Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Petrologiczne rozpoznanie materii organicznej rozproszonej w sylurskich łupkach Gór Bardzkich (Sudety)

Nowak Grzegorz J.

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 3

183--185

EN

The present paper is focused on the petrological characteristics of dispersed organic matter of the Silurian part of the Graptolite Shales from the Bardo Mts. (Sudetes). The most abundant organic component is secondarily altered organic matter represented by solid bitumen. Based on the results obtained by optical microscopy, it was possible to distinguish several types of solid bitumen. They were determined as granular, porous, coke-like, mosaic andfluidal types. All bitumen types are optically isotropic. Bitumen reflectance varies between 1.37 and 1.62%. Based on the % reflectance values, the solid bitumen identified in the studied samples are classified as pyrobitumen.

2

Frother-Assisted Flotation of Different Origin Pyrites

Milewski Kamil, Drzymala Jan

Inżynieria Mineralna

|

2019

|

R. 21, nr 1/2

143--150

EN

Hallimond tube flotation of different origins pyrites (coal-derived, Rio Tinto and Huanzala) and copper –bearing shale, having different hydrophobicities determined by contact angle, were investigated in water and aqueous solutions of butyl diethylene glycol ether. Pyrites flotation depended on hydrophobicity, particle size fraction and frother concentration. Three regions of the yield-frother concentration plot were distinguished: Jones-Ray region at low frother concentration with decreasing yield due to entopic effects, Lyster region at medium frother concentration with increasing yield due to decreasing film stability and Zisman region at high frother concentration with decreasing yield due to surface tension drop. The flotation kinetics in the form of 1st order specific rate, equal to the kinetic constant, was similar for all three pyrites and was equal to 0.032±0.002 min-1, while their yield after 45 min flotation was dependent on pyrite origin.

PL

W celce Hallimond poddano flotacji piryty różnego pochodzenia oraz łupek miedzionośny. Wśród pirytów były to piryt węglowy, Rio Tinto oraz Huanzala. Miały one różną hydrofobowość, którą mierzona jako kąt zwilżania dla wody i roztworów eteru butylowego glikolu dietylenowego. Spieniaczowa flotacja pirytu zależała od hydrofobowości, stężenia spieniacza oraz rozmiaru ziarn. Na wykresie wychód-stężenie spieniacza wyróżniono trzy zakresy flotacji: Jonesa-Raya przy niskim stężeniu spieniacza, gdzie zachodzi spadek wychodu wynikający z efektów entropowych, Lystera przy średnim stężenia spieniacza, gdzie zachodzi wzrost wychodu i zakres Zismana przy wysokiej koncentracji spieniacza powodującej obniżenie wychodu ze względu na spadek napięcia powierzchniowego. Kinetyka flotacji w postaci prędkości specyficznej 1-szego rzędu równa stałej kinetycznej 1-szego rzędu była podobna dla wszystkich trzech pirytów i wynosiła 0,032±0.002 min-1, podczas gdy ich wychód po 45 minutach flotacji był uzależniony od pochodzenia pirytu.

3

Shale gas deposit model and preliminary resources estimation based on mud logging data on gas content variation

Nieć Marek, Musiał Angelika, Auguścik Justyna

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2019

|

T. 35, z. 4

27--46

EN

The occurrence of gas confined in shales allows us to consider it as a component of the host rock. During drilling wells, the gas is released into the drilling fluid from finely ground gas-bearing rock particles. The amount of gas released can be determined on the basis of mud-gas logging; in addition, it is possible to determine the gas-content in shales expressed by the volume of gas released per mass unit of rock [m3/ton]. The gas content in the Ordovician and Silurian shales (Sasin formation and Jantar member respectively) in two selected wells in northern Poland was determined using this method. It has been found that clearly distinguishable, highly gas-bearing sections, which are separated by very poorly gas-bearing ones, can be determined in the well log. The increased gas content in shales can be observed in zones generally enriched in TOC. No direct correlation between TOC and gas-bearing capacity was found however, but the structure of TOC variability and the gas-bearing capacity described using variograms is identical. Correlations of the distinguished gas-bearing layers in the wells under consideration suggest a multi-lens or multi-layered reservoir model. The lack of natural boundaries in the shale gas reservoir means that they must be determined arbitrarily based on the assumed marginal gas-bearing capacity. In the case of several gas-bearing zones, numerous variants of interpretation are possible. In any case the low, best and high estimated resources may be evaluated, assigned to each borehole in the area with radii equal to the range of variogram of gas content in horizontal part of the well.

