Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Niemoralne prawo

Konstańczak S.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2016

|

z. 95

201--214

PL

W proponowanym artykule autor zamierza przeanalizować sytuację w powojennej polskiej nauce, w której prawo zostało określone jako dyscyplina nauki o kluczowym znaczeniu dla ideologii marksistowskiej. Wiązało się to nie tylko z odsunięciem od pracy na uczelniach przedstawicieli przedwojennych katedr prawa na uniwersytetach, ale także z przedefiniowaniem podstawowych kategorii prawa, które decydowały o demokratycznym porządku w państwie. Dotyczyło to zwłaszcza zakresu przyznawanej jednostce wolności oraz pojmowania sprawiedliwości, a więc kategorii, które decydują o praworządności. Tradycje polskiego prawa gwarantowały dotąd zgodność prawnego i moralnego rozumienia tych kategorii. W praktyce tzw. realnego socjalizmu prawo straciło swój moralny wymiar i stało się narzędziem represji w ręku władzy. Wydawałoby się, że tego typu negatywne doświadczenia staną się już tylko częścią historii prawa, ale współcześnie okazuje się, że władze polityczne różnych państw zaczynają sięgać do niechlubnych wzorców z przeszłości, wykorzystując je do prowadzenia bieżącej walki politycznej. Obywatel w relacji z systemem prawa przestał tym samym być równorzędnym partnerem i został częściowo uprzedmiotowiony. Zadaniem filozofii jest przeciwstawianie się tego typu tendencjom i ostrzeganie przed konsekwencjami takiego stanu rzeczy. Autor w swoim artykule zamierza skorzystać z ostrzeżeń formułowanych przez przedstawicieli polskiej filozofii powojennej, którzy sprzeciwiali się tego typu praktykom.

EN

The author aims at presenting the situation in Polish science after World War II, where Law was determined as a discipline of science of the key meaning to Marxist philosophy. It was connected with the dismissal of many representatives of prewar Departments of Law at the universities as well as with redefining of basic categories of law which decided on democratic order in the country. It particularly referred to the range of freedom granted to an individual and understanding of justice, and thus to the categories that decide on the rule of law. Before, traditions of Polish law guaranteed a compliance of legal and moral understanding of these categories. In practice of so called real socialism, law lost its moral dimension and became a tool of repression in the hands of authority. It could seem that this kind of negative experience will only become a part of the law’s history but nowadays it turns out that political authorities of various countries start to use these disgraceful models of the past to lead a current political struggle. The citizen in the relation with the system of law stopped to be an equal partner and became partially objectified. And the task of philosophy is just to oppose this kind of tendencies and to warn against the consequences of such status quo. The author is going to take advantage of warnings formulated by representatives of Polish post-war philosophy, who were against such practice.

2

Niespełnione nadzieje zrównoważonego rozwoju

Konstańczak S.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2015

|

z. 85

215--232

PL

Autor w swym referacie podejmuje próbę oceny dotychczasowych rezultatów społeczności międzynarodowej we wdrażaniu koncepcji zrównoważonego rozwoju. Stawia w nim tezę, że dotychczasowe niepowodzenia na tej drodze należy wiązać z nieuzasadnionymi oczekiwaniami, że wszyscy ludzie w podobnym stopniu będą pojmować i realizować w praktyce te założenia. Ograniczanie się tylko do poprawy stanu środowiska przyrodniczego automatycznie wyklucza z udziału w tym zadaniu zmarginalizowaną swym ubóstwem większość mieszkańców naszej planety. Dlatego zrównoważony rozwój powinien zakładać priorytet celów społecznych nad ekologicznymi. Autor, odwołując się do poglądów Thomasa Malthusa, dokonuje też krytyki współczesnej działalności humanitarnej, która zamiast pomagać upośledzonym materialnie, uzależnia ich od tej pomocy, a w ten sposób ogranicza ich potencjał rozwojowy. W artykule zamierza się także przedstawić wizje alternatywnego rozwoju naszej cywilizacji, jeśli strategia zrównoważonego rozwoju nie będzie realizowana w praktyce. W konkluzji autor sugeruje, że strategia zrównoważonego rozwoju musi zawierać jakąś wizję pożądanej przyszłości, bo inaczej któryś z tych wariantów alternatywnych ma szansę urzeczywistnienia.

