Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Badania krajobrazu kulturowego szansą na integrację polskiej geografii? Artykuł dyskusyjny

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2018

|

nr 39 (1)

63--78

PL

Termin krajobraz kulturowy w geografii polskiej funkcjonuje co najmniej od 1829 r. Ma nieco odmienny zakres znaczeniowy niż lanscape i Landschaft. Badania krajobrazów kulturowych w Polsce po 1945 r. uległy marginalizacji, ale po 1989 r. wzrost zainteresowania dziedzictwem kulturowym i regionalizmami przyczynił się do ich ożywienia i uznania za społecznie ważne. Nowe perspektywy otwierają też „ustawa krajobrazowa” z 2015 r. i paneuropejskie zainteresowanie krajobrazami kulturowymi. Działalność Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG przyczyniła się do zmniejszenia chaosu terminologicznego i popularyzacji problematyki krajobrazowej. Holistyczna natura krajobrazów sprawia, że ich badanie wymaga podejścia interdyscyplinarnego, co stwarza korzystne warunki do integracji geografii.

EN

The notion of cultural landscape has been in use in Polish geography since at least 1829. This notion has a somewhat different meaning from that of “landscape” or “Landschaft”. The study of cultural landscapes in Poland was marginalised after 1945, but since 1989, an increase in interest in cultural heritage and regionalism has contributed to the revival of this field of study, and to an enhanced perception of its social importance. Due to the “landscape law” of 2015, and to the general interest in cultural landscapes in Europe, new opportunities are constantly developing in this field. The Commission for Cultural Landscapes of the Polish Geographical Society has been effective in terms of diminishing terminological chaos and popularising the subject of landscapes. The holistic nature of landscapes makes it necessary to apply an interdisciplinary approach, thereby creating advantageous conditions for the integration of geography.

2

Dominanty krajobrazowe – symbole władzy we współczesnej Polsce

Plit J., Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 35

63--73

PL

Za dominanty krajobrazu kulturowego Polski minionych wieków uznawano wieże kościołów i rezydencje magnackie, okresu industrializacji – kominy fabryczne. Po upadku komunizmu (1989) w publicystyce częste są opinie, że dominację w przestrzeni zaznaczyć chcą: Kościół katolicki oraz banki. Jednak dążą one raczej do wypełnienia przestrzeni, wznosząc liczne obiekty swej obecności, rzadziej do monumentalizmu budowli – dominant (choć są i takie, np. Świątynia Opatrzności Bożej w Warszawie, posąg Chrystusa Króla w Świebodzinie). Dominantami krajobrazowymi stały się natomiast liczne elektrownie wiatrowe oraz wieże radiowo-telewizyjnych i radiowych centrów nadawczych. Te ostatnie mogą być traktowane jak symbol władzy mediów i decentralizacji zarządzania informacją w Polsce. Przejawem decentralizacji są też – często monumentalne – gmachy instytucji samorządowych.

EN

It is considered that the landscape dominants of the past centuries were the spires of the churches and the magnate residences, while for the period of industrialisation they were constituted by the factory shafts. After the downfall of the communism (1989) frequent opinions have been formulated that it is the Catholic Church and the banks that wish to mark their domination in space. Yet, these two tend rather to fill the space, by erecting numerous objects, expressing their presence, and less often they tend towards construction of monumental buildings – the actual dominants (even though there exist such structures, like the Shrine of Divine Providence in Warsaw, or the monument of Christ the King in Świebodzin). Yet, in fact, the landscape started to be actually dominated by numerous wind power stations, as well as telecommunication and broadcasting towers. The latter structures might be considered to constitute the symbols of the power of the media and of decentralised power over information in Poland. Another expression of the decentralisation is constituted, as well, by the – frequently monumental – buildings of the territorial self-governmental institutions.

3

Hierarchia regionów krajobrazów kulturowych poziomy 3-10. Państwa krajobrazowe i regiony krajobrazowe niższych szczebli

Plit F., Plit J.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2016

|

nr 31

9--24

PL

W artykule scharakteryzowano szczeble 3-10 regionalizacji krajobrazów kulturowych począwszy od państw, aż do jednostek najniższego rzędu – obszarów relatywnie jednolitych i o jednorodnym sposobie użytkowania. Szczeblami tymi są: państwa, dzielnice, prowincje, krainy, ziemie, okolice, miejsca, płaty. Zwrócono m.in. uwagę na rolę trwałych organizmów państwowych w kształtowaniu krajobrazów kulturowych, oraz na fakt, że odmienna przeszłość historyczna i różne sposoby organizacji społeczeństw powodują, że nie wszędzie występują te same szczeble regionalizacji krajobrazów kulturowych. Przedstawiona propozycja wydaje się dobrze odpowiadać warunkom polskim. Zwrócono uwagę na dynamikę podziałów regionalnych (np. dyskusyjne zagadnienie, czy obecnie w Polsce są dzielnice krajobrazowe).

