Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Znaczenie warunków geomorfologicznych dla powstania i współczesnego stanu wybranych torfowisk w środkowym odcinku doliny Widawki

Stępień E., Forysiak J.

Landform Analysis

|

2017

|

Vol. 34

51--61

PL

Wśród form geomorfologicznych Kotliny Szczercowskiej znaczną powierzchnię stanowią równiny torfowe. W artykule przedstawione są trzy przykłady torfowisk, dwa z nich powstały w paleomeandrach Widawki, położonych w obrębie dna dolinnego, trzecie leży w obniżeniu na terasie nadzalewowej, otoczonym piaskami eolicznymi. Rozpoznana została miąższość utworów biogenicznych, a w wybranych profilach wykonano oznaczenia parametrów fizykochemicznych i wydatowano spągowe warstwy torfów. Akumulacja torfów rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała w holocenie. W torfowiskach położonych w dnie doliny odłożyły się głównie torfy niskie, zaś w torfowisku położonym w otoczeniu form eolicznych torfy przejściowe i wysoki. Położenie geomorfologiczne znajduje również odbicie we współczesnym stanie torfowisk, które leżą w brzeżnej części leja depresji powstałego w otoczeniu odkrywki węgla brunatnego.

EN

In Szczerców Basin peatlands have a significant participation among geomorphological forms. The article presents three examples of peatlands, two of them are formed in palaeochannel of Wiawka river, in valley floor, third one is located in small depression in high terrace, surrounded by aeolian sands. Thickness of biogenic deposits were examined and in selected cores were measured basic physico-chemical parameters. The bottom of peat layers was dated of radiocarbon method. Accumulation of peat series was started in Late Vistulian and gone in Holocene. In peatlands located in valley floor peat was deposited in fens, in high terrace it was transitional and raised peatland. Geomorphological features are important for the modern situation of peatlands, because they lie in the marginal part of the depression of ground water table, caused by the opencast mine of brown coal.

2

Origin and Neoholocene evolution of spring-fed fens in Wardzyń, Łódź Upland, central Poland

Dobrowolski R., Ziułkiewicz M., Okupny D., Forysiak J., Bałaga K., Alexandrowicz W. P., Buczek A., Hałas S.

Geological Quarterly

|

2017

|

Vol. 61, No. 2

413--434

EN

Spring-fed fens in Wardzyń represent the rare group of alkaline mires supplied by artesian groundwater. Using multidisciplinary methods (including sedimentological, hydrometric and hydrochemical, pollen, macrofossil, malacological, geochemical, radiocarbon dating, and stable oxygen and carbon isotope analyses) we have been able to (1) reconstruct the main phases of spring-fed fen development, and to (2) determine the cause of Neoholocene groundwater ascension responsible for the mire inception. These phases are characterized by cyclic organic (peat) and carbonate (tufa) sedimentation associated with the Holocene fluctuations in humidity and temperature. The beginning of the activation of hydrological systems (involving the flow of confined groundwater of the Cretaceous aquifer) at Wardzyń occurred in the Subboreal period of the Holocene, after a long episode of decreased humidity initiated ca. 4.2 ka cal BP.

3

Factors influencing temporal changes in chemical composition of biogenic deposits in the middle Tążyna River Valley (Kuyavian Lakeland, central Poland)

Okupny D., Rzepecki S., Borówka R. K., Forysiak J., Twardy J., Fortuniak A., Tomkowiak J.

