Artykuł przedstawia najważniejsze zagadnienia związane z recyklingiem pojazdów wycofanych z eksploatacji (PWzE). Autorzy przeprowadzili analizę obowiązujących przepisów prawnych UE i krajowych, danych statystycznych (m.in. Głównego Urzędu Statystycznego, Polskiego Związku Przemysłu Motoryzacyjnego) dotyczących rynku pojazdów, a także najczęstszych problemów związanych z recyklingiem PWzE. Na tej podstawie scharakteryzowano odzysk różnych surowców metalicznych z pojazdów wycofanych z eksploatacji w Polsce i oszacowano ich potencjalną ilość w chwili obecnej oraz w perspektywie kilkunastu lat.
EN
This article presents the most important issues related to the recycling of end of life vehicles (ELV). Authors analyzed the applicable EU and national legislation processes with available statistical data (eg Central Statistical Office, Polish Automotive Industry Association and others) concerning the vehicle market as well as the most common problems related to ELV recycling. On this basis, the recovery of various metallic raw materials from end of life vehicles in Poland has been characterized and their potential quantities are estimated for present and in the perspective the upcoming years.
One of the challenges of today’s economies in the world is the need to increase the use of waste materials as secondary raw materials that are suitable for further use. This constitutes a core of the circular economy. This allows on the one hand to minimize the risk of price volatility and availability of resources, on the other, to meet the increasing global environmental requirements, creating the core of circular economy. This applies in particular to mineral resources. Circular economy implementation requires a number of problems. The basic one concern the development of clear definitions of waste/recyclables (secondary resources), as now many of the terms are used interchangeably or imprecise, resulting in information chaos and the inability to quantify the source data. Next are: to develop standards describing particular typical waste products (secondary) arising in subsequent recovery phases, then - keeping records and balancing the amount of processed waste and recovered secondary raw materials. This publication focuses on the problem of terminology and definitions, due to its importance and urgency for already conducted activities related to the preparation of raw materials policy of the country. The Polish naming and waste management legislation has been reviewed, against the background of European regulations. The definition of recycled materials (secondary resources) has been proposed for their classification strictly linked to the current classification of waste.
W artykule przedstawiono problematykę odzysku różnych surowców metalicznych ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) w Polsce. Na podstawie danych Głównego Inspketoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) dotyczących gospodarowania zebranym ZSEE oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) o wielkości produkcji wybranego sprzętu, a także przeglądu literatury w zakresie możliwości technologicznych i weryfikacji z recyklerami, spróbowano oszacować ilość możliwych do odzyskania różnych metali w chwili obecnej oraz w perspektywie kilkunastu lat. Uwzględniano przy tym efektywność odzysku oraz udział procentowy (wagowy! danego sprzętu w odpowiedniej dla niego grupie. W ocenie potencjalnych możliwości przyjęto wersję optymistyczną, zakładając, iż będzie skutecznie wdrażana strategia gospodarki o obiegu zamkniętym, w której istotne znaczenie mają surowce z recyklingu oraz, że system zbiórki i przerobu będzie sprawnie funkcjonował w Polsce.
EN
The paper presents problems regarding recovery of various metallic materials from waste of electrical and electronic equipment (WEEE) in Poland. Based on Chief Inspectorate of Environmental Protection data on the management of collected WEEE, Central Statistical Office of Poland data on the volume of production of selected equipment and literature review on technological possibilities and verification with recyclers, the amount of recoverable metals was estimated at present and in the upcoming years. The efficiency of the recovery and the percentage (weight) share of the equipment in the appropriate groups were taken into account. Potential options were adopted in optimistic scenario, assuming effective implementation of a circular economy strategy in which raw materials from recycled materials have significant value and the system of collection and processing of WEEE could operate effectively in Poland.
