Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dyskusja o państwowej służbie geologicznej : trochę historii

Narkiewicz M.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 11

678--679

EN

During the period of intellectualferment in 1980-1981 the "Solidarity” Commitee at the Geological Institute elaborated and proposed main guidelines for a reorganization of the Polish Geological Survey. The project, following wide discussion in the Polish geological community, was designed according to standards implemented in leading Western countries. The proposal assumed that the survey should maintain a high scientific level and ought to be independentfrom any direct political influence or pressure ofeconomic lobbies. While organization details proposed in the "Solidarity” project may be disputable, its general premises remain up to date.

2

Basement structure of the Paleozoic Platform in Poland

Narkiewicz M., Petecki Z.

Geological Quarterly

|

2017

|

Vol. 61, No. 2

502--520

EN

The Paleozoic Platform comprises the southwestern half of the Polish territory, separated from the Precambrian East European Platform (EEP) by a NW–SE trending subvertical lithospheric-scale discontinuity – the Teisseyre-Tornquist Zone. In the present study, the Paleozoic Platform basement is subdivided based on geological and geophysical evidence acquired during the last decades, including deep seismic refraction and reflection results, as well as gravity, magnetic and magnetotelluric data. The units adjacent to the EEP, the Mid-Polish Domain (comprising the Łysogóry Block) and the Pomeranian Block, are characterized by a thinned three-layer EEP-type crystalline crust (age 1.7–3.7 Gy). Their oldest platform cover is probably composed of thick Ediacaran syn-rift sedimentary and volcanic rocks. Their western extension in the contiguous German and Baltic area can be traced as far as the East Elbian Massif and Thor Suture based mainly on magnetic anomaly patterns. The Upper Silesian and Małopolska blocks located in SE Poland are characterized by Cadomian (660–600 My) basement overlain by the thick deformed Ediacaran foredeep deposits. Whereas the units with the EEP-type basement are interpreted as proximal terranes displaced along the EEP margin during the late Early Paleozoic, the blocks with a Cadomian basement are conceived as exotic terranes of a possible Gondwanan provenance. All these terranes were accreted ultimately during the final, latest Silurian stages of the Caledonian deformation although the exact scenario of the amalgamation remains hypothetical. The Sudetic Domain in SW Poland is a collage of different crustal units juxtaposed ultimately in the Pennsylvanian (ca. 310 Ma) during the final episodes of the Variscan Orogeny. Their northern boundary corresponds to the Rheic Suture traceable in magnetic and gravity anomalies pattern along the northern margin of the Wolsztyn–Leszno High, and continuing westwards along the Mid-German Crystalline High. The arcuate trace of the suture in the NE is dextrally displaced along the Odra Fault, and continues southwards where it is mapped as the Moravian–Silesian Suture.

3

Regionalizacja tektoniczna Polski : uwagi krytyczne i polemiczne

Narkiewicz M.

Przegląd Geologiczny

|

2012

|

Vol. 60, nr 9

485--489

4

Geologia Gór Świętokrzyskich oczami Rodericka Murchisona - wizyta w czerwcu 1843 roku i jej echa

Narkiewicz M., Krzywiec P., Diemer J.

Przegląd Geologiczny

|

2012

|

Vol. 60, nr 4

220-225

EN

In June of 1843 Roderick Murchison visited Poland to overview local geology in order to fill the gap between the results of his Russian campaign (1840-1841) and the familiar geology of Western Europe. Recent examination of Murchison's hand-written "Journal" and field notebooks in the archive of the Geological Society of London allows a detailed reconstruction of his visit in the Polish territories. During the five-days "charge" across the Holy Cross Mountains the famous British geologist, accompanied by the outstanding Polish colleague Ludwik Zejszner, had collected plenty of observations that were later partly quoted in Murchison's monumental treatise about the geology of Russia (1845). Among the most important new findings is the identification of the Devonian sediments earlier included by Jerzy Bogumił Pusch (1833–1836) in the Formation of Übergangs Kalkstein und Breccie (Transitional Limestone and Breccia). Murchison’s visit and its results are echoed in later papers by domestic scientists, particularly those by Zejszner. The latter was the first Polish student of the Holy Cross Mountains geology who extensively introduced chronostratigraphic units established by Murchison, including the Silurian and Devonian in particular.

5

Rozwój sedymentacji dewońskiej w basenie łysogórsko-radomskim i lubelskim

Narkiewicz M., Narkiewicz K., Turnau E.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