PL

Występowanie gazu w łupkach w formie unieruchomionej pozwala przyjąć, że jest on składnikiem goszczącej go skały. W czasie wiercenia otworów uwalnia się on do płuczki z rozdrobnionych fragmentów skały gazonośnej. Ilość uwalnianego gazu można określić na podstawie profilowania gazowego i ustalić gazonośność łupków wyrażoną przez objętość gazu uwalnianego z jednostce masy skały [m3/tonę]. Taką metodą określona została gazonośność łupków ordowiku i syluru (odpowiednio formacji z Sasina i ogniwa Jantaru) w dwóch otworach w północnej Polsce. Stwierdzono, że: w profilu otworów wyznaczyć można wyraźnie wyróżniające się odcinki silnie gazonośne, które przedzielane są bardzo słabo gazonośnymi. Podwyższona gazonośność łupków ma miejsce w strefach ogólnie wzbogaconych w TOC. Nie stwierdzono bezpośredniej korelacji TOC i gazonośności, ale struktura zmienności TOC i gazonośności opisana za pomocą ich wariogramów jest identyczna. Korelacje wyróżnionych poziomów gazonośnych w rozpatrywanych otworach sugerują model złoża wielosoczewowo-warstwowego. Brak naturalnych granic złoża gazu w łupkach powoduje, że muszą być one określone w sposób umowny na podstawie przyjętej brzeżnej gazonośności. W przypadku występowania kilku stref gazonośnych interpretacja taka może być wykonana wariantowo. W otoczeniu każdego otworu wiertniczego w każdym przypadku można określić zasoby nisko, optymalnie i wysoko oszacowane w obszarze o promieniu równym zasięgowi wariogramu gazonośności w poziomym odcinku otworu.

4

Effect of Drilling for Shale Gas on the Quality of Atmospheric Air

Macuda J., Bogacki M., Siemek J.

Problemy Ekorozwoju

|

2017

|

Vol. 12, nr 1

91--100

EN

Shale gas is an alternative for conventional energy sources. When extracted in compliance with environmental and sustained development rules, it favors the concept of diversification of energy sources, giving spur to the development of economy and technology, and before all, to the energy safety of the country. Poland is among countries, where expectations regarding shale gas are very high. Most of the exploration works for shale gas there are performed with the use of rigs, whose subassemblies are driven by electrical motors powered by mobile generators driven by diesel engines. The number of aggregates and their total power are selected each time on the basis of power balance of particular technological subassemblies and the emergency generation system. Diesel combustion motors used for powering generators are the only source of dust and gaseous emissions to the air. A mobile technological boiler room fed with oil is another source of emissions in the winter period. For the purpose of evaluating impact of rigs on the air environment in the course of prospecting for shale gas an emission model was worked out with five emission points. Four sources were connected with the operation of combustion motors (each 1257 kW) powering generators, and the fifth one (375 kW) feeding technological boiler room. The results of the tests on the environmental impact on motors and boiler room used during shale gas prospecting on the quality of air have been presented in the paper. The tests were performed with the use of mathematical modeling employing real technological data from existing installations.

PL

Gaz z formacji łupkowych stanowi alternatywę dla konwencjonalnych źródeł energii. Wydobywany z poszanowaniem wymogów ochrony środowiska oraz w zgodzie z regułami zrównoważonego rozwoju jest elementem bezpieczeństwa energetycznego państwa, wpisuje się w logikę dywersyfikacji źródeł energii oraz stanowi impuls do rozwoju gospodarczego i naukowo-technicznego kraju. Polska należy do krajów, w których z gazem łupkowym wiąże się duże nadzieje. Tutaj proces wiercenia otworów poszukiwawczych za gazem ziemnych w skałach łupkowych w większości przypadków prowadzony jest przy wykorzystaniu urządzeń wiertniczych, w których poszczególne podzespoły napędzane są silnikami elektrycznymi. Jednak źródłem energii elektrycznej są dla nich mobilne zestawy generatorów napędzane silnikami wysokoprężnymi dużej mocy. Ilość agregatów oraz ich sumaryczna moc dobierana jest każdorazowo w oparciu o wykonany bilans mocy poszczególnych podzespołów technologicznych i systemu zasilania awaryjnego. Wysokoprężne silniki spalinowe dużej mocy, wykorzystywane do napędu generatorów prądu, stanowią istotne źródło emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza. Ponadto w okresie zimowym dodatkowym źródłem emisji do powietrza jest mobilna kontenerowa kotłownia technologiczna zasilana olejem opałowym. Dla potrzeb oceny wpływu pracujących urządzeń wiertniczych na jakość powietrza w trakcie prowadzenia prac poszukiwawczych za gazem ziemnym w skałach łupkowych, w stworzonym modelu emisyjnym założono pracę 5 punktowych źródeł emisji zorganizowanej. Cztery źródła są związane z pracą silników spalinowych, każdy o mocy 1257 kW, napędzających generatory, a piąty z pracą kotłowni technologicznej o mocy 375 kW. W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu na jakość powietrza silników spalinowych oraz kotłowni wykorzystywanych przy realizacji prac wiertniczych związanych z poszukiwaniem gazu ziemnego w skałach łupkowych. Badania prowadzone były metodą modelowania matematycznego w oparciu o rzeczywiste dane technologiczne pochodzące z obszaru wierceń poszukiwawczych.

5

Spectrometric gamma radiation of shale cores applied to sweet spot discrimination in Eastern Pomerania, Poland

Skupio R., Barberes G.

