Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 17

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
EN
The aim of this work is to present a project of a network of wireless sensors for the monitoring of plantations in agriculture. The developed project can be used to automate the field irrigation process. The design of the field moisture control system was based on the WSN (Wireless Sensor Network) technology. A measuring element with necessary sensors was also designed for the project. The methodological part of the work includes the network design and the development of the concept of measuring device construction. The Advantech ADAM 2000Z series components were used for the wireless sensor network project.
XX
Celem niniejszej pracy jest prezentacja projektu sieci bezprzewodowych czujników dla potrzeb monitoringu plantacji w rolnictwie. Opracowany projekt może być wykorzystywany do automatyzacji procesu nawadniania pól. Projekt systemu kontroli stopnia uwilgotnienia pola został wykonany na podstawie technologii WSN (ang. Wireless Sensor Network). Na potrzeby projektu został również zaprojektowany element pomiarowy wraz z niezbędnymi czujnikami. Cześć metodyczna pracy obejmuje projekt sieci, oraz opracowanie koncepcji budowy urządzenia pomiarowego. Do projektu bezprzewodowej sieci czujników użyto komponentów firmy Advantech ADAM seria 2000Z.
EN
The aim of the work was to design and implement an application with using Augmented Reality technology for supporting dairy cattle monitoring. This article presents the developed application and conclusions concerning the usage of Augmented Reality generally in agriculture.
PL
Celem pracy było zaprojektowanie i zaimplementowanie aplikacji wykorzystującej technologię Rozszerzonej Rzeczywistości w działaniach wspierających monitoring bydła mlecznego. Artykuł przedstawia wytworzoną aplikację oraz wnioski dotyczące wykorzystania Rozszerzonej Rzeczywistość ogólnie w rolnictwie.
EN
The aim of the following work is to indicate factors which significantly affect the emergence of selected soybean varieties after application of natural herbal extracts based on - Levisticum officinale L., Ribes nigrum L., Matricaria chamomilla L., as wet seed treatments using two methods of treatment. The research material included seeds treated for 24 hours in macerats, decoctions and infusions made from the above herb species as well as untreated seeds, seeded together with preparations in point application. Untreated seeds were used as the control group. The experiment was being conducted for 16 days in a greenhouse facility belonging to the COBORU Experimental Station for Variety Testing in Karzniczka. The assessed parameter referred to the percentage of soybean seedlings emergence ability determined based on the number of emerged plants. Indication of the importance of factors in shaping soybean emergence and considering their rank was possible due to the sensitivity analysis of the generated neural network with the MLP architecture 4:4-13-5-1:1 with two hidden layers. All analyzed factors of the experiment significantly shaped the ability of soybean emergence, with the following order: cultivar, application method, herb species from which the extract was made, form of preparation.
PL
Celem pracy było wskazanie czynników istotnie wpływających na wschody wybranych odmian soi po zastosowaniu naturalnych ekstraktów wodnych na bazie ziół - Levisticum officinale L., Ribes nigrum L., Matricaria chamomilla L., jako zapraw nasiennych na mokro z wykorzystaniem dwóch sposobów zaprawiania. Materiał badawczy stanowiły nasiona zaprawiane przez dobę w maceratach, wywarach i naparach sporządzonych z powyższych gatunków ziół oraz nasiona niezaprawiane, wysiewane łącznie z aplikacją punktową preparatów. Za obiekt kontrolny przyjęto nasiona niezaprawiane. Eksperyment prowadzono przez 16 dni w obiekcie szklarniowych należącym do Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian COBORU w Karzniczce. Parametrem poddanym ocenie była procentowa zdolność wschodów siewek soi określana na podstawie liczby wzeszłych roślin. Wskazanie istotności czynników w kształtowaniu zdolności wschodów soi oraz uwzględnienie ich rangi było możliwe dzięki analizie wrażliwości wytworzonej sieci neuronowej o architekturze MLP 4:4-13-5-1:1 z dwoma ukrytymi warstwami. Wszystkie analizowane czynniki doświadczenia znacząco kształtowały zdolność wschodów soi, a ich waga miała następującą kolejność: odmiana, sposób aplikacji preparatu, gatunek zioła, z którego sporządzono ekstrakt, forma preparatu.