T.196

289--318

PL

Basen łysogórsko-radomski (BŁR) ograniczony był od południa synsedymentacyjnym uskokiem świętokrzyskim o głębokich założeniach skorupowych. Od NE graniczył z basenem lubelskim (BL) wzdłuż wąskiej strefy czytelnej w środkowodewońskim rozkładzie sedymentacji. Jej głębsze założenia stanowił prawdopodobnie uskok podłoża w osiowej części elewacji radomsko-kraśnickiej, wpływający na sedymentację przynajmniej od emsu późnego. BL łączył się od SE z basenem lwowskim, który od wschodu był ograniczony przez lądowy masyw w rejonie tarczy ukraińskiej. Wczesnodewoński etap rozwoju basenów (lochkow–środkowy ems) został zapoczątkowany w sylurze późnym osadami otwartego szelfu, które w lochkowie środkowym i późnym przeszły w osady perylitoralne, przykryte (częściowo niezgodnie ?) grubą serią aluwialną. W etapie środkowodewońskim (późny ems-wczesny fran) szybkie tempo sedymentacji facji węglanowo-terygenicznych otwartego zbiornika BŁR było uwarunkowane przez pogrążanie się bloków podłoża. Natomiast w warunkach stabilnego podłoża BL niewielką przestrzeń akomodacji dla osadów płytkiego szelfu i platformy węglanowej kształtowały głównie transgresje eustatyczne. W etapie środkowo–późnofrańskim, na tę ostatnią tendencję nałożył się puls subsydencji związany z początkiem ryftowania w rowie Prypeci. Etap fameński zaznaczył się powstaniem depocentrum w centralnym segmencie BL i akumulacją niemal 2 km węglanowo-ilastych osadów głębokiego basenu szelfowego i otwartego szelfu, przechodzących ku górze w progradujące ku SW systemy przybrzeżnomorskie i lądowe. Depocentrum utworzyło się w układzie pull-apart między strefą Kocka a uskokiem Ursynowa–Kazimierza, równocześnie z główną fazą ryftowania basenu Prypeci.

EN

Łysogóry-Radom Basin (ŁRB) is bounded in the south by the deeply-rooted Holy Cross Fault. To NE it passes into the Lublin Basin (LB) along a narrow zone clearly reflected in the Middle Devonian depositional pattern. It was probably related to a basement fault along the axial part of the Radom–Kraśnik Elevation affecting deposition at least since the late Emsian onwards. BL continued to the Lviv Basin in SE, which was bordered from the east by the continental Ukrainian Massif. The Early Devonian stage of the basins development started in the latest Silurian with an open-shelf sedimentation passing in the middle to late Lochkovian into marginal marine clastics. This is (partly unconformably) overlain by a thick alluvial complex. Between late Emsian and early Frasnian rapid sedimentation of carbonate-terrigenous open marine facies in the ŁRB was controlled by basement blocks subsidence. On the other hand, under stable cratonic conditions of the BL much smaller accomodation space was generated mainly by eustatic transgressions allowing a mostly shallow-shelf and carbonate platform development. In the Middle Frasnian this pattern was overprinted by a subsidence pulse related to the initial Pripyat Graben rifting. The Famennian stage was marked by a depocentre development in the central LB segment, and an accumulation of nearly 2 km of sediments, starting with carbonate-shaly deposits of a shelf basin and open shelf, passing upwards into marginal-marine and continental systems prograding SW-wards. The depocentre formed in a pull-apartregime between the Kock and Ursynów–Kazimierz faults, parallel with the main phase of the Pripyat Graben rifting.

6

Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu basenu lubelskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

T.196

53--146

PL

W wyniku analizy 19 kluczowych profili wiertniczych, wspartej reinterpretacją materiałów publikowanych, zmodyfikowano i uzupełniono dotychczasowy formalny podział litostratygraficzny dewonu środkowego i górnego, obejmując nim cały basen lubelski. Wydzielono 6 nowych oraz zrewidowano 6 wcześniej wydzielonych formacji i ogniw. Jednostki litostratygraficzne przypisano do systemów depozycyjnych: od aluwialnego, przybrzeżnych systemów morsko-lądowych, przez platformę węglanową, płytki szelf, lagunę ewaporacyjną, po głębszy szelf i basen szelfowy. Wyróżniono 11 cykli transgresywno-regresywnych odpowiadających rangą sekwencjom trzeciego rzędu. Architektura depozycyjna odzwierciedla cztery etapy rozwoju basenu. Etap wczesnodewoński odpowiada jednemu megacyklowi T-R, złożonemu niemal wyłącznie z osadów terygenicznych, od ilasto-mulistych otwartomorskich po aluwialne systemy warunkowane tektoniczną ruchliwością bloków podłoża. Na etap środkowodewoński–wczesnofrański składa się 7 niegrubych cykli T-R rejestrujących znaczną zmienność w sukcesji środowisk depozycyjnych. Płytsze środowiska występują w SE i NE części basenu, erozja przeważa w części NW. Z etapem środkowo–późnofrańskim (3 cykle T-R) wiąże się wzrost tempa sedymentacji uwarunkowany przez puls subsydencji tektonicznej, przewaga węglanowych systemów otwartomorskich i największy zasięg zbiornika. Etap fameński, odpowiadający pojedynczemu cyklowi T-R, charakteryzuje się największymi miąższościami osadów i najsilniejszymi gradientami facjalnymi. Zaznaczył się wówczas rozwój wyraźnego depocentrum, a następnie aktywizacja tektoniczna wzdłuż obrzeżenia NE. Basen dewoński dzieli się na segmenty poprzeczne: komarowski (SE), lubelski (centralny) i stężycki (NW). Pierwszy charakteryzuje się rozwojem systemów proksymalnych, w tym lądowych, ale przy znacznej subsydencji. Drugi reprezentuje maksymalną subsydencję i najbardziej głębokowodne facje, natomiast trzeci – wyklinowanie osadów i/lub facje płytkomorskie w strefie obrzeża basenu, zwłaszcza w środkowym dewonie i franie.

