Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Juliusz Żórawski nauczyciel

Lenartowicz J. K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2018

|

T. 46

69--74

PL

Artykuł to rodzaj komentarza do publikowanego w tym samym 46. roczniku Teki KUiA PAN O/ Kraków pośmiertnego wspomnienia Janusza Ballenstedta o Juliuszu Żórawskim zatytułowanego: „Szkoła Żórawskiego”, napisanego w 1968 roku. Autor podkreśla aktualność uwag Ballenstedta sprzed pięćdziesięciu lat o prof. arch. Juliuszu Żórawskim (1898-1967) i rozszerza pole argumentacji zwracając uwagę na koncepcję „pracy przestrzeni”, którą na przykładzie poczekalni kinowej wprowadził Żórawski jako zalecenie dla projektantów. Cytaty z „Felietonu” Żórawskiego pozwalają czytelnikowi poznać bliżej specyfikę eksperymentu, jaki ten architekt przeprowadził projektując dom mieszkalny przy Al. Przyjaciół w Warszawie z myślą o wygodzie mieszkańców.

EN

The paper is a comment to the published in this yearbook of TEKA KOMISJI URBANISTYKI I ARCHITEKTURY memorial text „Żórawski’s School” by Janusz Ballenstedt written 50 years ago. The author confirms the actuality of Ballenstedt’s remarks on professor architect Juliusz Żórawski (1898-1967) as teacher of architectural design, and widens the argumentation quoting Żórawski’s proposal of the notion: “employment of space”, suggested by Żórawski for designers on the example of cinema waiting hall. Citation from the “Felieton” by Żórawski allows the reader better to understand the specificity of experiment which the architect performed when designing the apartment house at Aleja Przyjaciół in Warsaw, focused on providing comfort for the inhabitants.

2

Janusz Ballenstedt i jego Teoria Minimum w Architekturze

Lenartowicz J. K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2018

|

T. 46

41--59

PL

W artykule przedstawiona została postać Janusza Ballenstedta (1929-2005), krakowskiego architekta, którego przypadki losu przemieściły w środowisko francuskie. Był projektantem znaczących obiektów w Polsce, człowiekiem ogromnej wiedzy, sprawnie używającym pióra. Swoje przemyślenia dotyczące całościowego widzenia architektury przenosił na papier. Powstała książka pt.: Architektura – Teoria i Historia (PWN 2000). W artykule uwaga została skupiona na wcześniej niepublikowanej pracy J. Ballenstedta, jego szczególnym manifeście, zatytułowanym Teoria Minimum w Architekturze.

EN

The article presents the person of Janusz Ballenstedt (1929-2005), a Cracow architect, whom twists of fate relocated to French circles. He was the designer of significant buildings in Poland, a man of great knowledge, skilful in his use of the pen. He transferred his thoughts regarding the all-encompassing viewing of architecture to paper. A valuable book, titled “Architecture – Theory and History” (PWN 2000) was written. The article is focused on J. Ballenstedt’s earlier unpublished work, a manifesto of the architect, titled Theory of Minimum in Architecture.

3

Architekt jako synergetyk

Lenartowicz J. K.