Acta Geophysica

|

2017

|

Vol. 65, no. 6

1219--1227

EN

This paper describes the application and calculation of hydrocarbon anomalies in two different boreholes located in Eastern Pomerania (northern Poland). Spectrometric data from borehole geophysical probe (borehole 1) and portable gamma logger (borehole 2) were used to analyze shale formations. The results from borehole 1 presented a statistically significant, moderate correlation between calculated hydrocarbon anomalies and hydrocarbon saturation data obtained from well log interpretation. Borehole 2 has been analyzed focusing on the gamma radiation of the core samples, and the positive results of borehole 1. Hydrocarbon anomalies calculated from spectral gamma radiation are reliable indicators of sweet spots, based solely on a cursory evaluation of core measurements. These preliminary information acquired from gamma-ray measurements could help increase sampling precision of further geochemical analysis.

6

Litofacje formacji perspektywicznych dla gazu i ropy w łupkach w utworach ordowiku i syluru na obszarze bałtyckim i podlasko-lubelskim

Feldman-Olszewska A., Roszkowska-Remin J.

Przegląd Geologiczny

|

2016

|

Vol. 64, nr 12

968--975

EN

The paper presents a sedimentological analysis of Ordovician (Sandbian–Hirnantian = Caradoc–Ashgill) and Silurian (Landovery–Wenlock, lower Ludlow) claystones and mudstones from the north-eastern (Baltic Basin) and south-eastern (Podlasie-Lublin Basin) parts of the East European Craton. In both basins, formations prospective for shale gas/oil were analyzed: the Sasino Fm., Pasłęk Fm. (including the Jantar Mb.), Pelplin Fm., Udal Fm., Wrotnów Fm. and Terespol Fm. Based on lithological and sedimentological criteria, 34 lithofacies and 11 lithofacies associations have been distinguished. The most promising lithofacies arerepresentedbytheL-1,L-3andL-4associationswhicharecharacterizedbydarkgreycolour, a very low degree or lack of bioturbation, rare sedimentary structures, and common content of small pyrite concretions. They dominate in the Sasino Fm., Pas³êk Fm. (in the Jantar Mb. only) and Pelplin Fm., but are much less common in the Udal Fm., Terespol Fm. and Pas³êk Fm. (excluding the Jantar Mb.).

7

Osady kambru górnego i tremadoku w rejonie Narola (południowa Lubelszczyzna) – źródło i nośnik gazu łupkowego?

Sikorska-Jaworowska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 467

61--85

PL

Przeprowadzono badania petrologiczne utworów kambru górnego i tremadoku w rejonie Narola (S Lubelszczyzna) w aspekcie poszukiwań złóż gazu łupkowego. Wykonano obserwacje i analizy w mikroskopie polaryzacyjnym, luminoskopie (CL) oraz mikroskopie skaningowym (BSE, SE, EDS i SEM-CL). Przeprowadzono analizy spektralne-CL kwarcu, analizy rentgenostrukturalne frakcji ilastej oraz analizę pirolityczną materii organicznej. Badane osady są wykształcone głównie w postaci łupków iłowcowo-mułowcowych z przewarstwieniami piaszczystymi. Należą do epikontynentalnej asocjacji silikoklastycznej powstałej na rozległym szelfie poddanym działaniu pływów i sztormów. Masa ilasta łupków składa się głównie z illitu, a materiał pylasty stanowi kwarc z niewielką domieszką skaleni. Powszechnie występuje cement kwarcowy (narosty i agregaty autogenicznego kwarcu), rzadziej węglanowy (kalcyt, Fe-dolomit/ ankeryt i syderyt), pirytowy, kaolinitowy i fosforanowy. W masie ilastej występuje mikroporowatość w postaci „mikrokanałów” wzdłuż blaszek illitowych i wewnątrz pakietów łyszczykowych. Mikropory (1–2 μm) są obecne w cemencie węglanowym i materii organicznej. W wyniku głębokiego pogrzebania i intensywnej diagenezy osadów materia organiczna uległa silnym przeobrażeniom (maks. RO = 2,5%). Wskaźnik refleksyjności witrynitu oraz analiza pirolityczna materii organicznej, a także wysoki stopień uporządkowania struktury illitu wskazują na maksymalne paleotemperatury rzędu 120–150°C. W skałach są liczne spękania wypełnione węglanami i/albo kwarcem. Część spękań biegnąca wzdłuż laminacji (rzadziej prostopadle lub pod dużym kątem) pozostała otwarta i stanowi potencjalną drogę migracji węglowodorów. Analiza pirolityczna wykazała, że badane łupki nie mają charakteru skał macierzystych. W skałach tych nie należy spodziewać się niekonwencjonalnych złóż węglowodorów.