Oszczędne gospodarowanie zasobami jest jednym z rozwiązań problemów środowiskowych, a także wyzwań gospodarczych Europy. Wymaga to jednak rezygnacji z gospodarki linearnej bazującej na modelu „produkcja – zużycie – wyrzucenie” i zastąpieniu jej gospodarką o obiegu zamkniętym, w którym odpady są bazą różnych surowców, w tym mineralnych. Oszczędne wykorzystywanie surowców może przynieść znaczne oszczędności i przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych emisji, (w tym również do wód i gleb). W związku z tym w gospodarce materiałowej coraz większe znaczenie mają surowce i materiały pochodzące z odzysku (tzw. wtórne), np. metale, kauczuk, drewno, papier, szkło itp. Tendencje obserwowane w krajach uprzemysłowionych wskazują, że odzysk niektórych surowców z odpadów jest na poziomie 40–50%. Ma to związek z coraz lepszym systemem sortowania odpadów i konsekwentną polityką preferującą ich wykorzystywanie. W Polsce również coraz większe znaczenie przywiązuje się do wykorzystania surowców wtórnych, zarówno z procesów produkcyjnych, jak też ze skupu. Wymuszają to z jednej strony obowiązujące i zaostrzane przepisy ochrony środowiska, a z drugiej względy ekonomiczne. Dotyczy to m.in. złomu i odpadów stalowych, metali nieżelaznych (miedzi, aluminium, ołowiu, cynku i cyny) oraz odpadów elektrycznych i elektronicznych (ZSEE), baterii i akumulatorów, a także wycofanych pojazdów samochodowych. Często odzysk surowców wtórnych z odpadów jest mniej energochłonny niż ze źródeł pierwotnych, a tym samym prośrodowiskowy (mniejsza emisja zanieczyszczeń) i efektywny ekonomicznie. W artykule skupiono się na recyklingu ZSEE, baterii i akumulatorów oraz wycofanych z eksploatacji pojazdów, jako potencjalnym źródle wtórnych surowców mineralnych ważnych dla rozwoju innowacyjnych sektorów polskiej gospodarki.
EN
Effective resource management is one of the solutions to environmental issues and to economic challenges of Europe. However, it requires abandoning a linear economy that is based on the “take-make-waste” approach and replacing it with a “closed-loop economy” in which waste becomes a base for different raw materials, including minerals. Effective use of raw materials may bring significant savings and may contribute to reduction of greenhouse gases and other emissions (including also emission to pater and soil). Therefore, in raw materials economy, resources and materials from recycling (so-called secondary) e.g. metals, rubber, wood, paper, glass etc. are becoming more and more important. The trends observed in industrial countries indicate that the recycling of some raw materials from waste is at the level of 40–50%. This is linked with a bigger and better system of sorting waste and consistent politics that prefer their use. In Poland, more and more attention is also placed on the use of waste, both originating from production processes as well as these from collection points. This is forced, on the one hand, by existing and tightened environment protection laws, and by economic reasons on the other hand. Such a situation is relevant in cases including scrap and steel waste, non-ferrous metals (copper, aluminum, lead, zinc and tin) and Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE), batteries and end-of-life vehicles. Frequently, the recovery of recyclable materials from waste is less energy consuming than from primary sources and therefore, it is environmentally friendly (lower emissions of pollutants) and efficient from the economic point of view. The paper presents recycling of WEEE, batteries and accumulators and end-of-life vehicles as sources of recyclable mineral materials important for the further development of modern industry.
Walka z globalnym ociepleniem to jeden z priorytetów Unii Europejskiej (UE) na najbliższe lata. Nawiązują do tego liczne dokumenty oraz przyjęcie tzw. pakietu energetyczno-klimatycznego, w którym założono 20-procentową redukcję emisji gazów cieplarnianych (GHG Greenhouse Gas), 20% zwiększenie efektywności energetycznej oraz 20-procentowy udział Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w ogólnym bilansie energetycznym do 2020 r. Przyjęty pakiet energetyczno-klimatyczny wiąże się z szeregiem wyzwań i podjęcia konkretnych kroków, aby jego postulaty zostały zrealizowane. W dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 r. wzrost efektywności energetycznej jest także kluczowy, nie tylko dla działań rządu, ale całego społeczeństwa. Społeczeństwo, świadome wagi tego problemu, poprzez zmniejszenie zużycia energii oraz stosowanie nowoczesnych technologii jej wytwarzania przyczyni się do wzrostu efektywności energetycznej i redukcji emisji GHG. Tym samym nastąpi polepszenie jakości środowiska (zwłaszcza atmosferycznego), a także zmniejszenie kosztów związanych z opłatami za energię. Przedsięwzięciom tym ma służyć opracowanie przez gminy Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN), który stanowi wdrożenie założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN). Dzięki opracowaniu PGN i wskazaniu w nim przedsięwzięć mających zmniejszyć zużycie energii, zwiększyć efektywność energetyczną i zredukować wielkość emisji GHG we wszystkich sektorach gospodarki, gminy mogą ubiegać się o środki finansowe krajowe i unijne na ich realizację. W artykule przedstawiono najważniejsze dokumenty UE oraz krajowe, regionalne i lokalne, które muszą być uwzględnione przy opracowaniu PGN. Zaprezentowano metodykę sporządzania PGN w nawiązaniu do istniejących wytycznych, a także tok postępowania, aby założone w PGN cele zostały osiągnięte w długo i krótkoterminowych scenariuszach działań. Zwrócono także uwagę na ważność procesu monitorowania realizacji założonych przedsięwzięć, aby osiągnąć zakładany efekt ekologiczny.