EN

Previous lithostratigraphic sudivision of the Middle and Upper Devonian has been supplemented, modified and extended over the entire Lublin Basin in SE Poland as a result of investigations of 19 key borehole sections and reinterpretation of published data. Six new members have been defined, whereas six other units of a formation or member rank have been revised. The lithostratigraphic units have been ascribed to depositional systems ranging from alluvial and marginal marine to a carbonate platform, shallow restricted shelf, evaporative lagoon, to open-marine carbonate-shaly shelf and deeper shaly-carbonate shelf basin. The systems have been attributed to 11 transgressive-regressive (T-R) cycles corresponding to3rd order depositional sequences. The depositional architecture reflects four stages of a basin development. The Early Devonian stage corresponds to a single T-R megacycle, comprising terrigeneous sediments from open marine shaly basin to alluvial systems con-trolled partly by synsedimentary block movements. The Middle Devonian to Early Frasnian stage comprises 7 T-R cycles with a total thickness <400 m and displaying considerable depositional facies variability. Generally, shallower-water environments extended in SE and NE parts of the basin, whereas erosion prevailed in its NW segment. The Middle–Late Frasnian stage (3 T-R cycles) is characterized by initially increased depositional rates connected with a pulse of tectonic subsidence, predominance of open-marine carbonate systems, and a maximum basin extent. The Famennian developmental stage, corresponding to a single T-R cycle, is exceptional due to a maximum sediment-thickness and strong lateral facies and thickness gradients related to a distinct depocentre development, followed by increased activity of a tectonic zone in NE. The Devonian basin can be divided into three transversal segments: Komarów (SE), Lublin (central), and Stężyca (NW). The first one is characterized by a largest proportion of shallow-marine and alluvial facies, and a considerable total subsidence. The central segment represents a maximum subsidence and deepest marine facies, whereas the NW one –reductions of sediment-thickness and/or shallower-water facies near the basin margin, particularly in the Middle Devonian and Frasnian.

7

Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu środkowego i franu basenu łysogórsko-radomskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

T.196

7--52

PL

Analiza profili otworów Ostałów 1, Szwejki IG 3, Lisów 1, Bąkowa IG 1 i Niesiołowice IG 1 pozwoliła na opracowanie szkieletu litostratygraficznego górnej części sukcesji dewońskiej na obszarze radomskim basenu łysogórsko-radomskiego, obejmującej górny ems do najniższego franu. Analiza sedymentologiczna profili dała podstawę do wyróżnienia zdarzeń i systemów depozycyjnych zdominowanych przez węglanowo-terygeniczne facje otwartego zbiornika. Rozwój sedymentacji został zrekonstruowany na podstawie korelacji lito- i biostratygraficznej oraz zdarzeniowej. Maksymalną miąższość około 1500 m badane osady osiągają w rejonie Ostałowa i Bąkowej. Szybka akumulacja osadów, częściowo nieregularne następstwo zdarzeń i szczegóły architektury depozycyjnej przemawiają za znaczną rolą synsedymentacyjnych ruchów blokowych podłoża. Ich znaczenie zmalało u schyłku żywetu i we wczesnym franie, kiedy przewagę w basenie uzyskał system platformy węglanowej. Porównanie badanych osadów obszaru radomskiego z równowiekową sukcesją regionu łysogórskiego ujawnia szereg analogii w rozwoju subsydencji i sedymentacji, które uzasadniają łączenie obu obszarów w jeden basen łysogórsko-radomski. Północna, radomska strefa basenu, sąsiadująca od SW z basenem lubelskim, charakteryzuje się w porównaniu z regionem łysogórskim silniejszym dopływem osadów klastycznych, a także okresowym rozwojem platform węglanowych i węglanowo-terygenicznych. Wynika to z bardziej proksymalnego usytuowania względem obszarów lądowych na wschodzie i północy.

EN

Present study is focused on thick Devonian successions in the Ostałów 1, Szwejki IG 3, Lisów 1, Bąkowa IG 1 and Niesiołowice IG 1 boreholes. It allowed to establish lithostratigraphic framework of the upper Emsian to lowermost Frasnian of the NE part of the Łysogóry-Radom Basin. Based on sedimentological analysis of the sections it was possible to define depositional events and systems, the latter dominated by carbonate-terrigeneous sediments of an open-marine shelf. Depositional development was reconstructed basing on a litho-, bio- and event correlation. The Middle Devonian sediments attain maximum thickness of ca. 1500 meters in the area of Ostałów and Bąkowa. Rapid sediment accumulation, partly irregular pattern of depositional events and certain details of the basinal architecture confirm a considerable influence of synsedimentary basement-block movements. Their significance decreased by the end of the Givetian and in the early Frasnian, when carbonate plat-form system prevailed in the basin. Comparison of the investigated sediments with the coeval deposits from the Łysogóry Region(northern Holy Cross Mts.) reveals number of analogies in subsidence and depositional development. These similarities support in-clusion of both the areas into a single Łysogóry-Radom Basin. Thenorthern, Radom part is neighboured from NE by the Lublin Basin. Itis characterised, unlike the Łysogóry part, by a stronger terrigeneous input as well as temporary development of carbonate and carbonate-terrigeneous platforms. This is due to more proximal position relative to a continental area in the east and north.