Geologos

|

2016

|

Vol. 22, No. 2

121--136

EN

The present paper discusses the influence of geochemical properties on biogenic deposits in the Wilkostowo mire near Toruń, central Poland. The analysed core has allowed the documentation of environmental changes between the older part of the Atlantic Period and the present day (probably interrupted at the turn of the Meso- and Neoholocene). In order to reconstruct the main stages in the sedimentation of biogenic deposits, we have used stratigraphic variability of selected litho-geochemical elements (organic matter, calcium carbonate, biogenic and terrigenous silica, macro- and micro-elements: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn, Cu, Zn, Pb, Cr and Ni). The main litho-geochemical component is CaCO3; its content ranges from 4.1 per cent to 92 per cent. The variability of CaCO3 content reflects mainly changes in hydrological and geomorphological conditions within the catchment area. The effects of prehistoric anthropogenic activities in the catchment of the River Tążyna, e.g., the use of saline water for economic purposes, are recorded in a change from calcareous gyttja into detritus-calcareous gyttja sedimentation and an increased content of lithophilous elements (Na, K, Mg and Ni) in the sediments. Principal component analysis (PCA) has enabled the distinction the most important factors that affected the chemical composition of sediments at the Wilkostowo site, i.e., mechanical and chemical denudation processes in the catchment, changes in redox conditions, bioaccumulation of selected elements and human activity. Sediments of the Wilkostowo mire are located in the direct vicinity of an archaeological site, where traces of intensive settlement dating back to the Neolithic have been documented. The settlement phase is recorded both in lithology and geochemical properties of biogenic deposits which fill the reservoir formed at the bottom of the Parchania Canal Valley.

4

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Rawki (torfowisko Kopanicha, Równina Łowicko-Błońska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2015

|

nr 83

25--44

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Kopanicha w dolinie środkowej Rawki. Z profilu Kop-1, zlokalizowanego w centralnej części mokradła, pobrano do analiz geochemicznych 59 próbek osadów (do głębokości 3,1 m), reprezentujących 2,5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono siedem lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalającymi na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze – PC 1, PC 2 i PC 3, wyjaśniające łącznie 78,98% wariancji. Do głównych czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w dolinie Rawki zaliczono sorpcję metali przez materię organiczną i uwodnione tlenki żelaza, zmienność akumulacji minerałów ilastych w środowisku sedymentacyjnym, warunki oksydacyjno-redukcyjne oraz działalność człowieka.

EN

Kopanicha peatland is located in western part of the Rawka river valley, near Skierniewice. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the central part of the Kopanicha peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and erosion index (Na+Mg+K/Ca), eutrophication index (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment index (Na/K, Ca/Mg) and redox index (Cu/Zn, Fe/Mn). Peat development in the oxbow lake complex occurred at the beginning of the Atlantic period, and peat growth lasted until the modern times, but with clear interruptions in the Atlantic and Subatlantic (Forysiak 2012). As a result of the hierarchical cluster analysis seven geochemical zones (Kop1/I-VII ) were selected. These zones differ significantly of chemical composition. The main component of studied sediment is organic matter (84.6–95.5%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the tested components have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record of stable environmental conditions (mainly hydrological and geomorphological). Sediments of geochemical level Kop-1/I are characterized by the high content of mineral matter and higher rates of mechanical denudation and erosion rate of the catchment. Geochemical levels Kop-1/II and Kop-1/III provide the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (increase content of organic matter to 95.5% and associated change of mechanical denudation and redox conditions (decrease of lithogenic elements and Fe/Mn ratio). Geochemical levels Kop1/IV represents the phase of alder swamp peat layer deposition in reduced conditions (increased Fe/Mn ratio to 80.8) and increased chemical denudation (Ca/Mg ratio ranges from 32.6 to 69.2). Geochemical level Kop-1/V records sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 90.2% to 91.6%) and associated change of mechanical denudation (first increase catchment erosion indicator to 0.88 and then decrease to 0.78) and redox conditions (first increase conditions of oxidation-reduction indicator to 96.4 then decrease to 62.8). Their sedimentation took place both in stagnant ground waters, as well as during periodic floods. Geochemical level Kop-1/VI represents of peat layer, which sedentation occurred in periodic of drying bed. The content of organic matter decreased to about 90% and Fe/Mn ratio decreased to 39, indicates the change of reduced into oxidized conditions. Geochemical level Kop-1/VII is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (from 93.7 to 88.8%), decrease of Fe/Mn ratio (to 26.7) and increase in catchment erosion indicator (from 0.6 to 0.74). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Kopanicha are: sorption of organic deposits, oxygenation changes in sedimentary environment, which are mainly due to the flooding of the Rawka river valley and human activity.