Budownictwo i Architektura

|

2018

|

Vol. 17, nr 2

13--27

PL

W artykule przedstawiono krytyczną analizę zmieniającego się w czasie zakresu działania i statusu architekta, ze zwróceniem uwagi na obecną sytuację w Polsce. Witruwiański Architectus zakresem działania sięgał od planowania miast po budowanie zegarów; obowiązywała go cała wiedza inżynierska. Architektura traktowana była jako Matka Sztuk. Owocem syntezy sztuk był dziewiętnastowieczny Gesamtkunstwerk. Jeszcze Żórawski (1961) pisał o organicznej więzi architektury z innymi sztukami. Le Corbusier (1929) definiował architekturę jako grę brył w świetle. Dzisiaj ogarnięcie całości dyscypliny przez pojedynczą osobę jest niemożliwe. Zawód architekta zaczął się rozszczepiać i specjalizować. Z architektów wyrośli urbaniści, konstruktorzy, architekci krajobrazu, ekologowie, ostatnio nawet pośrednicy między interesariuszami (użytkownikami i zespołem projektowym) służący behawioralnej interwencji publicznej – wszyscy z architekturą powiązani. Do niezbędnego zakresu analizy doszły zagadnienia środowiskowe wszelkiego rodzaju (przyrodnicze, społeczne, zawodowe, prawne), ekologiczne i ekonomiczne. Samo projektowanie otrzymało komputerowe narzędzia koordynacyjne, modelujące, kreślarskie i prezentacyjne. Zarysowano proces zmian w okresie 2014-2018 w dotyczącym kształtowania przestrzeni polskim ustawodawstwie. Przedstawiono pozycję architekta w Polsce dzisiaj, który jako urbanista, został zdelegalizowany (2014), jako architekt istnieje w izbie samorządu, ale nie panuje nad innymi sztukami. W ustawie Kodeks Urbanistyczno-Budowlany (2017) nie wspomina się architekta. Praktyka budowania potwierdza zaniechanie synergicznego rozumienia zawodu, upadek twórczości i odpowiedzialności moralnej przedstawicieli nominalnie zawodu zaufania publicznego. Samo słowo „architektura” używane jest dziś przez dziennikarzy w skrajnie negatywnych określeniach dotyczących sytuacji politycznych czy gospodarczych, co wypacza istotę rozumienia pojęcia architektura. Przywrócenie niezbędnej synergetyczności działaniom w przestrzeni według autora wymaga prawnie umocowanej i skutecznie realizowanej partycypacji świadomych obywateli tworzących społeczeństwo obywatelskie jako partnera w dialogu niezbędnym dla uzyskania jakości.

EN

The article presents a critical analysis of the scope of the work and status of the architect that changes over time, along with pointing to the current situation in Poland. The scope of the work of the vitruvian Architectus spanned from the planning of cities to the construction of clocks; the entirety of the knowledge of engineering was to be mastered by him. Architecture was treated as the Mother of the Arts. The result of the synthesis of the arts was the XIX-century Gesamtkunstwerk. Żórawski (1961) wrote of the organic link between architecture and the other arts. Le Corbusier (1929) defined architecture as the learned game of forms assembled in light, essentially limiting it to its visible form. Today, mastering the entirety of the discipline by a single individual is impossible. The architectural profession has begun to split into fragments and specialisations. From architects there have come urban planners, structural engineers, landscape architects, ecologists and lately even intermediaries between stakeholders (the users and the design team), serving to carry out behavioural public intervention – all of them are associated with architecture. The necessary scope of the analysis now includes all manners of environmental issues (natural, social, professional and legal ones) as well as ecological and economic ones. Design itself has received digital coordination, modelling, drafting and presentation tools. What say does an architect have in Poland today? As an urban planner, he has been struck from the law (2014), as an architect he exists in the professional association chamber, but he no longer has mastery over the other arts. The Urban Planning and Construction Code Act (2017) has left out building clocks, but it also does not mention the architect. Construction practice confirms that the synergistic understanding of the profession has been forsaken, as well as the fall of the creativity and moral responsibility of the members of a – nominally – profession of public trust. In current Polish journalist post-language the words ‘architecture’ and ‘architect’ are applied in extremely contradictory cases, like “architect of the massacre in Yemen”. Where has architecture gone?

4

Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne

Lenartowicz J. K.

