Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rozkład przestrzenny związków żelaza i manganu w osadach dennych Jeziora Goczałkowickiego

Czaplicka A., Ślusarczyk Z., Bazan S., Szarek-Gwiazda E.

Ochrona Środowiska

|

2017

|

Vol. 39, nr 3

47--54

EN

Analysis of the bottom sediment composition in the shallow, polimictic Goczalkowice dam reservoir demonstrated that the amounts of Mn and Fe compounds determined did to a small extent only exceed the level of their geochemical background. Spatial distribution of iron and manganese content in the Goczalkowice dam reservoir was developed on the basis of the bottom sediment composition studies for the reservoir. There is an evidence of both natural and anthropogenic origin of the two elements. Correlations between their presence and the content of granulometric bottom sediment fractions, organic matter amount, depth of the measuring points as well as concentration of other trace elements (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) in the sediments were developed. Statistical testing allowed for identification of varying statistical strength between the content of Fe and Mn and fi ne bottom sediment fractions. Three groups of measuring points identified in the dam reservoir substantially differed from each other by Fe and Mn bottom sediment content. In addition, differentiation in their concentration along longitudinal transects of the dam reservoir was demonstrated.

PL

Przeprowadzone badania składu osadów dennych w płytkim, polimiktycznym Jeziorze Goczałkowickim wykazały, że oznaczone ilości związków żelaza i manganu tylko w niewielkim stopniu przekraczały poziom ich tła geochemicznego. Na podstawie badań składu osadów dennych Jeziora Goczałkowickiego opracowano rozkład przestrzenny zawartości związków żelaza i manganu w czaszy zbiornika. Stwierdzono zarówno naturalne, jak i antropogeniczne pochodzenie obu tych pierwiastków. Opracowano współzależności między ich obecnością a zawartością frakcji granulometrycznych osadów, ilością związków organicznych, głębokością punktów pomiarowych, a także zawartością innych metali śladowych (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) w osadach. Za pomocą testów statystycznych wskazano na różną siłę statystyczną współzależności między zawartością żelaza i manganu a zawartością drobnych frakcji osadów dennych. Wydzielono trzy grupy punktów pomiarowych w zbiorniku zaporowym, istotnie różniących się między sobą zawartością związków żelaza i manganu w osadach dennych. Wykazano także zróżnicowanie zawartości tych metali w osadach wzdłuż podłużnych transektów zbiornika zaporowego.

2

Factors influencing the accumulation of Pb in sediments of deep and shallow dam reservoirs

Czaplicka A., Szarek-Gwiazda E., Ślusarczyk Z.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2017

|

Vol. 46, No. 2

174--185

EN

The study determines the differences in Pb accumulation in sediments of dam reservoirs with respect to locations of the old river beds and their depth (deep Czorsztyn Reservoir and shallow Goczałkowice Reservoir in southern Poland). Parameters (grain size, organic matter content and reservoir depth) that may influence the spatial distribution of Pb concentrations in the sediments were analyzed. Based on the hierarchical cluster analysis, sediment samples from the reservoirs were ranked with respect to particle size distribution. We found differences in the spatial distribution of grain size and organic matter in the studied reservoirs, caused mostly by the topography of these reservoirs. The spatial distribution of Pb concentrations in the sediments of the Czorsztyn Reservoir (range 4.8-35.8 μg g-1) and the Goczałkowice Reservoir (range 11.3-59.4 μg g-1), regardless of their average depth and their type (dimictic, polymictic), depends on the distribution of silty clay and clay fractions, organic matter and reservoir depth. Therefore, Pb spatial distribution was more regular in the Czorsztyn Reservoir than in the Goczałkowice Reservoir. Locations of the old river beds had a significant impact on the Pb distribution in the sediments of both reservoirs.

3

Spatial distribution of manganese and iron in sediments of the Czorsztyn Reservoir

Czaplicka A., Bazan S., Szarek-Gwiazda E., Ślusarczyk Z.

Environment Protection Engineering

|

2016

|

Vol. 42, nr 4

179--188

EN

Concentrations of iron and manganese were investigated in 26 sediment samples from the Czorsztyn Reservoir (South Poland). Spatial distribution of these metals in the reservoir is generally linked to the grain size distribution of sediments. The presence of manganese and iron in sediments is mainly related to the rock weathering and soil erosion processes. Furthermore, enrichment of waters in manganese and iron follows as a result of the Dunajec River flowing through the Orawsko-Nowotarska Valley, where peat bogs are present. However, anthropogenic influence on manganese and iron concentration levels in sediments cannot be excluded in this area.