5

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Luciąży (torfowisko Bęczkowice na Równinie Piotrkowskiej)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2015

|

nr 83

5--23

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Bęczkowice w środkowym biegu doliny rzeki Luciąża. Z profilu B-1, zlokalizowanego w południowej części doliny, pobrano do analiz geochemicznych 60 próbek osadów (do głębokości 3,00 m), reprezentujących 5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono sześć lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalającymi na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 84,4% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w środkowej części doliny Luciąży zaliczono produktywność biologiczną ekosystemu torfowego, procesy denudacji chemicznej i mechanicznej w zlewni (zwłaszcza dostawę allochtonicznej materii mineralnej), wzrost udziału wód opadowych w bilansie wodnym torfowiska oraz działalność człowieka.

EN

Bęczkowice peatland is located in central part of the river valley Luciąża, near Kamieńsk. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the southern part of the Bęczkowice peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). Peat sedentation was interrupted at the beginning of the Atlantic. The peatland developed again in the Subatlantic (Forysiak 2012). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of six geochemical level (B-1/I–VI), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (42.4–93.2%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the several tested components (for example: mineral matter, lithophilic and sulfophilic elements) have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record stable of environmental conditions (mainly geomorphological and hydrological). Sediments of geochemical level B-1/I represents the phase of mineral and mineral with a small amount organic matter layer in reduced conditions (increase Fe/Mn ratio to 313) and increased mechanical denudation (catchment erosion indicator ranges from 2.58 to 3.1 and type of denudation in the catchment indicator – Na/K ranges from 0.07 to 0.10). Geochemical level B-1/II are characterized by gradual increase of organic matter content (from 18.3 to 66.2%) and slow increase type of denudation in the catchment indicator: Na/K (from 0.07 to 0.09) in the clay limnic deposits. Geochemical levels B-1/III are the record of sedentation autochthonous rock-forming matter of autogenic origin (average content of organic matter is 72.2%) and rapid change of redox conditions (decrease of Fe/Mn ratio from 1036 to 358). Geochemical levels B-1/IV represents the phase mainly of sedge-moss peat and reed peat layers deposition in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 63.1) and gradual increase rate of chemical denudation (Na/K ratio ranges from 0.6 to 1.95). Geochemical level B-1/V is record of sedentation of autochthonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 69.3% to 91.9%) and significant increase of mechanical denudation in the catchment (average of catchment erosion indicator increased to 0,36). Geochemical level B-1/VI is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (to 80%), decrease of Fe/Mn ratio (to 51) and increase catchment erosion indicator (from 0.14 to 0.67). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Bęczkowice are: biological productivity in wetland’s ecosystem, mechanical and chemical denudation processes in the catchment (eg. the supply of allochtonous mineral matter), sorption of organic deposits, increase of the rainwater in the water balance and anthropogenic activity.

6

Skład chemiczny osadów bagiennych z martwej doliny Balin-Chropy (stanowisko Wilczków, pradolina warszawsko-berlińska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J., Bieniek B.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

31--50

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Wilczków w południowej części pradoliny warszawsko-berlińskiej. Z profilu Wil-1, zlokalizowanego w środkowej części martwej doliny Balin-Chropy, pobrano do analiz geochemicznych 97 próbek osadów (do głębokości 4,94 m), reprezentujących 1-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn oraz zawartość węgla ogólnego, azotu ogólnego i siarki ogólnej. Stosując analizę skupień wydzielono osiem lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/ Ca, Fe/Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalających na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 12 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze — PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 84,7% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w południowej części pradoliny warszawsko-berlińskiej zaliczono produktywność biologiczną ekosystemu torfowego, procesy denudacji chemicznej i mechanicznej w zlewni, warunki oksydacyjno-redukcyjne oraz zmiany poziomu wody na torfowisku.

