Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Perovskite from the Międzyrzecze sill near Bielsko-Biała in the Polish Carpathians (the type area of the teschenite association)

Włodyka R., Karwowski Ł.

Archiwum Mineralogiczne

|

2000

|

T. 53, z. 1-2

109-131

EN

For the first time perovskite has been observed in the western part of the Polish Flysch Carpathians, in the olivine glimmerite sill of the Bielsko-Biala vicinity. Perovskite and titaniferous magnetite belong to the latest minerals, filling the interstices between diopside and phlogopite. Detailed investigations: chemical and thermal analysis, X-ray diffraction as well as infrared and gamma spectroscopy, indicated that the studied perovskite is almost pure CaTiO3 (perovskite sensu stricto) containing only 2.60 to 4.20 wt. % REE2O3, 2.40 to 3.60 wt. % Nb2O5, 0.40 to 1.20 wt. % Fe2O3 and 0.80 to 1.10 wt. % Na2O. The unit cell parameters and tilt angle of the (Ti,Nb,Fe)O6 octahedra are very similar to those typical of the perovskite specimens from other alkaline ultrabasic complexes. Total homogenization of several melt inclusions was achieved at about 1000°C; trapped phases (probably pyrrhotite or chalcopyrite) did not dissolve in the melt inclusion filling. The observed formation of titanite or titaniferous garnets replacing perovskite was controlled by a low leach rate of calcium from perovskite structure and a high activity of SiO2 in hydrothermal fluids. The leaching of Nb and LREE elements, stimulated by perovskite fracturing, was caused by CO2-bearing fluids.

PL

W sillu glimmerytu oliwinowego w Międzyrzeczu Górnym koło Bielska-Białej stwierdzono występowanie perowskitu, wypełniającego interstycja pomiędzy diopsydem i flogopitem. Minerał ten, wspólnie z magnetytem należy do ostatnich faz krystalizujących z niedosyconego krzemionką stopu magmowego. Badany perowskit poddano analizie chemicznej, badaniom metodami rentgenostrukturalnymi, spektroskopii absorbcyjnej w podczerwieni oraz badaniom termicznym. Zarejestrowano ponadto widmo jego promieniowania oraz oznaczono temperatury homogenizacji inkluzji. Stwierdzono tylko niewielkie wahania w składzie chemicznym badanego perowskitu; skład ten pozwala zaliczyć rozważany minerał do grupy perowskitów sensu stricto (CaTiO3). Do głównych jego domieszek należą lekkie ziemie rzadkie grupy cerowej, niob, żelazo oraz sód. Oznaczony skład chemiczny perowskitu z Międzyrzecza, parametry jego komórki elementarnej, jak również kąty dystorsji oktaedru nie odbiegają swymi wartościami od analogicznych oznaczeń dla perowskitów z innych alkalicznych kompleksów ultrazasadowych. Oznaczone temperatury homogenizacji inkluzji stopu wynoszą około 1000 C. Badany perowskit jest minerałem nietrwałym w środowisku działania roztworów hydrotermalnych. Fluidy wzbogacone w CO2 powodowały ługowanie lekkich ziem rzadkich grupy cerowej z jego struktury, zaś roztwory wzbogacone w SiO2 oraz pozbawione dwutlenku węgla powodowały transformację perowskitu w tytanit lub aranaty z szeregu andradyt-melanit-schorlomit.

2

The mechanism of thermal decrepitation of fluid inclusins in calcite, barite and analcite

Włodyka R.

Archiwum Mineralogiczne

|

1998

|

T. 51, z. 1-2

165-180

EN

The process of the inclusion decrepitation was investigated in the specimens of calcite, barite and analcite by the use of graphic record of the acoustic emission appearing due to inclusion cracking on the mineral heating. Simultaneously, the acoustic emission was recorded on the magnetic tape and next analysed by means of the sound spectrum analyser FFT type 2034. All the investigated minerals yielded bimodal homogenization temperature (Th) histograms and unimodal decrepitometric curves. Temperatures of the beginning of the mass inclusion decrepitation (Td) were close to the upper range of the Th variation for primary inclusions and only these temperatures could be used for thermometric studies of the minerals. The obtained results were interpreted on the basis of the Griffith's theory of failure. The acoustic emission of the sample recorded versus sample temperature, that was the measure of the elastic energy excess of the stress fields around the inclusions, could be visualized as unimodal Gauss-type curves. These curves did not reflect inclusion populations present in the minerals, but they were dependent on the kinetics of the process of the thermic disintegration of the samples. As it was evidenced by acoustic emission studies, the inclusion decrepitation process developed with the changing thickness of the inclusion walls due to formation of new surfaces along the cleavage planes.