EN

The author is trying to evaluate in his paper the results of international communities’ attempts of implementing the ideas of sustainable development. He also proposes a thesis that all failures made in this area up to now are bound to unjustified expectations that all people will understand and perform practically these assumptions to the same extent. The restriction only to the improvement of the natural environment’s condition automatically excludes the majority of inhabitants of our planet, marginalized by their poverty, from participating in this task Therefore, sustainable development should assume the priority of social goals over ecological ones. The author, referring to Thomas Malthus’s views, criticizes modern humanitarian activity, which, instead of bringing help to those who are materially handicapped, addicts them to this help and thus restricts their development potential. The paper also presents visions of alternative development of our civilization if the strategy of sustainable development is not realized in practice. In conclusion the author suggests that the strategy of sustainable development must include the vision of desired future. Otherwise, one of these alternative variants may be realized.

3

Postęp cywilizacyjny a bezpieczeństwo ekologiczne

Konstańczak S.

Journal of Ecology and Health

|

2010

|

R. 14, nr 6

272-276

PL

Autor wyszedł z założenia, że potrzeba zapewnienia poczucia bezpieczeństwa jest jedną z najbardziej podstawowych i naturalnych dyspozycji każdego człowieka. Skoro więc powszechnie odczuwany jest brak bezpieczeństwa ekologicznego, to jednym z modeli idealnych jest społeczeństwo proekologiczne, którego nie tylko stara się zwalczyć zagrożenie dominujące, ale także nie dopuścić do jego ponownego ujawnienia się. Twórcy tej idei założyli, że dominujący charakter zagrożeń ekologicznych spowoduje, że zażegnanie tego typu problemów automatycznie rozwiąże także wszystkie pozostałe, a więc zapewni wszystkim ludziom pewien standard bezpieczeństwa. Z tak szlachetnych celów zrodziła się idea ekologizmu. Korzeni ekologizmu należy doszukiwać się w rozsądnym, technokratycznym spojrzeniu na przyrodę jako jedynym źródle pomnażania cywilizacyjnego dorobku ludzkości. Bezpieczeństwo własne bowiem nie może być przyczyną sprawczą zagrożeń dla innych osób. Aby samemu czuć się bezpiecznie trzeba żyć w otoczeniu tych, którzy też maja takie samo poczucie. Właśnie na tym polega atrakcyjność idei ekologizmu, która w istocie jest praktycznym wyrazem idei zrównoważonego. Ekologizm bowiem postuluje budowanie społeczeństwa obywatelskiego, rozwijającego się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju i akceptującego prawa człowieka.

EN

The author assumed that the need to provide the sense of security is one of the most basic and natural disposition of every human. As the lack of ecological security is widely felt, so one of the ideal models is pro-ecological society, which not only tries to fight dominant threat but also not to let its reappearance. Authors of this idea assumed that a dominant character of ecological threats will cause the situation that preventing of such problems will automatically solve all other problems, and in this way will provide all people some standard of security. The idea of ecologism was born of such noble aims. The roots of ecologism should be searched for in sensible and technocratic look at nature as the only multiplying source of civilization achievements of the mankind. Self- security cannot be the causative reason of threats for the others. So that one feels secure he or she has to live in such a surrounding which has the same feeling. That is exactly the attractiveness of ecologism idea, which is actually practical expression of the idea. Ecologism postulates building of a civil society which develops itself in accordance with the rule of sustainable development and which accepts human rights.