EN

Wilczków peatland is located in central and eastern part of the fossil river valley Balin-Chropy, near Uniejów. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the central part of the Wilczków peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of eight geochemical level (Wil-11/I-VIII), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (53.5-93.7%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the several tested components (for example: mineral matter, lithophilic elements) have the low differentiation between all geochemical levels, constitute a record stable of environmental conditions (mainly geomorphological). Sediments of geochemical level Wil-1/I represents the phase of mineral and mineral with a small amount organic matter layer in reduced conditions (increase Fe/Mn ratio to 2650) and increased mechanical denudation (catchment erosion indicator ranges from 0.42 to 2.26 and type of denudation in the catchment indicator — Na/K ranges from 0.05 to 0.20). Geochemical level Wil-1/II are characterized by gradual increase of organic matter content and slow increase type of denudation in the catchment indicator: Na/K and Ca/Mg). Geochemical levels Wil-1/III and Wil-1/IV are the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (average content of organic matter is 89.4%) and rapid change of redox conditions (decrease of Fe/Mn ratio from 815 to 59). Geochemical levels Wil-1/V represents the phase mainly of sedge-moss peat layer deposition in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 56.7) and stable rate of chemical denudation (Na/K ratio ranges from 0.99 to 2.04). Geochemical level Wil-1NI is record of sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 91.5% to 93.7%) and significant increase of mechanical denudation in the catchment (average of catchment erosion indicator increased to 0.84). Geochemical level Wil-1/VI represents of peat layer, which sedentation occurred in oxygenated conditions in sedimentary environment (average Fe/Mn ratio is 17.8). The content of organic matter decreased to about 83.5% and Na+Mg+K/Ca ratio increased to 1.76. indicates the change of rate of mechanical denudation. Geochemical level Wil-1/VI is the record change type of sedentation of peat on muck, as is also indicated by abrupt decrease of organic matter (to 76.1%), decrease of Fe/Mn ratio (to 13.8) and increase catchment erosion indicator (from 0.85 to 1.4). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Wilczków are: biological productivity in wetland's ecosystem, mechanical and chemical denudation processes in the catchment, sorption of organic deposits, oxygenation changes in sedimentary environment, which are due to the ground water level in the fossil river valley.

7

Skład chemiczny osadów bagiennych z doliny Neru (torfowisko Mianów, Wysoczyzna Łaska)

Borówka R. K., Tomkowiak J., Okupny D., Forysiak J.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

51--69

PL

Analizę geochemiczną przeprowadzono dla osadów organicznych z torfowiska Mianów w środkowym odcinku doliny Neru. Z profilu Mi-1, zlokalizowanego we wschodniej części mokradła, pobrano do analiz geochemicznych 40 próbek osadów (do głębokości 1,97 m), reprezentujących 2,5-cm segmenty rdzenia. W próbkach tych oznaczono straty na prażeniu w temperaturze 550°C, informujące o zawartości materii organicznej oraz oznaczono pierwiastki o wymowie paleogeograficznej: Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn i metale ciężkie: Cu, Zn i Pb. Stosując analizę skupień wydzielono pięć lokalnych poziomów geochemicznych (LGZ), różniących się istotnie pod względem składu chemicznego osadów. Dla serii osadów torfowych określono również związki korelacyjne pomiędzy analizowanymi metalami, a także materią organiczną oraz obliczonymi wskaźnikami geochemicznymi: Ca/Mg, Na/K, Na+K+Mg/Ca, Fe/ Ca, Fe/Mn, Cu/Zn, pozwalających na rekonstrukcję warunków akumulacji analizowanych osadów. W toku analizy składowych głównych zidentyfikowano 10 głównych czynników, z których wybrano trzy pierwsze — PC1, PC2 i PC3, wyjaśniające łącznie 86,53% wariancji. Do czynników kształtujących skład chemiczny holoceńskich osadów organicznych w dolinie Neru zaliczono warunki oksydacyjno-redukcyjne, sorpcję metali przez autochtoniczną materię organiczną, względne zmiany procesów denudacji mechanicznej w zlewni mokradła oraz właściwości akumulacyjne roślin w stosunku do określonych pierwiastków.