EN

The levels of regionalisation of cultural landscapes are characterised, starting with entire countries, down to the units of the lowest rank – the relatively homogeneous and possibly uniformly used areas. The respective levels are constituted by: countries, divisions, provinces, lands, districts, neighbourhoods, places, patches. Attention is paid, in particular, to the role of the permanent state organisms in the shaping of cultural landscapes, and to the fact that different historical pasts and various patterns of social organisation make the hierarchies of regionalisation of cultural landscapes differ from location to location. The proposal forwarded appears to match the best Polish conditions. The dynamics of regional divisions is also considered, like, e.g., the currently debated issue whether there do exist nowadays in Poland the definite levels of cultural landscape regionalisation.

4

Hierarchiczna regionalizacja krajobrazów kulturowych założenia wstępne. Poziomy 1 i 2: Cywilizacje i domeny kulturowe

Plit F., Plit J.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2015

|

nr 30

19--34

PL

Badania krajobrazów kulturowych stopniowo wyodrębniają się jako osobna dyscyplina naukowa. Istotne metodologiczne znaczenie w ich badaniu mają typologia i regionalizacja. W artykule omówiono założenia wyjściowe regionalizacji: przyjęto definicję (w nurcie realnego badania krajobrazów), podkreślono, że regionalizacja krajobrazów kulturowych nie jest identyczna ani z regionalizacja kultur, ani też z innymi regionalizacjami krajobrazowymi. Wyróżniono najwyższe szczeble podziału regionalnego: ekumenę i subekumenę (obszary, gdzie krajobrazu kulturowe w ogóle występują), cywilizacje (chrześcijańską, islamską, buddyjską, hinduistyczną, żydowską i afrykańską; uzasadniono przyjęcie kryterium religii) oraz subcywilizcje (np. w obrębie chrześcijańskiej zachodnią – Europa Zachodnia i Ameryka Północna, bizantyjską, latynoamerykańską, australijską).

EN

The study of cultural regions has been gradually gaining separate identity as a scientific discipline in itself. Essential methodological significance in this study is associated with regionalisation. The initial prerequisites for regionalisation are presented: the respective definition is adopted (in the vein of the real study of landscapes), and it is emphasised that regionalisation of cultural landscapes is not identical neither with the regionalisation of cultures, nor with other landscape regionalisations. The highest levels of the regional division have been distinguished: the ecumene and the subecumene (the areas, where the cultural landscapes exist at all), the civilisations (Christian, Islamic, Buddhist, Hindu, Jewish, and African – with explicit justification for the adoption of the religious criterion), and the sub-civilisations (for instance – within the realm of Christian civilisation – the Western one, encompassing Western Europe and North America, the Byzantine, the Latin American, and the Australian).

5

Podlasie – the landscape of cultural borderland, and not of the boundary

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2014

|

nr 23

165--176

EN

A scholars distinguish European (Western) and the Byzantine (Orthodox) civilisations, endowing this division with the highest taxonomic rank. The boundary between these civilisations runs across the region of Podlasie in Poland, magnified there by the parallel ethnic and language divisions. Yet, we deal within this area with numerous borrowings, and the borderland type of landscape has developed. This results from the regional history, but may also be a premise for stating that there are no really deep differences between the Western and the Eastern Orthodox civilisations. These differences are not bigger than those, for instance, between the Shiite and Sunni societies. Emphasising of the differences between the Western versus the Eastern Orthodox civilisations it is more correct to classify both into one, Christian civilisation, having the highest taxonomic rank, and to look for the commonalities of the cultural landscape within the framework of this civilisation.

PL

Religia stanowi ważny wyróżnik cywilizacji. Badacze wyróżniają cywilizację europejską (zachodnią) i bizantyjską (prawosławną), nadając podziałowi najwyższą rangę taksonomiczną. Granica między tymi cywilizacjami przebiega w Polsce przez Podlasie, wzmocniona tam podziałami etnicznymi i językowymi. Zróżnicowanie krajobrazów kulturowych odzwierciedla zróżnicowania kultur, zatem na Podlasiu należałoby oczekiwać ostrej granicy między typami krajobrazów. Jednak mamy tam do czynienia z licznymi zapożyczeniami, ukształtował się krajobraz pogranicza. Wynika to ze specyfiki historii regionu, ale też wskazuje, że między tymi dwiema cywilizacjami nie ma tak istotnych różnic. Nie są one większe niż np. między społecznościami szyitów i sunnitów w cywilizacji islamu. Eksponowanie różnic cywilizacja zachodnia versus prawosławna ma uwarunkowanie historyczne, poprawniej jest obie zaliczać do jednej, najwyższej rangi taksonomicznej cywilizacji chrześcijańskiej i w jej ramach szukać wspólnoty krajobrazu kulturowego.