8

Geologiczna regionalizacja Polski - zasady ogólne i schemat podziału w planie podkenozoicznym i podpermskim

Narkiewicz M., Dadlez R.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 5

391-391

EN

The regional subdivisions of major structural complexes distinguished in the Polish territory have been systematically corrected and updated parallel with accumulation of new geological and geophysical data. Regional units are established not only basing on their tectonic characteristics but also on other criteria including sedimentary and subsidence development, magmatism, metamorphism and crustal structure. In future, new units should be defined and older ones redefined in a possibly objective, descriptive way. However, the interpretative approach is unavoidable particularly when older, largely concealed structural complexes are concerned. Therefore, the establishment of formal criteria and "official"regional subdivisions analogous to formal stratigraphic units, seems inappropriate. Proposed schemes or modifications of previous subdivisions will serve as consistent and clear regional reference framework in geological and geophysical studies if they will meet few basic methodological and terminological requirements. Among the most important prerequisites is a clear definition of boundaries of particular units against most recent solid geological maps in a scale of 1:1 000 000 or larger. In accordance with the outlined guidelines the authors' version of the regional framework of Polish sub-Cenozoic and sub-Permian (Variscan) geological units is presented. The subdivisions are based on the modified scheme published by Dadlez (1998) and that by Narkiewicz (2007), respectively. We did not attempt to present a pre-Variscan (Caledonian) regional framework, except for the stable area of the East European Platform devoid of the Devonian-Carboniferous cover. Given the present state of research, such subdivision would be very speculative, reflecting only one of several possible interpretative variants of the Polish Lowlands deep structure.

9

The mid-Frasnian subsidence pulse in the Lublin Basin (SE Poland) : sedimentary record, conodont biostratigraphy and regional significance

Narkiewicz K., Narkiewicz M.

Acta Geologica Polonica

|

2008

|

Vol. 58, no. 3

287-301

EN

Most of the thickness of Frasnian sediments in the central segment of the Lublin Basin, i.e. up to 300 metres, is represented by a single transgressive-regressive Cycle VIa, developed in the carbonate-sulphate platform facies. The age of the transgressive part falls into the interval between the upper part of theUpper hassi Zone and the jamieae Zone, whereas the upper boundary runs between the upper part of the Lower rhenana Zone and the lower part of the Upper rhenana Zone. Basin architecture and conodont biostratigraphic data confirm the tectonic nature of the cycle, which represents a short-termincrease in Frasnian subsidence and depositional rates. Based on the conodont data, it is plausible that the onset of the tectonic subsidence in the Lublin Basin and the incipient Pripyat Graben rifting correspond closely in age. They can thus be attributed to the common tectonic mechanism of regional extension in the south-west part of the East European Platform. The lack of any Late Devonian magmatic activity in the Lublin Basin and the synchronous development of this basin with the Pripyat Graben favour the idea that intraplate stresses were the primary factors controlling subsidence in both depocentres during the mid Frasnian to Famennian. The hypothetical mantle plume could have merely amplified the effects of crustal extension in the Pripyat Graben, thus facilitating a typical rift development.

10

Wpływ diagenezy i tektoniki na rozwój właściwości zbiornikowych dolomitów frańskich w centralnej części rowu lubelskiego

Narkiewicz M., Jarosiński M., Krzywiec P.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 1

61-61

EN

Petrological studies of core samples, integrated with mesostructural analysis of cores, and coupled with results of seismic data interpretation allowed to interpret evolving reservoir properties of dolostones of the Frasnian Werbkowice Mb. These crystalline and partly vuggy rocks form main reservoir horizons of the Ciecierzyn and Mełgiew A gas fields in the central Lublin Graben. The optimum reservoir properties were attained following the main phase of regional dolomitization and accompanying CaCO3 dissolution. These processes occurred after renewed subsidence in Viséan and before main phase of the Variscan inversion in late Westphalian. In Late Silesian, after the onset of hydrocarbon generation, porosity was partly filled by a dolomite cement. The most important agent of porosity destruction, however, was a precipitation of anhydrite cement preceding main phase of compressional deformations. The latter led to a localized development of open fracture systems which, however, were soon filled with various cements related to dissolution-reprecipitation processes. After compressional event, the stress regime evolved towards strike-slip and extensional, which created fractures allowing migration of hydrocarbons to newly formed structural traps. Several observed structures indicate negligible post- inversion deformations, thus facilitating preservation of earlier formed hydrocarbon accumulations. However, successive stages of secondary migration could have occurred during indefinite time under strike-slip and extensional regime recorded as a distinct set of mesostructures.

11

On the road to Philadelphia, the joy of being in dexed, and publication cloning: reflections of a past Editor-in-Chief

Narkiewicz M.

Geological Quarterly

|

2007

|

Vol. 51, No 4

477-480

EN

The Geological Quarterly has come a long way since the first is sue was published in 1957 under the Polish title Kwartalnik Geologiczny. From a local bulletin publishing studies of the Pol ish Geological Institute it has became an international journal, in dexed since 2003 by the Institute for Scientific Informa tion. The impact factor for 2006 was 0.846, a considerable increase (IF2005 - 0.325) representing upgrading in the "Geology" category to 22nd position among 36 journals ranked. Despite the growing significance of regional geoscientific journals, the Geological Quarterly will face new challenges in coming years due to competition from other periodicals, including those from Central and Eastern Europe. The global tendency of limiting the paper is sues of journals in favour of electronic versions will enforce changes inediting and distribution. Better rankings of the journal lead to a growing submission rate, associated with increased risk of dealing with manuscripts including duplicated material.

