Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Blaski i cienie sukcesu, czyli o życiu Jana Wyżykowskiego i odkryciu „wielkiej miedzi”

Wołkowicz K., Graniczny M., Wołkowicz S., Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 5

304--311

EN

After World War II, Jan Wyżykowski studied at the Faculty of Mining University in Kraków. In 1946-1948, he held summer practices in mines and at the Polish Geological Institute (PGI), which allowed him to explore the ore deposits in Lower Silesia. On January 1951, he was transferred to the PGI, where all works related to the issues of the ore exploration were gradually taken over by the Ore Department based in Kraków. In the early 1950’s, a research program for copper exploration began to crystallize in the area located north of the Old Copper Basin and north of Wroclaw. Such program was postulated by two heads of the Ore Department, R. Krajewski and A. Graniczny. A seismic profile was acquired along the Boleslawiec-Glogów line to determine the extent of the Zechstein Kupeferschiefer formation in the Fore-Sudetic area. Wyżykowski was a planner ofthe drillings along this profile. Thefirst three boreholes did not indicate the possibility of success. What is more, Wyżykowski’s research was illegal, because he drilled to a depth of 700 metres, which was about 300 metres deeper than allowed. The thesis offutility of exploration in this area started to dominate. Despite all these adversities, Wyżykowski stubbornly strove to achieve the goal. A team led by him came across economic copper ore deposits on 23 March, 1957. In the Sieroszowice IG 1 borehole, at a depth of650 m, copper mineralization of 1.4% was found in marls. The presence of rich copper mineralization was confirmed also in a nearby borehole drilled in Lubin, S-19. The history of the "great Polish copper has started”.

2

Wybrane ośrodki edukacji górniczej i nauk o Ziemi w Europie Środkowej i ich związki z Polską

Graniczny M., Kacprzak J., Urban H., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 6

64--71

PL

Pierwsze szkoły kształcące dla potrzeb górnictwa i nauk o Ziemi zaczęły powstawać na terenie Europy w XVIII wieku. Za najstarszą wyższą szkołę uznawana jest Akademia Górnicza we Freibergu, a następnie Akademia Górnicza i Leśna w Bańskiej Szczawnicy, Instytut Górniczy w Sankt-Petersburgu, Ecoles de Mines w Paryżu, Wyższa Szkoła Górnicza w Clausthal oraz Najwyższa Szkoła Górnicza w Kielcach. Zachowane dokumenty wskazują jednak, że nauczanie w Bańskiej Szczawnicy rozpoczęto co najmniej kilkanaście lat wcześniej. Na terenie Cesarstwa Austro–Węgierskiego za przełomowy dla edukacji górniczej należy uznać rok 1735, kiedy zapoczątkowano szkolenie ekspertów górniczych w wielu ośrodkach. Zasadniczym przełomem w tym zakresie był dekret cesarzowej Marii Teresy, w następstwie którego rok później utworzono Wyższą Szkołę Górniczą w Bańskiej Szczawnicy, przekształconą w 1770 r. w Cesarsko-Królewską Akademię Górniczą. Innym niezwykle ważnym europejskim ośrodkiem edukacji górniczej była Szkoła Górnicza w Petersburgu powołana w listopadzie 1773 r. przez carycę Katarzynę II. Od początku działalności szkoła ta była również ośrodkiem badań naukowych z zakresu górnictwa i geologii. Wielu polskich absolwentów – geologów wielce zasłużyło się później w rozwój nauki oddając swoje usługi zarówno na rzecz państwa rosyjskiego jak i Polski. Jeden z absolwentów Instytutu Górniczego w Petersburgu, Stanisław Kontkiewicz rozpoczął intensywne zabiegi mające na celu otwarcie szkoły górniczej w Królestwie Polskim na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Ostatecznie zabiegi grupy inicjatywnej powiodły się i w lutym 1889 nastąpiło oficjalne otwarcie Szkoły Górniczej „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Szkoła ta funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Niewiele osób jednak wie, że na terenie ówczesnych Prus, a obecnie na terytorium naszego kraju — w Wałbrzychu (Waldenburg) — działała szkoła o podobnym profilu. Na podstawie wniosku Naczelnego Urzędu Górniczego w dniu 1 lipca 1838 r. utworzono Dolnośląską Szkołę Górniczą w Wałbrzychu oraz jej filię w Tarnowskich Górach. Działalność szkoły przerwał wybuch II Wojny Światowej.