4

"Zielona" Teoria

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2009

|

R. 13, nr 3

144-147

PL

Autorem powstałej kilkanaście lat temu "zielonej" teorii jest Alain Lipietz - poseł do Parlamentu Europejskiego z Francji. Jego zdaniem radykalizm ekologiczny stanowi największe zagrożenie dla cywilizacji, ponieważ może wywołać kryzys podobny do wielkich rewolucji. Aby złagodzić ten radykalizm konieczna jest nowa wizja ekologicznej gospodarki i polityki. Nowy porządek wartości na nową erę zaproponował znany filozof Robert Goodin. Punktem wyjścia jest przekonanie, że wartości ekologiczne stanowią podstawę każdej wizji porządku świata. Pozwala to na przyciągnięcie szerokich rzesz ludzi. Ludzkość ma do wyboru trzy systemy: neo-liberalny - którego wartości zależą od stopnia zaspokojenia potrzeb konsumenta, socjalistyczny, w którym wartości powiązane są z procesem produkcji i ludzkiej pracy, oraz "zieloną" teorię, która łączy wartości z atrybutami zgodności z naturą. "Zielona" teoria zakłada możliwość połączenia wydajności z moralnością. Innymi słowy politycy i kapitaliści mogą postępować w sposób pro-ekologiczny. W obecnych czasach ludzkość nie ma innej możliwości wyboru drogi rozwoju. Dlatego ochrona nie-ekologicznego funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki (np. elektrownie opalane węglem) może nie dać szansy rozwoju przyszłym społeczeństwom.

EN

The "Green" Theory was formulated a dozen years ago by the French member of the European Parliament Alain Lipietz. According to the author the greatest threat to civilization is the ecological radicalism which is able to trigger a crisis similar to great revolutions. In order to blunt this radicalism, a new vision of environmental economies and policy is required. A well known philosopher Robert Goodin proposed the new values order for the new era. The starting point is the conviction that any vision of world order must be based on environmental values. This allows attracting the broad masses of people. Humanity has a choice of three systems: neo-liberal, the value of which depends on the level of consumer satisfaction, socialist, in which values are connected with the process of production of a human and work related to it, and finally the "Green" Theory which the value associates with attributes of naturalness. The Green Theory assumes that it is possible to combine efficiency with morality. In other words, assumes that the politicians and capitalists may act in a pro-ecological way. Today, humanity is faced with no other way of progress. Therefore, a protection of non-ecological way of functioning of society and the economy (for example: coal power station) can result in damaging prospects of each society.

5

Ekologiczny Nobel

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2008

|

R. 12, nr 3

131-133

PL

Od blisko trzydziestu lat Al Gore jest aktywnym działaczem ruchów społecznych na rzecz obrony środowiska naturalnego. Ostatnie jego wypowiedzi mają charakter katastroficzny, bowiem głosi, że jeśli nie powstrzymamy wzrostu emisji dwutlenku węgla już za 10 lat grozi nam być może zagłada całego ziemskiego ekosystemu. Rozgłos tej wypowiedzi na całym świecie świadczy o tym, że problemy dotyczące ochrony środowiska odgrywają coraz istotniejsza rolę w polityce. Świadectwem tego jest także przyznanie 12 października 2007 roku Pokojowej Nagrody Nobla Al Gore'owi wspólnie z Międzyrządowym Panelem do spraw Zmian Klimatu ONZ. Al. Gore jest także współlaureatem z 2007 r. Oskara, nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej za swój film "Niewygodna prawda" (Inconvenient Truth). Zdobycie w jednym roku dwóch prestiżowych nagród: Oskara oraz Pokojowej Nagrody Nobla w uznaniu zasług za przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu, nie jest przypadkowe. Poczesne miejsce wśród publikacji Gore'a zajmuje książka "Ziemia na Krawędzi - Człowiek i Ekologia". Gore w swej książce zaproponował nowy "Globalny Plan Marshalla", którego realizacja miałaby doprowadzić do osiągnięcia pożądanego i zrównoważonego rozwoju na poziomie globalnym.

EN

From nearly thirty years Al Gore has been an aetivist of social movements for natural environment protection. His latest speeches has a catastrophic character because he claims that if people will not stop increasing of emission of carbon dioxide into the atmosphere, in ten years terrestrial ecologic system could be destroyed. The publicity of this statement in all over the world speaks volumes for that problems concerning environmental protection play morę and morę important role in politics. The testimony to that was Nobel Peace Prize awarded to Gore on October 12th in 2007, which was shared by the Intergovernmental Panel on Climate Change. In 2007 Al Gore also starred in the Aeademy Award - winning documentary on the topie of global warming, An Inconvenient Truth. Winning two of prestige awards during one year: Oscar and Nobel Peace Prize was not an accident but approbation of his merits in counteraction against global warming problem. A prominent place in Al Gore's publications oceupies the book Earth in the Balance: Ecology and the Human Spirit. In his book Gore proposes the new Global Marshall Plan. The realisation of this plan could lead to desirable and balanced development on global level.