EN

Mianów peatland is located in eastern part of the Ner river valley, near Poddębice. In order to reconstruct the main stages of sedimentation of organic deposits, taken from the eastern part of the Mianów peatlands, used stratigraphic variability of concentration marked lithogeochemistry elements (organic matter, mineral matter, macro- and microelements) and changes in the proportions of the participation of selected elements, i.e., catchment erosion indicator (Na+Mg+K/Ca), eutrophication indicator (Fe/Ca), type and rate of denudation in the catchment indicator (Na/K, Ca/Mg) and conditions of oxidation-reduction indicator (Cu/Zn, Fe/Mn). The accumulation of peats occurred in the Late Weichselian and Holocene, but it was not continuous (FORYSIAK 2012). As a results of the hierarchical cluster analysis was collected in the study profile of five geochemical level (Mi1/I-V), which differ significantly of chemical composition. The main lithogeochemistry component of studied sediment is organic matter (18.2-92.9%), which indicates the relative changes in the primary of biological production in wetlands. The average content of the tested components have the high differentiation of average content of the tested components between all geochemical levels, constitute a record changing of environmental conditions (mainly hydrological and geomorphological). Geochemical level Mi-1/I is the record of sedentation autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (increase content of organic matter to 19.2% and associated high intensity of mechanical denudation and redox conditions (increase of lithogenic elements and Fe/Mn ratio). Sediments of geochemical level Mi-1/II are characterized by increase of heavy metals. The increase in Zn content could have been associated with the appearance of the light-requiring birch characterized as having a strong ability to bioconcentrate zinc. Geochemical level Mi-1/III represents the phase of peat layer deposition in reduced conditions (Fe/Mn ratio ranges from 97.1 to 257.7) and gradual increased chemical denudation (Ca/Mg ratio ranges from 18.2 to 25.8). Geochemical level Mi-1/IV is record of sedentation of autochtonous rock-forming matter of autogenic origin (organic matter ranges from 78.5% to 92.8%) and associated change of mechanical denudation (increase catchment erosion indicator to 0.06) and redox conditions (increase conditions of oxidation-reduction indicator from 98.5 to 127.2). Geochemical level Mi-1V represents of peat layer, which sedentation occurred in periodic of drying bed. The content of organic matter decreased to about 85.6% and Fe/Mn ratio decreased from 160 to 108. indicates the change of reduced into oxidized conditions. Sediments of this geochemical level are characterized by high content of heavy metals, such as Cu, Zn and Pb. These values are similar (with the exception of lead) to the average content in fen peats occurred in Poland area (compare BOJAKOWSKA, LECH 2008). The most important factors (distinguished on the basis of principal components analysis) that affect the chemical composition of sediments from the site Mianów are: oxygenation changes in sedimentary environment, which are mainly due to the flooding of the Ner river valley, sorption of organic deposits, mechanical denudation processes in the catchment area and bioaccumulation of selected elements.

8

Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych

Forysiak J., Kloss M., Obremska M., Żurek S.

Folia Quaternaria

|

2014

|

nr 82

5--30

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań geomorfologicznych, geologicznych oraz paleobotanicznych, przeprowadzonych na czterech torfowiskach dolinnych regionu łódzkiego (Bęczkowice, Kopanicha, Mianów i Wilczków). Są to obiekty funkcjonujące w warunkach niewielkiego wpływu rzek na przebieg procesów torfotwórczych. Misy opisywanych torfowisk powstały w różnym czasie, od przełomu plenivistulianu i późnego vistulianu po początek holocenu. Trwałe zatorfienie również następowało w różnym czasie. Wszystkie z analizowanych torfowisk można określić jako torfowiska paludyfikacyjne. Udokumentowane osady biogeniczne pozwalają na rekonstrukcję zmian środowiska w wybranych torfowiskach w późnym vistulianie i holocenie.