4

Cynk w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowice

Kotulska A., Draus K., Czaplicka A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Technologia Wody

|

2015

|

Nr 5 (43)

20--25

PL

Celem pracy było przedstawienie zmian stężeń cynku w wodach i osadach Zbiornika Goczałkowickiego na przestrzeni lat oraz porównanie z tłem geochemicznym. Zbadano również sezonowość występowania cynku w wodach i potwierdzono jej występowanie w niektórych przypadkach. Przedstawiono średnie ładunki cynku w wodach dopływających do zbiornika. Próbki ze zbiornika były pobierane raz na miesiąc w latach od 1994 do 2013. Próbki osadów były pobierane w czterech punktach zbiornika. W celu zweryfikowania stawianych hipotez przeprowadzono analizę statystyczną. Badania oparte o wartości progowe kryterium ekotoksykologicznego pokazują, że nie tylko wody, ale także osady zbiornika zawierają znaczące ilości cynku i istnieje możliwość jego negatywnego wpływu na organizmy wodne. Źródła cynku podzielono na naturalne i antropogeniczne. Zbiornik Goczałkowicki leży w południowej Polsce. Jest narażony na działalność przemysłową. W jego pobliżu znajdują się również hodowlane stawy rybne. Także rolnictwo i nieskanalizowane tereny dostarczają cynk do wód i osadów. To tłumaczy zawartość tego pierwiastka w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowickiego. Największy ładunek lego pierwiastka jest wprowadzany do zbiornika przez największy dopływ - rzekę Wisłę.

EN

The purpose of this paper was to show how the concentration of zinc changed in the waters and sediments of the Goczałkowice Reservoir over the years and to compare these changes with the geochemical background. Seasonal occurrence of zinc in water was also examined and in some cases the test results were positive. The paper reports 011 the average quantities of zinc in the waters flowing into the reservoir. Reservoir samples were taken once every month from 1994 to 2013. There were four places in the reservoir from where sediment samples were taken. Statistical analysis was performed to verify the proposed hypotheses. The tests based on the ecotoxicological threshold values show that not only the waters, but also the sediments of the reservoir contain significant amounts of zinc and that there is a possibility that zinc has a negative effect on aquatic organisms. The sources of zinc were divided into natural and anthropogenic. The Goczałkowice Reservoir is located in southern Poland. It is exposed to industrial activity, and there are fish ponds located in its vicinity. Agricultural activity and non-sewerage areas introduce zinc into water and sediments, which explains its presence in the aquatic environment of the Goczałkowice Reservoir. The highest quantities of zinc arc introduced into the reservoir by its largest tributary, the Vistula River.

5

Miedź w środowisku wodnym Zbiornika Goczałkowice

Iwanicka K., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2014

|

Nr 2

75--78

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że woda i osady denne Zbiornika Goczałkowice są zanieczyszczone związkami miedzi. Przyczyną przekroczenia naturalnej zawartości jest działalność antropogeniczna, związana ze spływami z pól uprawnych, hodowlą ryb w stawach oraz ściekami bytowo-gospodarczymi i przemysłowymi wnoszonymi do zbiornika przede wszystkim przez rzekę Wisłę. Stężenia miedzi w wodach zbiornika nie wykazują zmian sezonowych, które widoczne są w dopływach. Wyraźne są natomiast przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń w osadach dennych. W osadach dennych wykazano istotną dodatnią korelację między stężeniem miedzi a zawartością materii organicznej oraz między stężeniem miedzi i frakcją ilastą. Największe koncentracje miedzi w osadach dennych obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Wisły.

EN

The conducted analysis showed that water and bottom sediments of the Goczałkowice Reservoir are contaminated with copper compounds. The reason for exceeding the natural content of anthropogenic activity is due to residues from cultivation, fish farming in ponds and municipal sewage, as well as industrial waste carried by the Vistula River. Concentration of copper in the water tank does not show seasonal changes that are visible in the tributaries. On the other hand, the spatial changes in the distribution of concentrations in the sediments are clear. The sediments showed a significant positive correlation between the concentration of copper and organic matter content on the one hand, the concentration of copper content and clay fraction on the other hand. It was observed that the concentration of copper in the sediments was the highest along the old bed of the Vistula River.

6

Przestrzenny rozkład niklu w osadach dennych zbiornika Goczałkowice

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z.

Technologia Wody

|

2013

|

Nr 10 (30)