6

Kontrowersje wokół wpływu biotechnologii na środowisko naturalne

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2007

|

R. 11, nr 1

11-13

PL

Biotechnologia jest dyscypliną nauki, którą podejrzewa się o przypadkowe bądź celowe stwarzanie niebezpieczeństw dla środowiska naturalnego. Ocena tej nauki przez humanistów jest niejednoznaczna. Mniejszość uważa, że biotechnologia stwarza nadzieję, iż ludzkość dzięki jej osiągnięciom przezwycięży fatalne dziedzictwo przeszłości, jakimi są przede wszystkim głód i kryzys ekologiczny. Sądzą ponadto, że nawet jeśli niesie ona za sobą negatywne następstwa, to i tak ostateczny bilans będzie korzystny dla ludzkości. Większość jednak uważa, że skutki będą nieodwracalne i zawsze negatywne. Za reprezentatywne dla humanistyki w toczącej się o biotechnologii dyskusji uznać stanowiska niemieckiego filozofa Jürgena Habermasa oraz amerykańskiego politologa Francisa Fukuyamę. Wywód Habermasa jest oparty na tezie, iż zaciera się granica pomiędzy naturą, a jej organicznym wyposażeniem, jakie człowiek za pomocą biotechnologii może dziś zmienić praktycznie w każdym organizmie żywym nie wyłączając siebie. Człowiek dostosuje całą przyrodę wyłącznie do swoich potrzeb, co w konsekwencji wyeliminuje te wszystkie organizmy, które są dla niego szkodliwe bądź bezużyteczne. Argumentacja Francisa Fukuyamy wykazuje wiele zbieżności z tezami Habermasa. Kryzys ekologiczny jest dla niego wyrazem zdehumanizowania człowieka i nienaturalności jego dążeń. Biotechnologia pogłębia ową lukę, dehumanizując nasz świat, odrywając ludzi od naturalnego kontekstu swego bytowania. Oba stanowiska łączy jednak przekonanie, że modyfikacje genetyczne zmienią nie tylko całe środowisko naturalne, ale także naturę człowieka. Habermas nazywa to zasadą przezorności wskazując, że dzięki niej ostrożna ludzkość uniknęła wielu kryzysów, a nawet samozagłady.

EN

Biotechnology is a discipline of science which is suspected of creating accidental or intentional hazards in natural environment. Humanists have ambiguous opinion on this science. A minority believe that biotechnology brings about hope that humanity thanks to its achievements will overcome disastrous heritage of the past, primarily famine and environmental crisis. Moreover, they think that even if it carries along negative consequences, the final balance will be beneficial for mankind. The majority, however, think that effects will be irreversible and always negative. Standpoints by Jürgen Habermas, a German philosopher, and Francis Fukuyama, an American political scientist, are considered representative in a carried discussion on Biotechnology. Habermas' reasoning is based on a thesis that a boarder between nature and its organic accessory, which now a man with use of biotechnology can change practically in any living organism including humans, fades away. A man adjusts entire environment to his needs, which in consequence will eliminate all these organisms that are harmful or useless to him. Francis Fukuyama's argumentation shows many convergences with Habermas' thesis. Ecological crisis is for him a sign of dehumanization and artificiality of a man's strivings. Biotechnology deepens this gap, dehumanizing our world, pulling people away from a natural context of their existence. Both standpoints are yet linked by a belief that genetic modifications will not only change the entire natural environment, but also a human nature. Habermas calls it a forethought principle and points out that thanks to it cautious mankind have evaded a number of crises, and even self-destruction.