EN
The paper analyzes the possibilities of further and fuller use of geometric models of empirical systems, including agriculture, created at the level of AutoCAD. The analysis focuses primarily on opportunities for better mapping of existing links between graphic elements, unreadable or impossible to present at the level of digital technical documentation in the form of a graph structures offered by Neo4j. Information technologies, recognized and presented as necessary to achieve that objective were subsequently used to design and produce an application as a plug-in for AutoCAD. This application allows generating and management of created connections between geometric objects and their visualization both in the AutoCAD and available client software integrated with Neo4j platform.
PL
Przeanalizowano możliwości dalszego, pełniejszego wykorzystania modeli geometrycznych systemów empirycznych, w tym dotyczących rolnictwa, tworzonych na poziomie AutoCAD-a. Analiza dotyczyła w głównej mierze możliwości pełniejszego odwzorowania istniejących powiązań pomiędzy elementami graficznymi, nieczytelnymi bądź niemożliwymi do przedstawienia na poziomie cyfrowej dokumentacji technicznej w formie struktur grafowych oferowanych przez Neo4j. Rozpoznano i przedstawiono niezbędne do realizacji tego celu technologie informatyczne, które następnie wykorzystano do zaprojektowania i wytworzenia aplikacji w formie plug-in dla AutoCAD. Aplikacja ta pozwala na generowanie, a następnie na zarządzanie utworzonymi powiązaniami pomiędzy obiektami geometrycznymi oraz ich wizualizację zarówno po stronie AutoCAD-a, jak i dostępnego programu klienckiego zintegrowanego z platformą Neo4j.
5
Content available remote Visualisation of Relational Database Structure by Graph Database
EN
Most IT systems rely on dedicated databases, and most of these databases are relational. The advantages of such databases are well known and widely reported in literature. Unfortunately, attempts to identify the topology of links in the relational model produced by iterative development or administrative enhancements are often hampered by the large number of tables that make up the database and the lack of comprehensive technical documentation. Analysis of the model by someone other than its designer requires substantial effort. The aim of the presented work is therefore to develop an application for effective presentation of the database structure in the form of a directed graph. The main assumption was that a graph-oriented database environment would be used. This paper presents the RELATIONS-Graph application developed by the authors. This application automatically generates a directed graph which presents links between tables and attributes which constitute a relational database. The RELATIONS-Graph application can also scan the generated graph in order to discover links between selected tables and columns. This solution has been applied to SQL Server 2014 SP1 DBMS using the Microsoft .NET technology and the Neo4j graph database, also by .NET API. The RELATIONS-Graph application was developed in C#, an object-oriented programming language.
PL
Celem pracy było opracowanie bazy danych przestrzennych pozostałości fortyfikacji na polach uprawnych i jej zaimplementowanie z wykorzystaniem m.in. języka XML oraz technologii LINQ. Przyjęto, że w ramach pracy zinwentaryzowane i wykorzystane do przetestowania wytworzonej aplikacji zostaną pozostałości fortyfikacji Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (MRU). Opracowana baza danych wykorzystuje wektorowy model danych obejmujący część geometryczną i opisową obiektów (pozostałości fortyfikacji i działek). Aplikacja SyMaP umożliwia: przechowywanie danych o zinwentaryzowanych przeszkodach w bazie danych (w plikach XML), wyświetlanie przeszkód oraz działek rolniczych, na których występują w postaci wektorowej, wyświetlanie atrybutów przeszkód, wyszukiwanie przeszkód wg atrybutów, przeprowadzanie prostych analiz, dodawanie, modyfikowanie, usuwanie danych o działkach, przeszkodach, mapach podkładowych i in. oraz wczytywanie map innych rejonów. W wyniku działania aplikacji SyMaP otrzymuje się mapy i zestawienia opisowe prezentujące lokalizację oraz typ przeszkód na poszczególnych działkach. Aplikacja SyMaP została wytworzona w Visual Studnio 2008 korzystającym z .Net Framework 3.5. Jako język implementacji wykorzystano C#. Informacje tworzące bazy danych programu zostały zapisane w plikach XML. Zarządzanie plikami XML odbywa się przy pomocy technologii LINQ. Określone zostały wymagania funkcjonalne i niefunkcjonalne oraz przygotowane diagramy UML prezentujące statyczne i dynamiczne aspekty działania aplikacji. Aplikacja została przetestowana za pomocą danych zebranych w czasie inwentaryzacji pozostałości fortyfikacji pasa umocnień MRU. Wprowadzenie danych o pozostałościach MRU do opracowanej bazy danych oraz zarządzanie nimi w wytworzonej aplikacji SyMaP pozwala stwierdzić, że opracowany model bazy danych i jego implementacja spełniają przyjęte założenia.