Budownictwo i Architektura

|

2017

|

Vol. 16, nr 1

199--212

PL

O ile pojęcie synergii jako współpracy istniało w społecznościach ludzkich od zawsze, to rozumienie filozoficzne i techniczne jako współdziałania różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań, nadał XXw. (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckmister Fuller 1969). Synergetyka to uogólnienie synergii, uniwersalna teoria i metodologia, której przedmiotem są prawa samoorganizacji świata. W Polsce pierwsze opracowania tematu pojawiają się w latach 70. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). W artykule przedstawiono trzy rodzaje synergii związane z projektowaniem architektonicznym / planowaniem urbanistycznym: 1) Synergia formy przestrzennej. Efektem jest ład przestrzenny, zorganizowane uformowanie elementów tworzące całość. 2) Synergia dialogu społecznego. Proces decyzyjny projektowania/planowania, obejmujący realizację i użytkowanie, wymaga udziału wszystkich interesariuszy. Efekt synergetyczny zależy od partycypacji społecznej. 3) Synergia ekonomii społecznej. Partnerstwo prywatno-publiczne, poprzez synergię prowadzi do efektu „dźwigni” w finansowaniu inwestycji. Udana partycypacja wymaga istnienia społeczeństwa obywatelskiego. W praktyce uzyskanie efektu wymaga katalizatora, behawioralnej interwencji publicznej (BIP) – pośrednika między interesariuszami, którymi są użytkownicy i zespołem projektowym/planistycznym/ realizacyjnym. Wynikiem działania projektowego/planistycznego jest krajobraz miasta, także terenów otwartych. Krajobraz pozwala na diagnozę dobrostanu gospodarki i społeczeństwa (Pawlikowski, Bogdanowski). Społeczeństwo obywatelskie przejawia patriotyzm pejzażu (Mackiewicz). Podano przykłady działań pozbawionych synergii, jak też z założenia synergetycznych.

EN

If the notion of synergy understood as cooperation has been functioning in human groups since time immemorial, modern philosophical and technical definitions of synergy as an interaction of various elements that when combined produce a total effect which is greater than the sum of the individual elements’ actions was set up in the 20th century (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckminster Fuller 1969). Synergetics means a generalisation of synergy, a universal theory and methodology, the subject of which are the principles of the world self-organisation. In Poland first publications on synergy appear in the 1970s. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). The paper presents three types of synergy related to architectural design and urban planning: 1) the synergy of spatial form, the effect of which is spatial order, an organized formation of elements that create a whole. 2) the synergy of social dialogue. The decision making process of design / planning, including the realisation and use, requires involvement of all the key-players. A synergetic effect depends on social participation. 3) the synergy of social economy. Public-private partnership which through synergy leads to the lever effect in the financing of an investment. Existence of civil society is one of the conditions of a successful participation. To obtain a synergetic effect in practice one needs a catalyst, a behavioural public intervention (BPI) – an intermediary to act between the stakeholders, i.e. the users, and the design/planning/realisation team and to assist the development of the process. Landscape or cityscape is a result of the design/planning activity. Landscape allows for the diagnosis of the wellbeing of the economy and society (Pawlikowski, Bogdanowski). The patriotism of landscape is one of the manifestations of the civil society (J. Mackiewicz). Some cases deprived of synergy, as well good practices of synergetic character are presented.

5

Juliusza Żórawskiego pojęcie ograniczonej złożoności

Lenartowicz J. K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2016

|

T. 44

79--87

PL

Omówiono zakres pojęcia złożoności w psychologii oraz jego wpływ na architekturę w latach 60. XX w. Odniesiono się do pojęcia optymalnej złożoności. Przedstawiono komentarz do ostatnich tekstów prof. Juliusza Żórawskiego: „Siatka prostych” i „Ograniczona złożoność” z r. 1967, w których autor omawia znaczenie wprowadzonego przez siebie pojęcia ograniczonej złożoności dla architektury, a także krytykuje zbyt daleko idące prognozowanie przyszłego rozwoju przez J. Fourastié. Myśl Żórawskiego rozwija się w tym samym okresie, co propozycje R. Venturiego.

EN

The paper presents the meaning of complexity as a notion in psychology, and its influence on architectural theory in the 1960s, focusing on the notion of optimal complexity. A commentary is presented on the two texts („Network of straight lines” and „Limited complexity”) by professor architect Juliusz Żórawski from 1967, where he has introduced the term of limited complexity in relation to architecture, and where he criticizes excessively far reaching forecasts of future development. Żórawski’s concepts are parallel to those of R. Venturi at that time.