7

Nauka i publicystyka wobec osiągnięć biotechnologii

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2006

|

R. 10, nr 4

190-193

PL

Prezentowany artykuł podejmuje problem sporów wokół zagrożeń i szans, jakie przynosi społeczeństwom gwałtowny rozwój biotechnologii. Biotechnologia w przyjętym rozumieniu to sztuka usprawniania tego, co naturalne stosownie do potrzeb człowieka. Przez wszystkie tysiąclecia trwania naszej cywilizacji przyniosła wiele bardzo pożytecznych odkryć. Dziś sytuacja wcale nie zmieniła się aż tak bardzo jak głoszą to przeciwnicy biotechnologii, gdyż ludzkość nadal jest uzależniona od rolnictwa. Ok. 50% zawodowo czynnych ludzi jest zaangażowanych w produkcji rolnej. Stanowi ono też jedyne albo główne źródło utrzymania dla większości ludności naszego globu. Z punktu widzenia ludzi związanych z rolnictwem i utrzymujących się z niego osiągnięcia biotechnologii są wyłącznie korzystne, gdyż umożliwiają przeżycie większej populacji bez potrzeby zawłaszczania nowych obszarów ziemi przez rolnictwo. W nauce i środkach masowego przekazu toczy się spór o ustanowienie ograniczeń dla rozwoju biotechnologii. Naukowcy są za pełną swobodą rozwoju biotechnologii, a publicyści domagają się ustanowienia radykalnych ograniczeń. W tych sporach ścierają się ludzkie obawy z racjami ekonomicznymi oraz pragmatyzmem użytkowników i wytwórców. Racje środowiskowe jednak przemawiają na korzyść biotechnologii, gdyż można zakładać, iż dzięki niej znikną wysypiska śmieci towarzyszące każdej miejscowości. Biotechnologia pozwala zatem zachować także nadzieję, że relacje pomiędzy człowiekiem a środowiskiem będą w przyszłości bardziej zrównoważone niż obecnie, a zaspakajanie naszych potrzeb nie będzie się już odbywało wyłącznie kosztem środowiska naturalnego.

EN

The article discusses a controversy concerning threats and chances which are brought to society by rapid biotechnology development. Biotechnology is received as an art of improving the natural according to human needs. During millenniums of our civilization it has brought several very useful discoveries and it not changed till the present day as mankind is still strongly dependent on agriculture. About 50% of professionally active people are involved in farming production. Agriculture is also a main source of earnings for the majority of the world's population. For the ones connected with farming biotechnology's achievements are entirely beneficial as they provide larger populations with food without extending already existing farming areas. There is a quarrel in science and media on setting up restrictions on biotechnology's development. Scientists support full development of biotechnology while the publicists demand establishing radical limitations. Human apprehension fights against economic rights and pragmatism of its users and creators. Environmental rights speak in favor of biotechnology as it gives a chance to eliminate dumps in every single locality. Biotechnology gives people a hope that the future relationships between people and environment will be more balanced than now and fulfillment of our needs will not destroy and overuse it.

8

Ekofeminizm

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2004

|

R. 8, nr 6

307--312

PL

Nazwę ekofeminizm do humanistyki jako pierwsza wprowadziła francuska feministka Françoise d'Eaubonne w 1974 r. w swej książce Le féminisme ou la mort. W pracy tej poddała krytyce współczesną cywilizację, którą obwinia o niepohamowany konsumeryzm i koncentrację wyłącznie na zaspakajaniu potrzeb ludzi. W innych publikacjach zasłynęła zwłaszcza porównaniem opresji natury z pozycją kobiet w patriarchalnym społeczeństwie. Wyzwolenie kobiet byłoby więc równoznaczne z "wyzwoleniem" natury spod jarzma człowieka (mężczyzn). Ekofeminizm nie jest jednak ruchem jednolitym. Autor wyróżnia w nim dwa zasadnicze nurty, z których pierwszy nazywa radykalnym, gdyż postuluje przeprowadzenie rewolucji i odsunięcie mężczyzn od wpływu na losy cywilizacji ludzkiej. W jego ramach łączy się hasło wyzwolenia kobiet z hasłem wyzwolenia natury spod patriarchalnej dominacji. Drugi nurt ekofeminizmu nazwany pacyfistycznym dąży także do podobnych celów lecz zamierza je osiągać na drodze ewolucyjnych przeobrażeń ludzkich społeczeństw. Oba nurty łączy jednak przekonanie, iż dalsze pozostawienie biegu spraw w gestii mężczyzn skończy się zagładą ludzkości i przyrody.