EN
The objective of this project was to create the spatial database of the remains of fortifications on the landfarms and to implement it using, among others, the XML language and LINQ technology. The developed SyMaP application was tested with the data of the remains of fortifications of the Międzyrzecki Rejon Umocniony. The database uses a vector data model which contains geometry and attributes of defined objects (remains of fortifications and land parcels). SyMaP makes it possible to store the data about the fortification in the data base, to present the fortification, their attributes and farmlands in vector format, to search fortifications and farmlands according to the attributes, to make simple analysis, to add, modify and delete data about farmlands, fortifications, maps etc. and to download maps of other regions. As the result of SyMaP application, we obtain maps and texts which present location and type of fortifications on given farmlands. The SyMaP application was created in Visual Studio 2008 with Net Framework 3.5. Implementation was made in C#. The database information are stored in XML files, which are managed by using LINQ technology. For SyMaP application functional and non-functional requirements were defined as well as UML diagrams for static and dynamic aspects of its working. The application was tested with the data of the remains of fortifications of the Międzyrzecki Rejon Umocniony. Entering the data to the created data base and managing them with the SyMaP application allows to state that the proposed database model and its implementation meet the assumptions made.
PL
Wykonano analizę poprawności żywienia krów mlecznych pod względem energetycznym i białkowym. Materiał badawczy stanowiły wyniki użytkowości stada 250 krów za 6 miesięcy, od listopada 2010 r. do kwietnia 2011 r. Stado podzielono na 3 grupy technologiczno-żywieniowe na podstawie wydajności mlecznej krów. Zmian składu grup dokonywano raz w miesiącu. Grupa A, o najwyższej wydajności mleka, otrzymywała dawkę obliczoną na 38 kg mleka. Dawkę pokarmową dla grupy B zaplanowano na 28 kg, a dla grupy C - przed zasuszeniem na 19 kg mleka. Przeciętne wydajności grup w kolejnych miesiącach badań były dość stabilne. Różnice w wydajności mlecznej w obrębie grup były bardzo duże i przekraczały 20 kg. W grupie A u 34% krów zaobserwowano niedobór energii pobranej w paszy w stosunku do aktualnych potrzeb, natomiast w grupach B i C - nadmiar energii w pobranej paszy, odpowiednio u 62% i 75% krów. Niedobór białka w pobranej paszy wystąpił u 11% krów w grupie A, u 10% krów w grupie B i 24% w grupie C, a nadmiar odpowiednio - u 28, 19 i 22%.
EN
Correctness of feeding dairy cows was analysed in terms of sufficient energy and protein quantities supplied in the diet. As the source data for research, production results over 6 months (since November 2010 till April 2011) for the herd of 250 dairy cows were used. The herd was divided into 3 technological-nutrition groups of cows on the basis of milk yields. Once a month the structure of groups was corrected. The group A, of highest milk yielding cows, was fed with a diet provided for 38 kg milk production. Diet B was provided for group of cows yielding 28 kg milk, whereas for group C - the cows just before drying off - diet for 19 kg milk production. Average milk yields of particular groups in succeeding months of experiment were quite stable. However, the differences in milk yielding within particular groups were considerable and exceeded 20 kg. Shortage of energy in diets, in relation to the actual demands, was observed in 34% cows of group A; instead, in groups B and C the surplus of energy in diets fed - was noted in 62% and 75% cows. Protein deficiency in uptaken feed occurred in 11% cows of group A, in 10% cows of group B and in 24% cows of group C, while the excess in 28, 19 and 22% cows, respectively.
