Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zmiany i zużycie zasobów złóż rud cynku i ołowiu w Polsce

Nieć M, Salamon E., Auguścik J.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2018

|

nr 102

129--152

PL

Analiza stanu zasobów i ich wykorzystania w przeszłości pozwala na poznanie czynników kształtujących jego zmiany, ułatwić może ich prognozowanie i ocenę stopnia zabezpieczenia przyszłego zapotrzebowania krajowego na surowce. Znaczenie gospodarcze współcześnie w Polsce jako źródło ołowiu i cynku mają złoża: rud Zn-Pb w obszarze śląsko-krakowskim oraz rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej, w których ołów występuje jako metal towarzyszący. Górnictwo rud cynku i ołowiu ma na ziemiach polskich wielowiekową tradycję. Do początków XXI w. w złożach śląsko-krakowskich wydobyto około 25–27 mln ton Zn i 7,5–9 mln ton Pb. Zasoby złóż są systematycznie ewidencjonowane od 1952 r. Do lat osiemdziesiątych XX wieku notowany był ich przyrost. O d 1983 roku zaznacza się stały ich ubytek spowodowany wyczerpywaniem zasobów eksploatowanych złóż. Znaczne zmniejszenie wykazywanych zasobów nastąpiło w latach 1991–1993 r. po zmianie kryteriów bilansowości, oraz w latach 2005–2007 po wprowadzeniu do szacowania zasobów metody „okręgów” zamiast wieloboków. Zasoby przemysłowe, kwalifikowane do wydobycia, zmniejszają się systematycznie w wyniku ich eksploatacji i można przewidywać całkowite ich wyczerpanie do 2022 r. W złożach niezagospodarowanych pozostało jeszcze 3 mln cynku i 1,2 mln ton ołowiu i przewiduje się 4–5 mln ton Zn i około 1 mln ton Pb w zasobów prognostycznych. W udokumentowanych złożach rud miedzi wykazywane jest 1,3–1,7 mln t Pb oraz mln to zasobów szacunkowych. Zasoby złóż niezagospodarowanych wymagają lepszego niż dotychczas rozpoznania, a w przypadku zasobów perspektywicznych ich potwierdzenia. Koniec eksploatacji złóż zagospodarowanych powinien być podstawą dla sprecyzowania polityki państwa odnośnie do przyszłości pokrycia zapotrzebowania krajowego na surowce cynku i ołowiu oraz przyszłości wykorzystania krajowej bazy surowcowej.

EN

The time variation of reported resources of zinc-lead ores allows the factors affecting them to be shown, and may be useful for their future prediction as well as the evaluation of their sufficiency for the supply of both metals. Recently, the Krakow-Silesian MV type deposits and resources of lead in the L ower Silesian copper ores have presented economic value. The lead-zinc ore mining has a long multi century tradition in Poland. U p to the beginning of 21st century about 25–27 mln tons of Zn and 7, 5–9 mln tons of Pb were exhausted from the Krakow-Silesian deposits. The data on mineral resources has been systematically reported in Poland in a standardized uniform manner since 1952. U p to 1982, an increase of resources was noticed due to the exploration of new deposits, despite their exploitation. Since 1983, the decrease of zinc-lead resources has been observed most notably in 1991–1993 years, due to the change of Zn and Pb cut off grades and from 2005–2007, when the polygonal method used for resources evaluation was replaced by the ring of influence (“spotted dog” map method). The estimated ore reserves diminishes constantly due to exploitation and their total exhaustion by the year 2022 may be expected. There are 3 mln tons of Zn, and 1.2 mln tons of Pb additional resources in explored, not exploited deposits, as well as about 4–5 mln tons of Zn and 1 mln ton of Pb prognostic, preliminary estimated resources. There are also 1, 3-1, 7 mln tons of lead resources within the copper ores. The undeveloped deposits needs better exploration, and prognostic resources the confirmation of their existence. The approaching finish of recent Zn-Pb ore mining should provoke the discussion on the future supply of zinc and lead, and the possibility of still undeveloped deposits utilization.