34--39

PL

Zbadano przestrzenne zróżnicowanie stężeń niklu we frakcji mniejszej niż 0,2 mm osadów7 dennych w obrębie Zbiornika Goczałkowice. Badania zawartości niklu w osadach dennych obejmowały 26 punktów pomiarowych usytuowanych wzdłuż prawego i lewego brzegu zbiornika oraz wzdłuż jego osi głównej. W tych samych punktach pomiarowych uzyskano wyniki dotyczące analizy granulometrycznej osadów oraz zawartości w osadach substancji organicznej. Wykazano korelacje pomiędzy stężeniem niklu w osadach a frakcją ilastą (wsp. korelacji Spearmana 0,87), oraz pomiędzy stężeniem niklu w osadach a zawartością substancji organicznej (wsp. korelacji Spearmana 0,76). Wykazano przestrzenne rozkłady stężeń niklu w osadach dennych zbiornika ze względu na przynależność punktów pomiarowych: do opisanych wyżej transektów, do starego koryta Wisły w obrębie Zbiornika Goczałkowice i pozostałych punktów pomiarowych oraz do płytkiej i głębokiej części zbiornika. Stężenie niklu w osadach dennych Zbiornika Goczałkowice wynosi od 8,7 mg/kg do 40,9 mg/kg i praktycznie nie przekracza wartości uznanej za tło geochemiczne dla Wisły, które według Helios -Rybickiej wynosi 40 mg/kg. W celu dokonania oceny szkodliwości niklu zawartego w osadach zbiornika posłużono się kryterium ekotoksykologicznym opartym o dwie progowe wartości LEL (lowest effect level) oraz SEL (severe effect level). Wartość LEL dla stężenia niklu w osadach wynosi 16 mg/kg, a wartość SEL 73 mg/kg. W Zbiorniku Goczałkowice wartość LEL dla próbek osadów dennych została przekroczona w 13 na 26 punktów pomiarowych, co świadczy o potencjalnym toksycznym wpływie osadów na organizmy bentosowe, natomiast wartość SEL nie została przekroczona w żadnym punkcie pomiarowym.

EN

The study examined the variation of nickel content in fraction lower than 0,2 mm of bottom sediments collected from the Goczałkowice Reservoir. The examination of Ni content in the bottom sediments includes 26 stations situated along the left and right shore and the long axis of the reservoir. The grain-size fractions and organic matter content in the bottom sediments were also determined in the sediment samples collected from those stations. Results indicated that there was correlation between the concentration of Ni and the clay fraction in the bottom sediments (Spearman Correlation Coefficient 0,87) and between the concentration of Ni and the organic matter in the bottom sediments (Spearman Correlation Coefficient 0,76). Results also showed a spatial distribution of Ni in the bottom sediments of the reservoir in view of belonging stations to: transects as described above, the old river-bed of the Vistula River within Goczałkowice Reservoir, the other stations and the shallow and deep parts of the reservoir. Concentration of Ni in the sediments of the Goczałkowice Reservoir was in the range of 8,7-40,9 mg/kg and did not exceed the value of geochemical background for the Vistula River, which according to Helios - Rybicka is 40 mg/kg. In order to asses a toxicological hazard of Ni concentrated in the bottom sediments of the reservoir the sediment quality objectives based on two threshold values - LEL (lowest effect level) and SEL (severe effect level) - were used. The LEL value for Ni concentration in the sediments is 16 mg/kg and the SEL value is 73 mg/kg. In the Goczałkowice Reservoir the LEL value for sediment samples was exceeded in 13 out of 26 stations, which indicates that potential ecotoxic effects on bottom organisms might occur. The SEL value was not exceeded in any station.

7

Przestrzenne zmiany stężeń cynku w osadach dennych Zbiornika Czorsztyńskiego

Haziak T, Czaplicka-Kotas A, Ślusarczyk Z, Szalińska E

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2013

|

T. 16, nr 1

57--68

PL

Przeprowadzona analiza wykazała, że osady denne Zbiornika Czorsztyńskiego są zanieczyszczone cynkiem w nieznacznym stopniu. Naturalne zanieczyszczenie zbiornika cynkiem jest związane z budową geologiczną terenu zlewni i glebami. Przekroczenia naturalnej zawartości można się doszukać w działalności antropogenicznej, związanej ze spływami z pól uprawnych oraz ściekami bytowo-gospodarczymi. Wyraźne są przestrzenne zmiany w rozkładzie stężeń cynku w osadach dennych zbiornika. Największe koncentracje cynku obserwuje się wzdłuż dawnego koryta Dunajca. Występuje wysoka dodatnia korelacja między stężeniem cynku a substancją organiczną oraz między stężeniem cynku i frakcją ilastą w osadach dennych. Obserwuje się także bardzo wysoką korelację pomiędzy zawartością cynku w osadach dennych a zawartością miedzi, żelaza i niklu. Stężenie cynku w osadach nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla organizmów bentosowych zgodnie z kryterium ekotoksykologicznym LEL i SEL.

EN

The current study shows that the Czorsztyn Reservoir sediments are contaminated with zinc only at an inconsiderable level. Concentrations comparable to the background level are associated with geology and soils of the catchment area. Values exceeding the natural content can be traced back to anthropogenic activities, related to run-off from farmland and domestic wastewater. Distinct spatial variability in the distribution of zinc concentrations has been found in the reservoir sediments. High concentrations of zinc have been observed mostly along the old bed of the Dunajec River. High positive correlations between zinc, organic matter, and clay fraction concentrations have been determined, and also between zinc and other metals (copper, iron and nickel). Zinc concentrations in the sediments do not pose a potential threat to benthic organisms as eco-toxicological criterions, LEL and SEL, are met.

