geochemical levels, constitute a record changing of environmental conditions (mainly hydrological and geomorphological). Geochemical level Mi-1/I is the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (increase content of organic matter to 19.2% and associated high intensity of mechanical denudation and redox conditions (increase of lithogenic elements and Fe/Mn ratio). Sediments of geochemical level Mi-1/II are characterized by increase of heavy metals. The increase in Zn content could have been associated with the appearance of the light-requiring birch characterized as having a strong ability to bioconcentrate zinc. Geochemical level Mi-1/III represents the phase of peat layer deposition in reduced conditions (Fe/Mn ratio ranges from 97.1 to 257.7) and gradual increased chemical denudation (Ca/Mg ratio ranges from 18.2 to 25.8). Geochemical level Mi-1/IV is record of sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 78.5% to 92.8%) and associated change of mechanical denudation (increase catchment erosion indicator to 0.06) and redox conditions (increase conditions of oxidation-reduction indicator from 98.5 to 127.2). Geochemical level Mi-1V represents of peat layer, which sedentation occurred in periodic of drying bed. The content of organic matter decreased to about 85.6% and Fe/Mn ratio decreased from 160 to 108. indicates the change of reduced into oxidized conditions. Sediments of this geochemical level are characterized by high content of heavy metals, such as Cu, Zn and Pb. These values are similar (with the exception of lead) to the average content in fen peats occurred in Poland area (compare BOJAKOWSKA, LECH 2008). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Mianów are: oxygenation changes in sedimentary environment, which are mainly due to the flooding of the Ner river valley, sorption of organic deposits, mechanical denudation processes in the catchment area and bioaccumulation of selected elements.

8

Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych

Forysiak J., Kloss M., Obremska M., Żurek S.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

5--30

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań geomorfologicznych, geologicznych oraz paleobotanicznych, przeprowadzonych na czterech torfowiskach dolinnych regionu łódzkiego (Bęczkowice, Kopanicha, Mianów i Wilczków). Są to obiekty funkcjonujące w warunkach niewielkiego wpływu rzek na przebieg procesów torfotwórczych. Misy opisywanych torfowisk powstały w różnym czasie, od przełomu plenivistulianu i późnego vistulianu po początek holocenu. Trwałe zatorfienie również następowało w różnym czasie. Wszystkie z analizowanych torfowisk można określić jako torfowiska paludyfikacyjne. Udokumentowane osady biogeniczne pozwalają na rekonstrukcję zmian środowiska w wybranych torfowiskach w późnym vistulianie i holocenie.

EN

The article presents the results of geomorphological, geological and palaeobotanical studies conducted in four valley peatlands in the Łódź region. The study area is dominated by valley peatlands. The most numerous group are basins developed under condition of fluvial processes. The peatlands occur within active river valleys, as well as on terraces and in inactive river valleys. The Wilczków peatland is located in the inactive river valley. The peatland may be classified as a valley fen. It was mainly fed by soligenic waters. Formation of the peat horizon in the river valley occurred in the Younger Dryas. The sedge peatland functioned until the end of the Atlantic, when the process was interrupted. Peat-forming vegetation returned to the studied part of the peatland again in the Subatlantic Period. The Mianów peatland is located on the terrace of Ner river valley, and is classified as a valley fen. This wetland was fed by soligenic, and partially by fluviogenic waters. Peat development in the oxbow lake occurred at the end of the Late Weichselian. The fen functioned in the Preboreal. After a relatively long break, growth of peat mass occurred again in the Subboreal and Subatlantic. The Kopanicha peatland is located in Rawka river valley. The object can be classified as a valley fen. The peatland was fed by soligenic waters. Peat development in the oxbow lakes occurred at the beginning of the Atlantic period, and peat growth lasted until the modern times, but with interruptions in the Atlantic and Subatlantic. The Bęczkowice peatland is located in Luciąża river valley, is the biggest one. This peatland is defined as a valley fen, with patches of a transitional. The object was fed by soligenic, and partially by fluviogenic and precipitation waters. Overdeepenings within the valley bed became limnic accumulation reservoirs already at the beginning of the Late Weichselian. Then they were subjected to peat formation together with the entire area of the valley floor. Peat sedentation was interrupted at the beginning of the Atlantic. The peatland developed again in the Subatlantic. Biogenic accumulation in the studied basins, located in the river valleys, does not enable continuous sediment growth as they are dependent on changing dynamics of fluvial processes, which means that the registered growth of biogenic sediments is not synchronous in these valley peatlands. Objects which are fed by groundwater and located in inactive valleys, can also show changeable intensity of biogenic sediments growth.