6

Dyskretny urok ziemiaństwa. Próba analizy topologicznej przestrzeni mieszkalnej domu polskiego według projektów Józefa Gałęzowskiego

Lenartowicz J. K.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2015

|

nr 15

92--109

PL

Przedstawiono alternatywne spojrzenie na kompozycję przestrzeni architektonicznej. Przeciwstawiono strukturę fizyczną (konstrukcję budynku, obrazowaną rysunkami dokumentacji budowlanej) strukturze funkcjonalnej (użytkowaniu, obrazowanemu grafami). Grafy dualne rzutów kondygnacji są wyabstrahowanym zapisem struktury funkcji, a także informacją o strukturze przestrzeni architektonicznej (March & Steadman 1974). Badaniu poddano rzuty obiektów typu: wolnostojący dom mieszkalny, który zajmuje znaczącą pozycję w twórczości Józefa Gałęzowskiego (1877–1963), prominentnego przedstawiciela krakowskiej architektury. Gałęzowski zaprojektował 40 takich obiektów, z czego ponad 20 zostało zrealizowanych. W artykule wybrane z nich poddano analizie.

EN

The article presents an alternative approach to the composition of architectural space. Physical structure (building’s construction depicted by conventional drawings) has been contrasted with its functional structure (usage depicted by graphs). Dual graphs of the floor plans serve to abstract the functional structure of a house (March & Steadman 1974). Manors and other detached houses are an important position in the work of Józef Gałęzowski (1866–1963), a prominent representative of the Cracow school of architecture. Gałęzowski designed 40 such buildings, 20 of which were built. Floor plans of chosen houses designed by him are analysed in this paper.

7

Architecture and building. Metanarratives of architecture

Lenartowicz J. K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

Y. 112, iss. 12-A

75--119

EN

The paper presents an outlook on the entire creative designing in architecture, defined as arranging space according to human needs. The categories of the Vitruvian Triad and Post-Modern Meaning and Ecology are applied here to analyze architectural works. Individual authors in particular cases and in varied proportions apply the factors resulting from these categories, depending on their creative attitude, ability, fashion, view of the world and so on. Common threads may be discerned in individual creations that form broader narratives in time. Two distinctly different and contrasting timeless meta-narratives emerge, named here Architecture and Building. The two lasting general tendencies define edges of the research area encompassing all actions and works of architecture. Historical and contemporary examples are described as belonging to the both meta-narratives.

PL

W artykule przedstawiono spojrzenie na całokształt twórczości w zakresie projektowania architektury, rozumianej jako kształtowanie przestrzeni dla potrzeb człowieka. Do analizy dzieł architektonicznych zastosowano kategorie triady witruwiańskiej uzupełnione o ponowoczesną ekologię i znaczenie. Poszczególni twórcy w różnych przypadkach w różnym stopniu korzystają z przesłanek wynikających z tych kategorii, co zależy od nastawienia twórczego, możliwości, mody, światopoglądu itd. Zauważono wspólne dla indywidualnych twórców i ich tworów wątki, które z upływem czasu łączą się w większe narracje. Wśród tych narracji wyodrębniono dwie wyraźnie różne ogólne tendencje, które tworzą kontrastujące ze sobą ponadczasowe meta-narracje, nazwane tutaj Architekturą i Budowaniem. Wyznaczają one krawędzie badanego obszaru twórczości, obejmującego wszystkie działania i dzieła architektoniczne. Przedstawiono historyczne i współczesne przykłady należące do obu metanarracji.

8

Obywatel, architektura, estetyka, krajobraz, trwały rozwój

Lenartowicz J. K.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2014

|

T. 42

255--274

PL

Społeczeństwo obywatelskie nie przestaje być przedmiotem uwagi mediów i polityków, dyskutowane pod każdym względem: politycznym, narodowym, społecznym. Można wobec tego zadać również pytanie, jaki ewentualny wpływ na architekturę, a szerzej - estetykę naszego środowiska, może mieć przemiana zwykłego homo sapiens w obywatela? Jeśli w ogóle, to czym będzie się różniła urbanistyka i architektura społeczeństwa obywatelskiego od tego co widzimy obecnie. Czy można opisać estetykę społeczeństwa obywatelskiego? W końcu: jaka jest relacja obywatelskości, architektury, estetyki i krajobrazu?