EN
The Fight Against Global Warming is one of the priorities of the European Union (EU) in the coming years. Numerous documents and the adoption of the so-called energy and climate package, which assumes a 20% reduction in greenhouse gas (GHG Greenhause Gas), 20% increase in energy efficiency and 20% share of Renewable Energy Sources (RES) in the total energy mix by 2020, are confirmation of this. The adopted climate and energy package involves a number of challenges and activities which are necessary for its proper implementation. In the developed strategy “Polish Energy Policy until 2030”, an increase in energy efficiency is a priority, not only for the actions of the Government but of the entire society. By reducing energy consumption and using modern technology of production, a responsible society could contribute to an increase in energy efficiency and to a reduction of GHG emissions. Thus, the quality of the environment (especially atmospheric) could be improved, and a reduction in the costs associated with payments for energy can be achieved.These actions may be supported by the development of Low Carbon Economy Plan (PGN), which implements the principles of the National Programme for the Development of Low-Carbon Economy (NPRGN). Thanks to the preparation of the PGN and an indication of its activities related to (1) reduce energy consumption, (2) increase energy efficiency and (3) reduce GHG emissions in all sectors of the economy, municipalities can apply for national and EU funding for their implementation.The article presents the most important documents at the EU and national, regional and local levels, which must be taken into account in the PGN. The methodology of preparing PGN according to the existing guidelines, in order to meet the established PGN objectives, in long and short-term action scenarios, were presented. The importance of the monitoring process of the implementation the assumed actions (in order to achieve ecological effect) has also been highlighted.
W obrębie obszarow sieci Natura 2000 zlokalizowanych jest ponad 690 złoż kopalin, w tym około 300 aktualnie eksploatowanych, pozyskujących 22 rodzaje kopalin niezbędnych dla rozwoju polskiego przemysłu. Ile szacunkowo kosztuje zaprzestanie eksploatacji kopalin ze złoż zlokalizowanych w obrębie obszarow sieci Natura 2000?
Nasilająca się antropopresja na środowisko powoduje zmniejszanie jego zasobów i obniżanie walorów życia mieszkańców. W niektórych regionach Polski sprawcą jest odkrywkowa, wielowiekowa działalność przemysłu wydobywczego kopalin skalnych. Pozostawia ona ślady w krajobrazie w postaci wyrobisk, czasowo pozbawionych funkcji użytkowej. Tymczasem są to obszary o znacznym potencjale walorów biotycznych i antropogenicznych. Należy je tylko umiejętnie wykorzystać w procesach rekultywacji i adaptacji. Zabiegi te powinny być zgodne z potrzebami społecznymi, realne ekonomicznie i harmonijnie wpisane w krajobraz. W artykule zaprezentowano przykłady pozytywnie przeprowadzonej rekultywacji i adaptacji terenów po eksploatacji kopalin skalnych.
EN
The growing human impact on the environment causes the decrease in natural resources and reduction in the quality of life of the population. In some regions of Poland the reason for this situation is centuries-old opencast operation of rock minerals mining sector. It leaves traces in the landscape in the form of pits, temporarily deprived of their utility function. However, these areas have significant potential biotic and anthropogenic values which just have to be skillfully utilized in the processes of reclamation and adaptation. These activities should be consistent with the needs of the society, economically viable and harmoniously adjusted to the landscape. The article presents the examples of positively carried out reclamation and adaptation of post-mining sites after the extraction of rock minerals.