9

Properties and dimensional stability of 12 500-year-old subfossil pine wood

Fejer M., Zborowska M., Adamek O., Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J.

Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty

|

2014

|

vol. 57, nr 193

81--95

EN

At the Koźmin Las site, in Central Poland, in the middle section of the Warta River valley, a series of well-preserved tree trunks and in situ stumps, as well as organic deposits, have been found. The tree remains are dated back to the period between 13,000–12,600 cal BP, i.e. to the Alleröd/Younger Dryas transition. The forest consisted predominantly of pines (Pinus sylvestris L.) of a maximum age of approx. 140 years and an average age of 68 years, and the river valley floor was overgrown. The forest was destroyed ca. 12,600 cal BP by deteriorating hydrological conditions or a sudden catastrophic event. The aim of the study was to assess the degree of degradation in terms of selected macroscopic, physical and chemical properties of a subfossil pine log. On this basis, a conservation process was developed, using aqueous solutions of polyethylene glycols (PEG) with varying concentrations of low- and high-molecular polymers. Treated and dried samples were compared in terms of their tangential and radial dimensional stability, as well as their hygroscopic properties.

10

Pradziejowa kolonizacja małych dolin rzecznych środkowej Polski i jej konsekwencje dla rozwoju rzeźby

Twardy J.

Landform Analysis

|

2013

|

Vol. 24

97--106

PL

Praca skupia się na analizie rozwoju den małych dolin rzecznych i ich stoków, w której równolegle uwzględniono zagadnienia prahistorycznego osadnictwa i gospodarki. Zasięg przestrzenny analizy sprowadza się do terenów środkowej Polski, a cezura czasowa zamyka się w młodszej części prahistorii i obejmuje okres od początków epoki brązu po wczesne średniowiecze. W pracy przeprowadzono (1) charakterystykę rzeźby dolin rzecznych Polski środkowej, (2) krótko omówiono rozmieszczenie osad pradziejowych i (3) określono strefy preferowane przez to osadnictwo w stosunku do form rzeźby terenu. Zwrócono uwagę na synchroniczność procesów agradacji den małych dolin rzecznych i procesów stokowych. Jednoczesny rozwój rzeźby den dolinnych i stoków uporządkowano w cztery krótkie fazy, które trwały przeważnie 200–300 lat. Dwie pierwsze przypadają na młodszą część subboreału (SB-2), faza III i krótki epizod pomiędzy fazą III i IV – na starszą część subatlantyku (SA-1), a najistotniejsza i najdłuższa faza IV wystąpiła na początku środkowego subatlantyku (SA-2). Za główny czynnik sterujący rozwojem rzeźby w pradziejach przyjęto antropopresję; fluktuacje klimatu neoholocenu mogły wzmagać skalę przekształceń rzeźby.Praca skupia się na analizie rozwoju den małych dolin rzecznych i ich stoków, w której równolegle uwzględniono zagadnienia prahistorycznego osadnictwa i gospodarki. Zasięg przestrzenny analizy sprowadza się do terenów środkowej Polski, a cezura czasowa zamyka się w młodszej części prahistorii i obejmuje okres od początków epoki brązu po wczesne średniowiecze. W pracy przeprowadzono (1) charakterystykę rzeźby dolin rzecznych Polski środkowej, (2) krótko omówiono rozmieszczenie osad pradziejowych i (3) określono strefy preferowane przez to osadnictwo w stosunku do form rzeźby terenu. Zwrócono uwagę na synchroniczność procesów agradacji den małych dolin rzecznych i procesów stokowych. Jednoczesny rozwój rzeźby den dolinnych i stoków uporządkowano w cztery krótkie fazy, które trwały przeważnie 200–300 lat. Dwie pierwsze przypadają na młodszą część subboreału (SB-2), faza III i krótki epizod pomiędzy fazą III i IV – na starszą część subatlantyku (SA-1), a najistotniejsza i najdłuższa faza IV wystąpiła na początku środkowego subatlantyku (SA-2). Za główny czynnik sterujący rozwojem rzeźby w pradziejach przyjęto antropopresję; fluktuacje klimatu neoholocenu mogły wzmagać skalę przekształceń rzeźby.