EN

The article presents the results of geomorphological, geological and palaeobotanical studies conducted in four valley peatlands in the Łódź region. The study area is dominated by valley peatlands. The most numerous group are basins developed under condition of fluvial processes. The peatlands occur within active river valleys, as well as on terraces and in inactive river valleys. The Wilczków peatland is located in the inactive river valley. The peatland may be classified as a valley fen. It was mainly fed by soligenic waters. Formation of the peat horizon in the river valley occurred in the Younger Dryas. The sedge peatland functioned until the end of the Atlantic, when the process was interrupted. Peat-forming vegetation returned to the studied part of the peatland again in the Subatlantic Period. The Mianów peatland is located on the terrace of Ner river valley, and is classified as a valley fen. This wetland was fed by soligenic, and partially by fluviogenic waters. Peat development in the oxbow lake occurred at the end of the Late Weichselian. The fen functioned in the Preboreal. After a relatively long break, growth of peat mass occurred again in the Subboreal and Subatlantic. The Kopanicha peatland is located in Rawka river valley. The object can be classified as a valley fen. The peatland was fed by soligenic waters. Peat development in the oxbow lakes occurred at the beginning of the Atlantic period, and peat growth lasted until the modern times, but with interruptions in the Atlantic and Subatlantic. The Bęczkowice peatland is located in Luciąża river valley, is the biggest one. This peatland is defined as a valley fen, with patches of a transitional. The object was fed by soligenic, and partially by fluviogenic and precipitation waters. Overdeepenings within the valley bed became limnic accumulation reservoirs already at the beginning of the Late Weichselian. Then they were subjected to peat formation together with the entire area of the valley floor. Peat sedentation was interrupted at the beginning of the Atlantic. The peatland developed again in the Subatlantic. Biogenic accumulation in the studied basins, located in the river valleys, does not enable continuous sediment growth as they are dependent on changing dynamics of fluvial processes, which means that the registered growth of biogenic sediments is not synchronous in these valley peatlands. Objects which are fed by groundwater and located in inactive valleys, can also show changeable intensity of biogenic sediments growth.

9

Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ)

Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 2

120--126

EN

The investigated area is located in the middle section of the Warta River valley, where the Neogen deposits with lignite series occur within the Adamów tectonic graben. In the Kozmin-North excavation, opened for extraction in 2008 and belonging to the "Adamów"Lignite Mine, the Neogene deposits are covered with an about 30-m thick Quaternary series. The research was carried out to identify the origin and age of the Quaternary sediments. As a result, four sandy series and three till series were identified, which were deposited during the South Polish Glaciations and Middle Polish Glaciations. North Polish Glaciations sediments developed in extraglacial conditions.

10

Palaeogeographical significance of the Eemian biogenic sediments at Bór site (Warta River valley, Central Poland)

Petera-Zganiacz J., Borówka R.K., Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Pawłowski D.

Geological Quarterly

|

2013

|

Vol. 57, No. 4

687--700

EN

An investigated area is located in the middle reach of the WartaRiver valley. During drillings in the Bór site organic deposits such as detritous calcareous gyttja and calcareous detritous gyttja has been documented in a depth between 14,9 and 16,6 m. The organic deposits are covered by mineral, mostly sandy deposits. The accumulation took place in the small lake formed as an abandoned channel. Palynological analysis led to conclusion that biogenic accumulation began at the end of Wartanian and took place at least to the Eemian Interglacial optimum. Results of palynological, Cladocera and geochemical analysis inform about water level changes and increasing of trophy status of the reservoir. Presence of Mesozoic substratum very close to the palaeolake bottom influenced significantly chemical features of the organic deposits. As Eemian organic deposits are uncommon in the Warta River valley, the Bór site seems important for palaeogeographical reconstructions of the Warta River valley during Eemian Interglacial.

11

Diamicton in Besiekierz (Central Poland) : how to avoid misinterpretation of superposition in Quaternary geology

Czubla P., Forysiak J., Twardy J.

Geological Quarterly

|

2013

|

Vol. 57, No. 4

629–-636

EN

Diamicton in Biesiekierz (central Poland), whose age and origin has long provoked debate, is located above unquestionable Eemian biogenic deposits documented by palynological and Cladocera analyses. Petrographically, this diamicton shows some similarities to Warthanian till. Lithologically, it shows considerable weathering of the deposit, a possible selection of the component minerals and addition of dispersed biogenic matter. The results obtained so far as well as the palaeomorphological situation indicate that the diamicton is reworked till material, as are sand intercalations within it. Given the organic content of this diamicton, we infer that a long-term agricultural exploitation of its immediate surroundings was the main factor behind colluvial reworking and displacement occurring above the Eemian biogenic deposits in the fossil depression.

