Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wyniki badań przeprowadzonych na wybranych planach łemkowskich chyż

Gosztyła M., Mikrut A.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 4/II

39--48

PL

Artykuł stanowi kontynuację poprzedniej części, w której zostało omówione łemkowskie budownictwo ludowe [1,5,8,9,11]. W tej części artykułu opisane zostały wyniki badań przeprowadzonych na wybranych planach łemkowskich chyż. Jako przykłady wybrano obiekty pochodzące z dwóch historycznych, łemkowskich miejscowości- Komańczy i Bartnego. Badania przeprowadzono na chałupach pochodzących z końca XIX i początku XX wieku. Porównano w ten sposób rozplanowanie i gabaryty chałup reprezentujących Łemkowszczyznę wschodnią i środkową [2-4,6,7,10]. Przeanalizowanie lokalnych odmian chyż pozwoliło wysunąć wnioski dotyczące rozplanowania pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych, a szczególnie ich usytuowania ze względów funkcjonalnych. Porównano szerokości i długości budynków, a także proporcje dachu do wysokości całego budynku. Znaczna część budynków udokumentowanych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku jest już nieistniejąca. Zachowane do czasów obecnych chałupy, zazwyczaj są mocno przebudowane lub niszczeją, popadając w ruinę.

EN

Article is a continuation of the previous part, in which Lemkos’ folk architecture has been analyzed. In this part of the article the results of tests carried out on selected plans of the Lemkos’ ‘chyże’ have been presented. These objects were from two historical Lemkos’ villages-Komańcza and Bartne. The research was conducted on the cottages from the end of the 19th and beginning of the 20th century. The layout and the dimensions of the latter representing Central and Eastern Lemkos’ homeland have been compared. By examining of the local varieties of ‘chyże’ conclusions regarding the layout of residential and commercial building were possible to be drawn, especially as regards their location for functional reasons. The width and length of the buildings, as well as the ratio of the roof to the height of the entire building have been compared accordingly. A significant part of the buildings documented in the 60’s and the 70’s of the 20th century is already non-existent. Cottages preserved to the present time, are usually extensively rebuilt or deteriorating, thus falling into disrepair.

2

Badania budownictwa ludowego na wybranych przykładach historycznych miejscowości łemkowskich

Gosztyła M., Mikrut A.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 4/I

205--212

PL

Jednym z cenniejszych przykładów budownictwa ludowego Karpat są łemkowskie chałupy. Jednobudynkowa zagroda, mieszcząca pod wspólnym dachem zarówno pomieszczenia mieszkalne jak i gospodarcze, stanowi charakterystyczny dla obszaru Łemkowszczyzny typ zabudowy. Plan funkcjonalny łemkowskich chyż ulegał modyfikacjom, rozbudowom i w zależności od regionu, wykształciły się jego lokalne odmiany. Budynki mieszkalno-gospodarcze, ze względu na rozbudowany plan funkcjonalny, osiągały znaczne długości i wysokości. Chałupy na planie wydłużonego prostokąta, kryte wysokim, spadzistym dachem w swojej niezmienionej formie można było spotkać jeszcze w połowie XX wieku. Obecnie wiele z nich zostało mocno przebudowanych i zaadaptowanych do potrzeb współczesnych użytkowników. W pierwszej części artykułu został przedstawiony dotychczasowy stan badań. Omówiono istotne elementy łemkowskich chyż, charakteryzujące ten rodzaj ludowej architektury. Stały się one podstawą do przeprowadzenia analiz budownictwa ludowego na wybranych miejscowościach. Badania i wnioski zostały opisane w drugiej części artykułu.

EN

One of the most discernible examples of the Carpathian folk architecture is Lemkos’ cottages. Single building farmhouse, which under the same roof contains both living as well as utility rooms, is characteristic building type for Lemkos’ homeland. The functional plan of the so-called ‘chyże’ was revised, undergoing significant change, and depending on the region, developing its local variety. Residential and commercial buildings, due to the extensive functional plan, were of a significant length and height. Cottages on the elongated rectangle plan, which covered steeply slanting roof in its unchanged form, were still to be seen in the mid-20th century. Nowadays many of them have been extensively rebuilt and adapted to the needs of today's users. In the first part of the article the current state of research has been presented. The essential elements of the Lemkos ‘chyże’, a typical feature of this kind of folk architecture, have been discussed. They have become the basis for carrying out analyses of folk buildings in selected villages. Research and conclusion data have been described in the second part of the article.