PL
Nowoczesne zarządzanie gospodarstwem rolniczym w głównej mierze bazuje lub będzie bazować na danych przestrzennych. Wykorzystanie do tego celu systemów GIS, które są między innym dostarczycielami tego typu danych, z perspektywy średnich i małych gospodarstw rolnych z uwagi na stopień trudności ich obsługi nie wydają się uzasadnionym rozwiązaniem. Alternatywę mogą stanowić prostsze aplikacje bazujące na technologiach informatycznych pozwalających na przetwarzanie danych przestrzennych. W niniejszym artykule, zaprezentowano oryginalny system informatyczny wspomagający zarządzanie danymi przestrzennymi na poziome realizacji usług rolniczych. Zbudowany on został na bazie technologii i narzędzi Microsoft. W publikacji zarysowano zarówno funkcjonalności powstałej aplikacji, jak i oceniono przydatność użytych technologii informatycznych.
EN
Modern management of agriculture is based chiefly, or it will be, on spatial data. Using GIS-systems for this purpose, which are, inter alia, providers of this kind of data, from medium and small agriculture farms' perspective are not a good solution since they are difficult to use. Simpler applications based on information technologies which can process spatial data may be an alternative. In this article, the authors present original IT system, which support management of spatial data at the level of agriculture services performance. The IT System was built at the base of technologies and tools provided by Microsoft. This publication outlines both functionality of the application and rates of the usefulness of the applied technologies.
PL
Każdy sposób kształcenia wymaga dostępu do materiałów dydaktycznych. Tradycyjne metody przekazywania i pozyskiwania wiedzy nie są już wystarczające. W opracowywaniu materiałów dydaktycznych oraz w procesie dydaktycznym rośnie rola zdjęć, obrazów, filmów, technologii multimedialnych. Celem pracy było wytworzenie aplikacji prezentującej w postaci multimedialnej rasy bydła mięsnego oraz zagadnienia z zakresu ich chowu i hodowli. Jednym z głównych założeń było przedstawienie dostępnego materiału merytorycznego w postaci innej niż tekst. W związku z tym opracowano zestaw symboli prezentujących charakterystykę ras oraz wytworzono aplikację, w której zostały one wykorzystane. Aplikacja i przyjęta zasada minimalizacji tekstu zostały wysoko ocenione przez grupę testujących ją studentów. Przedstawianie materiału merytorycznego za pomocą obrazów ułatwia człowiekowi jego zapamiętywanie, a ze względu na powszechną globalizację powinno zapewniać rozumienie niezależnie od używanego języka. Wytworzona aplikacja może zostać wykorzystana jako obiekt wiedzy w kursach e-learningowych, a jej opublikowanie w Internecie pozwoli zdobyć informacje o wartości tak przygotowanego materiału.
EN
The aim of this work was to develop a multimedia application which presents information on beef cattle. Traditional methods of passing and obtaining knowledge are not sufficient. The function of images, photos, films, multimedia technologies is becoming greater in preparation of didactic materials. The objective of the paper was to create an application in the multimedia form presenting beef cattle breeds and issues related to their breeding and farming. One if the main assumption was to present available substantive material in the form other than text. Therefore a set of symbols for characterizing beef cattle breeds was created. The developed application uses these symbols. Using symbols, pictures etc. in educational materials helps learning and makes the materials more comprehensible, no matter of the language used by pupils. This article presents the created set of symbols and the application called "Multimedia atlas of beef cattle".