EN

The paper focuses on the analysis of the floors of small river valleys and the slopes. Both the problems of prehistoric settlement and economic activity are taken into account. The spatial coverage of the study covers the area of Central Poland, while the time concerns the period between the Bronze Age beginning and the early Middle Ages. This paper presents (1) a morphological characteristics of the small river valleys of Central Poland, (2) briefly describes the distribution of prehistoric settlements, (3) identifies zones favoured by settlers in relation to landforms. The attention has been drawn to the synchronicity between the aggradation of valley floors and slope processes. Simultaneous development of the river valley floors and the slopes has been arranged in four short-term phases, which usually lasted 200–300 years. The first two phases (I–II) took place during the younger part of Subboreal (SB-2), the phase III and a short episode during the phases III and IV – at the older part of Subatlantic (SA-1), the longest phase IV, considered to be the most important, occurred at the beginning of middle Subatlantic (SA-2). The main factor steering the relief development in the prehistoric times is considered anthropopressure. Climatic fluctuation of the Neoholocene could have enhanced the scale of relief transformation.

11

Heavy-mineral assemblages from fluvial Pleniglacial deposits of the Piotrków Plateau and the Holy Cross Mountains - a comparative study

Wachecka-Kotkowska Lucyna, Ludwikowska-Kędzia Małgorzata

Geologos

|

2013

|

Vol. 19, No. 1-2

131--146

EN

The heavy-mineral assemblages of Pleniglacial fluvial sediments were analysed for two river valleys, viz. the Luciąża River (at Kłudzice Nowe) and the Belnianka River (at Słopiec). These sites, on the Piotrków Plateau and in the Holy Cross Mountains respectively, are located in different morphogenetic zones of Poland that were affected to different degrees by the Middle Polish ice sheets. The study was aimed at determining the kind of processes that modified the heavy-mineral assemblages in the two fluvial sediments, at reconstructing the conditions under which these processes took place, and in how far these processes caused changes in the assemblages. The heavy-mineral associations of the parent material was taken as a starting point; this parent material were the sediments left by the Odranian glaciation (Warta stadial = Late Saalian). It was found that heavy-mineral assemblages in the Luciąża valley deposits are varied, particularly if compared with other fluvioglacial Quaternary deposits from the Polish lowlands, with a dominance of garnet. In the fluvial deposits of the Belnianka valley, zircon, staurolite and tourmaline dominate, with minor amounts of amphibole, pyroxene, biotite and garnet. This suggests that the deposits were subject to intensive and/or persistent chemical weathering and underwent several sedimentation/erosion cycles under periglacial conditions. In both valleys chemical weathering and aeolian processes were the main factors that modified the assemblages of the transparent heavy minerals; these processes were largely controlled by the climatic changes during the Pleistocene.

12

Roślinność łąkowa środkowej Polski na przełomie XX i XXI wieku - jej stan, kierunki zmian i ochrona

Kucharski L.