EN

Petrologic investigations of Upper Cambrian and Tremadocian deposits were carried out in the Narol region (southern Lublin region) in prospecting for shale gas accumulations. The observations and analyses were made using a polarizing microscope, luminoscope (CL) and scanning microscope (BSE, SE, EDS, SEM-CL). The following analyses were performed: CL-spectral analysis of quartz, X-ray structural analysis of clay fraction, and pyrolytic analysis of organic matter. The rocks under study are represented mainly by clay-silt shales with sandy interbeds. They belong to the epicontinental siliciclastic association deposited on an extensive shelf subjected to tidal and storm action. The shales consist largely of illite, and the silt fraction is represented by quartz with a small admixture of feldspars. Quartz cement is common (growths and aggregates of authigenic quartz), while carbonate cement (calcite, Fe-dolomite/ ankerite and siderite), as well as pyrite, kaolinite and phosphate cements are rare. The shales reveal microporosity in the form of “microchannels” paralleling illite plates, and within mica packets. The micropores (1–2 μm in size) are observed in both the carbonate cement and organic matter. As a result of deep burial and intense diagenetic processes, the organic matter has undergone strong alteration (max. RO = 2.5%). The vitrinite reflectance index and pyrolitic analysis of organic matter, as well as the highly ordered illite structure, indicate the maximum palaeotemperatures in the range of 120–150°C. The rocks show numerous fractures healed with carbonates and/or quartz. Some of the fractures that run parallel to the lamination (or more rarely those running perpendicular or at a high angle) have remained open and are potential pathways of hydrocarbon migration. Pyrolytic analysis shows that the shales do not represent source rocks. It is supposed that they do not represent reservoirs for unconventional hydrocarbon accumulations.

8

Charakterystyka fraktalna przestrzeni porowej skał łupkowych

Cicha-Szot R., Dudek L., Such P.

Przemysł Chemiczny

|

2015

|

T. 94, nr 12

2279-2286

PL

Przedstawiono wyniki badań struktury skał łupkowych z utworów ordowiku i syluru. Strukturę porowatą skał określono na podstawie izoterm adsorpcji azotu w temp. 77,5 K. Przeprowadzono analizę wyników sorpcji azotu w celu oznaczenia dominujących kształtów porów występujących w analizowanych skałach. Dla wszystkich analizowanych próbek wyznaczono powierzchnię właściwą oraz rozkład średnic porów, które były podstawowymi parametrami w analizie fraktalnej badanych skał. Analizę fraktalną przeprowadzono na podstawie modelu adsorpcji Frenkela, Halseya i Hilla. Dla wszystkich próbek wydzielono dwa zakresy, w których manifestuje się struktura fraktalna przestrzeni porowej. W obszarze adsorpcji monowarstwowej (wymiar fraktalny D1) obserwowane oddziaływania odniesiono bezpośrednio do powierzchni właściwej skał. Z kolei w obszarze adsorpcji wielowarstwawej, wymiar fraktalny D2 przypisano procesom adsorpcyjnym w skałach formacji łupkowych oraz występowaniu kondensacji kapilarnej gazu.

EN

Twenty shale rocks were studied for sp. surface, N2 adsorption and fractal dimensions under rel. pressure up to 1. Bottle neck and slit-shaped pores dominated in the rock pore morphol. The total rock porosity was 4.26–11.75%. The low-temp. sp. surface was 2.03–15.04 m2/g.

9

Permeability estimation in shale formations on the basis of desorption data and radial gas flow model

Cicha-Szot R., Dudek L., Such P.

Nafta-Gaz

|

2015

|

R. 71, nr 11

833--839

EN

The paper presents a method for estimating the permeability of the shale rock based on the results of desorption and using a radial flow model in calculations. In this model, the volumetric flow rate is a function of both the pore size distribution (various flow mechanisms) and of the organic matter content. The tests confirmed the validity of the assumptions. Deviations from the correlation between permeability and TOC content, are the result of anomalous water saturation. The permeability estimation method for large sections of the core significantly reduces the fluctuations caused by the presence of local range microfractures.

PL

Przedstawiono metodę szacowania przepuszczalności skał łupkowych na podstawie wyników desorpcji oraz wykorzystanie jej do obliczeń modelu radialnego. W modelu tym wielkość objętościowego strumienia przepływu będzie funkcją zarówno rozkładu parametrów przestrzeni porowej (różne mechanizmy przepływu), jak i zawartości substancji organicznej. Przeprowadzone badania potwierdziły zasadność przyjętych założeń. Odstępstwa od krzywej korelacyjnej przepuszczalność – zawartość TOC są efektem anomalnych nasyceń wodą. Metoda estymacji przepuszczalności dla dużych odcinków rdzenia w sposób zdecydowany zmniejsza fluktuacje spowodowane obecnością mikroszczelin o lokalnym zasięgu.

10

Perspektywy pozyskiwania i eksportu australijskiego gazu z łupków

Wojcieszak Ł.