EN

The first schools for miners, dealing with education of miners and earth scientist, began to appear in Europe in the 18th century. This was due to the growing demand for professionals dealing with acquisition of various types of mineral resources. In general, the oldest institution of higher education is recognized in Freiberg Mining Academy, founded in 1765, and then the Academy of Mining and Forestry in Banská Štiavnica – 1770 (in Slovak, Schemnitz – German, Szelmeczbánya – in Hungarian), and Institute of Mining in St. Petersburg – 1773. The studies of preserved documents indicate, however, that teaching in Banská Štiavnica started at least a dozen years earlier. The breakthrough for mining education in Austro-Hungarian Empire took place in 1735. The next stage of this development was the transformation of the school in Banská Štiavnica in 1770 into the Imperial-Royal Academy of Mining. The other very important centre of mining and geological education was organized in St. Petersburg. The first mention of the creation of the mining school in Russia is attributed to the reformist Tsar Peter I and the scientist Michael Lomonosow in the early 18th century. These ideas have been realized by the Empress Catherine II, who signed the relevant edict in November 1773, establishing St. Petersburg School of Mining (Gornoje Ucziliszcze) for the engineering personnel. Many graduates of this institution were Polish, later distinguished professionals miners and geologists, who later gave great merits to the Russian and Polish states. Stanisław Kontkiewicz, the geologist graduated from the St. Petersburg Institute of Mining was one of the initiators of the Mining School “Sztygarka” in Dąbrowa Górnicza. It was founded in 1889 and still operates. Only a few people know that then in Prussia (now on the territory of Poland), in Wałbrzych (Waldenburg) acted a school with a similar profile. July 1st 1838 is recognized as a day of the creation of the Lower Silesian School of Mines in Waldenburg. Since 1860, the School accepted also miners from ore and lignite mining in Glogau (Głogów) and Hirschberg (Jelenia Góra) and later also from lignite mining district in Grünberg (Zielona Góra).

3

Rozwój kartografii geologicznej na Górnym Śląsku w świetle wybranych map historycznych - od Leopolda von Bucha do Stanisława Doktorowicza-Hrebnickiego

Wołkowicz S., Graniczny M., Wołkowicz K., Urban H., Kowalski Z., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 3

107--118

PL

Pierwszą, bardzo ogólnikową, mapę geologiczną Górnego Śląska opracował von Buch (1797/1802), natomiast Schulze z Eisleben (1816) opracował przekrój geologiczny od Hulczyna do Bytomia i jako pierwszy wprowadza podział stratygraficzny, wyróżniając m.in. Steinkohlengebirge. Staszic (1815) na swojej mapie odnotowuje na tym obszarze obecność charbon de terre. Za pierwszą nowoczesną mapę Górnego Śląska należy uznać mapę Oeynhausena (1822), która zawiera 18 wydzieleń o charakterze litologiczno-stratygraficzym. W dalszej kolejności na uwagę zasługują mapy Puscha (1836) oraz Carnalla (1844). Za największe dokonanie XIX wieku w kartografii geologicznej Górnego Śląska należy uznać 12-arkuszowy atlas opracowany pod kierunkiem Roemera (1870) wraz z dwutomowym tekstem opisującym geologię tego obszaru. Kolejnym opracowaniem tej rangi było dzieło Michaela (1913), również obficie ilustrowane mapami. Z autorów polskich II. połowy XIX w. należy odnotować mapy opracowane przez Hempla (1857), Łempickiego i Gatowskiego (1891), Zaręcznego (1894) i Wójcika (1909). W niepodległej Polsce pierwszą mapę opisywanego obszaru opracował Przesmycki (1923). W okresie międzywojennym znakomitym znawcą geologii Polskiego Zagłębia Węglowego był Saryusz-Makowski, którego rękopiśmienny dorobek został zniszczony w czasie działań wojennych w 1939 r. W latach 20. XX w. rozpoczął swoje prace Doktorowicz-Hrebnicki, który badał obszar Górnego Śląska przez około 50 lat, a jego mapa Arkusz Grodziec (1934) staje się wzorcowym opracowaniem kartograficznym obowiązującym przez wiele lat.

EN

First, very general geological map of Upper Silesia was elaborated by von Buch (1797/1802). On the other hand Schulze from Eisleben (1816) prepared geological cross-section from Hulczyn to Bytom, where he introduced first stratigraphic division, distinguishing among others Steinkohlengebirge. Staszic (1815) noticed on his map the presence of charbon de terre in this area. Oeynhausen map (1822) should be regarded the first modern geological map of the Upper Silesia, as containing 18 lithological-stratigraphical divisions. Further attention should be paid to maps of Pusch (1836) and Carnall (1844). Next important work was greatest achievement of geological cartography of the Upper Silesia in XIX century is the 12-sheet Atlas developed under the direction of Roemer (1870) together with two-volume text, describing the geology of this area. Next important work was done by Michael (1912) which was also profusely illustrated with maps. Among the Polish authors of the second half of XIX century, maps elaborated by Hempel (1857), Łempicki and Gatowski (1891), Zaręczny (1894) and Wójcik (1909) should be noted. In the independent Poland, the first map of this area was compiled by Przesmycki (1923). Between the World Wars, an excellent expert in the Polish Coal Basin was Saryusz-Makowski whose manuscripts, documentations and maps were destroyed during the war in 1939. In the 20´s of XX century, Doktorowicz-Hrebnicki started his researchers. He has studied the area of Upper Silesia for almost 50 years. His map Grodziec (1934) has become the standard of geological cartography art for many years.

