Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Elementy filozofii dekonstrukcji w architekturze współczesnej

Wąs C.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2010

|

R. 107, z. 7-A/2

397-401

PL

Terminy filozofii Derridy pojawiają się wielokrotnie w twórczości teoretycznej Eisenmana, Tschumiego i Libeskinda. Istnieje także grupa pojęć wprowadzonych przez architektów, które uzupełniają filozofię dekonstrukcji o nowe wątki. Na dodatkową grupę analogii wskazali także historycy architektury współczesnej.

EN

Consepts of the Derridas philosophy turn up very often in the theoretical activity of Eisenmann, Tschumi, Liebeskind. There is the group of concepts that the architects implemented and that enriched the philosophy of Deconstruction with new contents. The Reaserchers of the Architecture indicated also the additional group of analogy between the contemporary architecture and the philosophy of Deconstruction.

2

Początki i rozwój współczesnej architektury sakralnej. Część I. Tradycjonalizm

Wąs C.

Architectus

|

2005

|

Nr 1-2(17-18)

71--86

PL

Konflikt między starym a nowym wydaje się tkwić w kulturze ludzkiej od jej zarania. Gdy Timoteos z Miletu, słynny ateński kompozytor z przełomu V i IV w., zwiększył liczbę strun w swojej kitarze z siedmiu do jedenastu, odebrano mu wówczas instrument, jego natomiast powieszono. Początkowo zresztą chciano to uczynić za pomocą owych czterech dodatkowych strun. To spektakularne zwycięstwo konserwatystów było jednak pozorne i w następnych latach liczba strun kitary dochodziła nawet do dwudziestu. Opisaną sytuację uznać można za modelową i powołać niezliczone wręcz przykłady jej zaistnienia w następnych wiekach i epokach. Zawierają się w niej pewne ważne skłonności ludzkie: pierwsza, do opierania porządku rzeczywistości na elementach niezmiennych i druga, przeciwna, polegająca na dostosowywaniu podległych ludzkim zamiarom wymiarów rzeczywistości do nowych okoliczności. Potrzeba stałości i potrzeba zmiany ścierają się ze sobą nieustannie. Relacje między tymi skłonnościami układały się bardzo różnie, ale najczęściej dominowała tradycja, zastane wzorce czy sprawdzone formuły, wobec których inwencja spełniała jedynie rolę czynnika doskonalącego. Trudno wskazać dokładnie na zjawiska, w których proporcje te zaczęły się chwiać i rola elementu in-wentywnego zaczęła gwałtownie wzrastać. Z pewnością jednak można powiedzieć, że z wyraźnym odwróceniem opisywanych relacji mamy do czynienia pod koniec XIX i na początku XX w. Nigdy wcześniej rola innowatorów w całym obszarze kultury i stosunków społecznych nie była tak wielka. Choć brzmi to paradoksalnie: narodziła się tradycja wymagająca, by nieustanne przekształcanie było brane pod uwagę jako punkt wyjścia wszelakiej działalności. Zasada ciągłych poszukiwań stała się tradycją nowoczesnego życia, z której rezygnuje się tylko w dobrze umotywowanych wypadkach [1, s. 13]. Sytuacja w architekturze przełomu XIX i XX w. w interesujący sposób prezentuje to zjawisko zmiany tradycji. Większość tworzonej wówczas architektury opierała się na zasadzie kontynuacji, choć historyzm pozbawił normę klasycznąjej wyjątkowego charakteru i rozmnożył liczbę wzorców do naśladowania. Mimo to długotrwały rozwój architektury utrwalił w niej pewne normy, które nie zmieniały się wraz ze zmiennym przebraniem stylowym. Architektura tworzona była zgodnie z doskonale wyrażoną przez Witruwiusza potrzebą jednoczesnego uwzględniania czynników trwałości, użyteczności oraz piękna. Witruwiańska triada firmitas, utilitas, venustas była uzupeł-niana zasadą stosowności, to znaczy użyciem właściwych do specyficznych okoliczności form i ozdób. To właśnie "stosowność" czyniła z architektury sztukę przemawiającą, zdolną brać udział w ideologicznych sporach i przyczyniła się do uznania architektury za najbardziej polityczną ze sztuk [18, s. 73]. Długotrwałą tradycję wymienionych zasad architektury zaczęto podważać w końcu XIX w., jednak po zakończeniu I wojny światowej można już mówić o bardzo zdecydowanych próbach jej zanegowania.