8

Analiza zależności między wskaźnikami jakości wody w Jeziorze Goczałkowickim w aspekcie zakwitów fitoplanktonu

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2012

|

Vol. 34, nr 1

21-27

PL

Analizie statystycznej poddano zawartość azotu amonowego, azotynów, azotanów, ortofosforanów i fosforu ogólnego w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2009. Wyodrębniono grupę punktów pomiarowych usytuowanych przy powierzchni lustra wody oraz grupę punktów pomiarowych usytuowanych na głębokościach 2 m i 6 m. Za pomocą testu równości średnich sprawdzono, że wartości wskaźników jakości wody na różnej głębokości podczas zakwitu okrzemek, sinic lub zielenic różniły się od wartości tych wskaźników w czasie braku zakwitu. W przypadku wody pobranej z powierzchni istotne różnice wartości podczas zakwitu i jego braku wykazały azot amonowy, azotyny i azotany. Stwierdzono, że większość wskaźników jakości wody miała istotne sezonowe zróżnicowanie, a jedynie azot amonowy i azotyny nie wykazywały istotnych zmian ze względu na porę roku. Wykazano również, że zakwit fitoplanktonu wpływał na związki korelacyjne pomiędzy badanymi wskaźnikami jakości wody. W wielu przypadkach nieistotne wartości współczynnika korelacji Spearmena przy braku zakwitu były istotne podczas zakwitu.

EN

Statistical relations between the water quality parameters were determined based on the analysis of ammonia nitrogen, nitrite, nitrate, orthophosphate and total phosphorus concentrations observed in Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) over the period of 1994-2009. Measuring stations were divided into two groups: those located on the surface of the lake water and those situated at the depth of 2 m and 6 m. The mean value equality test verified that at either of the two depths the values of the water quality parameters measured during blooms of diatoms, cyanobacteria and green algae were different from the values of these parameters measured over the period with-out blooms. When water samples were taken from the surface of the lake, significant differences in the values measured during blooms and the lack thereof were observed with ammonia nitrogen, nitrites and nitrates. The water quality parameters examined exhibited significant differences in their seasonal patterns, except ammonia nitrogen and nitrites, which did not show any significant seasonal variations. The study revealed that phytoplankton bloom affected the correlation between the water quality parameters tested. In many instances, Spearman correlation coefficient values that were insignificant in the absence of blooms became significant when blooms were present.

9

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Pięta M., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2012

|

Nr 10

428--434

PL

Biogeny w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice są głównie pocho-dzenia antropogenicznego. Źródłami za-nieczyszczeń są ścieki bytowe i gospodarcze z terenów nieskanalizowanych, spływy z terenów rolniczych, wody z kompleksu stawów rybnych hodowlanych oraz ścieki przemysłowe. W artykule przeanalizowano stężenia biogenów w wodach dopływają-cych do zbiornika oraz ładunki biogenów dostarczane wraz z wodami do zbiornika w latach 1998-2009. Zauważono, że średnie stężenia czterech z pięciu analizowanych biogenów były najniższe w wodach Wisły. Jednak obserwując ładunki zanieczyszczeń dostarczane do zbiornika Goczłkowice stwierdzono, że ponad połowa ładunków zanieczyszczeń jest dostarczana do zbiornika wraz z wodami Wisły. Wykorzystując hierarchiczną analizę skupień wykazano, że dopływy zbiornika Goczłkowice można podzielić na dwie grupy: jedną stanowią rzeki Wisła i Bajerka, natomiast drugą wszystkie przepompownie, wśród których najbardziej podobne charakterystyki mają Zarzecze i Frelichów. Biogeny dostarczane wraz z wodami dopływów mają ogromny wpływ na jakość wód w zbiorniku Goczałkowice, należy zatem zadbać o jakość wód w dopływach.

EN

Biogenes in waters flowing into the Goczałkowice reservoir are mainly of anthropogenic origin. Among the sources of pollution are household sewages from the areas without sewerage system, outflows from agri¬cultural terrains, waters from fish farms and industrial wastewater. The article analyses concentrations of biogenes in waters flowing into the res¬ervoir and biogenes loads transported into the reservoir by tribularies in the years 1998-2009. The authors observe that the lowest average con¬centrations of four out of five analysed biogenes were found in the Vistula waters. However, monitoring of the pollution loads carried by tribulatries of the Goczałkowice reservoir revealed that over half of the pollution load is transported by the Vistula waters. Using the hierarchical cluster analy¬sis the authors indicate that the Goczałkowice reservoir tributaries can be divided into two groups: one consisting of the Wisła and Bajerka rivers, and the other consisting of all the intermediate pumping stations, the most similar of which are Zarzecze and Frelichów. The biogenes transported with the tributaries' waters significantly impact the Goczałkowice reservoir waters quality, therefore the quality of the tributaries' waters should be taken care of.

