Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Analiza historyczna w monitoringu zmian krajobrazu na przykładzie Stacji Czytania Krajobrazu Uniwersytetu Śląskiego

Żemła-Siesicka Anna, Myga-Piątek Urszula, Pukowiec-Kurda Katarzyna, Sobala Michał

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2023

|

nr 49 (1)

111--127

PL

Artykuł prezentuje możliwości edukacji krajobrazowej założonej w 2023 r. na dachu budynku Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego Stacji Czytania Krajobrazu. Celem artykułu jest wskazanie możliwości analizowania zmian krajobrazu miejskiego jako zadania edukacyjnego. W artykule przedstawiono analizy prezen¬towane na dwóch wybranych planszach Stacji: historycznej oraz stratygrafii krajobrazu, prezentujące przeobrażenia obszaru Sosnowca-Pogoni. Wyniki badań wskazują na zmiany krajobrazu otwartego w tereny zabudowane oraz przekształcenia terenów przemysłowych na tereny zabudowy mieszkaniowej. Przedstawione zostały także zmiany wybranych elementów krajobrazu. Zastosowanie kartograficznych metod prezentacji zmian krajobrazu oraz modelu stratygrafii krajobrazu ułatwia uzmysłowienie odbiorcom jak znaczne były zmiany na przedstawianym obszarze w ciągu ostatnich 130 lat oraz uświadomienie, że krajobraz podlega ciągłej ewolucji.

EN

This paper presents the possibilities of landscape education using the Landscape Reading Station established in 2023 on the roof of the Faculty of Natural Sciences at the University of Silesia. The aim is to indicate the possibility of analyzing changes in the urban landscape as an educational task. The paper shows the methods presented on two selected educational boards at the station: historical analysis and landscape stratigraphy, presenting the transformations of the Sosnowiec-Pogoń area. The study results indicate changes from open landscape into built-up areas and the transformation of industrial areas into residential areas. Changes in selected elements of the landscape are also presented. The use of cartographic methods of presenting landscape changes and a model of landscape stratigraphy makes it easier for the recipients to realize how significant changes have been in the area in question over the last 130 years and to see that the landscape is constantly evolving.

2

Extent of the Odranian Glaciation in the Silesian-Kraków Upland

Nita Małgorzata, Nita Jerzy, Andreychouk Viacheslav, Myga-Piątek Urszula

Geological Quarterly

|

2023

|

Vol. 67, No. 3

art. no. 30

EN

The scarcity of Scandinavian rock fragments in glaciogenic deposits and lack of well-preserved glacial accumulation forms make it difficult to determine the maximum extent of the Odranian ice sheet in the area of the Częstochowa Upland, the Woźniki-Wieluń Upland and the Silesian Upland. While the glaciogenic deposits only contain a small admixture of Scandinavian rocks, they have been enriched with local flints and gravels that are undoubtedly related to glacial transport. The distribution of flint debris suggests that within these areas, the Odranian ice sheet reached farther south than previously assumed. This question has been analysed again on the basis of archival materials, new publications and the results of field research (studies of the distribution of flints, the Połomia gravels, siderite clasts and roches moutonnées). The use of methods based on 3D visualizations via digital terrain models (DTMs) has proven very useful. Moreover, the use of computer methods (GIS) in conjunction with field surveys made it possible to delineate the Odranian Glaciation boundary more precisely in the study area. The study indicated the important role of local material for inferring the maximum extent of Pleistocene glaciations. This is particularly important in areas where typical forms of glacial accumulation have not been preserved.