12

Zastosowanie analizy zdjęć lotniczych do rekonstrukcji układu wielokorytowego środkowej Warty

Forysiak J.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 13

13-18

PL

Analiza czarno-białych zdjęć lotniczych pozwoliła na wyróżnienie wśród paleokoryt występujących na powierzchni dna i terasy niskiej doliny Warty trzech ich typów, zróżnicowanych pod względem intensywności fototonu. Koryta te układają się w trzy systemy, zinterpretowane jako wielokorytowe układy rzeki. Badania geomorfologiczne i geologiczne potwierdziły zróżnicowanie morfologiczne, litologiczne i wiekowe wyróżnionych typów koryt. Pozwoliło to na rekonstrukcję zmian układu koryt rzecznych środkowej Warty w młodszym dryasie i holocenie.

EN

The analysis of black and white aerial photos made it possible to distinguish three types of the river paleochannels on the valley floor and the low terrace of the Warta river valley. These paleochannels differ in terms of tint intensity on aerial photo and they are arranged along a three channel pattern interpreted as anabranching river systems. Geomorphological and geological investigations have confirmed differentiation of those types of paleochannels in terms of morphology, lithology and age This led to the reconstruction of changes within the channel pattern of middle part of Warta river valley in Younger Dryas and Holocene.

13

Wpływ późnośredniowiecznego osadnictwa na paleoekologiczne zmiany torfowiska Żabieniec (Wzniesienia Łódzkie)

Forysiak J., Balwierz Z., Borówka K. R., Kittel P., Kloss M., Lamentowicz M., Pawłowski D., Twardy J., Żurek S.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 9

285--288

14

Przykłady oddziaływań społeczności pradziejowych na środowisko naturalne w rejonie Bechcic i Wierzbowej (Polska Środkowa)

Kittel P., Forysiak J., Błaszczyk J., Cywa K., Wacnik A., Tomczyńska Z., Muzolf B., Obremska M.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 9

289--292

15

Przeobrażenia rzeźby ostańca wysokiego poziomu dolinnego rzeki Mrogi (Wysoczyzna Łódzka) w warunkach antropopresji w świetle archeologicznych badań wykopaliskowych i analiz geomorfologicznych

Twardy J., Forysiak J., Rzepecki S.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 9

329--333

16

Pozycja stratygraficzna glin morenowych w odkrywce „Smulsko” (KWB „Adamów”) w świetle analiz petrograficznych

Czubla P., Forysiak J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 7

574-–578

EN

The ”Adamów–Smulsko” exposure is situated in the eastern part of Wielkopolska about 5 km to the east from Turek. Three till horizons are exposed there. The oldest one is considered to be the deposits of South Polish Glaciation age (Elsterian), the middle one of Odranian age and the upper one — divided in two strata — of Warthanian age (Klatkowa, 1993). Indicator erratics in samples taken in two profiles, lying two kilometres apart, were analysed. The relationship between fundamental indicator erratics has been determined and the comparison with the contribution of particular alimentation areas in the supply of coarse material has been made, also the theoretical home centres of the boulder associations (TGZ) here been marked. The stratigraphical conclusions do not confirm the previous interpretation. The occurrence of Odranian tills has not been supported. The lowest till horizon has been attributed to Nida Glaciation, whereas the middle and upper ones to the Warthanian Glaciation.

17

The problem of the Last Glaciation extent in Central Poland

Petera J., Forysiak J.

Geological Quarterly

|

2003

|

Vol. 47, No 4

357-366

EN

The maximum extent of the last ice sheet near Konin, Koło and Turek has been controversial. Investigations carried out in the Warta River has shed light on this problem. The Krzyżówki, Koźmin and Smulsko sites show fluvial deposits laid down in an extraglacial, periglacial environment during the Vistulian Glaciation. The northernmost site, Krzyżówki, shows an influence of proglacial waters, expressed by the supply of fluvioglacial material. The findings suggest that the last ice sheet did not overpass the Berlin-Warsaw Pradolina east of Konin and thus did not enter the Turek Plateau or the Uniejów Basin.