10

Wpływ powodzi w roku 2010 na jakość wód Zbiornika Goczałkowice

Ślusarczyk Z., Czaplicka-Kotas A.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2012

|

R. 109, z. 2-Ś

261--270

PL

Badano wpływ trzech fal powodziowych w maju, czerwcu i wrześniu 2010 r. na jakość wód Zbiornika Goczałkowice. Dla każdej próbki oznaczano poziom 22 wskaźników jakości wód. Większość wskaźników było mierzonych w ciągu roku 42–48 razy. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej. Wykazano, że analiza skupień unormowanych wskaźników jakości wód umożliwia wyodrębnienie wyraźnie rozdzielonych grup pomiarów z okresu powodzi i okresów poza nią. Przebadano oddzielnie zróżnicowanie rozkładów wskaźników jakości wód i dokonano ich porównania w okresach: w czasie powodzi i w okresach bez powodzi w 2010 r., w czasie powodzi w latach 2010 i 1997, jak również w czasie powodzi i w wieloleciu 1994–2009. Wykazano, że powódź charakterystycznie wpływa na rozkład wartości wskaźników jakości wód – bez względu na porę roku, a także upływ czasu.

EN

The influence of three waves of the flood in May, June and September 2010 on the water quality in the Goczałkowice reservoir has been studied. For each sample, levels of 22 indicators of water quality were determined. Most amongst all indicators were measured 42–48 times per year. The data were statistically analyzed. It has been shown that cluster analysis of standardized indicators of water quality may be used to distinguish clearly separated groups of measurements from the period of floods and periods beyond. Distribution’ diversities in the water quality indicators were tested separately, and were compared including the following periods: during and beyond floods in 2010, during the floods in 2010 and 1997, as well as during the floods, and month-corresponding multi-year period 1994–2009. It has been shown that flood characteristically affects the distribution of the indicators of water quality – regardless of season, and also the passage of time.

11

Zmiany trofii wód zbiornika Goczałkowice w latach 1956-2009

Pięta M., Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2011

|

Nr 7

278-284

PL

Zbiornik Goczałkowice stanowi źródło zaopatrzenia ludności w wodę, dlatego konieczne jest badanie jego trofii, czyli żyzności zbiornika. Na podstawie indeksów Car- slona: fosforowego i chlorofilowego, wyka-zano, że do lat 80. zbiornik był mezotroficz- ny, a po 1980 r. stał się eutroficzny. Klasyfikacja trofii wód zbiornika Goczałkowice - określona metodą Vollenweidera poprzez średnie stężenie fosforu ogólnego w okresie cyrkulacji wiosennej, na podstawie stężeń fosforanów i związków azotu oraz metodą jakościową - również potwierdza, że w latach 90. zbiornik Goczałkowice należał do eutroficznych. Analizując indeks chlorofilowy Carslona zauważono, ze trofia zbiornika w ostatnich latach znacząco spadła, co świadczy o poprawie jakości wód zbiornika Goczałkowice

EN

The Goczałkowice reservoir constitutes a source of water supply for the population; therefore it is necessary to measure its trophic state, i.e. fertility. The Carlson indexes - phosphorus and chlorophyll - allowed to demonstrate that until the 1980's the reservoir was mesotrophic and afterwards it became eutrophic. The classification of the trophic state of the Goczałkowice reservoir waters - determined with the Vollenweider method through the average concentration of total phosphorus in the spring circulation period, based on the phosphates and nitrogen compounds concentrations, and with the quality method - also confirms that in the 1990's the Goczałkowice reservoirs was qualified as eutrophic. The analysis of the Carlson chlorophyll index indicated that the reservoir's trophy has significantly decreased in the recent years what is the evidence oh the improved state of the Goczałkowice reservoir waters.

12

Analiza zmian zawartości jonów wybranych metali ciężkich w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2007

Czaplicka-Kotas A., Ślusarczyk Z., Zagajska J., Szostak A.

Ochrona Środowiska

|

2010

|

Vol. 32, nr 4

51-56

PL

Wykazano, że wody Jeziora Goczałkowickiego są zanieczyszczone jonami metali ciężkich w ilościach przekraczających wielokrotnie tło geochemiczne w przypadku ołowiu i cynku, a okresowo także w przypadku miedzi. Podwyższona ilość metali w wodzie związana jest głównie ze źródłami antropogenicznymi zlokalizowanymi w zlewni zbiornika, takimi jak zakłady przemysłowe, stawy rybne, czy też spływ z terenów użytkowanych rolniczo. Wyjątek stanowią żelazo i mangan, których obecność w wodzie jest wynikiem zarówno zanieczyszczeń przemysłowych, jak i wzbogacenia wód powierzchniowych na skutek ich wymywania z torfowisk i kontaktu wód powierzchniowych z zasilającymi zbiornik wodami artezyjskimi. Analizując zmiany średniej rocznej zawartości jonów metali w wodzie zbiornika w okresie badawczym stwierdzono, że w przypadku żelaza i manganu zaznaczyła się tendencja rosnąca w latach 1994-2007. Ponadto w okresie tym stwierdzono sezonowe zmiany zawartości jonów manganu w wodzie - najmniejsze zimą, a najwyższe latem. Zmiany ilości związków manganu w wodzie zbiornika można powiązać ze zmianami natlenienia wody (korelacja ujem-na). Wykazano przeciętną korelację zawartości jonów żelaza i manganu w wodzie. Obliczenia wskazały, że średniej rocznej zawartości jonów miedzi, ołowiu i cynku nie można było przypisać statystycznie istotnych trendów. W przypadku miedzi zauważono okresowy wzrost ilości tego metalu w wodzie na początku lat 90. po miedziowaniu zbiornika.