3

Czy parkom narodowym Utah zagraża overtourism? Turystyka na obszarach chronionych i jej krajobrazowe konsekwencje

Pyryt Piotr, Pukowiec-Kurda Katarzyna, Myga-Piątek Urszula

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2021

|

nr 45 (1)

69--92

PL

Wraz ze wzrostem globalnego ruchu turystycznego, ważnym zagadnieniem staje się ocena negatywnego wpływu turystyki na różne aspekty rzeczywistości, w tym na krajobraz. Jednym z przejawów negatywnego wpływu turystyki jest zjawisko overtourismu. W artykule przestawiono ocenę stopnia przekształcenia krajobrazu parków narodowych stanu Utah na skutek zjawiska overtourismu. Do badań wykorzystano zestaw wskaźników turystycznego przekształcenia krajobrazu i nasilenia overtourismu, dotyczących wielkości ruchu turystycznego i rozwoju infrastruktury turystycznej. Ponadto wykonano pomiary natężenia ruchu turystycznego. Wyniki wskazują na sezonowe wzmożenie ruchu turystycznego, a co za tym idzie na okresowo wzmagające się zjawisko przeciążenia geosystemu. Zastosowana metodyka pozwoliła ocenić stopień przekształcenia krajobrazu na skutek nadmiernego ruchu turystycznego we wszystkich badanyc parkach narodowych. Mając na uwadze sezonowość ruchu turystycznego w obszarach chronionych, rekomenduje się zastosowanie narzędzi ograniczających i kanalizujących ruch turystyczny w wysokim sezonie turystycznym. Dotyczy to zwłaszcza najchętniej odwiedzanego Parku Narodowego Zion.

EN

With the increase in global tourism, assessment of the negative impact of tourism on various aspects of reality, including the landscape, has become an important issue. One of the symptoms of the negative influence of tourism is the phenomenon of overtourism. This article presents an assessment of the degree of landscape transformation of Utah national parks due to the phenomenon of overtourism. The research used a set of indicators of tourism landscape transformation and the severity of overtourism concerning the volume of tourism and the development of tourism infrastructure. Moreover, the intensity of tourist traffic was measured. The results indicate a seasonal increase in tourist traffic and, therefore, the phenomenon of periodic overloading of the geosystem. The methodology used allowed the degree of landscape transformation resulting from excessive tourist traffic to be assessed in all analyzed national parks. Considering the seasonality of tourist traffic in protected areas, using tools to limit and channel tourist traffic in high tourist season is recommended. This refers primarily to Zion National Park, which is the most visited in the state.

4

Methods and tools in landscape persistence imaging with the example of a stratigraphy model

Żemła-Siesicka Anna, Myga-Piątek Urszula

GIS Odyssey Journal

|

2021

|

Vol. 1, no. 1

5--20

EN

Cultural landscape stratigraphy is a concept based on geological epoch imaging. It refers to a method of interpretation of the specific arrangement and relations between cultural layers visible in the landscape. The number of layers and their age carry information about the persistence of a given landscape type and structure. For a specific site (region, landscape unit) and scale, the layers can be illustrated in a graphical notation of a coordinate system, where the vertical axis (y) represents the time intervals and the x and z axes illustrate the spatial location in Cartesian coordinates of a given landscape unit. This paper aims to present the landscape stratigraphy model, taking into account the necessary differences depending on the landscape scales. Three levels of analysis are presented. On the mesoscale (level of geographical mesoregion), the landscape stratigraphy includes the biography and schematic imaging of the area. The microscale (level of landscape units and level of landscape interior) contains three types of imaging: cartographic, spatial digital (3D), and spatial graphic drawing. These two scales differ in their imaging detail. The landscape stratigraphy model is based on analysis of both literature and cartographic sources. The stratigraphy imaging includes two steps: the analysis of historical and contemporary maps performed in GIS, and the creation of an appropriate type of imaging, using 3D modelling software, vector graphic software, and a graphic tablet. The landscape stratigraphy model can be used in landscape persistence identification, and landscape protection and forecasting. Moreover, the attractive visualisation of landscape changes can be helpful in landscape education.