4

Historia poszukiwań i wydobycia ropy naftowej na ziemiach polskich do 1939 roku

Graniczny M., Wołkowicz S., Urban H., Wołkowicz K., Zdanowski A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 12

151--156

PL

W artykule przedstawiono historię poszukiwań i wydobycia ropy naftowej na ziemiach Polskich. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z XVII i XVIII i dotyczą Galicji. Na temat występowania ropy naftowej w Karpatach pisali pionierzy polskiej geologii, tacy jak Stanisław Staszic i Ludwik Zejszner. W 1896 roku, w Borysławiu zostaje odwiercony pod nadzorem Władysława Długosza szyb „na Potoku”. Data ta wyznacza ważny etap rozwoju przemysłu naftowego w Karpatach i na Podkarpaciu. Wymieniając autorów zajmujących się badaniami fliszu w Karpatach i poszukiwaniem węglowodorów, nie sposób pominąć profesora Rudolfa Zubera. Był on w swoim czasie najbardziej uznanym badaczem fliszu Karpat, a także autorem syntetycznego dzieła „Flisz i nafta”, będącego jednym z klasycznych prac geologicznych epoki. Innym ważnym badaczem był Józef Grzybowski, pionier badań mikropaleontologicznych w Polsce, które okazały się niezwykle pomocne dla określania stratygrafii warstw roponośnych. W związku z nasileniem się prac wydobywczych w rejonie Borysławsko – Drohobyckim w czerwcu 1912 r. podjęto decyzję o powołaniu „Stacji Geologicznej w Borysławiu”. Problematyka związana z poszukiwaniami ropy naftowej i gazu ziemnego na Podkarpaciu ponownie stała się aktualna w odrodzonej Rzeczypospolitej, dlatego też geolodzy Państwowego Instytutu Geologicznego dr Jan Nowak i dr Konstanty Tołwiński już w 1919 r. brali udział w pracach organizacyjnych przemysłu górnictwa naftowego. Stacja w Borysławiu była w znacznej mierze finansowana przez przemysł naftowy i dlatego też została przejęta formalnie przez Karpacki Instytut Geologiczno-Naftowy (KIGN). Należy przyznać, że dorobek dwudziestoletniej działalności KIGN był imponujący i miał wyraz w licznych publikacjach, mapach, monografiach czy opracowaniach statystycznych. Ponadto w zbiorach KIGN znajdowało się około sto tysięcy próbek geologicznych i rdzeni wiertniczych, stanowiących niezmiernie cenny materiał do dalszych badań. Trzeba również podkreślić wzorową współpracę geologów KIGN oraz PIG, bez której trudno sobie wyobrazić osiągnięcie postępu wiedzy na temat budowy geologicznej Karpat.

EN

This paper presents the history of the exploration and extraction of crude oil in Poland. The first mention about it comes from 17th and 18th centuries and concern Galicia. The pioneers in Polish geology - Stanisław Staszic and Ludwik Zejszner - wrote on the occurrence of oil in the Carpathians. In 1896 first drilling was made in Borysław, under the supervision of Władysław Długosz, titled “On Stream”. This date marks an important stage in the development of the oil industry in the Carpathian Mountains. Citing the important scientist dealing with the research on the Carpathian flysch and the search for hydrocarbons, it is impossible to ignore Professor Rudolf Zuber. He was the author of synthetic work “Flysch and oil” which was one of the classic geological work at that time. Another important researcher was Józef Grzybowski, a pioneer in micropaleontological research in Poland, which proved to be extremely useful for determining the stratigraphy of oil strata. In June 1912, in connection with the intensification in the area Borysław – Drohobycz, the “Geological Station” was established in Borysław. The problems associated with the exploration of oil and natural gas in the Carpathian Mountains occur currently again in the independent Poland. That is why two eminent geologists of the Polish Geological Institute (PGI) Jan Nowak and Konstanty Tołwiński participated in the organizational work of the reborn oil mining industry. The “Geological Station” in Borysław was mainly financed by the oil industry, therefore it was taken over formally by the Carpathian Geological – Petroleum Institute (KIGN). It must be admitted that the achievements of twenty year activities of KIGN were impressive, which was reflected in numerous publications, maps, monographs and statistic studies. Moreover there were roughly one hundred thousand geological samples and drill cores in the KIGN collections, which was a very valuable material for further researches. It is also necessary to underline the close cooperation between the geologists of KIGN and PGI. Without such direct cooperation the achievement of progress in knowledge on the geological structure of the Carpathians is difficult to imagine.