EN

The results of analyses show that Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) has been contaminated with heavy metal ions. In the case of lead and zinc, and temporarily also in the case of copper, their concentrations are many times as high as the relevant geochemical background values. The occurrence of elevated metal concentrations in the water is attributable primarily to the anthropogenic sources located in the drainage area of the lake, such as industrial effluents, agricultural runoffs or fish farming. Exceptions are the concentrations of iron and manganese; their presence in the lake water is due not only to industrial pollution, but also the enrichment of surface waters by pit elution and contact with the artesian water that feeds the impounding reservoir. Analysis of the variations in the average annual metal ion content in Lake Goczalkowickie over the period of 1994-2007 has revealed an upward trend for iron and manganese, and seasonal variations in manganese ion content, which were the smallest in winter and the greatest in summer. The changes in the quantity of manganese ions can be linked with the changes in the oxygenation of the lake water (negative correlation). An average correlation was established between iron ions and manganese ions in the water. The results of calculations have made it clear that no statistically significant trends can be assigned to the average annual concentrations of copper, lead or zinc. As for the copper content, a temporary rise was observed in the early 1990s, after the reservoir had been treated with copper sulfate for algal control. słowa kluczowe polskie: Zbiornik Goczałkowice, mangan, żelazo, miedź, cynk, ołów, tlen rozpuszczony, twardość węglanowa, sezonowe zmiany.

13

Dane monitoringowe w bilansowaniu ładunku zawiesiny i chromu w zlewni zbiornika Czorsztyńskiego

Ślusarczyk Z., Szalińska E., Miernik P.

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2010

|

T. 13, nr 3

221-235

PL

Przedstawiono problemy związane z bilansowaniem ładunku zawiesiny i chromu w zlewni zbiornika Czorsztyńskiego w oparciu o dostępne dane z monitoringu jakości wód płynących. Chrom, będący jedynym zanieczyszczeniem metalicznym w tej zlewni, występującym w stężeniach mogących powodować oddziaływanie na środowisko wodne, pochodzi z lokalnych garbarni zrzucających ścieki w sposób niekontrolowany do okolicznych odbiorników. Pozyskane z bazy wyników monitoringowych dane, dotyczące wielkości przepływów i stężeń zawiesiny, uzupełniono wynikami badań dotyczących stężeń chromu w wodzie i zawiesinie. W efekcie obliczeń opartych na modelach regresji ustalono, że poziom akumulacji zawiesiny w zbiorniku wynosi kilkanaście tysięcy ton w roku o średnich przepływach. Realny poziom akumulacji chromu wynosi dla tej zlewni około 10 ton/rok. Przytoczony w artykule przykład potwierdza, że szacowanie wielkości ładunków zanieczyszczeń na podstawie dostępnych danych monitoringowych obarczone jest dużym błędem wynikającym z niewielkiej częstotliwości pomiarów.

EN

The paper presents problems related to the estimation of the suspended matter and chromium loads based on the available monitoring data. The upper Dunajec watershed (West Carpathian Mountains, Poland) is an excellent small system to examine the chromium budget, since it remains the only serious metallic contaminant in this watershed. Chromium is discharged from the local tanneries, where is used as a tanning agent. Due to the improper tannery wastewater management, pre-treated or raw wastewater is discharged into local sewers or directly into the Dunajec River or its tributaries. The existence of an impoundment reservoir in the watershed (Czorsztyn Reservoir), constructed to protect the area against the recurrent flood events, presents its role in the chromium transport within this system. The chromium budget calculations were based mostly on the state monitoring data. The obtained from the monitoring agencies dataset consisted of flows and suspended matter concentrations. These data were supplemented with water and suspended matter chromium concentrations obtained in the research program, carried in the watershed in 2000-2001. The budget calculations, based on the regression equations, estimated the suspended matter load for a dozen or so thousand tons in the year with the average flow. Acting as a sink for chromium introduced mostly with the suspended matter, the reservoir creates a barrier preventing transport of contaminated sediment to the lower part of the river. Chromium accumulation load for this watershed was around 10 tons per year. Recurrent patterns of chromium load delivery can pose an increasing threat for the Czorsztyn Reservoir. The current study proves that estimating the contaminants loads, based on the existing monitoring data, is charged with the big uncertainties due to the low frequency of monitoring data.