2

Zmiany zasobów złóż paliw kopalnych (kopalin energetycznych) w Polsce w ostatnim półwieczu

Nieć M., Salamon E.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 96

201--227

PL

Analiza stanu zasobów w przeszłości pozwala na poznanie czynników kształtujących jego zmiany i ułatwić może ich prognozowanie i oceny stopnia zabezpieczenia zapotrzebowania krajowego na surowce. Stan ewidencjonowanych zasobów złóż kopalin podlega stałym zmianom w wyniku eksploatacji, rozpoznawania nowych złóż, zmiany informacji o zasobach – w szczególności z tytułu lepszego rozpoznania złóż lub zmian kryteriów definiujących złoże (kryteriów bilansowości) – oraz likwidacji kopalń. Źródłem danych o zasobach jest Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce, publikowany corocznie. W rozpatrywanym czasie od 1960 r. występowały okresowo skokowe przyrosty zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego w wyniku odkryć złóż i po każdym chwilowym wyraźnym wzroście stopniowe zmniejszanie zasobów w następnych latach, z powodu ich sczerpywania, Wystarczalność zasobów przemysłowych ropy naftowej i gazu ziemnego przy aktualnym wydobyciu wynosi tylko kilkanaście lat, o ile nie nastąpią odkrycia nowych znaczących zasobów. Znaczne skokowe zmiany zasobów węgla brunatnego następowały w wyniku wprowadzania do bilansu zasobów dokumentowanych dużych złóż oraz od 2009 r. wielu złóż udokumentowanych w kategorii D. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią tylko kilka procent całości zasobów węgla brunatnego. Wyraźnie zauważalne jest ich zmniejszanie się w wyniku eksploatacji. Zasoby przemysłowe zapewniają wystarczalność tych zasobów do kilkunastu lat. Istnieje ogromna ich nadwyżka w złożach rezerwowych. Poważne ograniczenia możliwości ich wykorzystania spowodowane są wymaganiami ochrony środowiska przede wszystkim krajobrazu i głównych zbiorników wód podziemnych. Zmiany zasobów węgla kamiennego są złożone z powodu drastycznych zmian kryteriów bilansowości oraz skreśleń i przekwalifikowywań zasobów w związku z restrukturyzacją i likwidacją kopalń. Do 1990 r. miał miejsce stały ich przyrost w wyniku dokumentowania, a następnie, do 2005 r., systematyczny ich spadek, z powodu eliminacji zasobów poniżej 1000 m i tych zbyt słabo zbadanych oraz z powodu likwidacji kopalń. Od 2005 r. następuje wzrost zasobów wykazywanych jako bilansowe spowodowany zaliczeniem do nich wcześniej uznanych za pozabilansowe. Wykazywane zasoby przemysłowe zapewniają wydobycie węgla w okresie około 45 lat. Duże rezerwy zasobowe znajdują się w złożach niezagospodarowanych. Zasoby metanu w pokładach węgla systematycznie dokumentowane od lat 90. XX w. wykazywane są jako kopalina towarzysząca oraz w niektórych niezagospodarowanych złożach węgla kamiennego jako główna. Wydobyciu metanu w czynnych kopalniach towarzyszy znaczny jego ubytek w powietrzu wentylacyjnym.

EN

The time variation of reported resources of fossil fuels allows to point the factors affecting them, and may be useful for their future prediction as well as evaluation of their sufficiency for supply appropriate commodities. The demonstrated resources varies due to exploitation, exploration of new deposits or better exploration of already known, changes of deposit boundaries or parameters defining them or closing down existing mines. The data on mineral resources are systematically reported in Poland in standardized uniform manner and published since 1952 by Polish Geological Institute. During the analyzed period, since 1960 up to recent year periodically appeared sudden increase of reported resources due to the discoveries of new oil or gas fields, followed by stepwise their decrease in subsequent years by exploitation. The demonstrated oil and gas reserves allow their domestic supply during teens of years only. The instantaneous repeated increases of lignite resources were the consequence of reporting resources of the discovered huge new deposits (up to over 1 bln. t each) or since the year 2009 of reported inferred resources (in D category according to the polish resources classification), of several deposits formerly reported as prognosticated only. The lignite resources of exploited deposits consist only few percent of their reported total amount, and their constant decrease is observed following exploitation. The demonstrated lignite resources are sufficient for their mining during teens of years. There is vast surplus of resources in undeveloped lignite deposits, but exist strong opposition against their mining caused by environment protection exigencies: of landscape and underground aquifers with the good quality potable water. The variations of hard (black, bituminous) coal deposits are more composed because of drastic changes of criteria defining the deposit as mineable, and closing down of several mines. Up the year 1990 the constant increase of coal resources occurred, and afterwards, up to the year 2005 their systematic decrease. It was caused by the stepwise elimination from the official resources report, the coal resources encountered below the 1000 m depth, as well as the resources insufficiently explored. Beginning from the year 2005 increase of total coal resources is noticed, considered economically mineable, by including the resources formerly considered as uneconomic. The coal reserves allows their mining during about 45 years. Great coal resources occurs in undeveloped deposits. The coal bed methane resources since 1990 year are systematically reported as the coal accompanying component and in the few undeveloped coal deposits as the main commodity. In the active coal mines great amount of methane is lost as emitted with the ventilation air.