12

Development and inversion of Devonian and Carboniferous basins in the eastern part of the Variscan foreland (Poland)

Narkiewicz M.

Geological Quarterly

|

2007

|

Vol. 51, No 3

231-256

EN

The Polish part of the Central European Variscan foreland includes several regional units that differ in crustal structure and are characteried by distinct Devonian to Carboniferous subsidence and depositional histories. These units responded differently to palaeostress changes along the south ernmargin of the Old Red Continent. During the Devonian to Namurian A, areas located to the south-west of the Teisseyre-Tornquist Zone (TTZ), including the Upper Silesian Coal Basin, Małopolska and Łysogóry-Radom blocks, were influ nced by stress fields similar to those in the west ward adjacent Rheno-Hercynian Zone, whilst the Lublin Basin, located to the north-east of the TTZ, shows a similar development to the Pripyat-Dniepr-Donets rift system. After the Namurian A, the entire southern Pol ish foreland started to respond in a more consistent way to the build-up of synorogenic compressional stresses, implying a more uniform development of the stress field. During the Namurian B to early Westphalian D, the Polish foreland was dominated by north-directed compressional stresses emanating from the Southeastern Variscan Belt. During the late Westphalian and early Stephanian, the entire foreland under went compressional deformation and concomitant basin in version under the influence of stresses propagating from the Moravian-Silesian Foldand-Thrust Belt. In the Polish foreland, the development of Devonian-Carbon if erous basins, as well as the architecture of Variscan structures, clearly reflect the reactivation of preexisting crustal discontinuities, including specifically the TTZ, but also other major geophysically defined crustal bound aries. In general, thick-skinned tectonics controlled by the inherited structural grain of the basement prevailed, whereas structural decoup ling, resulting in the development of minor thrusts and reverse faulting, was of local significance only. The distinct structural-depositional development of the Pomerania region reflects its distal location with respect to the evolving orogen. Orogenic compression influenced this area only indirectly, with the TTZ acting as a guide for the transmission of transtensional and transpressional stresses.

13

Regionalne uwarunkowania rozwoju i inwersji basenu lubelskiego w dewonie i karbonie

Narkiewicz M., Jarosiński M., Krzywiec P., Waksmundzka M. I.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 422

19-33

PL

Nowe dane geologiczne i geofizyczne o dewońsko-karbońskim basenie lubelskim pozwalają na modyfikację jego ram tektonicznych, a także próbę rekonstrukcji rozwoju i inwersji w kontekście szerszych tektonicznych uwarunkowań przedpola waryscyjskiego w Europie środkowej i wschodniej. Rozwój basenu lubelskiego był uwarunkowany od dewonu środkowego, a zwłaszcza od środkowego franu, systemem dyslokacji podłużnych o kierunku w przybliżeniu NW-SE. Główną rolę odgrywał wśród nich uskok Nowe Miasto-Radom, odpowiadający granicy basenu z blokiem łysogórsko-radomskim. Był on uwarunkowany istnieniem walnej nieciągłości skorupowej - strefy Teisseyre'a-Tornquista (TTZ). Do wczesnego namuru A przeważał reżim ekstensyjny ściśle związany z ewolucją platformy wschodnioeuropejskiej, a w szczególności systemu ryftowego Prypeć-Dniepr-Doniec. Po namurze A rów lubelski ulegał subsydencji związanej prawdopodobnie z ruchami przesuwczymi wzdłuż TTZ, a jego ewolucja tektoniczna była zsynchronizowana z rozwojem pozostałej części przedpola waryscyjskiego w południowej i centralnej Polsce. U schyłku westfalu rów lubelski uległ wraz z cały przedpolem waryscyjskim inwersji tektonicznej w reżimie uskoków nasuwczych. Oś kompresji rotowała prawoskrętnie od kierunku NNE-SSW do ENE-WSW.

EN

New geological and geophysical data on the Devonian-Carboniferous Lublin Basin allow reinterpretation of its regional structural framework. They also provide a basis for the reconstruction of the basin development and inversion against broader tectonic context of the Variscan foreland in the Western and Central Europe. Beginning from the Middle Devonian, and particularly since the mid-Frasnian, the Lublin Basin development had been controlled by a system of longitudinal dislocations striking approximately NW-SE. The most important was the Nowe Miasto-Radom Fault Zone corresponding to the SW basin boundary with the Łysogóry-Radom Block. It was controlled by the local segment of the major crustal discontinuity - the Teisseyre-Tornquist Zone (TTZ). In the Lublin Basin the extensional regime prevailed until the early Namurian. It was closely related to the evolution of the East European Platform, in particular to the development of the Pripyat-Dniepr-Donets rift system. After Namurian A the basin subsidence was probably controlled by strike-slip movements along the TTZ, whereas stages of its evolution were synchronous with a development of remaining part of the Polish Variscan foreland. By the end Westphalian the Lublin Basin underwent structural inversion in the thrust-fault stress regime. Axis of compression underwent clockwise rotation from the initial NNE-SSW towards the final ENE-WSW causing sinistral transpression along longitudinal faults.