Ekologia i Technika

|

2012

|

R. 20, nr 1

19-25

PL

Łąki i pastwiska na obszarze województwa łódzkiego zajmują 204 161 ha, co stanowi 15,70% powierzchni użytków rolnych regionu. Na użytkach zielonych tej części kraju stwierdzono fitocenozy 26 zespołów łąkowych z klasy Molinio-Arrhenatheretea, 11 zespołów reprezentujących roślinność szuwarowa i torfowiskową (Phragmitetea i Scheuchzeria-Caricetea nigrae) oraz 6 syntaksonów z użytkowanych rolniczo zbiorowisk klas: Koelerio-Corynephoretea, Festuco-Brometea, Nardo-Callunetea i Asteretea tripolii. W roślinności łąkowej dominują fitocenozy zespołów: Deschampsietum caespitosae (zbiorowisko Deschampsia caespitosa), Alopecuretam pratensis i Holcetum lanati oraz zbiorowiska łąk uprawnych. Wśród notowanych zbiorowisk 19 (45%) uważane jest za wymarłe lub zagrożone. Główne powody zmian w roślinności to: zaprzestanie użytkowania, zmiana formy użytkowania, osuszanie lub zabagnienie gleb. Ochrona roślinności łąkowej w środkowej Polsce realizowana jest w: 3 nieleśnych rezerwatach przyrody, 6. obszarach Natura 2000 oraz w kilkudziesięciu innych obiektach, w których roślinność łąkowa nie jest głównym przedmiotem ochrony. Rezerwaty przyrody nie spełniają swoich zadań ochronnych. Obszary Natura 2000 to najlepsza forma dla ochrony łąk.

EN

Meadows and pastures in the Central Poland occupy 204 161 ha, which represent 15.70% of cultivated land area. On grasslands of Łodź Region 26 communities of Molinio-Arrhenatheretea class, 11 communities representing the rush and bog vegetation (Phragmitetea and Scheuchzerio-Caricetea nigrae) and 6 syntaxa with agricultural use class communities: Koelerio-Corynephoretea, Festuco-Brometea, Nardo-Callunetea and Asteretea tripolii were recorded The meadow vegetation is dominated by phytocoenoses: Deschcanpsietum caespitosae (Deschampsia caespitosa cornmunity), Holcetum lanati, Alopecuretum pratensis and communities of cultivated meadows. Among the identified communities 19 (45%) of them are considered extinct or endangered. The main reasons of changes in vegetation are: lack of use, change in the form of use, drainage or swamping soil. Protection of meadow vegetation in Central Poland is implemented in: three nature reserves, 6 Special Areas Conservation (Natura 2000), and few other objects of nature protection where grassland is not the main subject of protection.

13

Zmiany kształtu ziaren kwarcowych oraz składu mineralnego piaszczystych osadów miocenu, pliocenu i niższego czwartorzędu w rowie Kleszczowa

Goździk J., Kenig K., Skórzak A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