5

Władysław Szajnocha (1858–1928) : wybitny geolog i inspirator organizacji nowoczesnej geologii na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku

Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 5

281–-283

EN

Władysław Szajnocha was born on June 28, 1857 in Lwów. After graduating University and Technical University of Vienna he was an employee at the National Geological Institute in Vienna. During his stay in Vienna he was investigating Jurassic brachiopods from the Eastern Carpathians, Cretaceous ammonites from the vicinity of Wieliczka as well as Cretaceous ammonite fauna of West Africa, fossil fishes from Monte Bolca in Italy and Carboniferous and Triassic flora of Argentina. He moved to Kraków in 1885, where he was a member of the Orographic - Geological Section of the Academy of Sciences. A year later he became the chair of the Department of Geology at the Jagiellonian University, called the “Cabinet of Geology”. In the years 1911 and 1916–1917, Szajnocha held the position of rector of the Jagiellonian University. He was also the first president of the Polish Geological Society, which was initiated in March 1920. He published two important works concerning researchers of the Carpathian Flysch: “Geological Studies of the Carpathian Mountains in Western Galicia”(1884) and “Mineral Resources of Galicia” (1891). He was also the author of 15 map sheets at the scale 1 : 75 000, included in the “Geological Atlas of Galicia”. A separate field of his geological researchers was related to the issues of oil exploration. Therefore, he took part in a series of expeditions to Turkestan, Austria, Norway and Sweden. Szajnocha is also the author of the article titled “On the National Geological Institution” (1907), published when country was not independent. Therefore, he can be considered as a pioneer of the creation National Geological Survey in Poland. Realization of his idea occurred 12 years later, after resurrection of Polish State and creation of the Polish Geological Institute. Szajnocha died on August Łyczaków Cemetery in Lwów.

6

Zasłużeni geolodzy na fryzie sali Muzeum Geologicznego PIG-PIB imienia Pawła Edmunda Strzeleckiego

Mizerski W., Urban H., Graniczny M., Kowalski Z.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

167--181

PL

W Sali Muzeum Geologicznego, na wysokości trzeciej kondygnacji krużganków, znajduje się ozdobny fryz, który powstał wraz z ukończeniem budowy głównego gmachu Instytutu w 1936 r. Ikonografia na fryzie sali im. P. E. Strzeleckiego w gmachu PIG jest jedyną malarską dekoracją sali i ogranicza się do panneau wypełnionych nazwiskami zasłużonych geologów. Obecnie na fryzie znajdują się 32 nazwiska wybitnych naukowców, polskich i zagranicznych. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie historii powstawania panneau z kolejnymi nazwiskami, a także krótkich biogramów wszystkich wielkich geologów uhonorowanych na fryzie, w celu upowszechnienia wiedzy o nich wśród osób odwiedzający Instytut, a zwłaszcza znajdującego się w nim Muzeum Geologiczne.

EN

Abstract. In the Hall of the PGI Geological Museum, there is a decorative frieze, at the height of the third-tier galleries, which was created with completion of the Institute’s main building in 1936. Iconography on the frieze in the P.E. Strzelecki Hall is the only decorative painting and is limited to the panel filled with the names of distinguished geologists. Currently, there are 32 names of prominent Polish and foreign scientists on the frieze. The aim of this article is to present short biographies of all the great geologists placed at the frieze, to disseminate knowledge about them among visitors of the Institute and, in particular, of the Geological Museum.

7

Dzieje budowy gmachów Państwowego Instytutu Geologicznego oraz ich architektura (1919–1936)

Graniczny M., Urban H., Kacprzak J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

159--165

PL

Pierwszą tymczasową siedzibę Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG) stanowiła niewielka powierzchnia paru pomieszczeń w Pałacu Staszica na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Było to zdecydowanie za mało dla nowo utworzonego Instytutu. Dlatego też dyrektor Instytutu, Józef Morozewicz, przygotował memoriał w sprawie uzyskania zgody na wybudowanie nowych budynków stosownych do potrzeb. Koncepcja Józefa Morozewicza uzyskała akceptację Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Ostateczna decyzja o budowie nowych budynków została zaakceptowana przez Sejm Ustawodawczy RP 30 maja 1919 r. W tym celu przydzielono na budowę Instytutu działkę budowlaną na Mokotowie o wielkości 22 500 m2, pomiędzy ulicami: Rakowiecką, Wiśniową i Kazimierzowską. Projekt znanego architekta Mariana Lalewicza został wybrany w wyniku przetargu. Głównym problemem rozpoczęcia prac była trudna sytuacja finansowa państwa i ograniczone środki finansowe. Dlatego też prace budowlane przebiegały w wolnym tempie. Budowa pierwszego gmachu, pawilonu południowego, była realizowana począwszy od 1923 r. i zakończona w 1926 r. Oficjalne otwarcie i poświęcenie głównego pawilonu, który był jeszcze niedokończony, nastąpiło 22 grudnia 1929 r. w obecności Ministra Przemysłu i Handlu oraz innych osobistości. Wykończeniowe prace budowlane trwały przez kolejnych siedem lat i zostały ostatecznie zakończone w czerwcu 1936 r. Dnia 17 maja 2013 r. główny budynek Instytutu został nazwany imieniem Józefa Morozewicza.