Artykuł prezentuje możliwości zastosowania kruszyw naturalnych oraz przede wszystkim kruszyw alternatywnych w drogownictwie. Przedstawia zapotrzebowanie na kruszywa niezbędne do modernizacji i budowy nowoczesnej sieci dróg w Polsce, rodzaje odpadów przemysłowych wykorzystanych w drogownictwie oraz doświadczenia zagraniczne.
Przeciętny Polak słuchając radia, oglądając TV, czy korzystając z internetu, bombardowany jest informacjami o destrukcyjnym działaniu górnictwa. W momencie, gdy w jego otoczeniu ma powstać zakład górniczy, jest temu przeciwny. Nie próbuje słuchać argumentów innych niż te znane mu ze środków masowego przekazu. W ten sposób pojawia się zarzewie konfliktu, które zaostrza się, gdy jego obawy będą podzielali znajomi, władze lub lokalne lobby. Czy można temu zapobiec?
The open-pit excavation of minerals results mainly in landscape transformation. In consequence, a new anthropogenic landscape form occursarises, and its dimensions are increasing with the progress of excavation – at certain point, the resulting terrain changes become irreversible. The quarry, left abandonedafter the mining process, can be filled with water and, thus, forms a water reservoir. This paper is focused on the analysis of a number of reservoirs which were established in closed gravel and limestone quarries in the area of Kraków. They were located in highly industrialized or environmentally valuable terrains. As time elapsed, both types became attractive leisure sites for nearby residents due to the natural succession of plants and high water quality. The complete usage of their values, through implementation of adequate rehabilitation and adaptation measures, would allow them to be sterling areas fulfilling certain functions, which constitute these reservoirs’considerable attractiveness and harmonious composition in the landscape.
Artykuł prezentuje możliwości zastosowania kruszyw naturalnych oraz przede wszystkim kruszyw alternatywnych w drogownictwie. Przedstawia zapotrzebowanie na kruszywa niezbędne do modernizacji i budowy nowoczesnej sieci dróg w Polsce, rodzaje odpadów przemysłowych wykorzystanych w drogownictwie oraz doświadczenia zagraniczne.
W komunikacie z 2008 r. Inicjatywa na rzecz surowców – zaspokajanie naszych kluczowych potrzeb w celu stymulowania wzrostu i tworzenia nowych miejsc pracy Komisja określiła cele i zadania zintegrowanej strategii UE w dziedzinie surowców. Przedstawione działania mają na celu przede wszystkim wprowadzenie rozwiązań umożliwiających zapewnienie równych szans dostępu do surowców w państwach trzecich; wspieraniu stabilnych dostaw surowców ze źródeł europejskich oraz efektywnego gospodarowania zasobami i promowania recyklingu w celu ograniczenia zużycia surowców pierwotnych w UE oraz zmniejszenia względnej zależności od surowców. Dla ich realizacji zatwierdzono Strategiczny Plan Wdrożeniowy Europejskiego Partnerstwa Innowacji w dziedzinie surowców. Przedstawiciele zarówno polskiego rządu jak i przemysłu biorą udział w posiedzeniach grup roboczych odpowiedzialnych za realizację tych działań. Równocześnie w Polsce rola przemysłu mineralnego i jego wpływ na polską gospodarkę jest szeroko omawiana na konferencjach organizowanych przez instytucje naukowe, przemysł i organizacje pozarządowe. W dyskusjach podkreśla się między innymi potrzebę tworzenia spójnych dokumentów dotyczących polskiej strategii w zakresie surowców. W efekcie dokument pt. Założenia do Planu działań na rzecz bezpieczeństwa Polski w zakresie surowców nieenergetycznych został opublikowany przez Ministerstwo Gospodarki w czerwcu 2014 r. W referacie przedstawiono również wyniki i wnioski z dyskusji dotyczącej bezpieczeństwa surowcowego Polski i UE prowadzonych podczas serii konferencji, w których uczestniczyli przedstawiciele rządu, sejmu, europarlamentarzyści, przedstawiciele nauki, przemysłu, organizacji pozarządowych.