PL

Przedmiotem pracy jest określenie mechanizmu procesu dekrepitacji inkluzji w kalcycie, barycie i analcymie. Badano go, rejestrując emisję akustyczną próbek podczas ich ogrzewania oznaczając stopień ich rozdrobnienia za pomocą analizy sitowej. Otrzymane dekrepitogramy porównywano z histogramami temperatur homogenizacji, zaś kształt tych pierwszych badano w funkcji klasy ziarnowej próbki. Analiza emisji akustycznej próbek za pomocą widmowego analizatora dźwięku FFT typ 2034 pozwoliła określić genezę pojedynczych sygnałów akustycznych. Otrzymane wyniki umożliwiają interpretację mechanizmu procesu dekrepitacji w ramach teorii zniszczenia Grifftha. Inkluzje spełniają rolę elementarnych szczelin, koncentrujących naprężenia. Czynnikiem wywołującym stan naprężeń wokół nich jest ciśnienie wypełniającego je roztworu, wzrastające w trakcie podgrzewania próbek. Poces dekrepitacji rozpoczyna się od otwierania pojedynczych inkluzji przypowierzchniowych i wiąże się z propagacją bardzo krótkich szczelin do powierzchni ziarn. Wokół inkluzji położonych w ich głębszych partiach następuje koncentracja energii sprężystej w formie lokalnych pól naprężeń, które mogą się na siebie wzajemnie nakładać. Zgodnie z kryterium zniszczenia Griffitha w ośrodku zawierającym szczeliny (inkluzje) o różnej długości powiększać się będą tylko te, których długość przekroczy wartość krytyczną dla danego stanu naprężeń. Wyzwolona energia sprężysta lokalnego wynikowego pola naprężeń wokół skupienia inkluzji zamienia się w energię powierzchniową rozwijającego się pęknięcia oraz energię kinetyczną fali sprężystej (sygnału akustycznego). Dla badanych minerałów kryterium energetyczne ulatwiało rozwój długich szczelin wzdłuż płaszczyzn łupliwości, wywołując intensywne rozdrabnianie próbek. Powodowało to, że proces dekrepitacji kolejnych inkluzji zachodził przy zmieniającej się grubości ich ścianek, zaś propagacja nowych szczelin stymulowała otwieranie kolejnych inkluzji. Proces dekrepitacji przybierał charakter lawinowy i znikał, gdy spiętrzenie naprężeń cieplnych było zbyt małe, aby powodować powstanie nowych szczelin. Otrzymane krzywe dekrepitometryczne są krzywymi kinetyki termicznego procesu rozdrabniania badanych minerałów, zaś temperatura dekrepitacji inkluzji określa początek masowego niszczenia ziarn.

3

Datolite from the environs of Cieszyn and Bielsko-Biała in the Polish Carpathians (the type area of the teschenite association)

Włodyka R., Kapusta J., Galuskin E.

Archiwum Mineralogiczne

|

1998

|

T. 51, z. 1-2

273-287

EN

For the first time a datolite occurrence in the type area of the teschenite association in the Polish Outer Carpathians has been discovered. Datolite has been found in the lower contact zone of the teschenite sill at Puńców near Cieszyn and in the olivine glimmerite sill at Miedzyrzecze Górne near Bielsko-Biała. Detailed investigations of the datolite crystals from Miedzyrzecze made possible to distinguish their three morphological types: pseudobipyramidal, prismatic and pinacoidal. The characteristic feature of the datolite morphology is a "framed" habitus of planes of the simple crystallographic form {052}. Chemical composition of datolite is very close to its theoretical constitution, among trace elements barium and strontium predominate. Datolite has a monoclinic symmetry with the following lattice parameters: a = 4.8316(5) , b = 7.6054(2) , c = 9.6287(7) and (3 = 90.143(3)°. The crystal structure of datolite has been refined by the Rietveld profile method. Refinement to an Rp of 8.15%, as compared with the results of Pant and Cruickshank (1967), led to the maximum change due to boron atom. Datolite crystallised in labile conditions of the open system in temperature about 200°C from the hydrothermal solutions with low activity of H2CO3.

PL

Przedmiotem badań była mineralizacja datolitowa występująca w obrębie sillu glimmerytu oliwinowego w Międzyrzeczu Górnym k. Bielska-Białej oraz w strefie egzokontaktowej sillu cieszynitowego z Puńcowa k. Cieszyna. Próbki datolitu z obu wystąpień poddano analizie chemicznej, ntomiast automorficzne kryształy datolitu z Międzyrzecza - dodatkowo badaniom krystalograficznym, rentgenowskim fazowym i strukturalnym oraz spektroskopii absorbcyjnej w podczerwieni i badaniom termicznym. Wyznaczone przy użyciu metody Rietvelda współrzędne atomów w komórce elementarnej odbiegały istotnie tylko położeniem boru w porównaniu z danymi Panta i Cruickshanka. Datolit krystalizował w niestabilnych warunkach układu otwartego, z roztworów hydrotermalnych o niskiej aktywności H2CO3, w temperaturze ok. 200 C.