EN

The notion of ecofeminism was first introduced to humanities by a French feminist Francoise d'Eaubonne in 1974 in her book Le feminisme ou la mort. She criticized there present civilization accusing it of unrestrained consumerism and the attention focused entirely on satisfying peoples' needs. In her other publications she made herself famous for the comparison she drew between oppressed nature and the position of women in patriarchal society. Women's liberation would then become equivalent to "liberation" of nature from human [men's] supremacy. Ecofeminism is not however a uniform trend. The author distinguishes two main trends: radical, as it calls for revolution aiming at depriving men of their influence on development of human civilization. Within this radical trend the postulate of women's liberation is combined with the postulate of liberation of nature from patriarchal dominance. The other trend, called pacifistic, pursues similar goals but it is bound to achieve them by evolutionary transformations of human societies. Both the trends share a conviction that allowing the men to control the course of actions will result in extermination of mankind and nature.

9

Wiek biotechnologii: wykorzystać geny i stworzyć świat od nowa

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2002

|

R. 6, nr 5

222-227

10

Perspektywa eko-globalizacji

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2002

|

R. 6, nr 6

253-257

PL

Globalizacja jest pojęciem płynnym, którego treści zmieniają się wraz z praktyką społeczną. Dziś da się wyróżnić dwa jej zasadnicze kierunki, które pozostają z sobą w ewidentnej sprzeczności. Pierwszy z nich zmierza do ujednolicenia społeczeństw w skali świata według wzorca, który sprawdza się z w krajach rozwiniętych. Ten typ globalizacji autor nazywa miejskim. Drugi typ globalizacji (glokalizacja) nazwany wiejskim zakłada pielęgnowanie istniejących różnic. Dopiero gdy drogi obu globalizacji przetną się może powstać nowa jakość, społeczeństwo planetarne. Globalizacja winna sprzyjać rozwiązywaniu i zażegnywaniu powstałych zagrożeń. W sferze ekologii już się dokonuje, czego świadectwem są choćby ustalenia Szczytu Ziemi w Rio de Janerio oraz konferencji w Kioto. Proces ten nabiera tempa przez to, iż nierozwiązane problemy ekologiczne zaczynają zagrażać globalizacji dokonującej się w sferze ekonomicznej. W skali całego świata zagrożenia nie są podobne, gdyż zagrożenia światów nadmiaru i niedostatku są wyraźnie odmienne. Glokalizacja stwarza zagrożenia głównie dla ciała, a globalizacja głównie dla ducha ludzkiego. Ideą spajającą wszelkie procesy unifikacyjne, zachodzące w skali ponadnarodowej nie jest dziś ani ekonomia, ani polityka, ale może być nią ekologizm, który z założenia rozpatruje problemy w skali globalnej. Zagrożenia, które są obiektem jego zainteresowania, nie uznają bowiem granic państwowych ani odrębności kulturowej.

EN

The term "globalization" is flexible and its content modifies as the social practice does. Presently, two key directions of globalization can be identified which are evidently contradictory to each other. First of them tends to uniform the societies in a world scale following the pattern which had proved successful in the developed countries. The author used the term "urban" to characterize this type of globalization. The other type of globalization (glocalisation), described as "rural", assumes cultivation of the existing differences. A new quality i.e., the society of the planet, may only occur in the point in which the two globalization ways cross. Globalizalion should facilitate solving and eliminating the existing threats. This process takes already place in the sphere of ecology what is proven by the assumptions of the Earth's Summit in Rio de Janeiro and the Kioto Conference. The ecological problems, which have remained unsolved, accelerate globalization in ecology as they pose a threat to globalization processes, which take place in economy. In the world scale the threats are not similar as the threats of the world of plentitude and the world of poverty differ a lot. Glocalisation poses threats mainly to body while globalization is a thread primarily to human soul. An idea which joints all unification processes, which take place in pan-national scale, is neither economy nor politics. This can be ecologism, which, from its very assumptions, perceives problems in global scale. The threats, which fall within its scope of interest, do not respect either stale borders or cultural specificity.