EN

The first provisional seat of PGI was several rooms in the Staszic Palace in the Krakowskie Przedmieście Street in Warszawa. It was not satisfactory for the newly established Institute. Therefore, director of the Institute Józef Morozewicz prepared an appropriate memorial and attempted efforts to construct new properly designed buildings. The ideas of Józef Morozewicz were positively accepted by the Ministry of Industry and Trade. The final decision to construct new buildings was approved by the Parliament on May 30, 1919. In order to build the Institute, a state-owned plot of land was granted (22,500 m2) in Mokotów between the streets of Rakowiecka, Wiśniowa and Kazimierzowska. Famous architect Marian Lalewicz was chosen to design the buildings. The main problems arose from the difficult economic situation of the country and limited funds for construction works that proceeded very slowly. First, the southern pavilion was completed during 1923–1926. The official opening and consecration of the unfinished main pavilion took place on December 22, 1929, in the presence of Minister of Industry and Trade E. Kwiatkowski and other distinguished guests. However, further constructions took next seven years and were finally finished in June 1936. On May 17, 2013, the main pavilion was devoted to and named to Józef Morozewicz.

8

Wspomnienie o Jerzym Kanasiewiczu w 20. rocznicę śmierci

Graniczny M., Miecznik J. B., Mikulski S.Z., Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 3

178--181

EN

Jerzy Kanasiewicz was born on May 9, 1934, in Lwów. In the years 1953-1958 he studied geology at the Mining Institute in Jekaterinburg (Russia - Ural Mts.). In 1958, he began to work in the Geological Insti¬tute in Warszawa, in the Department of Rare and Radio¬active Elements. In 1967, he defended his doctoral thesis titled: "Occurences of rhenium and selenium and some other accompanying elements in the Lower Zechstein cupri¬ferous series of the Fore-Sudetic Monocline". He took part in several scientific expeditions in Asia and Africa, as an expert. In Vietnam (1971), Jerzy Kanasiewicz evaluated industrial potential of the Nam Nam Xe rare earth deposits in the Lao Cai province. He also visited North Korea in 1975. In the years 1979-1981, he worked in India as an expert of the United Nations. He conducted exploration for gold, tin, lithium, niobium and tantalum pegmatite ores, together with Indian geologists. The investigations took place in the state of Madhya Pradesh. He also visited Malaysia at that time, where he had opportunity to acquaint with methods of identifications and documentation ofclastic tin ores of the global importance. In 1982, Jerzy Kanasiewicz visited Libya where was involved in exploration and evaluation of the uranium resources. In mid-1980s, he created an ambitious and innovative program of geochemical-mineralogical researches in the Sudetes and Fore-Sudetic Block. He died untimely in Warszawa on August 24, 1992.

9

„Inicjatywa” Koła Polskiej Partii Robotniczej przy Państwowym Instytucie Geologicznym w Krakowie – echa epoki realnego socjalizmu

Graniczny M., Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2012

|

Vol. 60, nr 8

426-–427

EN

Two documents were commented in this paper. They were prepared by the Polish Worker’s Party organization in the Polish Geological Institute in Kraków, in 1948. There are: "Memorandum on the Polish Geological Institute" and letter to Central Committee of the Polish Worker’s Party sent through the Urban Committee of the Polish Worker’s Party in Kraków. These documents were found during organizing of the Stanisław Tyski materials and delivered to PGI-NRI Central Geological Archive by Professor Krzysztof Jaworowski. They constitute example of the harmful action on realization of the Institute’s tasks and personal policy using brutal political pressure. The party members generally criticized situation in Institute. They also demanded removal of director and other persons from management and replaced them by the party members. Let’s hope that such practices will never happen again.