EN
In the 2008 communication “The raw materials initiative — meeting our critical needs for growth and jobs in Europe”, the Commission defined aims and tasks for an integrated strategy for the EU in the field of raw materials. The activities are primarily aimed at introducing solutions to ensure equal opportunities for access to resources in third countries, fostering sustainable supply of raw materials from European sources and resource efficiency and promote recycling to reduce the consumption of primary raw materials in the EU and reduce the relative import dependence. To fulfill this activities the Strategic Implementation Plan (SIP) of the European Innovation Partnership on Raw Materials was approved. Representative both from Polish government and industry participated in the working group for implementation these activities. Also in Poland the role of mineral industry and its impact on Polish economy has been widely discussed on conferences organized by scientific organizations, industries and NGOs. They emphasis among other the need for creation coherent documents concerning Polish raw material strategy. As a result the Assumptions to Plan on the safety action for Polish non-energy raw materials was published by the Ministry of Economy in June 2014. The results and conclusions from series of conferences and discussion among participants representing Polish and EU Parliaments, government, sciences, industries, NGOs, how to ensure the sustainable supply of raw materials for Polish and EU industry are presented in the paper.
Mining is always connected with interference in the environment, especially with the landscape, hydrosphere and atmosphere. The increasing requirements of environmental standards in Europe influence actions taken by the mining industry, which leads to minimization of impact during exploration, exploitation, processing and use of raw materials and waste.Moreover,mining companies often compensate the environment transformations via the processes of reclamation and adequately chosen directions of further adaptation. New post-mining areas are characterized, in many cases, by higher values than before the commencement of mining works. The problem is still the depletion of non-renewable raw materials. This can be minimized by rational resource management and also by the effective use, recovery, recycling and substituting of minerals. These actions will have an impact not only on the extension of the operation of existing plants, but will also diminish the areas needed for extraction of new deposits. In the paper, the transformations taking place in the mining industry in Poland, as well as myths and threats connected with its further development were pointed out. The actions by this industrial branch which lead to minimization of the pressure on the environment and the applied reclamation were also shown.
PL
Górnictwo wiąże się zawsze z ingerencją w środowisko, zwłaszcza w krajobraz, hydrosferę i atmosferę. Wzrost w ostatnich latach wymogów, dotyczących standardów jego jakości, miał wpływ na podejmowanie przez górnictwo szeregu działań zmierzających do minimalizacji wpływu eksploracji, eksploatacji, jak i wstępnego przetwarzania oraz wykorzystania wydobytych kopalin i odpadów. Ponadto przedsiębiorstwa górnicze, często poprzez procesy rekultywacji, a następnie odpowiednio wybrane kierunki adaptacji terenów zajętych pod wyrobiska i towarzyszącą im infrastrukturę, rekompensują dokonane w środowisku przekształcenia. Powstałe w ten sposób nowe tereny cechują, w wielu przypadkach, wyższe walory niż te sprzed rozpoczęcia działalności górniczej. Problemem pozostaje sczerpywanie nieodnawialnych zasobów kopalin, które można minimalizować dzięki prowadzeniu racjonalnej gospodarki zasobami, ale także efektywnym zużyciem, odzyskiem i recyklingiem oraz stosowaniem substytutów surowców mineralnych. Będzie to miało wpływ nie tylko na przedłużenie żywotności działających zakładów wydobywczych, ale ograniczy także powierzchnię terenów zajmowanych pod eksploatację nowych złóż, wpływając w konsekwencji na poprawę jakości środowiska. W artykule zwrócono uwagę na zmiany zachodzące w branży górniczej, wskazano szanse i zagrożenia wynikające z dalszego jej rozwoju w Polsce. Pokazano także działania branży dla minimalizacji presji na środowisko oraz stosowane metody naprawy nieuniknionych przekształceń komponentów środowiska.