EN

The concept of civil society does not cease to attract the attention of the media and that of politicians. It is being discussed over and over and viewed from every angle: political, national, social. We can ask ourselves the important question the, what is its influence on architecture and the aesthetics of our immediate surroundings? How can converting the homo sapiens into a citizens change our landscape? If it can, what is so special about architectural and urban design in a civil society which makes it different from those that we have now? Can we describe the aesthetics of a civil society? And finally, what are the relations between being a citizen and architecture, aesthetics and the landscape?

9

Architecture of the battlefields. A typology

Lenartowicz J. K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2014

|

R. 111, z. 9-A

95--149

EN

The paper deals with artefacts – material works of architecture and sculpture – that are raised on battlefields to commemorate a military action, a victory, or a single hero. In the Mediaeval times churches and chapels were built on battlefields devoted to God in gratitude for victory, places of prayer for the fallen. The 19th c. in its rationalism operated with sculptural creations sometimes at a large architectural scale. Objects often were representations of meritorious persons. The 20th c. commemorates the victims with large cemetery complexes and monumental building arrays. Works dated in the 21st c. relate to situations of earlier history and no more are traditional figural monuments but try to create a spatial system of multisensory influence on the viewer. The paper presents cases of battlefields commonly concerned as historically most important. Existing commemorative arrays are characterized and their typology is proposed. Reflections on political manipulation with meaning and form of a monument are raised.

PL

Artykuł dotyczy artefaktów, materialnych dzieł architektury i rzeźby, które wznoszone są na polach bitew w celu upamiętnienia wydarzenia, zwycięstwa lub konkretnej postaci. W średniowieczu na polu bitwy zwykle wznoszono świątynie poświęcone Bogu z wdzięczności za zwycięstwo, albo też jako miejsce modlitwy za poległych. Wiek XIX w swoim racjonalizmie operował tworami rzeźbiarskimi, które niejednokrotnie ze względu na wielkie rozmiary skłonni jesteśmy zaliczyć do architektury. To często obiekty poświęcone zasłużonym postaciom. Wiek XX czci ofiary krwi, budując wielkie rozmiarami założenia cmentarne żołnierzy walczących armii. Dzieła, które powstają w XXI w., odnoszą się do sytuacji wcześniejszych historii i nie są już tradycyjnymi pomnikami, ale tworzą przestrzenny system wielozmysłowo oddziaływujący na odbiorcę. W artykule przedstawiono przypadki pól bitew ogólnie uznawanych za najważniejsze w historii ludzkości. Scharakteryzowano zrealizowane założenia komemoratywne i zaproponowano ich typologię. Omówiono polityczne manipulacje znaczeniem i formą pomnika.

10

Revitalisation of post-industrial areas through the preservation of technical heritage in Poland

Lenartowicz J. K., Ostręga A.

AGH Journal of Mining and Geoengineering

|

2012

|

Vol. 36, no. 2

181-192

EN

The paper presents revitalization of postindustrial areas as a process of regeneration of physical space, natural environment, and social environment. The aim of the paper is to point out a crucial, yet rarely applied in Poland, way of revitalization through preservation of post-industrial heritage. Legal aspects of protection and adaptation of industrial infrastructures in Poland are described with the focus on the lack of adequate interrelations between legal regulations of industrial activity and monuments preservation. Some postindustrial sites in the Małopolska region are presented, which - in spite of their significant historic and architectural values - remain imperceptible and underestimated both by their owners and the local territorial authorities. Vision setting process, being an important step preceding the plant's liquidation, in which broad groups of stakeholders would participate is recommended as a proper innovative procedure.

PL

Przedmiotem artykułu jest rewitalizacja terenów poprzemysłowych rozumiana jako proces odnowy przestrzeni fizycznej, środowiska przyrodniczego i środowiska społecznego. Celem jest wskazanie istotnego, a w Polsce w niewielkim jeszcze stopniu zauważanego, sposobu rewitalizacji poprzez ochronę poprzemysłowych zabytków techniki. Omówione zostały aspekty prawne ochrony i adaptacji infrastruktury przemysłowej, ze wskazaniem na brak odpowiedniego powiązania przepisów regulujących działalność przemysłową i ochronę zbytków. Przedstawione zostały wybrane obiekty z terenu Małopolski, które mimo posiadanych znaczących walorów historycznych i architektonicznych, pozostają niezauważone i niedocenione zarówno przez właścicieli, jak i władze terytorialne. Wskazano wyprzedzające likwidację zakładu przemysłowego budowanie wizji z udziałem szerokiego grona interesariuszy jako właściwy, innowacyjny sposób postępowania.