3

Piaskowiec przybyszowski w łemkowskiej kamieniarce ludowej

Welc E. M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

453--458

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań petrograficznych wybranych obiektów kamieniarki ludowej okolic Jaślisk i Komańczy, na podstawie których wykazano zastosowanie piaskowca przybyszowskiego w lokalnej rzeźbie, rzemiośle i budownictwie. Podkreślono udział kamieniarzy łemkowskich w rozwoju jaśliskiego regionu kamieniarskiego oraz ich wpływ na rozwój lokalnej kamieniarki polskiej. Ukazano także zasięg oddziaływania cechowych zakładów kamieniarskich z Krosna.

EN

The article presents the results of petrographic analysis of selected masonry objects from near Jaśliska and Komańcza, which prove the use of the Przybyszów sandstone in local sculpture, craft and building construction. The Lemko masons contribution to the development of the Jaśliska mason centre and their impact on local Polish masonry are emphasized. The range of Krosno guild masonry influence is also shown.

4

Propozycje tras geoturystycznych w paśmie Magury Wątkowskiej (Beskid Niski)

Welc E.M.

Geoturystyka

|

2005

|

T. 2, nr 1

43-52

PL

Artykuł przedstawia propozycję jednodniowej wycieczki geoturystycznej w pasmo Magury Wątkowskiej, znajdujące się w Beskidzie Niskim. Zwiedzany teren, administracyjnie należący do powiatu gorlickiego, woj. małopolskie, cechuje się różnorodnością atrakcji turystycznych. Kulturowa przynależność tutejszych ziem do Łemkowszczyzny dodatkowo dostarcza interesujących obiektów w postaci drewnianych cerkwi, przydrożnych kamiennych krzyży, czy imprez folklorystycznych. Na trasie wycieczki, zaproponowanej w dwóch wariantach, znalazły się obiekty typowo geoturystyczne. Należy do ich kamieniołom piaskowców na Maguryczu Dużym, z którego przez ponad 150 lat pozyskiwano surowiec do wyrobu kamiennych krzyży i przedmiotów codziennego użytku, jak kamienie młyńskie czy brusy. Inny obiekt to rezerwat geologiczny "Kornety", przykład rozległego osuwiska wraz ze wspaniale rozwiniętymi formami wietrzeniowymi piaskowców magurskich, a znajdująca się w jego obrębie Jaskinia Mroczna jest typową jaskinią szczelinową. Kolejne nagromadzenie dużych form skalnych to pomnik przyrody nieożywionej "Diabli Kamień", a całości dopełniają źródła wód mineralnych i złoże ropy naftowej. Dodatkowo trasę urozmaicają łemkowskie cerkwie, wytwory kamieniarstwa ludowego w postaci kamiennych krzyży czy wreszcie lokalne muzeum przemysłu naftowego a także cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej.

EN

The article presents the proposal of one-day geotouristic excursion to the Magura Wątkowska Range in the Beskid Niski Mts. (a part of the Flysch Carpathians). The area shows variety of tourist attractions. The tradition of "Łemkowie" local ethnic group provides great number of interesting objects: from wooden Orthodox churches through roadside stone crosses to masterpieces of folk art and cultural entertainments. Two variants of geotouristic route are proposed. Both include the quarry in Magurycz where sandstones have been excavated for 150 years for various purposes: construction, architecture, art and common use. The "Kornuty" geological reserve protects the huge landslide as well as the "Dark Cave" - a typical example of crevice cave. The large "Devil's Stone" is also the monument of inanimate nature. In the vicinity mineral water springs and oil rigs can be visited. Additionally, the trail leads the tourist to numerous Orthodox churches, which present a variety of forms typical of local architecture along with the examples of stonework. An interesting objects are also the museum of petroleum industry and military graveyards from the World War I.