33--50

PL

W osadach pobranych z kopalni węgla brunatnego Bełchatów zbadano skład minerałów ciężkich i lekkich oraz kształt ziaren kwarcu osadów należących do miocenu, pliocenu i przykrywających je osadów niższego czwartorzędu. Badane osady miocenu–pliocenu należą do jednostek litostratygraficznych nazwanych kompleksami: podwęglowym, węglowym, ilasto-węglowym oraz najmłodszym ilasto-piaszczystym. Osady niższego czwartorzędu wykształcone są w postaci serii aluwialnych. W składzie mineralnym trzech dolnych kompleksów osadów mioceńskich dominują przezroczyste minerały odporne: turmalin i dysten, czasem występujące przemiennie, oraz staurolit. Znacznie mniejsze zawartości osiąga rutyl i cyrkon. Charakterystyczną cechą tego zespołu mineralnego jest minimalny udział granatów oraz brak minerałów nieodpornych. Natomiast odmienny skład minerałów ciężkich obserwuje się w osadach należących do kompleksu ilasto-piaszczystego, gdzie następuje nagły wzrost udziału granatów, przy dalszej dominacji turmalinu i większej niż poprzednio, ilości staurolitu. Wśród minerałów nieprzezroczystych w osadach mioceńsko-plioceńskich powszechny jest ilmenit i hematyt. Skład minerałów ciężkich w osadach czwartorzędowych zalegających powyżej utworów plioceńskich jest podobny do obserwowanego w tych ostatnich, przy większej zawartości granatów. We frakcji lekkiej wszystkich badanych kompleksów osadów miocenu–pliocenu przeważają ziarna kwarcu ze zmienną zawartością minerałów siarczanowych, agregatów ilasto-żelazistych oraz okruchów węgla brunatnego. Kompleksy osadów wykazują wyraźną odrębność mineralną. Minerały siarczanowe licznie obecne są jedynie w dwóch dolnych kompleksach. Kształt ziaren kwarcowych z osadów miocenu–pliocenu jest mało zróżnicowany w profilu pionowym, o czym świadczy niski stopień ich zaokrąglenia wyrażony w skali Krumbeina. Natomiast mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcu z tych osadów odznacza się wyraźną zmiennością. W dolnej i górnej części zbadanych osadów występują w ogromnej przewadze ziarna typu EL (obtoczone błyszczące). W części środkowej następuje spadek zawartości ziaren EL a wzrost udziału ziaren ET (przejściowe). Można sądzić, że pierwotna powierzchnia ziaren zaokrąglonych błyszczących w wyniku trawienia chemicznego uległa znacznemu zniszczeniu. W osadach preglacjalnych należących do najniższego czwartorzędu i spoczywających bezpośrednio na utworach plioceńskich, pojawia się wyraźna domieszka ziaren RM (okrągłych matowych), których liczba wzrasta systematycznie, aż do wyraźnej ich dominacji w części stropowej. Jest to ważne kryterium ułatwiające postawienie granicy pomiędzy osadami górnego neogenu (pliocenu) a sedymentacją plejstoceńską. Natomiast skład mineralny aluwiów preglacjalnych oraz najniższej części aluwiów wyżej leżących jest podobny do obserwowanego w osadach plioceńskich. Dopiero powyżej pojawiają się skalenie, a ich udział zwiększa się ku stropowi aluwiów. Źródłem tego minerału były osady glacjalne.

EN

Samples of Miocene, Pliocene and overlying Lower Pleistocene deposits collected from the Bełchatów brown coal mine were analysed for the composition of heavy and light minerals and the shape of quartz grains. The Miocene–Pliocene deposits represent lithostratigraphic units called the subcoal unit, coal unit, clayey-coal unit and the youngest clayey-sandy unit. The Lower Pleistocene deposits are represented by alluvial series. Mineral composition of the three lowest Miocene units is dominated by transparent resistant minerals. They are represented by tourmaline and disthene, which occasionally occur alternately, and staurolite. Rutile and zircon contents are much lower. The characteristic feature of this mineral assemblage is a very low content of garnets and lack of non-resistant minerals. However, a different composition of heavy minerals is observed in deposits representing the clayey-sandy unit. An abrupt increase in the amount of garnets is observed here, again with the dominance of tourmaline and a greater content of staurolite. Opaque minerals are represented in the Miocene-Pliocene deposits by common ilmenite and hematite. The heavy minerals composition of the Pleistocene deposits is similar to that observed in the underlying Pliocene series, however the content of garnets is higher. The light fraction of all the Miocene–Pliocene units is dominated by variable amounts of quartz grains, proportional to the contents of the remaining constituents represented by sulphate minerals, clayey-ferruginous aggregates and lignite fragments. The individual lithological units exhibit distinct, specific mineral characteristics. Sulphate minerals are abundant in the lower two units. Quartz grains from the Miocene-Pliocene deposits show low shape variability in the vertical section. Microrelief of quartz grains from these deposits is conspicuous by pronounced variability. In the lower and upper parts of the deposits, EL-type (blunt shining) grains are definitely prevalent. In the middle part, the amount of EL grains decreases with the increase in ET grains (transitional). It allows suggesting that the original surface of rounded polished grains was largely destroyed by chemical etching. The preglacial deposits, included in the lowermost Quaternary and immediately overlying the Pliocene series, contain a considerable admixture of RM grains (round matt). Their amount constantly increases to become dominant at the top. This is a very important criterion facilitating placing the boundary between the Upper Neogene deposits (Pliocene) and the Pleistocene succession. Mineral composition of the preglacial alluvial deposits and the overlying alluvial series is similar to that observed in the Pliocene deposits. Feldspars appear only above and their content increases upwards in the alluvial deposits. They were derived from glacial deposits.