14

Metale ciężkie w wodach dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007

Czaplicka-Kotas A., Zagajska J., Ślusarczyk Z., Szostak A.

Gospodarka Wodna

|

2010

|

Nr 12

499-502

PL

W artykule porównano wyniki analiz metali w wodach z tłem naturalnym, oceniono, jakie było przestrzenne i sezonowe zróżnicowanie zanieczyszczenia metalami wód dopływających do zbiornika Goczałkowice w latach 2000-2007, wskazano dopływy, przez które zrzucane są największe ładunki metali do zbiornika Goczałkowice.

EN

The article compares the results of metals concentrations in waters analyses with natural background, evaluates spatial and seasonal differences in heavy metals pollution of waters flowing into the Goczałkowice reservoir in the years 2000-2007, indicates the tributaries through which the largest loads of heavy metals are transported to the Goczałkowice reservoir.

15

Changes of photosynthetic pigments concentration in the synchronous culture of Chlorella vulgaris as an indicator of water quality in Goczałkowice Reservoir

Czaplicka-Kotas A., Lodowska J., Wilczok A., Ślusarczyk Z.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 1

65-73

EN

The aim of this study was to examine the possibility of use of synchronous culture of Chlorella vulgaris algae as a biotest in water quality control. In the experiment the samples of water collected from seven sampling points in Goczałkowice Reservoir were used. The criterion of changes was the concentration of photosynthetic pigments, from 24"" hour of the cell life cycle, separated by HPLC technique. On the basis of changes taking place in the cells of the algae cultures it was possible to establish the timing of the flood period and autumnal changes in a water quality. It was also proved that the water quality in the main water current that fall into the western part of reservoir carried by the Wisla River after the flood period significantly differed from the water quality in the other parts of the reservoir, particularly in its eastern section.

PL

Celem niniejszej pracy było wykazanie możliwości wykorzystania synchronicznej hodowli Chlorella vulgaris jako biotestu w kontroli jakości wód. Próbki wody wykorzystane w eksperymencie pochodziły z siedmiu punktów pomiarowych zlokalizowanych w obrębie zbiornika Goczałkowice. Kryterium zmian była koncentracja barwników fotosyntetycznych pochodzących z dwudziestoczterogodzinnego cyklu życiowego komórek analizowanych techniką HPLC. Interpretując zmiany zachodzące w komórkach glonów hodowanych w wodach ze zbiornika Goczałkowice wyodrębniono okres lipcowej powodzi oraz jesiennych zmian jakości wód związanych z naturalnymi przemianami zachodzącymi w jeziorach. Wykazano również, że jakość wody w głównym nurcie strumienia wód wnoszonych do zbiornika przez. Wisłę po okresie powodzi różniła się istotnie od jakości wód w innych miejscach zbiornika, zwłaszcza w jego wschodniej części.

16

Mangan w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach

Czaplicka-Kotas A., Szalińska E., Szostak A., Ślusarczyk Z.

Gaz, Woda i Technika Sanitarna

|

2007

|

Nr 1

14-17

EN

An attempt to identify sources of the biggest manganese drop into Goczałkowice reservoir and the reasons for big differences in manganese concentration in the reservoir's waters between summer and winter months. Negative correlation between concentration of manganese and oxygen diliuted in the analysed waters.

17

Przestrzenne i czasowe zmiany stężeń żelaza w Goczałkowickim Zbiorniku Wodnym

Czaplicka-Kotas A., Szostak A., Ślusarczyk Z., Szalińska E.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2005

|

R. 102, z. 16-Ś

63-73

PL

Zbiornik Goczałkowice jest zbiornikiem wody pitnej. Jest to płytki zbiornik, woda w nim jest dobrze wymieszana na skutek falowania. W niniejszym artykule pokazano zmiany stężenia żelaza w wodach Zbiornika Goczałkowice w latach 1989-2000 w zależności od usytuowania punktu pomiarowego. Najwyższe stężenia żelaza zanotowano w punktach pomiarowych 1 i 2, znajdujących się nieopodal dopływających rzek Wisły i Bajerki. Na jakość wód w tych punktach pomiarowych mają wpływ zanieczyszczenia niesione przez Wisłę i Bajerkę, jak również zanieczyszczone wody zrzucane przez przepompownie położone po południowej stronie zbiornika. Ponieważ obserwowany jest rosnący trend stężenia żelaza w wodach Zbiornika Goczałkowice, konieczne jest regularne badanie jakości jego wód.

EN

The Goczałkowice Reservoir is used for drinking water purposes. It is a shallow reservoir and its water has been considered as a well mixed due to waving. This study shows the distribution of mean iron concentrations (1989-2000) is dependent on the sampling sites localization. Maximum concentrations were observed in the backwater of the Vistula River and the vicinity of the Bajerka River outlet. Because the observed temporal trend was increasing the regular investigations of iron concentrations seem to be necessary.