14

Termiczne uwarunkowania zjawiska przemagnesowań dewońskich skał węglanowych w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich

Grabowski J., Narkiewicz M., Sobień K.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 10

895-905

EN

Paleomagnetic and petrological analyses were performed on Devonian carbonate rocks from the Kielce region (Janczyce 1 borehole, Dule, Łagowica escarpment, Budy Quarry) in the Holy Cross Mts. Rock samples were selected from localities with different degree of thermal alteration, diversified lithology and stratigraphy. Investigated carbonates, excluding those from the Budy Quarry, revealed traces of the Early Permian remagnetization related to magnetite. The intensity of the Late Variscan remagnetization is linked to rocks affected by the second stage of dolomitization with increased thermal maturity in the northern part of the Kielce region. The magnetic signal is probably related to rocks’self-cooling, fixed as a result of the latest Carboniferous to Early Permian uplift.

15

Poland : junction of the main geological provinces of Europe

Narkiewicz M., Ziegler P.A.

Geological Quarterly

|

2006

|

Vol. 50, No. 1

3-7

16

Seria węglanowa dewonu i karbonu w południowej części bloku górnośląskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

T. 182

1--46

PL

Badaniami objęto profile głębokich otworów wykonanych w podłożu Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego, między Cieszynem a Rajbrotem. W niższej części serii węglanowej (dewon środkowy i fran) formalnie ustanowiono trzy formacje, w obrębie których wyróżniono cztery ogniwa. Natomiast wyżej, w słabiej rozpoznanej części profilu, wyróżniono osiem jednostek nieformalnych różnej rangi. Opisane wydzielenia zostały zdefiniowane głównie na podstawie badań reperowego profilu otworu Goczałkowice IG 1 oraz otworów z rejonów Lachowic i Tarnawy. Korelacja litostratygraficzna między otworami Goczałkowice IG 1 i Krasna 1 koło Cieszyna dowodzi przekraczającego ułożenia serii węglanowej na podłożu staropaleozoicznym i prekambryjskim. Na podstawie obserwacji sedymentologicznych i interpretacji facjalnych wyróżniono szereg systemów depozycyjnych, wśród których największy udział ma platforma i rampa węglanowa, natomiast mniejszy — szelf węglanowy, wapienno-ilasty, ilasto-węglanowy i klastyczno-węglanowy, a także klastyki przybrzeżne. Wyniki badań potwierdzają tendencję do spłycania się środowisk depozycji ku południowi, w kierunku wewnętrznych części podkarpackiego wyniesienia bloku Brunovistulicum. Okresowo, zwłaszcza w środkowym dewonie i franie, mogły panować warunki lądowe, udokumentowane przez obecność, odpowiednio, poziomów paleogleb i erozji subaeralnej. W dewonie i najniższym karbonie dolnym profilu Goczałkowice IG 1 wyróżniono 12 cykli transgresywno-regresywnych (T-R). Partie transgresywne cykli T-R są z reguły bardziej czytelne od ich części regresywnych. Do rzadkich przejawów regresji wymuszonej należy obniżenie się poziomu morza we franie (późnym?) zapisane w postaci poziomów emersji i erozji subaeralnej. Na podstawie wyników wcześniejszych badań biostratygraficznych oraz porównań regionalnych wyznaczono przypuszczalny przebieg granic pięter dewońskich, a także granicy dewonu z karbonem. Strop serii węglanowej jest silnie diachroniczny w zakresie dewon górny–wizen środkowy. Koniec rozwoju wczesnokarbońskiej platformy węglanowej wiązał się najprawdopodobniej z reżimem ogólnie regresywnym, w warunkach zróżnicowanych pionowych ruchów blokowych przed wypiętrzeniem późnowizeńskim. Seria węglanowa uległa wówczas obocznie zróżnicowanej erozji, miejscami obejmującej do 500–700 m osadów. Proces ten zachodził przy udziale zjawisk krasu powierzchniowego i podziemnego. Po etapie erozji nastąpiła sedymentacja fliszowych utworów „kulmu” warstw malinowickich i zalaskich w późnym wizenie (zachód) lub wczesnym namurze (wschód). Tektoniczny mechanizm wypiętrzenia mógł być związany z utworzeniem się wyniesienia frontalnego na przedpolu morawsko-śląskiego segmentu orogenu waryscyjskiego. Omawiana seria węglanowa przedłuża się ku SW w rejonie Moraw. Stosunek do głębszego podłoża, charakter i następstwo systemów depozycyjnych, a nawet szczegóły rozwoju sedymentacji wykazują daleko idące analogie z odpowiednikami rozpoznanymi z obszaru Polski.