14

Złożone układy spękań w kemach z wyciśniętym jądrem na wybranych przykładach. Implikacje paleośrodowiskowe

Włodarski W., Jaskulski M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

T. 194

101--118

PL

Podjęto próbę rekonstrukcji pól odkształceń/ paleonaprężeń, w jakich rozwijały się uskoki i spękania tnące osady glacifluwialne w dwóch wybranych kemach Polski środkowej. Do badań wybrano kemy w Chabierowie i Górze, reprezentujące tzw. kemy z wyciśniętym jądrem, powstałe w czasie zaniku lokalnego lobu lodowcowego zlodowacenia warty. Podstawą do rekonstrukcji pola odkształceń/paleonaprężeń były analizy geomorfologiczna oraz mezostrukturalna. Zdefiniowano przebieg dłuższych osi morfologicznych kemów oraz szeregu lineamentów topograficznych w ich obrębie. Określono wzajemne relacje między tymi formami a przebiegiem głównych elementów paleogeografii zlodowacenia warty oraz struktur podłoża podplejstoceńskiego. Analizę mezostrukturalną oparto na wynikach pomiarów 112 spękań, w tym 78 uskoków. Zaobserwowano obecność uskoków normalnych, wysokokątowych odwróconych oraz spękań układających się w systemy podwójnie sprzężonych struktur o symetrii rombowej. Płaszczyzny symetrii były podstawą do wyznaczenia przebiegu osi odkształceń/paleonaprężeń oraz ich charakteru. Architektura uskoków i spękań w kemie w Chabierowie odwzorowuje pole odkształceń jakie mogło rozwijać się w trakcie zaniku mas lodowych o wyraźnej pierwotnej anizotropii. Rozwój uskoków i spękań w kemie w Górze był synkinematyczny z rozwojem fałdu diapirowego w jądrze formy.

EN

The reconstruction of the character of paleostress/strainfields in which kame deposits were faulted and jointed is the object of present study. Two kame landforms with diapir folds within their cores were analysed. They are located in middle part of the Polish Lowland and represent landforms developed during decay of local lobe of the Wartanian Glaciation ice-sheet. Fault and joint kinematics has been interpreted on the basis of mesostructural analysis. Geomorphologic analysis played the secondary role too. Trends of long morphological axes and architecture of topographical lineaments within kame landforms were studied. The mesostructural analysis of faults and joints within kame deposits shows that these structures form a biconjugate systems with orthorombic symmetry. The symmetry planes were obtained from fault and joint spatial arrangement. The horizontal principal strain/palaeostress axes were reconstructed in the same direction as strike of the symmetry planes. Faulting and jointing within the kame in Góra were synkinematic with development of diapir fold in its core. Architecture of faults and joints with in the kame in Chabierów reflects the strain field which could develop during decay of glacial ice masses with characteristic joint and crevasse pattern.

15

Geochemia bromu i wykształcenie utworów solnych cechsztynu w wybranych otworach wiertniczych w wysadzie solnym Góra koło Inowrocławia

Czapowski G., Tomassi-Morawiec H., Tadych J., Grzybowski Ł., Sztyrak T.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 3

287-305

PL

Kompleksowe badania wykształcenia i zmian zawartości bromu w materiałach rdzeniowych z trzech profili solnych utworów cechsztynu, odwierconych na terenie wysadu solnego Góra, umożliwiły przedstawienie charakterystyki poszczególnych ogniw litostratygraficznych solnych oraz skonstruowanie syntetycznych ich sukcesji w profilu pionowym. Obserwacje tendencji zmian zawartości bromu okazały się pomocne w wyznaczeniu kierunku stropu ogniw solonych i wskazaniu położenia osi przypuszczalnych wielkoskalowych deformacji fałdowych w obrębie kompleksów soli kamiennej.