5

Prognozowane zmiany wybranych elementów krajobrazu kulturowego Polski do roku 2050. Szkic geograficzny – część 2

Plit Joanna, Myga-Piątek Urszula, Plit Florian

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2019

|

nr 42 (2)

81--106

PL

W artykule przedstawiono prawdopodobną ewolucję i prognozowany stan elementów/składników krajobrazu kulturowego Polski w 2050 r. Ekstrapolując obserwowane procesy przyrodnicze, trendy społeczno-gospodarcze i kulturowe, omówiono: uwarunkowane antropogenicznie efekty zmian szaty roślinnej i wód powierzchniowych, przewidywane krajobrazowe zmiany w strukturze upraw i własności w rolnictwie, efekty rozwoju osadnictwa, i alternatywnych źródeł energii. Przedstawiony scenariusz obejmuje także krajobrazowe skutki: globalizacji, oczekiwanego napływu imigrantów, multikulturowości i przeciwstawnych tendencji historycyzmu. Postuluje się wykonanie regionalnych i lokalnych prognoz zmian krajobrazowych oraz dalsze prace metodyczne, co pozwoli na lepszą ochronę walorów krajobrazu kulturowego Polski. Założenia teoretyczne i czynniki krajobrazotwórcze omówiono w poprzednim artykule Myga-Piątek, Plit, Plit 2019. Poniższy tekst jest jego kontynuacją.

EN

This article presents the possible evolution and the expected state of elements/components of the Polish cultural landscape in the year 2050. By extrapolating the observed natural processes, and socio-economic and cultural trends, the authors have discussed the following issues: the anthropogenically determined effects of changes in plant cover and surface waters, predicted landscape changes in the structure of crops and agricultural property ownership, the results of settlement development and alternative sources of energy. The presented forecast also includes the effects of globalization, the expected inflow of immigrants, multiculturalism and opposing trends of historicism on the landscape. The authors suggest that regional and local forecasts of landscape changes be made, and further methodological work be carried out, which will allow for better protection of the values of the Polish cultural landscape. The previous article (Myga-Piątek, Plit, Plit 2019) discussed theoretical assumptions and landscape-forming factors. This article is its continuation.

6

Czy możliwa jest prognoza zmian krajobrazu kulturowego Polski? Szkic problematyki w ujęciu geograficznym. Część 1 – siły sprawcze

Myga-Piątek Urszula, Plit Florian, Plit Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2019

|

nr 41 (1)

185--202

PL

W badaniach krajobrazu kulturowego dużą rolę odgrywa podejście ewolucyjne, wyjaśniające obecny jego stan przez analizę zmian w minionych stuleciach. Kolejnym etapem badań krajobrazowych, o dużym walorze praktycznym, staje się przewidywanie zmian krajobrazu. Prognozowanie stanowi bardzo ważny element teoretycznych badań naukowych. W artykule zwrócono uwagę na potrzebę takich prognoz, omówiono trudności związane z ich opracowywaniem. Uzasadniono, dlaczego w Polsce najdalszy horyzont czasowy prognoz krajobrazowych sięgać może nie dalej niż do 2050 r. Ukazano czynniki: środowiskowe, polityczne, ekonomiczne, społeczne, biopsychiczne populacji, demograficzne, kulturowe i regionalne, które do 2050 r. wpływać będą z dużym prawdopodobieństwem na ewolucję krajobrazu kulturowego Polski. Przyszłe jego zmiany – efekty działania sił sprawczych zostaną omówione zostaną w kolejnym artykule.

EN

The evolutionary approach, which explains the current condition of the cultural landscape by analysing changes within it over the past centuries, plays an important part in cultural landscape research. The next stage of landscape research with a high practical value is the forecasting of changes in the landscape. Forecasting is a substantial element of theoretical research. This article points out the need for such forecasts and discusses the difficulties that might appear while preparing them. It explains why the furthest time horizon for landscape forecasts in Poland may not reach further than the year 2050. It presents environmental, political, economic, social, biopsychic, demographic, cultural and regional factors that will most probably determine the evolution of the cultural landscape in Poland until 2050. Future changes in the cultural landscape – results of the discussed driving forces – will be dealt with in the next article.