EN

The present study is based on the deep wells reaching the basement of the western part of the Outer Carpathians and Carpathian Foredeep between the town of Cieszyn on the Polish-Czech border (west) and Rajbrot village south-east of Cracow (east). In the Lower Devonian to Frasnian three formations and four members have been formally established. In the less studied part comprising the Famennian to middle Viséan eight informal units have been distinguished. The lithostratigraphy has been defined basing mainly on the key Goczałkowice IG 1 well section supplemented by the wells from the Lachowice and Tarnawa areas. Lithostratigraphic correlation between the sections Goczałkowice IG 1 and Krasna 1 near Cieszyn demonstrates onlapping geometry of the carbonate complex upon the Lower Palaeozoic and Proterozoic basement of the Brunovistulicum Terrane. Sedimentological observations of cores and facies interpretations allowed to distinguish several depositional systems. The predominant are carbonate platform and ramp systems, whereas less important are marine shelf systems including carbonate, muddy-carbonate and coarser clastic-carbonate facies as well as nearshore clastics. The present results confirm the tendency of a general shallowing of depositional environments southwards, i.e. towards the inner areas of Brunovistulicum elevation. Intermittently, mostly in the Middle Devonian and Frasnian, continental conditions prevailed, as documented by palaeosoil and subaerial erosion levels, respectively. In the Devonian and lowermost Carboniferous of the Goczałkowice IG 1 section twelve transgressive-regressive cycles have been distinguished. Transgressive levels of the cycles are as a rule more clearly expressed than the regressive ones. The rare example of a forced regression is the ?late Frasnian sea-level fall recorded by levels of emersion and subaerial erosion. The tentative position of the Devonian stages boundaries, including the base of the Carboniferous, has been established basing on the results of earlier biostratigraphic studies and regional comparisons. The top of the carbonate complex is strongly diachronous in the range Late Devonian - middle Viséan. Termination of the Early Carboniferous carbonate platform development was most probably related to an overall extensional regime. This led to differential vertical block movements during a general late Viséan uplift. Following this, the carbonate complex underwent laterally variable erosion which in places removed up to 500-700 meters of sediments. This process involved surface and subsurface karst phenomena. The erosion was followed by flysch sedimentation of the "Culm" deposits of the Malinowice and Zalas Beds in the late Viséan (west) or early Namurian (east). The tectonic mechanism of the uplift could have been related to a development of the peripheral forebulge in front of the Moravian-Silesian segment of the Variscan Orogen. The described carbonate complex extends to the south-west into the Moravian area of the Czech Republic. Relationship to the basement, characteristics and a succession of depositional systems, and even some details of depositional development show many similarities to the counterparts from the Polish area.

17

Tektoniczne uwarunkowania rowu lubelskiego (późny dewon-karbon)

Narkiewicz M.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 9

771-776

PL

Koncepcja "pasywnej synkliny" (Antonowicz i in., 2003) jako alternatywy dla rowu lubelskiego budzi poważne wątpliwości. Znacznie bardziej prawdopodobne jest istnienie rowu tektonicznego, interpretowanego przez wielu autorów od lat 70. ubiegłego wieku. Inwersję tej jednostki w najpóźniejszym karbonie poprzedził rozwój wydłużonych depocentrów w dewonie późnym i późnym wizenie-westfalu. Od środkowego franu do famenu zarówno strefa Kocka jak i strefa obecnego uskoku Kazimierz-Ursynów funkcjonowały jako krawędzie depozycyjne, z którymi związane są duże gradienty miąższościowe i facjalne. W karbonie strefa Kocka przynajmniej okresowo stanowiła ważną granicę obszarów o zróżnicowanej subsydencji i depozycji. Natomiast południowo-zachodnia krawędź depozycyjna rowu znajdowała się prawdopodobnie 20-30 km na SW od jego obecnej (tektonicznej) granicy. Mogła się ona pokrywać z nieciągłością skorupową, interpretowaną na podstawie danych sejsmicznych i grawimetrycznych. Związek genetyczny z orogenem waryscyjskim polegał nie tyle na bezpośrednim przenoszeniu na Lubelszczyznę naskórkowych nasunięć zgodnie, np. z modelem appalachijskim, co na głęboko zakorzenionych blokowych ruchach pionowych i przesuwczych w strefie platformowego przedpola, w reakcji na kompresję na aktywnej krawędzi płyty. Odrzucenie koncepcji "pasywnej synkliny" i przyjęcie modelu rowu lubelskiego, w podwójnym (depozycyjnym i tektonicznym) sensie ma poważne konsekwencje dla strategii poszukiwań naftowych. M.in. umożliwia predykcję rozmieszczenia ważnych górnodewońskich facji macierzystych, a także rzutuje na przewidywane modele pułapek strukturalnych.

EN

The idea of a "passive syncline " (Antonowicz et al, 2003) as an alternative to the well-established concept of the Lublin Graben raises serious doubts. Development of the structural unit in the latest Carboniferous was preceded by establishment of elongated depocenters in the Late Devonian and late Visean-Westphalian, most probably in a changing pull-apart regime. From the middle Frasnian to Famennian both flanks of the graben, i.e. the Kock Fault Zone and the present Kazimierz-Ursynów Fault zone acted as depositional edges with associated pronounced fades and sediment-hickness gradients. During the Carboniferous the Kock Zone constituted at least intermittently an important boundary between areas with different depositional and subsidence histories. On the other hand, the south-western depositional edge of the basin was probably located 20-30 km SW of the present graben boundary. It could have been related to the crustal discontinuity interpreted after seismic and gravimetric data. A genetic relationship between the graben origin and the Variscan orogen to the west did not involve transmission of thin-skinned thrusts like e.g. in the Appalachian model. Rather, it consisted of deep-rooted vertical and strike-slip movements of the eastern orogenic foreland in response to compression at the active plate margin. Rejection of the "passive syncline " model and at the same time confirmation of the Lublin Graben concept (in both depositional and structural sense) has important consequences for petroleum prospection. Among others, it allows prediction of important petroleum source-deposits of the upper Frasnian-lower Famennian, and constrains predicted structural-trap models.