Despite stricter environmental regulations, degraded post-industrial areas continue to exist in Europe which pose a serious threat to the environment and health. An example of these high-risk areas are red mud dumps which are highly alkaline and often contain toxic elements. Worldwide approximately 2.7 billion tons of red mud have been stored. The present article describes the issues that have arisen in the case of an abandoned red mud dump located in Trzebinia (southern Poland). Identifying the changes taking place in the dump last years and the resulting effects on the environment made it possible to determine what action can be taken to minimize risks to the environment. During the 30-year existence of the excavation, studies on the infiltration of the dump by rainwater and groundwater were carried. In this period of time the infiltration resulted in the formation of a deep reservoir of highly alkaline leachate (pH > 13), whichmay have a negative impact on the water and soil environment. In 2000, the raising the level of leachate in the tank threatened to spill out into thesurrounding area and pose a risk for human health. The response to this threat – the pumping of excess of leachate, prevented an environmental catastrophe. Due to the fact that the chemical composition of the red mud waste could pose a potential threat to the environment due to leaching toxic substances from the waste, which may contribute to the contamination of the soil and water around the reservoir, analysis leachates in Górka reservoir, soil around Górka reservoir, water and sludge bottom in Balaton lake (located near landfill) were presented. Red mud remains a problem which can only be solved if the waste pile undergoes proper treatment. It could take place in the 2015 thanks to reclamation efforts part-financed by national and EU funding.
PL
Pomimo zaostrzenia wymagań środowiskowych, na terenie Europy nadal występują zdegradowane obszary przemysłowe, które stanowią poważane zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi. Jednym z nich są składowiska odpadów typu red mud o silnie alkalicznym odczynie, często zawierające toksyczne związki. Na całym świecie jest zmagazynowanych około 2,7 mld Mg odpadów typu red mud. W artykule przedstawiono problemy związane ze składowiskiem odpadów tego typu, zlokalizowanym w opuszczonym kamieniołomie pomarglowym w Trzebini (Polska południowa). Identyfikacja zachodzących w nim zmian w ostatnich latach oraz związanego z nimi wpływu na środowisko pozwoliła wskazać sposób postępowania minimalizujący istniejące zagrożenia. Przeprowadzone w trakcie 30-letniego istnienia wyrobiska badania wskazują, iż zachodząca w tym czasie infiltracja zgromadzonych na zwałowisku odpadów przez wody deszczowe i podziemne była powodem powstania głębokiego zbiornika silnie alkalicznych odcieków (pH >13), które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko wodno-glebowe. W 2000 r. podniesienie poziomu odcieków w zbiorniku do krawędzi wyrobiska zagroziło ich przelaniem na otaczający teren, stwarzając zagrożenie dla zdrowia ludzi. Działania zaradcze, w postaci odpompowywania nadmiaru odcieków, zapobiegły czasowo ekologicznej katastrofie. Ze względu na to, że skład chemiczny odpadów red mud może stwarzać potencjalne zagrożenie dla środowiska ze względu na wypłukiwanie z nich substancji toksycznych, które mogą przyczynić się do skażenia gleby i wody wokół zbiornika, szczegółowe analizy odcieków ze zbiornika Górka, gleby wokół zbiornika Górka, wody i osadów dennych w jeziorze Balaton (znajdującego się w pobliżu składowiska) zostały przeanalizowane. Składowany odpad przestanie stanowić zagrożenie dopiero dzięki całkowitej utylizacji. Może to nastąpić w roku 2015 dzięki realizacji kompleksowych prac rekultywacyjnych dofinansowanych z funduszy rządowych i UE.
Rekultywacja i zagospodarowanie wyrobisk po eksploatacji kopalin są bardzo istotne ze względu na potencjalne zagrożenie, jakie mogą one stwarzać dla środowiska. Rekultywacja w świetle obowiązującej Ustawy Prawo geologiczne i górnicze z 6 czerwca 2011 r. (Dz. U. Nr. 163, poz. 981) jest obowiązkowa. Jej kierunek w nawiązaniu do zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego powinien zostać ustalony w Projekcie zagospodarowania złoża przed przystąpieniem do eksploatacji złoża. W związku z restrukturyzacją działalności przemysłowej i zamknięciem wielu zakładów wydobywczych (stan upadłości) czasami problemy ich zagospodarowania pozostają w gestii samorządów lokalnych. Złożoność problemów technicznych i środowiskowych, a także brak odpowiednich środków na ich rekultywację nie ułatwia szybkiego jej przeprowadzenia. Autorki na przykładzie wyrobiska Górka przedstawiły całość zagadnień, wskazując blaski i cienie działań związanych z przywróceniem terenom pogórnicznym wartości przyrodniczych i użytkowych.