11

Patent na życie

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2002

|

R. 6, nr 5

209-213

PL

Artykuł omawia sporne kwestie dotyczące problemu własności oraz ochrony prawnej odkryć dokonanych przez nauki biologiczne. Historia patentowania żywych organizmów ma już długi rodowód. Pierwszą próbę podjął jeszcze w 1873 r. Ludwik Pasteur, który wystąpił w USA z wnioskiem o opatentowanie drożdży używanych przez francuskich winiarzy do wyrobu win. W 1981 r. hinduski mikrobiolog Ananda Chakrabarty, pracujący na rzecz General Electric Company jako pierwszy otrzymał patent na zmodyfikowaną genetycznie bakterię, zdolną do pochłaniania i rozkładu substancji ropopochodnych. Podstawą tej decyzji było przekonanie, iż wszystko, co jest dziełem człowieka, może podlegać opatentowaniu. W sensie prawnym wynalazki biotechnologiczne zostały zrównane z technicznymi, co stwarza możliwość ich patentowania na tej samej drodze, jak każdego innego odkrycia. Możliwość patentowania żywych organizmów zdaniem autora nie powinna stanowić powodu do obaw, gdyż procedura uzyskania patentu jest również gwarancją jawności prowadzonych badań. Ponadto funkcja informacyjna patentu sprzyja także racjonalizacji prowadzonych badań naukowych, co przy stale rosnących kosztach ich prowadzenia, decyduje również o upowszechnianiu się takich praktyk.

EN

The article is focused on disputable problems of ownership and legal protection of discoveries made in biological sciences. The history of patenting living organisms has deep roots. Ludwik Pasteur has already done the first attempt in the USA in 1873, applying for patenting yeast used by French wine-makers for wine production. In 1981, an Indian microbiologist Anada Chakrabarty working for General Electric Company was the first person awarded patent rights for a genetically modified bacterium capable of absorbing and decomposing petrochemicals. The basis for this decision was a conviction that all man-made things may be subjects of patenting. In legal sense biotechnological and technological inventions have been equalized what created an opportunity to patent them using the same procedure as for any other invention. In author's opinion, the opportunity to patent living organisms should not evoke any concerns as the patenting procedure serves also a guarantee of the quality of conducted research. In addition, the informative function of a patent facilitates rationalization of the performed research activities what, at continuously increasing research costs, decides about dissemination of such practices.

12

Natura i technika - niekonfliktowe współistnienie

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2002

|

R. 6, nr 1

23-27

PL

Coraz powszechniejsze staje się przekonanie, iż uprawiane w dotychczasowy sposób nauka i technika nie rozwiążą problemów ludzkości. Technika jest zbyt materiało- i energochłonna, co przy malejących zasobach naszej planety, grozi totalnym spustoszeniem Ziemi. W takiej perspektywie na znaczeniu zyskują takie sposoby zaspokajania potrzeb ludzkich, które nie wymagają korzystania z bogactw naturalnych. Wielu takich sposobów dostarcza nam najbliższe otoczenie przyrodnicze. Wysoki poziom rozwoju techniki rodzi też nadzieję, że przynajmniej część jej osiągnięć da się wykorzystać przy próbach zaprzęgnięcia żywych organizmów do rozwiązywania palących problemów ludzkości. Prawdopodobny kierunek rozwoju techniki użytkowej zapewne prowadzi do maksymalnego wykorzystania substancji zawartych w przetwarzanych organizmach. Zlikwiduje to uciążliwe odpady poprodukcyjne a na dodatek może odbywać się bez potrzeby wzrostu liczby hodowanych i uprawianych organizmów. Stąd wniosek, iż technika może efektywnie działać na rzecz ochrony środowiska. Wielu przykładów nieinwazyjnego oddziaływania techniki i przyrody dostarcza nam nowa dyscyplina z pogranicza nauki i techniki - bionika. Bionika nie zmienia samych organizmów, tylko je podpatruje, starając się zdobyte w ten sposób informacje wykorzystać w tworzeniu coraz doskonalszych systemów mechanicznych. Można zatem przewidywać szybki rozwój tej dyscypliny z korzyścią dla całej ludzkości.