3

Waloryzacja udokumentowanych, niezagospodarowanych złóż kopalin skalnych województwa świętokrzyskiego

Kawulak M., Nieć M., Salamon E.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2013

|

nr 84

5--23

PL

Dla potrzeb ochrony złóż kopalin zaproponowana została ocena ich atrakcyjności oparta na rankingu w czterech grupach kryteriów: geologiczno-złożowych (walorów geologiczno-surowcowych — wielkości zasobów i jakości kopaliny), górniczych (górniczej atrakcyjności), środowiskowych (ograniczeń możliwości wykorzystania z tytułu wymagań ochrony środowiska) i planistycznych (ograniczonej dostępności przez zagospodarowanie powierzchni terenu złożowego, przede wszystkim przez zabudowę). W każdej grupie kryteriów wyróżnia się klasy: najwyższą (N), wysoką (W), niską (Z) i wykluczającą (X). Na terenie województwa znajduje się 326 złóż udokumentowanych, nie eksploatowanych. Wśród nich, ze względu na walory surowcowe (zasoby i jakość kopaliny) tylko 39 zaliczono do klasy N i 37 do klasy W. Pozostałych 250 złóż reprezentuje klasę Z tylko o znaczeniu lokalnym. Górnicze warunki zagospodarowania waloryzowanych złóż są na ogół utrudnione lub trudne (klasy W lub Z) Wymagania ochrony środowiska są zasadniczym czynnikiem ograniczającym dostępność złóż (klasy Z) lub utrudniającym (klasy W). Ograniczenia planistyczne — to znaczy stan zagospodarowania powierzchni — nie stanowią na ogół bariery dla ich wykorzystania. Złoża o najwyższych i wysokich walorach surowcowych, których możliwość zagospodarowania nie jest wykluczona przez zabudowę terenu powinny być chronione jako potencjalna baza surowców o znaczeniu ponadlokalnym, zwłaszcza te, których zagospodarowanie nie jest krępowane przez wymagania ochrony środowiska. Warunek ten spełnia 21 złóż klasy surowcowej N i 22 klasy W, łącznie tylko 13% udokumentowanych niezagospodarowanych złóż w granicach województwa. Zwraca uwagę, w szczególności, że możliwość zagospodarowania złóż gipsu, unikatowych w skali kraju jest wybitnie ograniczona przez wymagania ochrony środowiska.

EN

This analysis proposes a special mode of ranking for the purpose of protecting their future development. The ranking is based on the depositś valuation individually according to the following four criteria: geological (resources and quality of mineral commodity), mining (suitability for mining), environmental (environmental restraints for mining), and land use (aerial coverage by residential or other buildings). For each criterion, deposits were classified in one of 3 or 4 classes: the highest (N), high (W), low (Z), or excluding (X). On the territory of the Świętokrzyskie Voivodship, 326 unexploited deposits of industrial rock were reported. Among them — based on the resources and quality of the mineral commodity - 39 has N rank, and 37 W rank. The remaining 250 were ranked Z. These have value as a local source of mineral commodities. Mining conditions were classified most commonly as difficult (W or Z rank), and environmentally as limiting or precluding mining (W or Z rank). Yet the recent land use does not completely preclude mining possibilities. The deposits with the highest resources and best quality of the mineral commodity where mining possibilities are not constrained by actual land use and environmental protection restrictions should be protected as valuable future sources of mineral raw materials. Such sites comprise only 21 deposits ranked N according to geologic criteria, and 37 ranked W. It is worth noting that the mining potential of these uniquely huge, high quality gypsum deposits is considerably constrained by environment protection.

4

Waloryzacja udokumentowanych, niezagospodarowanych złóż kopalin skalnych województwa lubelskiego