Polityka Energetyczna

|

2014

|

T. 17, z. 2

53--64

PL

Celem artykułu jest ukazanie szans oraz perspektyw rozwoju sektora gazu pochodzącego z łupków w Australii. Należy stwierdzić, że państwo to może dysponować jednymi z największych zasobów tego gazu na świecie. Australia od lat eksportuje gaz, będąc czołowym dostawcą LNG, głównie na rynki Azji Wschodniej. Przez lata bazowała głównie na konwencjonalnych zasobach surowca, obecnie wzrasta zainteresowanie gazem pochodzącym ze złóż niekonwencjonalnych, który również może trafić na eksport. Paliwo z tych zasobów może znacząco wzmocnić potencjał Australii, choć jego komercyjne wydobywanie oznacza konieczność pokonania licznych przeszkód, związanych z ekologiczno-społecznymi zagrożeniami oraz brakiem rozwiniętej infrastruktury przesyłowej. Dzięki koniecznym nakładom, komercyjna produkcja gazu z łupków jest korzystna zarówno z uwagi na potencjalny spadek cen gazu w samej Australii, jak i ze względu na perspektywy jego eksportu. W artykule przedstawiono aktualny stan prac nad oszacowaniem australijskich zasobów gazu z łupków, ze szczególnym uwzględnieniem najbardziej perspektywicznego basenu Coopera, z którego już pozyskuje się paliwo z łupków. Należy oczekiwać, że dotychczasowe kierunki dostaw LNG (Japonia, Korea Południowa i Chiny) – zasilone gazem z łupków – zostaną utrzymane, a pañstwa Azji Wschodniej i Pacyfiku zwiększą swoje zapotrzebowanie na surowiec. W perspektywie kilkunastu lat Australia ma szansę stać się liderem eksportu LNG, przy czym musi się liczyć nie tylko z konkurencją Kataru, lecz także USA, jeśli te zdecydują się na eksport swojego surowca. Australii, w odróżnieniu od USA, nie czeka raczej „rewolucja łupkowa”, jednak należy spodziewać się stałego wzrostu wydobycia tego gazu. Surowiec ze złóż niekonwencjonalnych, pochodzący nierzadko z australijskiego interioru, może zostać przeznaczony na potrzeby odbiorców krajowych lecz także na eksport.

EN

The aim of this paper is to show the opportunities and prospects for the development of the shale gas sector in Australia. Geological studies show that Australia may have the greatest resources of this gas in the world. Australia has exported gas for years, being a leading supplier of liquefied natural gas (LNG), mainly to East Asia. Over the years, Australia has utilized mainly conventional resources. Now there is growing interest in the gas from unconventional sources, including for export. The fuel from these resources can significantly increase Australia’s export potential; however, if they would like to extract this gas on a large scale they must remove various obstacles like environmental and social risks, as well as the lack of developed infrastructure. Despite the necessary expenditures, commercial production of shale gas is advantageous as it can potentially lead to a drop in gas prices in Australia. This article presents the current status of work on the estimation of Australian gas resources, focusing on the most promising location – the Cooper Basin – where gas is already being extracted. The current directions of LNG exports (Japan, South Korea, and China), including shale gas, will probably be maintained as countries in East Asia and the Pacific will increase their demand for raw materials. Over the next several years, Australia has the opportunity to become a leader in LNG exports, and they will have to compete not only with Qatar, but also with the U.S., if Australia decides to export this raw material. There will not be a “shale gas revolution” in Australia, in contrast to the USA; although a permanent increase in shale gas production is expected. Based on economic and practical considerations, it is possible that this natural resource will be used primarily to satisfy the needs of domestic customers.

11

Analiza wpływu zastosowania różnych technologii udostępniania złóż niekonwencjonalnych na opłacalność ich eksploatacji

Filar B.

Nafta-Gaz

|

2014

|

R. 70, nr 3

143--150

PL

Głównym celem pracy było wykazanie wpływu konstrukcji odwiertu na opłacalność eksploatacji niekonwencjonalnego złoża gazu ziemnego. Analiza została wykonana na podstawie symulacji przeprowadzonych z wykorzystaniem oprogramowania firmy Computer Modelling Group (IMEX, Builder, Results). Przestrzenną budowę modelu symulacyjnego oparto na parametrach przykładowego złoża gazu ziemnego zlokalizowanego w warstwach łupkowo-mułowcowych. Symulacje wykonano dla trzech wariantów udostępnienia złoża: • odwiertem pionowym, udostępniającym całą miąższość (300 m), • odwiertem horyzontalnym o długości odcinka „poziomego” 1100 m, udostępniającym całą miąższość horyzontu, od stropu do spągu, • odwiertem horyzontalnym o długości odcinka „poziomego” 1100 m z sześcioma sekcjami szczelin. W artykule przedstawiono również szacunkową analizę finansową wykonaną dla każdego rodzaju udostępnienia złoża. Wszystkie koszty zostały wyliczone na bazie dostępnych danych.

EN

The main objective of this study was to determine the impact of gas well completion technologies on the profitability of unconventional gas reserves production. The analysis was performed based on simulations using the Computer Modelling Group software (IMEX, Builder, Results). The spatial structure of the simulation model was based on parameters of sample gas deposits located in shale-mudstones layers. Simulations were performed for three types of well completions: • vertical well, drilled through the entire horizon thickness (300 m), • horizontal well with 1100 m of horizontal section, providing the entire thickness of the horizon, from the ceiling to the floor, • horizontal well with 1100 m of horizontal sections and six fracture stages. The paper also presents an estimate of the financial analysis performed for each type of well completion. All costs were estimated based on available data.