10

Saga rodu Zuberów

Chowaniec J., Graniczny M., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

495--505

PL

Artykuł obejmuje krótkie biografie trzech wybitnych polskich geologów, naukowców, podróżników i patriotów z rodziny Zuberów – Rudolfa, Stanisława i Andrzeja, czyli ojca, syna i wnuka. Głównym przedmiotem zainteresowania oraz zajęciem Rudolfa było poszukiwanie ropy naftowej. Jego doświadczenia były znaczące dla wielu krajów i przyczyniły się do rozwoju przemysłu naftowego. W trakcie swoich ekspedycji badawczych prowadził prace na wszystkich kontynentach, oprócz Australii. Odkrył również w Krynicy unikatową wodę – szczawę chlorkową, zaliczaną dziś do najsilniejszych szczaw w Europie. Jest także autorem fundamentalnego dzieła Flisz i nafta, będącego jedną z klasycznych prac geologicznych epoki. Jego syn Stanisław rozpoczął karierę zawodową od uczestnictwa w poszukiwaniach ropy naftowej w Baku (Azerbejdżan) i na Wschodnim Kaukazie. Prowadząc prace poszukiwawcze w Albanii, przyczynił się do odkrycia największych złóż ropy naftowej w tym kraju – Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht oraz Patos–Cakran–Selenica. Jest obecnie uważany w Albanii za „ojca nowoczesnej geologii". Andrzej Zuber, syn Kazimierza, brata Stanisława oraz wnuk Rudolfa był również zaangażowany w wiele przedsięwzięć poza granicami kraju – Kenia, Brazylia, Meksyk, Tajlandia, Indie. Jego główne zainteresowania naukowe były związane z badaniami znaczników środowiskowych wód zwykłych, mineralnych i termalnych. Wśród wielu problemów hydrogeologicznych, jakimi zajmował się Andrzej Zuber, poczesne miejsce zajmuje określenie genezy i obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy. Można to uznać za kontynuację prac dziadka Rudolfa. Historia zatoczyła krąg.

EN

The paper contains short biographies of three prominent Polish geologists, scientists, travellers and patriots of the Zuber family – Rudolf, Stanisław and Andrzej, father, son and grandson. Main occupation of Rudolf was exploration of oil deposits. His experience was of high value for many oil companies and countries that made their development dependent on the oil industry. On his scientific journeys he reached every inhabited part of the world, excluding Australia. In Krynica, he discovered a unique water that is among the strongest alkaline acidic waters in Europe. He is also the author of a fundamental publication, titled Flysh and crude oil which was an important and classical geological work of those times. His son, Stanislaw Zuber, started his professional career from participation in oil exploration in the Baku (Azerbaijan) and East Caucasus regions. His exploratory work in Albania resulted in the discovery of the main oil fields in this country – Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht and Patos–Cakran–Selenica. He is presently regarded as the father of modern geology of Albania. Andrzej Zuber, son of Kazimierz, Stanislaw’s brother and grandson of Rudolf was also involved in several activities abroad (Kenya, Brazil, Mexico, Thailand, India). His main interests were connected with investigations of the environmental logograms of the common, mineral and thermal waters. Among different hydrogeological problems, he put special attention to determination of the genesis and recharge areas of the Krynica mineral waters. It could be considered as the continuation of his grandfather’s work.

11

Miejsca związane z Józefem Piłsudskim na tle polsko-litewskich badań geośrodowiskowych

Graniczny M., Piotrowski A., Kowalski Z., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

465--477

PL

W artykule podjęto próbę podsumowania dotychczasowej współpracy geologów polskich i litewskich, szczególnie w ostatnich 20 latach (1990–2010). Współpraca ta obejmowała przede wszystkim aspekty geologii środowiskowej. W trakcie kilku etapów badań specjaliści Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego oraz Służby Geologicznej Litwy na obszarze przygranicznym przeprowadzili prace kartograficzne prowadzące do opracowania szeregu map tematycznych, w tym zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, geopotencjału, map zagrożeń środowiska i innych, zgromadzili materiał dla opracowania bazy geotopów, analizowali zdjęcia satelitarne pod kątem zmian użytkowania terenu oraz zorganizowali i prowadzili monitoring wód podziemnych. Bardziej szczegółowo omówione zostały miejsca związane z osobą marszałka Józefa Piłsudskiego i ich potencjał geoturystyczny. Miejsca te cechuje duża atrakcyjność pod względem krajobrazu, jak również wyróżnia interesująca budowa geologiczna. Dotychczasowe badania stworzyły dobre podstawy dalszej wielostronnej kooperacji geologów polskich i litewskich. Współpraca geologów obu krajów jest zgodna z zaleceniami Unii Europejskiej dla wprowadzania Zasad Europejskiej Polityki Rozwoju Przestrzennego, które mają przyczynić się do redukcji zanieczyszczeń i poprawy warunków środowiskowych w Europie. Wynikiem wspólnych badań jest opracowanie szeregu publikacji, w tym na szczególną uwagę zasługuje Atlas – Geology for environmental protection and territorial planning in the Polish-Lithuanian cross-border area, 1:500 000.