10
Content available remote Metoda oceny podatności na zanieczyszczenia wód podziemnych pod gruntami ornymi
PL
Celem pracy było opracowanie rankingowej metody oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenia dla potrzeb gmin, zwłaszcza wiejskich, nie leżących w terenach górskich. Założono, że klasyfikacji podlegać będą grunty orne, na których prowadzona jest działalność rolnicza (coraz intensywniej sza) lub prowadzone są inwestycje pozarolnicze (przede wszystkim urbanizacja) stanowiące źródło potencjalnych zanieczyszczeń. Przyjęto ponadto założenie wykorzystania istniejących dostępnych danych, aby ograniczyć koszty związane z pozyskiwaniem danych. W związku z faktem, że najczęściej działania planistyczne i projektowe w gminie oparte są na mapach (KaŹ1nierczak-Kośka, Kośka, 2000) wykorzystano technologię systemów informacji przestrzennej (SIP) do realizacji pracy. W pracy wykorzystano następujące materiały kartograficzne: mapę glebowo-rolniczą w skali 1 :5000 i mapy topograficzne 1: 1 O 000, 1 :50 000 w układzie 1992 oraz wybrane warstwy z numerycznej hydrograficznej mapy Polski 1 :50 000. Materiały opisowe to przede wszystkim: Aneks do mapy glebowo-rolniczej w skali 1 :5000 dla wybranej gminy (Aneks, 1978), karty otworów dla wybranej gminy wypożyczone z firmy, która je przygotowywała. W odniesieniu do dostępności danych, istotne jest, że mapa glebowo-rolnicza 1 :5000 opracowana została przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach dla obszaru całego kraju i powinna być dostępna w każdej gminie. W ramach pracy mapy: glebowo-rolnicza i topograficzne zostały zwektoryzowane.
EN
The objective of this project was to create a ranking method for evaluation of ground water pollution potential such as LeGrand's nomogram, Holman 's procedure, Foster's GOD system or especially DRASTIC system. Protective possibilities of soil profile, depth of ground water, density of surface water network and slope of terrain were selected as diagnostic parameters. Each parameter obtained an index value from 1 - the worst protective possibilities to la - the best possibilities and a coefficient of importance for protection of underground water: soil and depth - 5 as having the biggest importance, density of surface water - 4 and slope of terrain - 3. The indexes for the depth of ground water, density of surface water and slope of terrain were assigned according to the range of their occurrence. The index for soil profile was computed in a special way defined in the project. The final classification was made for units of area delimited by variability of soil according to soil-agriculture map 1: 5. 000. The final value for each unit was computed as the sum of parameters' indexes multiplied by their coefficients of importance. The final values obtained were divided into 4 classes of ground water pollution risk and presented on the map for the selected commune: 1" - very high, 2nd - high, 3rd_ medium, 4th -low. It was proved that selected parameters allow to make classification of arable land according to its ground water pollution potential.
EN
Soils are one of the main environment elements and, at the same time, the grounds for making decisions in various areas. In this paper, examples of applying data from soil-agricultural map using geographic information systems were presented. The data source for digital map and data base was a paper soil-agricultural map 1:5 000 for Odolanów municipality in southern Wielkopolska region. The examples apply to soil protection and its economic and farm use. They present soil analysis only with data from soil-agricultural map in order to better know the soil conditions and also with data from other sources such as topographical and hydrographical map. Soil-agricultural maps 1:5 000 are an important source of data because they were prepared for the whole area of Poland.
PL
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie technik zdalnego nauczania (ang. e-learning) i ich wykorzystania w sektorze rolniczym. Omówiono systemy zarządzania e-learningiem pozwalające na tworzenie lekcji przez ekspertów nie znających zaawansowanych technologii informatycznych. Na przykładzie pakietu IMARK zaprezentowano budowę kursu, zwracając szczególną uwagę na sposób przygotowania i prezentacji treści lekcji.
EN
Paper discussed the electronic learning techniques and their applicability in agricultural studies and advisory. The systems of electronic learning management, enabling to prepare the lessons by experts of rather limited skills in advanced information technologies were described. On an example of IMARK (information management resource kit) the construction of learning course was presented with special attention paid to preparation and presentation procedure concerning the lessons’ essence.
PL
Celem pracy było sprawdzenie możliwości oprogramowania Open Source do zarządzania kursami zdalnego nauczania "Moodle". Przetestowano wybrane funkcje pakietu, przede wszystkim dotyczące zarządzania kursami oraz uczestnikami kursów. Postępowano zgodnie z dokumentacją pakietu opublikowaną na stronach www http://moodle.org jednocześnie sprawdzając prawdziwość użytych w niej stwierdzeń. Potwierdzono możliwość zastosowania pakietu w ramach praktycznie dowolnego projektu e-learningu, podkreślając intuicyjność jego obsługi, szeroką funkcjonalność i wysoki poziom zabezpieczeń.