12

Gaz pojawia się i znika, czyli krótka historia szacowania zasobów węglowodorów niekonwencjonalnych w Polsce

Rutkowski M.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 6

331--334

13

Metodyka szacowania zasobów węglowodorów zawartych w łupkach z wykorzystaniem elementów z zakresu geochemii naftowej

Grelowski C., Mikołajewski Z., Wolnowska M., Nowicka A.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2012

|

nr 182 wyd. konferencyjne

399--406

PL

Ocena zasobów gazu ziemnego GIP (Gas-in-Place) oraz ropy naftowej OIP (Oil-in-Place) w łupkach polega na zastosowaniu odpowiednich przeliczeń określających ilość wygenerowanych węglowodorów, jak również wykorzystaniu parametrów charakteryzujących własności fizykochemiczne skał i mediów naftowych. Z zakresu geochemii naftowej najważniejszymi parametrami są: zasobność skał macierzystych w substancję organiczną (określana para- metrem TOC), zmiany składu substancji organicznej w procesie jej termicznego przeobrażenia (konwersja kerogenu w węglowodory i niegeneratywny węgiel organiczny), znajomość specyfiki generacyjnej II typu kerogenu i dystrybucji tworzących się produktów, a także rezydualny potencjał węglowodorowy. Przy ocenie zasobów bardzo istotna jest rekonstrukcja początkowych warunków generowania, wyrażona za pomocą zespołu parametrów bazujących na wynikach badań pirolitycznych Rock-Eval: TOCo, S2o, HIo. Innym istotnym elementem jest występowanie mieszaniny różnych typów kerogenu. Podstawowa formuła określająca zasoby złóż niekonwencjonalnych obejmuje ilości gazu ziemnego w stanie wolnym oraz zaadsorbowanym. Metodyka uwzględnia także procesy ekspulsji/retencji oraz krakingu powstałej ropy do fazy gazowej, a także ilościowo określa zasoby wolnej ropy naftowej w skale łupkowej.

EN

Resources evaluation of natural gas GIP (Gas-in-Place) and crude oil OIP (Oil-in- -Place) in shales depends on application of appropriate calculations determining amount of gene- rated hydrocarbon as well as using parameters characterizing physicochemical properties of rocks and petroleum media. The most important components of petroleum geochemistry scope are source rock richness of organic matter (determined by TOC parameter), organic matter composition changes with thermal maturity processes (kerogen is converted into hydrocarbons and non- -generative organic carbon), knowledge of II type kerogen specific generation and distribution of products formed, and also residual hydrocarbon potential. For resources evaluation very important is reconstruction of original generation conditions performed by parameter set basing on results of pyrolytic Rock-Eval investigations (TOCo, SZo, HIo). The other essential component is occurrence of various kerogen type mixture. Basic formula describing unconventional deposit resources includes free and adsorbed gas amounts. Methodology makes also use of expulsion/ retention processes and cracking of oil formed to gas phase, as well as quantitative determination of free oil resources in shale deposit.

14

USA Potęga budowana na łupkach

Szczęśniak A.

Energetyka Cieplna i Zawodowa

|

2012

|

Nr 6

32--35

PL

Czy Polskę czeka wielkie bogactwo gazu z łupków, szalony rozwój gospodarczy i dostatnie emerytury? Te oczekiwania na sukces są hojnie szerzone przez najważniejsze osoby w państwie i wielokrotnie powtarzane przez media. To wciąż jeszcze bardzo kruche nadzieje, więc warto przyjrzeć się realnemu przykładowi takiego sukcesu: Ameryce.

15

Zabiegi hydraulicznego szczelinowania w formacjach łupkowych

Kasza P.

Nafta-Gaz

|

2011

|

R. 67, nr 12

874-883

PL

W artykule ogólnie przedstawiono techniczne i technologiczne aspekty prowadzenia prac stymulacyjnych w otworach udostępniających złoża gazu ziemnego w łupkach. Dokonano charakterystyki hydraulicznego szczelinowania łupków, jako jedynej skutecznej metody umożliwiającej efektywną eksploatację gazu ziemnego z tych formacji skalnych. Zaprezentowano i omówiono niezbędne dane do przygotowania, zaprojektowania i wykonania zabiegu szczelinowania, uwzględniając specyfikę pokładów łupkowych. Znaczną część publikacji poświęcono na wskazanie różnic pomiędzy zabiegami szczelinowania w złożach konwencjonalnych, a szczelinowaniem łupków. Pierwszym omówionym zagadnieniem jest dobór miejsc inicjacji szczeliny. Następnie scharakteryzowano ciecze technologiczne do szczelinowania i stosowane materiały podsadzkowe. Zaprezentowano też zagadnienia związane z projektowaniem szczelinowania oraz omówiono charakterystyczne parametry tego zabiegu. Przedstawiono techniki prowadzenia zabiegów szczelinowania w celu uzyskania wyższych wydajności odwiertów i lepszego współczynnika sczerpania. Dokonano ogólnej charaktery-styki geometrii tworzonego, skomplikowanego systemu szczelin. W zakończeniu artykułu krótko scharakteryzowano proces oczyszczania złoża i szczelin po wykonanym zabiegu hydraulicznego szczelinowania.