EN

A conviction becomes more and more common that science and technique performed in the up-to-date manner will not solve the problems of human nation. Technique is too material and energy consuming what poses risk of a total disaster of the Earth taking into account diminishing resources of our planet. From such a perspective ways of meeting human demands that do not assume consumption of natural resources acquire a special meaning. A number of such ways can be found in our natural surroundings. High level of technique development gives hope that at least some portion of its achievements could be utilized for attempting involvement of living organisms to solve urgent problems of the humans. A potential direction of developing applied technique shall lead to a maximum utilization of substances contained in the processed organisms. This will allow reducing volumes of noxious by-products without a necessity of increasing the number of grown and cultivated organisms. The conclusion is that technique can effectively act for environmental protection. Bionics - a new branch fringing upon science and technique provides a number of examples of non-invasive effect of technique and nature. Bionics does not modify organisms themselves, but only observes them to utilize the obtained information in developing more and more perfect mechanical systems. Thus, it can be predicted that an accelerated development of this new discipline can be beneficial for the entire human nation.

13

Ekologia a technika - od fascynacji do negacji

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2002

|

R. 6, nr 4

176-180

PL

W historii cywilizacji można wyróżnić przynajmniej trzy spojrzenia na rolę techniki w rozwoju cywilizacji: determinizm techniczny, determinizm społeczno-kulturowy oraz interakcjonizm. Historycznie rzecz ujmując, stanowiska te odzwierciedlają fazy rozwoju filozofii techniki, od fascynacji po wstrzemięźliwą akceptację. Współczesne ruchy ekologiczne zazwyczaj są nastawione sceptycznie do możliwości techniki w przezwyciężaniu kryzysu ekologicznego. Wśród przedstawicieli tych ruchów nie brak i zdeklarowanych przeciwników nauki i techniki. Obwiniają oni technikę winą za wszelkie problemy ludzkości. Wizja świata, jaką rozpowszechniają, jest przepełniona katastrofizmem i pesymizmem dotyczącym wszystkich niemal sfer życia. Słabością tych wizji jest brak wskazania racjonalnych dróg wyjścia z kryzysowej sytuacji, w jakiej znalazła się współczesna cywilizacja. W artykule zaprezentowano stanowisko, iż wbrew pesymizmowi działaczy radykalnych organizacji ekologicznych, rozwiązanie problemu nie musi polegać na radykalnych ograniczeniach i zahamowaniu postępu. Znacznie tańszą i łatwiejszą do powszechnego zaaprobowania drogą jest odpowiednio prowadzona edukacja ekologiczna.

EN

In the history of civilization at three viewpoints on the role technique in civilization development can be identified: technical determinism, social and cultural determination and interactionism. Historical, these three approaches reflect the stage of technology philosophy development: form fascination to moderate acceptation. Today's ecological movements usually represent a skeptical approach to the opportunities provided by technique to overcome ecological crisis. Among representatives of these movements, there are also declared opponents of science and technique. They accuse science of all problems faced by human nation. Vision of the worid that they propagate is overwhelmed with catastrophism and pessimism in nearly all spheres of life. A weak point of this vision is lack of specifying rational ways of overcoming the crisis situation is which the nowadays civilization is supposed to be. The article presents a standpoint that against the pessimism of radical ecological organizations, problem solving does have to be based on radical limitations and inhibiting the progress. Ecological education seems to be a substantially more cost-effective and easier to get common approval way of addressing environmental problems.

14

Dlaczego ludzie poprawiają naturę

Konstańczak S.

Problemy Ekologii

|

2001

|

R. 5, nr 3

120-125

PL

Artykuł omawia czynniki ingerencji człowieka w porządek natury, do których zalicza między innymi ciekawość świata oraz ogólniej dążenie do zaspokojenia różnych potrzeb człowieka. Zakres ingerencji człowieka w porządek natury dzięki nauce i technice musi jednakże obecnie napotykać na ograniczenia dotyczące między innymi: zachowania integralności biosfery, integralności genetycznej człowieka i unikanie konfliktów pomiędzy różnymi organizmami.

EN

This article says about the agents of man interference in nature's order , to which included also the world's curiosity and generally satisfaction of different needs of man. The range of human interference in nature's order thanks to science and technology must nowadays come across limitations refering most of all: keeping the integrality of biosphere, genetic identity of man and avoiding conflicts between different organisms.