Kawulak M., Nieć M., Salamon E.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2013

|

R. 54, nr 2

30--38

PL

Przeprowadzono waloryzację niezagospodarowanych złóż województwa lubelskiego na podstawie rankingu ich walorów geologiczno-surowcowych (wielkości zasobów i jakości kopaliny), górniczej atrakcyjności, ograniczeń możliwości ich wykorzystania przez wymagania ochrony środowiska i ograniczeń dostępności przez zabudowę terenu. Każde złoże jest opisane za pomocą czterech symboli, które reprezentują ocenę złoża na podstawie tych kryteriów w skali trój- lub czterostopniowej (N, W, Z, X). Na terenie województwa znajduje się 640 udokumentowanych, nie eksploatowanych złóż kopalin skalnych. Ze względu na walory surowcowe 8 złóż margli, kredy piszącej, opok dla przemysłu cementowego zaliczono do klasy N i 24 złóż blocznych wapieni, piasków kwarcowych szklarskich, piasków i żwirów i kopalin ilastych ceramiki budowlanej do klasy W. Mają one znaczenie ponadlokalne. Pozostałych 608 złóż reprezentuje klasę Z tylko o znaczeniu lokalnym. Złoża o najwyższych wysokich walorach surowcowych, których możliwość zagospodarowania nie jest wykluczona przez zabudowę terenu i nie jest krępowana przez wymagania ochrony środowiska powinny być chronione jako potencjalna baza surowców o znaczeniu ponadlokalnym. Warunek ten spełnia tylko 5 złóż klasy W, a zatem łącznie tylko 0,8 % udokumentowanych niezagospodarowanych złóż w granicach województwa. Możliwość zagospodarowania złóż kopalin węglanowych do produkcji cementu (klasy N), jest bardzo ograniczana przez wymagania ochrony środowiska i praktycznie je uniemożliwia, co stanowi poważną barierę dla funkcjonowania i rozwoju przemysłu cementowego w tym regionie.

EN

In Lublin Voivodship there exist 640 deposits of industrial rocks, explored but not exploited. Their ranking was proposed according to 4 groups of criteria: resources and rock quality, mining conditions, environmental restraints for exploitation, and accessibility limited by residential building. The deposit rank is described by letters: N the highest, W -high, Z ordinary, X excluding, separately in each group of criteria and represented by the symbol composed of four letters. The resources and rock quality of 8 deposits of marls and chalk for cement industry has N rank. 24 deposits of dimension limestones, quartz sands, sands and gravel (natural aggregate) and brick clay were classified as W rank of their resources and quality. The deposits of both rank has regional value. The remaining 608 deposits of small resources and low rock quality may be the source of mineral commodities for local use. The deposits of high value, 5 of W rank, which mining is not restrained by environment protection exigencies should be protected for future utilization. The exploitation of deposits of marls and chalk of highest rank N is extremely restrained by environment protection, therefore the possibility of future development of cement industry in this region is very limited.

5

Geoenvironmental mapping for the local landuse planning

Nieć M., Kawulak M., Salamon E.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2000

|

T. 16, z. 4

89-96

EN

Geoenvironmental factors constrain free landuse planning. Mineral deposits, surface and underground waters, fertile soils, unstable ground and landscape features are the main components of environment that needs to be considered as a basic for sustainable developement of local communities. Their presentation on 1 : 25 000 and 1 : 10 000 maps was found the most suitable for the local landuse planing. Systematic such mapping of parish territories within the Krakow district (voivodship) is realized since 1994. Map presentation, in computerized GIS based mode, allow to check environmental constraints for mining, quarrying, settlement building, road construction, as well as natural hazards possibilities (as landslides in montainous regions). They allow to focus attention on mineral and industrial rock resources available for local and general use, not limited by protection of other components of environment and protect them if necessary for their future utilization.

PL

Wymagania ochrony środowiska ograniczają swobodne planowanie zagospodarowania terenu. Należy uwzględnić występowanie: złóż kopalin i wód podziemnych, żyznych (chronionych) gleb, wartości krajobrazowych oraz gruntów nieprzydatnych dla budownictwa, a zatem tych czynników, które są ważne dla planowania zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnych. Prezentacja tych czynników na mapach jest najlepszym przekazem informacji na ich temat. Na przykładzie województwa małopolskiego stwierdzono, że najdogodniejsze na potrzeby zagospodarowania przestrzennego są mapy w skalach 1 : 25 000 i 1 : 10 000 sporządzane dla poszczególnych gmin. Systematyczne opracowywanie map geologiczno-gospodarczo-sozologicznych dla poszczególnych gmin województwa krakowskiego (i obecnego małopolskiego) zapoczątkowane zostało w 1994 r. Prezentacja map w systemie GIS umożliwia łatwą ocenę możliwości eksploatacji kopalin, zabudowy terenu, budowy dróg, na tle ograniczeń wynikających z wymagań ochrony środowiska, a także ocenę możliwości występowania zagrożeń naturalnych (np. osuwisk w terenie górskim). Mapy takie pozwalają na zobrazowanie możliwości wykorzystania złóż kopalin na potrzeby lokalne i ponadlokalne oraz określenie warunków ich ochrony dla przyszłego wykorzystania.