EN

Summary of cooperation between specialists from Polish Geological Institute – National Research Institute and the Geological Survey of Lithuania during the last 20 years (1990–2010) is presented in this paper. During several stages of work and investigations, they have gathered data and created common databases for the border zone, e.g. geosites database. Groundwater monitoring was organized and initiated, analysis of satellite images was made in terms of land use changes. Different thematic maps, including maps of soil contamination by heavy metals, were performed, too. Additionally, the sites connected with Marshal Józef Piłsudski were described in detail, with the special attention to its geotouristic and nature values. These sites are very attractive from the landscape point of view and are characteristic by interesting geological conditions. These comprehensive studies have created a good base for the multidirectional cooperation of the Polish and Lithuanian geologists. Such cooperation is in agreement with the European Union recommendation to introduce Principles of the European Territorial Planning Policy. The aim of this policy leads to the reduction of pollution and improvement of environmental conditions in Europe. Results of common studies were presented in several papers, including the Atlas – Geology for environmental protection and territorial planning in the Polish-Lithuanian cross-border area, 1:500,000.

12

Losy Państwowego Instytutu Geologicznego w czasie II wojny światowej – wspominając tych, którzy odeszli

Graniczny M., Miecznik J. B., Urban H., Wołkowicz K., Wołkowicz S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

479--493

PL

Państwowy Instytut Geologiczny w czasie II wojny światowej został zreorganizowany i przemianowany na Amt für Bodenforschung, stając się częścią niemieckiej służby geologicznej. W tym czasie zatrudnieni geolodzy polscy wykonywali prace głównie z zakresu geologii stosowanej, a badania naukowe zostały znacznie ograniczone. W okresie poprzedzającym wybuch Powstania Warszawskiego najcenniejsze materiały zostały w tajemnicy przed okupantem zakopane, niemniej część dokumentów wywieziono w głąb Niemiec. W czasie okupacji część pracowników PIG brała czynny udział w ruchu oporu, specjalizując się głównie w dostarczaniu materiałów kartograficznych oraz planów niemieckich fortyfikacji wojskowych. Sposób kierowania Instytutem przez prof. R. Brinkmanna spowodował, że w tym czasie, poza przypadkiem L. Horowitza, właściwie nie było aresztowań pracowników. Niemniej straty osobowe były dość znaczne. Pracownicy i współpracownicy Instytut ginęli w obozach zagłady w pierwszym okresie wojny, w czasie Powstania Warszawskiego, wskutek przeżyć wojennych lub, jak B. Bujalski, zostali zamordowani przez NKWD.

EN

Polish Geological Institute was reorganized during Word War II renamed for Amt für Bodenforschung and included in the German geological survey. At that time, Polish geologists employed in “Amt” were performing mainly applied geological studies and scientific investigations were very restricted. Before the Warsaw Uprising most precious materials had been secretly hidden. Unfortunately, some of the documents were carried away to Germany. During occupation, part of the PGI staff was actively engaged in underground resistance. It specialized in delivery of cartographic materials and plans of the German military constructions to the underground army. German director of the Amt, Prof. R. Brinkmann behaved in such a way no employee was arrested, besides the case of L. Horwitz. Nevertheless, the personal losses were significant. Many employees and collaborators of the Institute perished in concentration camps, during the Warsaw Uprising, due to the hard conditions of the war or were murdered by the Nazi or, like B. Bujalski, by Soviet occupants.

13

Unikalne właściwości wód leczniczych Solca Zdroju

Graniczny M., Skrzypczyk L., Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 10

660-665

14

Fascynująca geologia Tanzanii

Graniczny M., Gogołek W., Ploch I., Urban H.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 8

561-592

15

Wkład geologów polskich w odkrycia złóż surowców mineralnych Syberii i Dalekiego Wschodu

Graniczny M., Wołkowicz K., Urban H., Wołkowicz S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

475--489

PL

Systematyczne badania obszarów Syberii i Dalekiego Wschodu rozpoczęły się z początkiem XIX wieku. Znaczący udział w tych badaniach mieli Polacy. Byli to zarówno zesłańcy, którzy trafili tam po upadku kolejnych powstań, jak i podróżnicy, badacze i przemysłowcy, których przyroda lub chęć zysku ciągnęły w tamte strony. Wśród nich było wielu geologów. Wachlarz ich zainteresowań był bardzo szeroki i obejmował również etnografię, zoologię, botanikę. Wykonywali oni również pomiary meteorologiczne i topograficzne. W artykule przedstawiono sylwetki słynnych geologów: Aleksandra Czekanowskiego, Jana Czerskiego, Karola Bohdanowicza, Józefa Morozewicza oraz mniej znanych – Antoniego Giedroycia, Leona Barszczewskiego, Bronisława Grąbczewskiego, Leonarda Jaczewskiego, Kazimierza Grochowskiego i Stanisława Doktorowicza-Hrebnickiego. Wszyscy byli znakomitymi badaczami i zapisali się złotymi zgłoskami w poznanie obszarów położonych na wschód od Uralu. Część z nich, po odzyskaniu niepodległości wniosła doniosły wkład w rozwój nauk geologicznych w Polsce.