EN
The importance of reclamation and management of the exploitation of mineral workings results from the potential threat they pose to the environment. Reclamation is legally obligatory (Dz. U. Nr 163, poz. 981), and at the time of accesion to the exploitation of minerals, a direction should be set in the project deposit management referring to the provisions for development plans. However, there are some existing exceptions that have arisen in connection with the restructuring of industrial activities and the related closures of a number of operating mines (bankruptcies). Unfortunately, responsibility has fallen to local authorities, to deal with the environmental, economic, and social issues these cases have left behind. The complexity of the problems and the lack of adequate funds for the rehabilitation of these sites, further complicated (due to progressive degradation) by the number of years passed since the cessation of operations, does not facilitate a rapid resolution. Taking into account the conditions of the post-mining conditions, this paper addresses these issues, indicating the difficulties of activities related to the restoration of sites of natural value and utility. Only in this way will the threat to the environment and degraded lands be eliminated, leaving those lands available for new and useful functions.
Nasilająca się antropopresja na środowisko powoduje zmniejszanie jego zasobów i obniżanie walorów, co skutkuje spadkiem atrakcyjności, a tym samym pogorszeniem komfortu życia mieszkańców i recesją gospodarczą regionów. Odpowiedzialne za to jest w niektórych regionach Polski, zwłaszcza o wysokich walorach środowiska przyrodniczego m.in. górnictwo odkrywkowe kopalin, o wielowiekowej tradycji. Po zakończeniu działalności pozostawia ono tzw. nieużytki pogórnicze pozbawione czasowo funkcji użytkowej. Tymczasem dysponują one pewnym potencjałem walorów środowiska, które dzięki zabiegom adaptacyjnym pozwoliłyby nadać im nowe funkcje zgodnie z potrzebami społecznymi, realne ekonomicznie i harmonijnie wpisane w otoczenie. W ten sposób tereny te miałyby wpływ na rozwój gospodarczy regionów i wzrost ich atrakcyjności środowiskowej i inwestycyjnej. W artykule analizami objęto Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, jako region cenny przyrodniczo, z wieloma opuszczonymi terenami pogórniczymi.
EN
Increasing anthropogenic impact on the environment results in the decrease of its quality and resources. As a consequence, it contributes to the declining attractiveness of the region, economic recession and finally-deterioration of local living standards. Surface mining of historical tradition is the main source of this process in many Polish regions of high nature value. As the mining operation ceases a large post-mining wasteland usually appears. Nevertheless, the potential of its natural amenities still exists and if used properly, it may restore its functions in a way which meets social needs, being both economical and friendly to the environment. Thereby, post-mining areas might contribute to the economic development of the region as well as increase investment activity and natural attractiveness. The Krakow-Czestochowa Upland, which is a region of high nature value and hosts many post-mining areas, was chosen for the study.
W latach 70. górnictwo, hutnictwo, cementownie zdominowały tutejszy krajobraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, przekształcając środowisko. Jednak dzięki restrukturyzacji przemysłu, rekultywacjom, działaniom modernizacyjnym i prośrodowiskowym, zmierzającym do racjonalnego wykorzystania zasobów, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska staje się dziś regionem turystyczno-rekreacyjno-leczniczym. W artykule opisano działalność wydobywczą i jej wpływ na zmiany krajobrazu Wyżyny, przedstawiono wyrobisko Liban, Rezerwat Bonarka, Kamieniołom Skałki Twardowskiego i Zakrzówek.