EN

Detailed macroscopic profiling of salt cores from selected wells drilled in the Góra salt diapir (central Poland), supported with bromine content analyses, enabled to define and characterize the succession of Zechstein (Upper Permian) lithostratigraphic units in each well. The study results allowed also to define better the type of tectonic macrodeformations (as folds) within studied salt series, being so common in any salt diapir, but difficult to observe in well sections.

16

Fazy transformacji rzeźby środkowej Polski w warunkach antropopresji w świetle badań geosystemów eolicznych, stokowych i rzecznych

Twardy J.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 9

324--328

17

Geneza misy jeziornej i warunki środowiskowe akumulacji limniczno-bagiennej w interglacjale mazowieckim w rowie Kleszczowa (środkowa Polska)

Balwierz Z., Goździk J., Marciniak B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 428

3-21

PL

W długiej sekwencji zdarzeń plejstoceńskich zapisanych w osadach rowu Kleszczowa ważne ogniwo stanowią utwory jeziorne interglacjału mazowieckiego. Utwory tego wieku stwierdzono w stanowisku Folwark 93K. W rejonie Folwarku osady jeziorne występowały w nieckowatym obniżeniu, utworzonym przez lądolód w stropie gliny moreny dennej. Bezpośrednio na glinie spoczywały piaski z okresu deglacjacji. Po ich akumulacji na początku interglacjału rozpoczęła się sedymentacja jeziorna. Zapisany w osadach ciąg zdarzeń wskazuje, że interglacjał mazowiecki poprzedzony był zlodowaceniem środkowej Polski. Przeczy to poglądowi, że ten okres ciepły od poprzedniego interglacjału oddzielał okres zimny z panującymi wyłącznie warunkami peryglacjalnymi. Osady organiczne wypełniające zagłębienie w stanowisku Folwark 93K zostały opracowane metodą analizy pyłkowej i okrzemkowej. Wyniki obu analiz wskazują, że akumulacja osadów zachodziła w interglacjale mazowieckim. Na podstawie zmian składu gatunkowego i relatywnej frekwencji (udziału procentowego) okrzemek, w badanych osadach wyróżniono siedem lokalnych poziomów okrzemkowych. Poziomy te reprezentują sukcesję okrzemek, na podstawie której scharakteryzowano cztery główne stadia rozwoju kopalnego jeziora w Folwarku, w nawiązaniu do wyników badań palinologicznych opisanych w sześciu lokalnych poziomach pyłkowych interglacjału mazowieckiego. Stadia rozwoju jeziora w stanowisku Folwark 93K porównano ze stadiami rozwoju równowiekowego jeziora w Adamówce (Kotlina Sandomierska) oraz wykazano ich podobieństwo do rozwoju jezior interglacjału lichwińskiego w Rosji oraz interglacjału aleksandryjskiego na Białorusi.

EN

In the long sequence of Pleistocene events recorded in the Kleszczów Graben deposits, lacustrine sediments of the Mazovian Interglacial constitute an important member. Mazovian deposits were encountered in the Folwark 93K site. In the Folwark area, lacustrine sediments occurred in a syncline formed by an ice-sheet in a basal moraine till. The till was overlain by a sand layer deposited during a deglaciation period. Later, lacustrine accumulation was initiated at the beginning of the interglacial. The sequence of events recorded in the deposits indicates that the area of Central Poland already was glaciated before the Mazovian Interglacial. This conclusion contradicts the opinion that the warm period was separated from the previous interglacial by a cool period with an exclusively periglacial environment. Organic deposits, infilling the depression at the Folwark 93K site, were investigated by a pollen and diatom analysis. The results of the both the analyses indicate that accumulation of these deposits took place during the Mazovian Interglacial. According to changes in diatom composition and relative diatom frequency (percentage contribution of diatoms), seven local diatom assemblage zones were distinguished. These zones represent the diatom succession being the basis for characterisation of four main evolutionary phases of the ancient lake at Folwark, supported by the results of palynological investigations. The evolutionary phases of the Folwark lake were compared with development phases of the Adamówka lake (Sandomierz Basin), which is of the same age. The study also proved similarities in the development of these lakes to the lakes of the Likhvinian Interglacial in Russia and Alexandrian Interglacial in Belarus.