EN

The article presents general technical and technological aspects of the stimulation treatment of the gas reservoirs in the shales formation. Characteristics of hydraulic fracturing has been made as the only effective method that allows efficient completion and production of natural gas from shale. Presented and discussed the necessary data to prepare, design and complete of fracturing treatment in this specific reservoir rock. A significant part of the publication devoted to identify differences between fracturing treatments in the conventional reservoirs and shales. The first issue discussed is the selection of the place of fracture initiation. Then characterized fracturing fluids technology and proppant used in this treatment. Presented are also issues related to fracturing design. Discusses the characteristic parameters of fracturing process. Techniques for conducting such operations in order to achieve higher wells productivity and get a better reservoir drainage ratio was describ described. General characteristics of the created a complex geometry system of fractures was presented. In conclusion, the article briefly characterizes the process of cleaning reservoir and fracures after hydraulic fracturing treatment.

16

Wpływ polimerów z I-rzędowymi grupami aminowymi na właściwości inhibitacyjne płuczki wiertniczej

Uliasz M.

Nafta-Gaz

|

2011

|

R. 67, nr 1

19-29

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych polimerów z pierwszorzędowymi grupami aminowymi opartych na poliwinyloaminie (PVAm), pod kątem ich przydatności do sporządzania inhibitowanych płuczek wiertniczych. Przeprowadzone badania laboratoryjne dotyczyły określenia efektywności działania PVAm i jej modyfikacji chemicznych jako środków stabilizujących łupki czułe na wodę oraz regulowania parametrów reologicznych i filtracji płuczki wiertniczej w warunkach otworopodobnych. Do wykonania badań laboratoryjnych zastosowano dwa rodzaje cieczy badawczych, zawierających jednakową, określoną ilość danego polimeru aminowego, tj. roztwory, które sporządzono na wodzie słodkiej, 7-proc. roztworze KCl, 7-proc. roztworze KCl z dodatkiem poliglikolu oraz płuczek wiertniczych: potasowo-chlorkowej i potasowo-chlorkowej z dodatkiem poliglikolu. Właściwości inhibitacyjne tych polimerów określono poprzez wizualizację zachowania się w ww. roztworach wodnych polimerów aminowych próbek skały ilasto-łupkowej (reprezentowanej przez łupek mioceński), określeniu zmian wartości parametrów reologicznych (głównie granicy płynięcia) tych roztworów w miarę wzrostu ilości dodawanego do nich bentonitu pęczniejącego oraz wpływu ilości danego polimeru na właściwości inhibitacyjne sporządzonych płuczek. Ponadto w temperaturze 20-80[stopni]C określono parametry reologiczne, filtrację oraz odporność płuczki wiertniczej - zawierającej wytypowaną ilość danego polimeru aminowego - na skażenie bezużyteczną fazą stałą oraz solami jedno- i dwuwartościowymi.

EN

This article presents laboratory test results of polymers with primary amine groups based on polyvinylamine (PVAm), from the point of view of their usefulness for preparation of drilling muds. Laboratory tests were performed in order to estimate the effect of PVAm and it.s chemical modifications on water sensitive shale stabilization, and to regulate the rheological parameters and fluid loss of drilling fluids in bottomhole conditions. Two kinds of tested fluids were used. They contained the same amount of amine polymer. The polymer was dissolved in fresh water, in 7% KCl solution, 7% KCl solution with polyglycol addition, and in drilling muds such as: potassium- chloride, and potassium chloride with polyglycol addition. Inhibitive properties were estimated by watching the fluid action on shales represented by miocene shale, valuation of changes in fluid rheology, mainly the yield point as subsequent doses of swelling bentonite were added, and the effect of amount of added polymer on inhibitive properties of drilling fluids. Furthermore, the rheological parameters, fluid loss, and also drilling fluids (containing selected amount of polymer) tolerance to the contamination by solid phase and monovalent and bivalent salts, were measured also in temperatures 20-80[degrees]C.