19
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Rekultywacja i zagospodarowanie wyrobisk po eksploatacji kopalin jest bardzo istotne ze względu na potencjalne zagrożenie, jakie stwarzają one niekiedy dla środowiska. Rekultywacja jest obowiązkowa (Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 6 czerwca 2011 r. Dz. U. Nr. 163, poz. 981) i, przed przystąpieniem do eksploatacji kopalin, jej kierunek powinien zostać ustalony w Projekcie zagospodarowania złoża, nawiązując do zapisów planów zagospodarowania przestrzennego. Jednak są też pewne zaszłości w związku z restrukturyzacją działalności przemysłowej i związanym z nią zamknięciem wielu działających zakładów wydobywczych. Niestety, pozostałe po nich tereny z całym bagażem problemów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych znalazły się w gestii samorządów lokalnych, które muszą je rozwiązać. Tymczasem złożoność problemów, a także brak odpowiednich środków na ich rekultywację, której zakres w ciągu wielu lat od zakończenia eksploatacji (w wyniku postępującej degradacji) uległ zwiększeniu nie ułatwia szybkiego jej zakończenia. Autorki na podstawie wybranego terenu pogórniczego przedstawiły całość zagadnienia, wskazując cienie i blaski działań związanych z przywróceniem terenom wartości przyrodniczych i użytkowych. Tylko w ten sposób zostanie wyeliminowane zagrożenie dla środowiska, a tereny zdegradowane mogą pełnić nowe funkcje użytkowe.
EN
Reclamation and management of post-mining areas are very important as they can be potentially harmful to the environment. According to the Polish geological and mining act of law dated 6th June 2011, reclamation is obligatory and consequently it is necessary to set its direction in the Project of deposit development and refer to the spatial development plans before the beginning of exploitation of minerals. However, there are some cases of non-reclaimed areas connected with the restructuring of industrial organization and the related closure of operating mines (due to bankruptcy). Unfortunately, the problems of their management including all the environmental, economic and social aspects, had to be solved by local authorities. However, the complexity of the problems and the lack of funds for their reclamation (which increasing in the time due to degradation) makes it difficult to find a rapid solution. On the basis of examples in this paper, the authors presented a complex analysis of the issue, indicating strengths and weaknesses of activities connected with restoration of the natural value and utility of post-mining areas. Only a complex reclamation can eliminate the environmental hazards and provide the degraded areas with new useful functions.
20
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Rewitalizacja terenów poprzemysłowych, w tym pogórniczych, jest problemem nie tylko w Polsce. Poprzednia epoka przemysłowa oparta na gospodarce centralnie sterowanej pozostawiła w wyniku restrukturyzacji wiele opuszczonych zakładów przemysłowych, w tym po przemyśle wydobywczym. Zajmują one znaczne powierzchnie i posiadają potencjał zasobów technicznych, ekonomicznych i mieszkalnych. Niestety, z upływem czasu od ich zamknięcia zasoby te niszczeją i często decydują o zaniku atrakcyjności inwestycyjnej regionów, w których się znajdują. Powoduje to recesję ich rozwoju, wzrost bezrobocia i obniżenie komfortu życia mieszkańców. Mimo opracowania w 2004 roku Rządowego programu dla terenów poprzemysłowych, nakreślającego główne cele zmierzające do nadania im funkcji użytkowych oraz wskazaniu i uruchomieniu źródeł finansowania dla projektów ich rewitalizacji sytuacja niewiele się zmieniła. Dotyczy to zwłaszcza regionów, w których przemysł wydobywczy rozwinięty był na dużą skalę, m.in. Górnego Śląska, tarnobrzeskiego, wielkopolskiego itp. W artykule zwrócono uwagę na luki prawne, szczególnie dotyczące kwestii finansowania, hamujące postęp prac rewitalizacyjnych oraz przedstawiono kilka przykładów współczesnych i dawnych rewitalizacji.
EN
Brownfield redevelopment, including post-mining areas, is a problem not only in Poland. The previous industrial era based on centrally controlled economy has left, as a result of restructuring, many abandoned industrial enterprises, including those after the mining industry. They occupy considerable surface areas and have the potential of technical, economic and residential resources. Unfortunately, with time passing since their closure the resources are dilapidated and often they determine the disappearance of the investment attractiveness of regions in which they are located. This causes the recession of their development, rising unemployment and reduced quality of life for residents in those regions. Despite the development of the Governmental Program for Brownfield Sites in 2004, which outlines the main objectives targeted at giving post-industrial areas useful functions and highlighting as well as starting funding for revitalization projects, their situation has not changed much. These applies to areas where the mining industry was developed on a large scale such as Upper Silesia, the Tarnobrzeg region, the Greater Poland region etc. The article has highlighted the legal gaps, concerning especially the issue of financing, hindering the progress of revitalization activities, and has presented several examples of modern and former revitalization processes.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.