18

Wpływ powodzi na jakość wód Goczałkowickiego Zbiornika Wodnego

Czaplicka-Kotas A., Cwalina B., Szostak A., Nogaj P., Ślusarczyk Z.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2004

|

R. 101, z. 8-Ś

49--58

PL

W niniejszej pracy przestawiono wyniki badania wpływu powodzi stulecia z lipca 1997 roku na jakość wód Zbiornika Goczałkowice. Próbki wody pobierano w siedmiu punktach pomiarowych usytuowanych w obrębie Zbiornika Goczałkowice, raz w miesiącu od czerwca do października. Dla każdej próbki oznaczono poziom 34 wskaźników jakości wody. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej. Wykazano, że w czasie powodzi nastąpiło istotne podwyższenie wartości wskaźników takich, jak: barwy wody, koncentracji bakterii mezofilnych, stężenie krzemionki, a także azotu azotynowego i azotanowego. Jednocześnie obserwowano spadek stężeń detergentów anionowych, chlorków i siarczanów. Stężenie fenolu w wodzie było mniejsze od poziomu wykrywalności. Można stwierdzić, że powódź spowodowała czasowe oczyszczenie wód Zbiornika Goczałkowice.

EN

This paper describes the research conducted on the influence of the summer 1997 flood on the water quality in the Goczałkowice Reservoir. The statistical analysis of data coming from Reservoir sampling performed at "seven sites" through five mounths indicates that the flood resulted at 95% confidence a significant increase of silica, nitrate, nitrite and mesophilic bacteria concentration and a decrease of anionic detergents, chlorides an sulfates concentrations. The phenol concentration dropped below detection level. The flood did not effect the concentration of other measured 25 pollutants. The main conclusion of this research is that the flood in 1997 contributed to the improvement of the water quality in the Goczałkowice Reservoir.

19

Modernizacja pieca obrotowego nr 1 w Cementowni Górażdże

Ślusarczyk Z.

Cement Wapno Beton

|

2003

|

R. 8/70, nr 4

177-178

PL

Ze względu na wysoki koszt zmienny produkcji klinkieru w Cementowni Strzelce Opolskie, przedsiębiorstwo Górażdże Cement SA. zdecydowało się na modernizację pieca obrotowego nr 1 w cementowni Górażdże i zwiększenie jego wydajności z 3500 do 6000 t/d. Modernizacja obejmowała przebudowę cyklonowego wymiennika ciepła, dobudowanie wstępnego dekarbonizatora z bocznikiem i rurociągiem trzeciego powietrza, wymianę płaszcza pieca i wymianę chłodnika planetarnego na rusztowy oraz budowę nowych odpylaczy chłodnika i pieca. Ponadto zwiększono wydajność młyna do surowca z 300 do 440 t/h i wydajności urządzeń na składowisku surowca z 210 do 280 t/h. Rozruch instalacji nastąpił w maju bieżącego roku.

EN

Taking into account high variable costs of clinker production in cement plant Strzelce Opolskie, the enterprise Górażdże Cement S.A. decided to modernize the rotary kiln No 1 in cement plant Górażdże and to increase its capacity from 3500 to 6000 tpd. The modernization involved the reconstruction of cyclone preheater, addition of precalciner with by-pass and tertiary air duct, reneval of kiln shell and replacement of planetary cooler with grate cooler as well as construction of new cooler and kiln dust collectors. Moreover the output of raw material mill has been increased, from 300 to 440 tph, as well as the capacity of devices at storage systems, from 210 to 280 tph. The start up of installation took place in May this year.

20

Zastosowanie biotestu Microtox do oceny toksyczności wybranych jonów metali

Wiącek-Rosińska A., Cwalina B., Ślusarczyk Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Politechnika Śląska

|

2000

|

z. 45

247-254

PL

W pracy badano toksyczność wybranych jonów metali, tj. Cr(III), Co(II), Cd(II), Zn(II), Cu(II) i Hg(II), za pomocą bakterii Yibrio fischeri w bioteście Microtox. Stwierdzono przydatność tego testu do oceny toksyczności jonów metali. Wykazano, że toksyczność metali powinna być badana po dłuższym czasie ekspozycji bakterii (30 min), z zastosowaniem co najmniej 4-5 powtórzeń analizy tej samej próbki. Utworzono szereg toksyczności badanych metali: Cr (III) > Co (II) > Cd (II) > Zn (II) > Cu (II) > Hg (II).

EN

Toxicity of selected metal ions has been carried out employing Vibrio fischeri bacteria in biotest Microtox. A sustainability of this biotest for such investigations has been confirmed. It was demonstrated, that toxicity of metal ions should be evaluated after minimum 30 minutes contact of bacteria with metal using minimum 4-5 aliquots of each sample tested. The following metals toxicity series has been formed: Cr (III) > Co (II) > Cd (II) > Zn (II) > Cu (II) > Hg (II).