17

Rola geofizyki wiertniczej w określeniu zasobów gazu ziemnego w łupkach

Drop K., Kozłowski M.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 3

263-265

EN

The paper presents differences between conventional and shale gas plays (Tab. 1). Shale gas concept comprises a wide range of reservoirs, from the coalbed to tight gas plays. In Europe, where the shale gas rush has just started, shaly rocks were treated so far as unproductive and high quality data sets necessary for evaluating properties of those rocks are usually missing. Therefore, US shale gas plays like Barnett and Haynesville are widely used as valuable reference tools (Jacobi, 2008; Parker, 2009). Coal, where gas is essentially stored entirely by sorption, represents one end of the unconventional gas spectrum and tight gas sands, where gas is essentially stored by compression only - the other end of that spectrum. In turn, shale reservoirs with gas entrapped by sorption and compression, fill the space between the two endpoints. Differentiation of those two components is one of the primary goals of an analysis program. Shale gas reservoirs are formed by a wide variety of rock types which makes it necessary to use most appropriate technologies to characterize both coalbed and tight gas reservoirs. The current paper concentrates on tools for evaluating petrophysical parameters, most suitable for shale gas plays. In the case of old wells with old fashion Soviet logs, the uncompensated neutron gamma tool was commonly used tool. This was the only porosity reading curve in log suite, "neutron porosity curve" which could be overlaid with natural gamma ray (GR) (Fig. 1). Natural gamma ray curve is a good indicator of organic matter, which adsorbed uranium. Other hydrocarbon signatures can be traced on the basis of SP vs GR, GR vs resistivity. Some of hydrocarbon signatures can be related to TOC from core lab measurements. For contemporary good quality wire line log curves the Passey et al. (1990) method has been applied. This method is based on computation of separation between acoustic transit time and resistivity (R) (Fig. 2). The resulting difference is used to calculate TOC taking into consideration maturity of organic matter which is parameter for a bunch of relationships (TOC vs R). Local calibration R to TOC from cores are required. In order to determine reliable relationships between R, gas contents to TOC, the high technology coring service and sensitive laboratory measurements are necessary. The results of petrophysical analyses are important for estimations of gas resources in shales. The formulas for computation of conventional and unconventional gas reserves are generally similar. However, in the case of the unconventional gas reserves, instead of porosity reservoir storage the rock density is applied, and for determinations of hydrocarbon volume-the gas content is applied in place of hydrocarbon saturation. If European unconventional reservoirs turn to be profitable then continent landscape will also change. The big gas fields would require dense networks of rigs that will have some negative environmental impact. This would require a change in industry structure, as well as in public opinion and legal regulations.

18

Ocena efektywności zabiegów stymulacyjnych w warstwach łupków

Szpunar T., Budak P.

Nafta-Gaz

|

2010

|

R. 66, nr 10

877-885

PL

W artykule podano proste zależności umożliwiające ocenę wzrostu wydobycia gazu w wyniku wykonania szczeliny pionowej oraz poziomej w odwiercie pionowym oraz udostępnienia złoża odwiertem poziomym. Podano przykładowe obliczenia. Wykazano że wzrost wydobycia w wyniku wykonania szczeliny poziomej lub pionowej zależy od zasięgu podpartej szczeliny i może być kilku lub kilkunastokrotny dla tej samej wielkości depresji. Dla prostoty obliczeń nie uwzględniano oddziaływania skin efektu. Wykonanie otworu poziomego może z kolei spowodować nawet kilkudziesięciokrotny wzrost wydobycia względem konwencjonalnego otworu pionowego przy tej samej depresji przy czym wielkość tego wzrostu zależy od długości poziomego odcinka otworu. Podana zależność umożliwiająca określenie wielkości wydobycia obowiązuje gdy stosunek długości poziomego odcinka otworu do miąższości pokładu produktywnego jest większy od 20.

EN

Presented are methods for evaluation of results of frac jobs in low permeability reservoirs and methods for comparison of productivity of horizontal versus vertical wells. For vertical and horizontal fractures the well productivity can be increased several times for the same drawdown pressure. No skin effect was considered for simplicity. It was demonstrated that productivity of horizontal well may be dozens or so higher than that of conventional vertical well and that the productivity increase depends on length of horizontal portion. Provided are relations which enable evaluation of productivity ratio of horizontal versus vertical well.

19

Litostratygrafia dolnego syluru w odsłonięciu Bardo Stawy (południowa część Gór Świętokrzyskich) - związek ze zmianami poziomu morza i cyrkulacją oceaniczną

Trela W., Salwa S.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 11

971-978

EN

The lower Llandovery black radiolarian cherts and shales of the Bardo Formation are interpreted as transgressive to highstand deposits produced by the marine flooding initiated in latest Ordovician time (persculptus graptolite zone). This formation was divided into the Rembów radiolarian chert Member and Zbrza shale Member. The sedimentary record of the Rembów Member was folded due to the late Caledonian tectonic activity. The accumulation of the radiolarian cherts was influenced by an upwelling system generated by the SE trade winds, which were active along the southern margin of the southern Holy Cross Mountains.

20

Propagacja ciśnień a stabilizacja łupków w otworach wiertniczych

Herman Z., Migdał M., Sowiżdżał K.

Nafta-Gaz

|

2005

|

R. 61, nr 10

422-430

PL

W artykule przedstawiono zagadnienia związane ze statecznością ścian otworów wiertniczych w formacjach skał ilasto-łupkowych. Omówiono metodykę badawczą oraz przebieg i wyniki badań zmian ciśnienia porowego w skałach ilasto-łupkowych, w wyniku propagacji ciśnień hydrostatycznych i hydrodynamicznych. Opisano również wyniki testów zwięzłości próbek skał ilastych, poddanych oddziaływaniu poszczególnych płuczek wiertniczych. Podjęto próbę określenia wpływu propagacji ciśnień porowych w wyniku jedno- i dwufazowego przepływu cieczy oraz zjawisk osmotycznych na stabilność ścian otworów wiertniczych w formacjach skał ilasto-łupkowych.

EN

The paper is devoted to the problem of wellbore stabilization in shaly formations. Presented are testing equipment, laboratory tests procedure and and results of pore pressure changes in shale resulting from hydraulic pressure propagation. Described are results of indentation tests of shale samples after their interaction with drilling fluids. Discusses in the impact of pore pressure propagation resulting from one and two phase flow of fluids and osmosis on wellbore stability in shaly formations.