EN
Aim of this work was checking the possibilities of Open Source software for e-learning management "Moodle". Software was testing by checking selected functions, especially these connected with courses and users management. The ability of using this packet for creating nearly every e-learning project was confirmed. The intuitive of using, large range of functionality and high level of security was emphasized.
PL
Celem pracy było opracowanie, według podstawowych możliwości i funkcji analitycznych technologii systemów informacji przestrzennej (SIP), przykładowej analizy przestrzennej, której wynik może stanowić podstawę do podejmowania decyzji ułatwiających zarządzanie wodami podziemnymi na terenie gminy oraz przedstawienie przebiegu tej analizy za pomocą języka UML (Unified Modelling Language). Wykazano, że podstawowe możliwości SIP są wystarczające do wykonywania tego typu analiz. Nie ma konieczności wykorzystywania specjalistycznych systemów wspomagania decyzji. Ponadto stwierdzono, że na diagramie czynności UML można jednoznacznie przedstawić kroki wykonywanej analizy dotyczącej przetwarzania informacji przestrzennych.
EN
Considering the characteristics and analytical functions of the spatial information system (SIS) technology an attempt was made to elaborate an exemplary spatial analysis, the results of which could be an useful base to making decisions concerning underground water management on district area as well as to presenting the course of analysis by using the unified modeling language (UML). It was stated that the basis SIS possibilities are sufficient to perform the analyses of this kind, without a necessity of using specialistic system aiding decision making. Moreover, it was found that the steps of analysis being carried out to process the spatial information, may be univocally presented on the diagram of UML activities.
EN
In order to create high-quality software, software engineering recommends drawing up models of reality in accordance with the object-oriented modelling and using Unified Modeling Language (UML) for recording these models. Object-oriented modelling and UML are established as basis for geographic information systems (GIS) modelling. Selected aspects of GIS modelling for evaluation of groundwater susceptibility to impurities were presented in this paper. Examples of case diagrams and an activity diagram show the behaviour of the system being created from different architectural views and confirm that by using UML diagrams the system.s abilities may be presented in an easy and unambiguous way . Moreover, models prepared in this way may be used in building similar projects by every water or environment management organization, what is consistent with assumptions of objectoriented modelling.
EN
In this article the concept of design patterns and their using were discussed. Special usefulness of patterns in order to improve integration and possibilities of reusing GIS projects and models and to improve quality of software were stressed. Example of analysis pattern, which can be redused in different geospatial application, was presented. The lack of commonly using patterns by designers and the need of defining unambiguous structure patterns catalogue were stated.
PL
W związku z rosnącym znaczeniem wód podziemnych i jednocześnie rosnącym ich zagrożeniem zanieczyszczeniami pochodzącymi z obszarów wiejskich w Instytucie Inżynierii Rolniczej AR w Poznaniu podjęliśmy prace mające na celu opracowanie systemu informacji przestrzennej na potrzeby zarządzania wodami podziemnymi na obszarach wiejskich. W niniejszym artykule zaprezentowano koncepcję opracowania takiego systemu. Wskazano istniejące algorytmy oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenia i możliwości ich rozbudowy. Przedstawiono główne problemy związane z opracowaniem systemu, przede wszystkim z pozyskaniem i integracją danych. Omówiono korzyści wynikające z zastosowania rastrowego modelu danych. Zasygnalizowano brak zintegrowanych systemów informacji przestrzennej wspomagających szeroko rozumiane zarządzanie wodami z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego.
EN
In connection with the growing importance of groundwater and, simultaneously, increasing danger of their pollution, especially by impurities from rural areas we decided at the Institute of Agriculture Engineering of Agriculture University in Poznań to draw up the geographical information system supporting groundwater management in rural areas. In this paper, the concept of this system is presented. Existing algorithms for evaluation of the susceptibility of groundwater to the impurities and the possibilities to extend these algorithms were pointed out. The main problems connected with drawing up of the system, in particular with data acquisition and integration were presented. The advantages of using raster data model were described. Lack of integrated geographical information systems supporting broadly understood water management taking into account environment protection were also dealt with in the paper.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.