EN

Systematical studies of Siberia and the Far East regions were started in the beginning of XIX century. Poles participated significantly in those studies. There were deportees after overthrowing of the following insurrections and also voyagers, explorers and industrialists – all of whom were attracted to that region by nature and cupidity. There were a lot of geologists among those people. Their interests ranged from ethnography, zoology to botany. They also carried on meteorological and topographical measurements. In the present paper, there are outlines of such well-known explorers as: Aleksander Czekanowski, Jan Czerski, Karol Bohdanowicz or Józef Morozewicz and, less famous, Antoni Giedroyć, Leonard Barszczewski, Bronislaw Grąbczewski, Leon Jaczewski, Kazimierz Grochowski, Stanisław Doktorowicz-Hrebnicki portrayed. All of them were brilliant researchers, they distinguished themselves in exploration territories east of Ural. After recovery of independence, part of them contributed significant share in developing of geological sciences in Poland.

16

Dziewięćdziesiąta rocznica utworzenia Państwowego Instytutu Geologicznego na tle zarysu nauk o Ziemi w Polsce

Urban H., Graniczny M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 433

5--109

PL

Zawiera: Zaranie; Podwaliny nowoczesnej geologii; Dokonania polskich geologów w kraju i za granicą w okresie rozbiorów; Próby organizacji instytucji geologicznych u schyłku rozbiorów; Odzyskanie niepodległości i utworzenie Państwowego Instytutu Geologicznego; Siedziba; Pierwsi pracownicy; Działania organizacyjne w dwudziestoleciu międzywojennym; Badania geologiczne w latach 1919-1939.

EN

It could be stated that the history of the mining and earth science in Poland is much anterior than the dynasty of the Polish Piast's kings. The different mineral resources were already recognized and exploited in the mediaeval times at the territory of Poland. Very important event was establishing of the Ore's Commission by the king Stanislav August Poniatowski in the 1782. Partotion of Poland stopped considerably development of the geological sciences in Poland. However, some important investigations and organization measures were undertaken. The name of the Stanislav Staszic should be mentioned who is considered as "father of the Polish geology". Several outstanding followers should be mentioned too, e.g.: Georg Gottlieb Pusch, or Ludwig Zejszner. Many Polish geologists emigrated and contributed much to the important geological discoveries in other countries as: Paweł Edmund Strzelecki (America, Australia, Tasmania and New Zealand), Ignacy Domeyko (Southern America), Aleksander Piotr Czekanowski and Jan Czerski (Asia), and many others. In the end of the XIX century several initiative started devoted establishing in Poland national geological survey. The idea of Józef Morozewicz prevailed to establish the Polish Geological Institute within the structure of the Ministry of Industry and Trade. These ideas could be realized when Poland get independence in November 1918. Several members of the Parliament, undertaken the initiative to constitute the Polish Geological Institute, which was accepted in April 1919. Official opening of the Institute took place on 7th May 1919 in the Staszic Palace, which was the first seat of this organization. Two years later the PGI status and budget was accepted by the Polish government and Józef Morozewicz has got director's nomination from the Head of State Józef Piłsudzki. In these difficult times big organizational efforts were made to enable performing of the basic survey tasks and investigations, First staff of the Institute has included above 30 persons (17 geologists). In the first years of activities PGI geologists undertaken studies in the different parts of Poland, among them: the Carpathians, High Tatra's, Carpathian Foredeep, Upper Silesia, the Holy Cross Mountains as well as Polish Lowlands. The results of these studies were printed in the yearly reports. Several important discoveries were reported, for example: first suggestions concerning existence of the coal deposits in the Lublin Basin, iron deposits in Rudki, phosphorite resources in Rachów or salt deposits in Kłodawa. Simultaneously the geological mapping survey was performed. Two important maps at a scale of 1:750 000 was published: Geological Map of Poland and Geological Map of the Natural Resources of Poland. Several maps in the bigger scale was printed, too. In the meantime, the Institute has obtained a new parcel at the corner pf the Rakowiecka and Wiśniowa streets where two buildings were erected, in 1926 and 1936. In March 1938, President of Poland accepted new decree concerning geological survey of Poland which was performed by the Polish Geological Institute and Geological Council. The role of the PGI has grown and the budget increased substantially. Unfortunately this positive trend was stopped due to the beginning of the Second World War. The part of the PGI together with Director Karol Bohdanowicz started evacuation on 6th September 1939. The first heroic period of the Institute came to the end.

17

Wprowadzenie do opracowania Edwarda Ruhlego "Znaczenie ziem wschodnich dla gospodarki Polski w latach 1920-1939"

Graniczny M., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

nr 414

7-9

18

Państwowy Instytut Geologiczny : rys historyczny

Graniczny M., Mizerski W., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 410

9-15

19

Dyrektorzy Państwowego Instytutu Geologicznego w latach 1919-1989

Mizerski W., Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 410

17-37

20

Profesor dr hab. Wadysław Pożaryski

Urban H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2000

|

nr 393

9-13