18

Geologic setting and palynologic examination of the Vistulian sediments at Koźmin near Turek, central Poland

Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Petera J.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

85-98

EN

Several alternating organic-mineral and mineral beds of the Vistulian, accumulated by a braided river, are recorded from outcrops of the Adamów open-cast mine. They have considerable lateral extension and are underlain by the Wartanian till. Sedimentary structures and lithologic analyses prove varying-energy conditions during formation of the mineral series. The organic-mineral series (organic silts and peats) is an effect of a low-energy flow. Palynologic examination does not allow to establish the age relationship between these sediments and particular warmings during the Vistulian.

PL

Odkrywka Koźmin KWB Adamów znajduje się na rozległej równinie aluwialnej w zachodniej części basenu uniejowskiego. Powierzchnię równiny pokrywają osady tarasowe vistulianu pocięte wąskimi strefami aluwiów holoceńskich. W zachodniej części obszaru A. Mańkowska (1980) wyróżniła piaski glacifluwialne zlodowacenia wisły, natomiast P. Kłysz (1981) i P. Kłysz, W. Stankowski (1986) wiek piasków wiążą ze zlodowaceniem środkowopolskim. Osady czwartorzędowe odsłaniają się na długości 30 m profilu. Dominują utwory neoplejstocenu i holocenu. Podścielają je zdeformowane glacitektonicznie a następnie ścięte erozyjnie osady trzeciorzędowe. Nad nimi leżą osady różnofrakcyjne, m.in. izolowane płaty gliny zwałowej zlodowacenia warty. Płaty gliny zwałowej w odkrywce Koźmin odpowiadają dolnemu poziomowi gliny zlodowacenia warty z pobliskiego stanowiska Smulsko (H. Klatkowa, 1992, 1993). Osady vistuliańskie reprezentowane są głównie przez piaski, poprzedzielane poziomami organiczno-mineralnymi, charakteryzującymi się znacznym rozprzestrzenieniem lateralnym. Najniższy kompleks organiczny 9 ma największą miąższość i w głównej mierze składa się z laminowanych faliście, częściowo zaburzonych piasków i mułów organicznych. Obraz palinologiczny nie pozwala jednak na stwierdzenie czy osady powstały w początkowym okresie vistulianu, czy też można je łączyć z którymś z późniejszych interstadiałów. Nadległa seria osadów mineralnych zbudowana jest z różnofrakcyjnych piasków warstwowanych horyzontalnie i przekątnie. Wyżej zalega poziom osadów mineralno-organicznych z torfem, zaburzonych postsedymentacyjnie. Wyniki analizy palinologicznej wyraźnie wskazują, że w czasie powstawania tej serii panował klimat zimny, uniemożliwiający rozwój lasów. Należy to łączyć najprawdopodobniej z jakąś interfazą. Serię mineralno-organiczną przykrywają osady piaszczyste i mułkowe, wykazujące zróżnicowane warstwowanie. Najwyższy poziom vistuliański w stanowisku Koźmin to seria osadów organiczno-mineralnych utworzonych z piasku, torfu i mułku. Wyniki analizy palinologicznej wskazują, że badane osady powstały w zimnym interstadiale bądź interfazie. Serie organiczno-mineralne 5 oraz 7 mają znacznie mniejszą miąższość. Podlegały intensywnym deformacjom o charakterze niestatecznego warstwowania gęstościowego. W obrębie serii vistuliańskiej rozwinęły się liczne struktury szczelinowe. Przeprowadzone badania wskazują, że rola stratygraficzna osadów vistuliańskich jest mniejsza niż zakładano pierwotnie. Obraz palinologiczny nie pozwala na odniesienie poziomów organicznych do konkretnych okresów ciepłych vistulianu, ale może być podstawą do rekonstrukcji ewolucji paleośrodowiska basenu uniejowskiego. Kontynuowane są prace w celu określenia specyfiki osadów oraz warunków ich sedymentacji w vistulianie i holocenie.