7

Genius loci Podhala i Tatr. Rola w kształtowaniu atrakcyjności turystycznej

Myga-Piątek Urszula

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2011

|

nr 15

259--277

PL

W artykule omówiono genius loci Podhala i polskiej części Tatr oraz jego rolę w kształtowaniu krajobrazu kulturowego oraz atrakcyjności regionów na potrzeby turystyki. Wybrany region reprezentuje unikatowe walory przyrodnicze i utrwalone wzorce kulturowe (m.in. barwny folklor, inspirowana krajobrazem sztuka, regionalna architektura). Genius loci jest niematerialnym wytworem, który nadaje przestrzeni przyrodniczej niezwykłe cechy, sprzyja emocjonalnym związkom człowieka z krajobrazem. Przeprowadzona analiza (ujęcie chronologiczne – proces geograficzny) pozwoliła wyróżnić etapy w ewolucji wzorów przestrzennych i walorów niematerialnych krajobrazu. W rozwoju regionu wyróżniono trzy etapy: izolacji – do końca XVIII w, półotwarcia XIX i pierwsza połowa XX w. oraz pełnego otwarcia ‐ od drugiej połowy XX. Omówiono przeobrażenia genius loci i jego rolę w tworzeniu więzi społecznych i atrakcyjności turystycznej, a także zagrożenia, jakie dla wartości niematerialnych przynosi globalizacja. Przedstawiono korelację etapów rozwoju regionu z fazami cyklu kurortu turystycznego i typami przestrzeni turystycznej.

EN

The article discusses the genius loci of the Podhale and the Polish part of the Tatras, and its role in shaping the cultural landscape and attractiveness of regions for the needs of tourism. The selected region represents unique natural values and established cultural patterns (including colorful folk arts, landscapeinspired art and regional architecture). Genius loci is an immaterial formation which adds extraordinary features to the natural space and fosters emotional relations between the man and the landscape. The analysis that was performed (chronological point of view – geographical process) made it possible to distinguish stages in the evolution of spatial patterns and immaterial values of the landscape. Three stages were distinguished in the development of the region: isolation – until the late 18th c., semi‐opening – the 19th and early 20th centuries, and full opening – starting from the late 20th c. The article discusses transformations of the genius loci and its role in creating social relations and tourist attractiveness, as well as threats to immaterial values brought about by globalization. It also presents correlation between the stages of development of the region and tourism area life cycle stages and types of tourist space.

8

Krajobrazy dźwiękowe regionu Górnośląskiego

Myga-Piątek Urszula

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2008

|

nr 11

86--99

PL

Obszar, któremu poświęcony jest niniejszy artykuł jest aktualnie bardzo trudny do jednoznacznego zdefiniowania. Do niedawna funkcjonował w mowie potocznej, jak i literaturze specjalistycznej jako Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP). Dziś wraz ze zmianą modelu gospodarczego Polski, w szczególności województwa śląskiego, określenie to ma już charakter historyczny. Pojawiają się nowe konstrukcje terytorialne jak np. Górnośląski Zespół Metropolitalny obejmujący obecnie 14 miast (w planach docelowo 19), który to stanowi największy zespół miejski w Polsce. Zagadnienia dźwięków w krajobrazie będą rozpatrywane na obszarze dawnego GOP-u, który to swym zasięgiem obejmował miasta i gminy typowo śląskie, jak i zagłębiowskie. Celem artykułu jest identyfikacja i charakterystyka dźwięków tworzących warstwę multisesnsoryczną krajobrazów górnośląskich. Na tle charakterystyki czynników antopogenizacji przestrzeni autorka stara się opisać (skatalogować) zachowane dźwięki w krajobrazie Gornego Śląska oraz dokonać oceny obecnej kondycji warstwy dźwiękowej krajobrazu górnośląskiego. Podjęto także próbę określenia na ile dźwięk może być identyfikatorem regionu. Autorka wskazuje także na główne zagrożenia dla rodzimych dźwięków oraz dyskutuje możliwości odrodzenia bądź ochrony warstwy dźwiękowej, jako jednego ze sposobów pielęgnowania tożsamości mieszkańców regionu. Artykuł powstał na podstawie codziennych obserwacji, a także w oparciu o wywiady i relacje (wspomnienia mieszkańców miast śląskich i zagłębiowskich) oraz na podstawie analiz archiwalnych map, materiałów ikonograficznych, litograficznych i fotograficznych; wykorzystano także materiał zebrany przy wcześniej87 szych opracowaniach poświęconych problematyce krajobrazu kulturowego Górnego Śląska. Układ tekstu poprowadzi czytelnika przez krajobrazy Górnego Śląska metodą klasycznego metaplanu. Zgodnie z przyjętą formą prezentacji próbuje odpowiedzieć na pytania jak było (refleksja), jak jest (diagnoza), jak być powinno (prognoza), dlaczego nie jest tak jak być powinno (identyfikacja czynników ograniczających) i co należy zrobić aby stało się to co być powinno (działania).