18

Permskie przemagnesowanie utworów węglanowych dewonu południowej Polski : próba powiązania z procesami diagenetycznymi

Grabowski J., Narkiewicz M., Nawrocki J., Waksmundzka M. I.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 1

78-86

PL

Badania paleomagnetyczne 9 fragmentów rdzeni węglanów środkowo- i górnodewońskich pochodzących z Lubelszczyzny (otwory Giełczew PIG 5 i 6) i Górnego Śląska (otwór Goczałkowice IG 1) wykazały obecność wczesnopermskiego przemagnesowania, opartego na magnetycie. W Giełczwi intensywność przemagnesowania wykazuje korelacje z przejawami późnej dolomityzacji, natomiast w Goczałkowicach ze zjawiskami utleniania pirytu. Przemagnesowania są czasowo i, być może, genetycznie związane ze zwiększonym strumieniem cieplnym, wulkanizmem i migracją gorących roztworów we wczesnym permie.

EN

Paleomagnetic investigations of 9 bore core fragments of Middle and Upper Devonian carbonates from theLublin (boreholes Giełczew PIG 5 and 6) and Upper Silesia region (borehole Goczałkowice IG I) revealed the presence of the Early Permian remagnetization related to magnetite. The intensity of remagnetization correlates either with late dolomitization (Giełczew) or oxidation ofpyrite (Goczałkowice). The remagnetization is temporally and probably genetically linked to an increased heat flow, volcanism and hot fluid migration in the Early Permian.

19

Thermal maturity and depositional environments of organic matter in the post-Variscan succession of the Holy Cross Mountains

Marynowski L., Salamon R., Narkiewicz M.

Geological Quarterly

|

2002

|

Vol. 46, No 1

25-36

EN

The results of GC-MS investigations of biomarkers in organic matter from the epicontinental Permian and Triassic strata of the Holy Cross Mts. indicate generally suboxic (Permian) and oxic (Triassic, except for the Middle Muschelkalk) depositional environments with accompanying intensive bacterial reworking of organic remains. The biomarker spectra found in the Middle Muschelkalk and in the Entolium discites Beds (Upper Muschelkalk) show the presence of gammacerane, an increased concentration of C34 homohopanes and a Pr/Ph ratio not exceeding 1. All these observations suggest a hypersaline sedimentary environment with water column stratification and poorly oxygenated conditions. Thermal maturity investigations were based on both vitrinite reflectance and biomarker indices. The organic matter in the Triassic succession is slightly more mature along the northern margin of the Holy Cross Mts. than along their southern part, due probably to a regional increase in the maximum burial depth during the Mesozoic. The maturity of the Permian strata at Gałęzice (southern Holy Cross Mts.) is similar to that of the Triassic rocks whereas Kajetanów (in the north) is characterised by values significantly higher and comparable to those found in wells further north. The difference cannot be accounted for solely by differential burial depths, and implies the existence of a positive thermal anomaly active before the Middle Triassic. Our investigations generally confirmed the low thermal maturity of the Triassic. However, contrary to earlier interpretations, we suggest that the maximum burial depths based on a reconstructed thickness of the post-Triassic deposits may account for the observed maturity levels, assuming that geothermal gradients in the Mesozoic were similar to today's.

20

Ordovician through earliest Devonian development of the Holy Cross Mts. (Poland) : constraints from subsidence analysis and thermal maturity data

Narkiewicz M.

Geological Quarterly

|

2002

|

Vol. 46, No 3

255-266

EN

The Łysogóry Block (ŁB) exposed in the northern Holy Cross Mts. (HCMts.) reveals subsidence and thermal development consistent with the pattern observed in adjoining East European Craton (EEC) areas. This evidence, in addition to previously reported similarities in sedimentation and deep crustal structure, contradicts the Pożaryski's hypothesis that the Łysogóry Block represents a terrane within the Caledonian orogen. This area is here interpreted as the part of a Late Silurian foredeep basin which developed on the Baltica margin in response to terminal phases of collision with Eastern Avalonia. The development of the continuous Late Silurian foredeep basin along the EEC margin from the Peri-Tornquist Basin in the north-west to the present northern HCMts. implies that the North German-Polish Caledonides orogen had its NE continuation near the present Holy Cross area. The southern HCMts. comprise the northern margin of the Małopolska Massif (MM). The Ordovician-Silurian subsidence development of this area, its thermal history and crustal structure point to a stable cratonic setting. Existing similarities in sedimentary succession (mostly Ordovician and Lower Silurian) as well as clearly Baltic palaeobiogeographic affinities indicate a close spatial connection between the MM and Baltica during the analysed time interval. The juxtaposition of the MM against the ŁB area can be explained assuming that the MM is a part of Baltica detached from its margin due to right-lateral strike-slip after late Ludlow and before Emsian time.