11

Regentif - sieć dla intensyfikacji innowacji w dziedzinie regeneracji starych obiektów przemysłowych

Lenartowicz J. K., Maciąg D.

Problemy Ekologii

|

2008

|

R. 12, nr 2

73-75

PL

Przedstawiono zarys problematyki terenów poprzemysłowych, ze zwróceniem uwagi na zagadnienia świadomości społecznej i partycypacji interesariuszy w procesie regeneracji tych terenów. Zagadnienia te wiążą się z istnieniem lub brakiem społeczeństwa obywatelskiego. Projekt Regentif, realizowany przez Politechnikę Krakowską jako partnera 6 innych jednostek badawczych i wdrożeniowych z Unii Europejskiej, wskazał istotną rolę czynników nietechnicznych, a wśród nich właśnie wymiaru obywatelskiego (Civicware) w prawidłowym przebiegu regeneracji. Zgodnie z doświadczeniami wdrożenia projektu, 2. Konferencji Regentif (Politechnika Krakowska, Kraków 31 maja - 1 czerwca 2007 r.) towarzyszyły warsztaty mające za zadanie wypracowanie wizji przyszłego użytkowania terenów poprzemysłowych w okolicach Olkusza. Artykuł jest zarazem wprowadzeniem do wyboru artykułów zamieszczonych w tym numerze "Problemów Ekologii", a stanowiących rozwinięcie referatów przedstawionych na konferencji. Zebrane artykuły poruszają niektóre problemy regeneracji terenów poprzemysłowych, a to: tworzenie koncepcji programów rozwoju, miejsce rewitalizacji terenów poprzemysłowych w urbanistyce strategicznej, wizja miasta a rewitalizacja terenów poprzemysłowych, inwentaryzacja i waloryzacja terenów zdegradowanych, adaptacja nieużytków poeksploatacyjnych, braki w prawodawstwie, skażenia gleby a możliwości rozwojowe miast i wsi, przekształcenia środowiska przyrodniczego w następstwie działalności przemysłowej, wartości przyrodnicze będące wynikiem sukcesji naturalnej.

EN

An overview of issues related to post industrial issues was presented with focus on public awareness and participation of stakeholders in the regeneration of the facilities. These issues are related to the existence or non - existence of the civic society. The Regentif project in which the Cracow University of Technology takes part as a consortium partner among other organisations from the EU, proved an important role of the non - technical factors including civicware in a successful regeneration process. The 2.Regentif Conference was hold in Cracow in the days of 31 May - 1 June 2007, it was accompanied by a workshop aimed at developing the strategic vision for the future use of the post - industrial sites in the vicinity of Olkusz. The hereby article serves as an introduction to a selection of papers issued in this volume which are an extended version of the presentations delivered during the Regentif Conference. The articles discuss some of the problems related to the post - industrial facilities regeneration including: development concepts, role of the post - industrial facilities in strategic urban planning, vision of cities and revitalisation of post industrial sites, inventory and valorisation of degraded areas, adaptation of idle post - exploitation sites, gaps in legal system, soil contamination and development potential of urban and rural areas, transformations of the natural environment as a consequence of industrial activity, natural values resulting from natural succession.

12

Architektura jako powolność. Myśli wstępnie uporządkowane

Lenartowicz J. K.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2005

|

R. 102, z. 11-A

77--80

EN

The paper promotes slowness in architecture. Four aspects of the subject are discussed. 1) Slow building process: piecemeal development of urban and architectural forms, and specificity of building technology processes. 2) Perception of a work of architecture: process which demands time to grasp three-dimensional thing inside and out. 3) Idea incubation in design: time necessary to subconscious development of architectural concept. 4) Architecture as behaviour deceleration: universal idea expressed by M. Bill and recently by J. Pallaasma.