6

Krajobraz w przestrzeni czy przestrzeń w krajobrazie

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2014

|

nr 24

19--26

PL

Terminy przestrzeń i krajobraz pojawiają się w wielu znaczeniach w języku potocznym, a także w wielu innych w poszczególnych dyscyplinach nauki. Rzutuje to na niejednoznaczność relacji między tymi terminami. W geografii krajobraz można traktować materialnie i analitycznie, jako zbiór elementów wypełniających (częściowo) przestrzeń fizyczną, można też mówić o przestrzeniach między poszczególnymi jego elementami. Gdy ujmujemy go syntetycznie, ale wciąż materialnie, wycinek przestrzeni fizycznej staje się częścią składową krajobrazu. W semiotycznym nurcie badań krajobrazy kulturowe mają wiele cech wspólnych z przestrzenią społeczną i jej światem znaczeń. Można też, w badaniach analitycznych różnych nurtów, zwłaszcza dla potrzeb klasyfikacji, traktować krajobraz, jako n-wymiarowe przestrzenie matematyczne. Wszystko to zmusza, w celu uniknięcia nieporozumień, do starannego definiowania obu terminów w pracach naukowych.

EN

Space, when conceived in a mathematical sense, may be treated as “that, in which objects are located”, and then, the materially treated landscape, as built up of objects, constitutes a category, which is subordinated to space. On the other hand, the everyday, narrow understanding of the notion of space, implying “that, which stretches between the objects”, subordinates it to the landscape. In the semiotic stream of the studies on landscape the differences between landscape and the social space become hard to grasp – landscape may be seen as a reflection (not necessarily material) of the social space. Besides, in the analytical studies, especially those aiming at classification, landscape can be treated as an n-dimensional mathematical space. The ambiguity of the terms used makes it necessary to define them very carefully in the scientific investigations.

7

Elementy sakralne w krajobrazie pogranicza czy w krajobrazach granicy?

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2013

|

nr 19

54--61

PL

Istotne znaczenie ma rozróżnienie krajobrazu kulturowego pogranicza od krajobrazu (poprawniej krajobrazów kulturowych) granicy. Krajobrazy granicy występują, gdy poszczególne kultury (cywilizacje) tworzą zamknięte systemy. Odpowiadają temu odrębne krajobrazy kulturowe, nawet jeśli ich granica stanowi wyjątkowo zawiłą linię. W przypadku sacrum taka sytuacja występuje, gdy dwie religie są względem siebie niechętne lub wrogie. Krajobrazy pogranicza powstają, gdy istnieją zapożyczania i adaptacja wzorców. Ponieważ relacje międzyludzkie zmieniają się, można obserwować tak powstawanie krajobrazów pogranicza, jak i ich zanik. Krajobrazy granicy występują m.in. na styku ziem chrześcijan i muzułmanów, krajobrazy pogranicza na styku ziem wyznawców prawosławia i katolicyzmu, m.in. obecnie na obszarze Podlasia, gdzie przenikanie wpływów dotyczy nie tylko architektury, ale i form religijności. Z drugiej strony, sąsiedztwo sprzyja podkreślaniu odrębności. Dlatego, paradoksalnie, krajobrazy pogranicza kulturowego kształtować się mogą z dala od granicy obszarów zamieszkanych przez wyznawców dwóch religii.

EN

We should distinguish between cultural borderland landscape and border landscape (or rather cultural border landscapes). We can speak of border landscapes when civilizations make up closed systems. They also develop different cultural landscapes. Their borders “on the ground” may be convoluted, but they will still form two distinct landscapes. The borderland landscapes evolve when people from one culture look at their “other” neighbours with attention and respect. Border landscapes can be found e.g. in areas inhabited by the Christian and Muslim, borderland landscapes – where regions inhabited by the followers of the Orthodox and Catholic faith converge. One such example is the historic region of Podlasie, where interpenetration of influences can be observed not only in architecture but also in various forms of religiousness. Since the relations between religious communities change over time, borderland landscape can both evolve and vanish. On the other hand, direct neighbourhood may encourage people to underline the cultural distinctiveness of their own group. Quite paradoxically, cultural borderland landscapes may emerge afar from the borders of the areas inhabited by followers of two different religions.