EN

Conflict between the old and the new seems to be inherent in human culture since the dawn of history. Human inclinations aspire both to basing the order of reality on unchanging elements and on the contrary to conforming measures of reality, subordinate to human intentions, to new circumstances. The need for stability and the need for change clash with each other unceasingly. Relations between these inclinations shaped in various ways but tradition dominated most often. At the end of the 19lh century and beginning of the 20th we have to do with a clear reversal of the described relations. A tradition was born which demanded that unceasing transformation be taken into account as a starting point of all activity. The principle of constant quest became the tradition of contemporary life, being renounced only in well motivated cases [1, p. 13]. The situation in architecture at the turn of the 19th and 20th centuries presents this phenomenon of changing tradition in an interesting manner. Most of the architecture created at that time was based on the principle of continuation, although historism deprived the classic norm of its unique character and increased the number of canons to be imitated. Nevertheless, the long standing development of architecture consolidated certain norms which remained unchanged although stylish disguise varied. Architecture was created in accordance with the magnificently expressed, by Vitruvius, need of simultaneous regard for the factors of lastingness, utility and beauty. Adherents of contemporary architecture, especially those particularly radical, although they proclaimed the need for asemantic architecture they incorporated it into the mechanisms of politics and leftist ideologies. Devoid of ornamentation, bare architecture allegedly directed, above all, into correct solving of function problems became an argument in political aspirations to build a new world. The trend of radical innovation which grew on the ground of modernism had historism as its antagonist. In this way formed the most basic dilemma of the creators of sacral architecture of the 20,h century: whether to create on the basis of principles of church architecture already formed or whether to seek new forms for sacral space. After several scores of years of domination of the adherents of vanguard modernism among historians of architecture, the history of architecture is discovering, since only several years, the scale and rank of architectonic creation which preserves connections with the values of ancient cultures. Perhaps, as yet, information about continuing the tradition of Gothic architecture in the 20th century [4] does not find its way on to the pages of text-books but, for the present, only on to the pages of specialists papers. In the laicized European society only post-modernism awakened interest with architecture inspired by religious values which experiences a successive demise foretold by many enlightened. The rich domain of religious tradition in the past century succumbed to a considerable impoverishment, nevertheless both orthodox as well as heterodox religiousness played an important role in inspiring outstanding works of 20,h century architecture (even such laic ones as the Centenary Hall of Max Berg). When the ideas of Universalism and cosmopolitism was winning then, at the beginning of the 20th century, less notice was taken of works of architecture seeking their roots in national traditions, however national issues were deeply experienced and to many nations possessing architecture of clear individual features was very important. While seeking for this separateness, myths were reached for. Traditions of beauty related to transcendental existence survived in the 20lh century from olden days. Indications of reception of old cultures began to be studied only in the 20lh century, but perhaps the present weariness with modernism will lead to the development of their studies and modification of the strongly consolidated form of the history of 20lh century architecture.

3

Sacrum w architekturze

Wąs C.

Architectus

|

2002

|

Nr 2(12)

39--48

PL

Różnego rodzaju przedmioty towarzyszyły nawet najbardziej pierwotnym obrzędom religijnym. Później, gdy przedmioty takie można już było określać jako dzieła sztuki, nadal były częścią takich obrzędów. Estetyczne właściwości dzieł sztuki zostały wprzęgnięte w służbę zbliżania człowieka do bytu świętego. Wskazuje to na zaskakującą nieodzowność rzeczy materialnych i ich cech w nawiązywaniu kontaktu z bos-kością. Czy jednak przedmioty służące liturgicznym czynnościom mogą lub muszą być święte? Czy zwłaszcza w religii chrześcijańskiej można dopuścić świętość przedmiotów i objawianie się Boga w rzeczach czy cechach tych rzeczy? Czy również miejsce objawiania się Boga jest święte? Czy święta jest budowla, w której człowiek spotyka się z Bogiem? Gdyby brać pod uwagę częstość używania w XX wieku przymiotnika sakralny, to wówczas na każde z zadanych pytań należałoby odpowiedzieć pozytywnie. Wszak przedmioty służące czynnościom liturgicznym określamy jako przedmioty sakralne. Podobnie dzieła sztuki o treściach religijnych to - według tego samego obyczaju językowego - sztuka sakralna, budynki kościelne zaś to architektura sakralna. Odpowiedzi te jedynie pozornie są oczywiste. Po bliższym poznaniu budzą bowiem różnorodne wątpliwości.

EN

The notion of "sacra! architecture" used with reference to Christian buildings is not fully correct, because in Christianity is not a material but a personal category. However, such a univocal doctrinal stand was in practice ignored, and in the history of Christianity it was often possible to come into contact with the opinion that sanctity is an attribute of works of art of the church. This kind of comprehension of sacredness, which finds its counterpart in the notion of sanctity, may be sought in the material components of works of art, in the substance of the work or in its aesthetical values. Besides sacredness being understood as sanctity there also exists, sacredness comprehended as "sacrificing", i.e. separating from the real world such features, which are reserved for God. In the history of Christianity buildings of cult attained this dimension of sacredness in many ways. The article presents the theory and history of sacredness of buildings of cult, from the time of the Old Testament to the end of the 20th century.