EN

Soundscape is an individual feature of a region. That is confirmed by the case of Upper Silesia, where until recently, the sonic layer was an unambiguous factor of regional identification. The evolutional cultural landscape in Upper Silesia has a relict feature. This traditional geographical-historical region is subject to radical globalization of economic and social processes, which also have their own spatial and multisensory aspect. That results in unification of landscape, including its sonic layer. The Silesian dialect is the remainder of characteristic sounds. It is regarded among the most archaic ones. Another element related to sound concerns traditional human behaviors, characteristic rituals and customs accompanied by music. Folk outfit somehow reflects the way of identity with the region or particular community. Folk music plays an important part in perception of landscape. Sounds related to crafts which were characteristic in the past are vanishing now. An important, yet less and less frequently met, element of the sonic landscape of Upper Silesia is components of industrial origins (sounds of steelworks, rolling mills and forge hammers, blast of steam in thermal power plants). All those sounds, however, are becoming more and more relict due to the transformation of the cities of the Upper Silesian region.

9

Between tradition and modernity of the cultural landscape research. Discussion on methodology

Myga-Piątek Urszula

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2008

|

nr 9

75--91

EN

At present, geographic work, and landscape research in particular, is carried out basing on three coexistent paradigms. The first is the classical paradigm arising from the neo-positivist orientation with scientistic approach. Representatives of this approach follow the rule of objectivity and independence of perception of the object (landscape) in relation to the observer (subject). The principal determinant of this approach is methodological unity and rationalism based on the rules of quantitative, mathematical-statistical description. Foremost among others, this trend is representted by followers of the eastern school of landscape research, named “landshaftovedeniye”. Among the classical followers of this approach, there were L.. S. Berg, N. A. Solontsev, A. G. Isachenko, F. N. Milkov, D. L. Armand, V. J. Preobrazhensky, A. I. Perelman, N. A. Gvozdetsky. The second is the system paradigm, which develops as a modification rather than opposition to the first approach. In this aspect, studies of systems (geosystems) have become a new cognitive criterion. Its principal assumption is the holistic concept of nature. Studies of the landscape as a geosystem present the structuraldynamic and functional aspects. This trend is widely noticeable in papers by authors of landscape syntheses created within the scope of interdisciplinary landscape ecology, which is very popular currently (papers by A. Richling, M. Pietrzak, K. Ostaszewska, J. Solon, Forman and Godron, W.B. Soczawa, among other authors). The third is the humanist paradigm, which develops along with the system paradigm. It points out the role of man in the process of landscape shaping and its cultural conditions in a particular environmental context, thus referring to the idea of unity of nature and culture. It is based on papers by leading possibilists, including P. Vidal de la Blache (1922), and the so-called landscape approach, represented in Polish geography by S. Nowakowski, M. Dobrowolska, F. Bujak, or J. and F. Plit, among others. Coexistence of those paradigms results in discrepancies in understanding and interpretation of the landscape. The presentation will show the current stage of research and prospected further studies of cultural landscape resulting from the possible combination of the classicist approach of humanist geography and use of new research methods and sources.