Prezentowane badania miały na celu rozpoznanie stężeń submikronowego pyłu (PM1) i związanego z nim węgla organicznego (OC) i elementarnego (EC) w sali wykładowej i tzw. laboratorium studenckim. W pracy omówiono zmienność 24-godzinnych stężeń PM1, OC i EC w obu pomieszczeniach (I, ang. indoor) oraz w powietrzu atmosferycznym (O, ang. outdoor), a także przeanalizowano stosunek I do O. Na przełomie wiosny i lata, niezależnie od lokalizacji (Gliwice – laboratorium studenckie, Warszawa – sala wykładowa), stężenie węgla elementarnego (EC) i organicznego (OC) wewnątrz sal dydaktycznych kształtowała intensywność migracji tych zanieczyszczeń wraz z powietrzem atmosferycznym. Tym samym można uznać, że w żadnym z badanych pomieszczeń dydaktycznych nie występuje istotne źródło OC i EC. Mimo to należy zauważyć, że warunki sprzyjające sorpcji różnych zanieczyszczeń, w tym zwłaszcza związków organicznych tworzących grupę OC na cząstkach pyłu, zmieniają się dynamicznie w czasie i przestrzeni. Wydaje się, że w innym okresie pomiarowym, na przykład w zimie, kiedy wietrzenie sal jest rzadsze a pył atmosferyczny ma inny skład, kumulacja zanieczyszczeń, w tym OC, wewnątrz sal może być większa niż w okresie ciepłym.
EN
The research presented herein aimed at recognition of submicrone particulate matter concentration as well as organic (OC) and elemental (EC) carbon bound to it in a lecture room and students’ laboratory. The 24-h variability of PM1, OC and EC concentration in both rooms were also discussed along with I : O ratio. In the analysed period – the turn of spring and summer – independent of the location (Gliwice – students’ laboratory, Warsaw – lecture room) the indoor concentration of elemental carbon EC was conditioned by the intensity of those contaminants migration along with atmospheric air. Because of this, it can be concluded that in neither of the rooms there was an important source of OC and EC. However, it should be noted, that conditions favourable for different contaminant sorption, in particular those belonging to OC bound to particulate matter, vary in time and space. It is expected, that for other measurement period – for instance in winter, when rooms are ventilated seldom and PM has different composition, the cummulation of indoor contaminants, including OC, may be higher than for warm period.
Real time processing enables online reactions to dynamic environment changes. The author focuses on possibilities of implementing the Finite Element Method (FEM) to real time algorithms on microcontrollers. The paper presents the current state of the Real Time Finite Element Method (RTFEM) and describes results obtained by the author. The RTFEM for microcontrollers (with examples of use cases) is presented and results of the computations for the chosen platform are given. The results consider optimization of RTFEM computational algorithms for a microcontroller taking into account their execution time. All the tests were performed on the ARM-CortexM4F based STM32F429ZIT6 microcontroller. The obtained results were compared, discussed and presented in the paper.
Komunikat zawiera krótkie omówienie podstaw prawnych eksploatacji wód leczniczych, termalnych i solanek, rozmieszczenie złóż tych wód w Polsce, sposoby wykorzystania kopaliny oraz działalność Wyższego Urzędu Górniczego w zakresie kontroli gospodarki złożem w procesie eksploatacji wód leczniczych i termalnych oraz solanek w latach 2011–2016.
EN
Therapeutic and thermal waters and seltzers in Poland are subject to the mining usufruct right and their exploitation can be carried out upon obtaining a concession. Most of the facilities extracting therapeutic waters are located in health resorts and towns located in the south of Poland, including the Sudetes and Carpathians together with the Carpathian Foredeep. The Sudetes region characterizes with the greatest accumulation of mineral waters with a very diverse physical and chemical composition as well as high yield. In the Carpathian region, the largest grouping of facilities exploiting therapeutic waters is located within health resort municipalities: Krynica, Muszyna and Piwniczna. There is a lot of sulfide water in the Carpathian Foredeep. Saltish and salty chloride and sodium water as well as iodide water are present within the coastal band. Therapeutic waters are commonly used for balneological and bottling purposes as well as for the production of healthy products, such as salts, lye, sludge and pharmaceuticals. The supervision over the exploitation of these waters is carried out by mining supervising authorities, whose activities have contributed to the elimination of the majority of previously identified irregularities.
4
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The objective of this research was the assessment of the dependence between the road traffic volume and the concentration of nitrogen dioxide at the investigated section of a road. The concentration of nitrogen dioxide has been measured on the basis of the method of differential optical absorption spectroscopy, with the application of OPSIS analyzer located above a highly loaded street accessing the city of Gliwice. The road traffic volume was adopted on the basis of the data from the road traffic monitoring system in Gliwice By means of the cross-spectrum analysis, which allows to investigate the harmonic structure of time series of concentrations and traffic volume, the road traffic volume has been identified to be the essential factor influencing local NO2 concentration values. Taking advantage of NO2 average concentration values in July 2013 during the working days between 6 am ÷ 3 pm, regression function has been determined. This function best describes the dependence between concentration and traffic volume within the given time frame. These functions feature non-linear characteristics.
PL
Celem pracy była ocena zależności pomiędzy natężeniem ruchu drogowego, a stężeniem dwutlenku azotu nad jezdnią na badanym odcinku drogi. Stężenie dwutlenku azotu było mierzone z zastosowaniem różnicowej optycznej spektroskopii absorpcyjnej, przy użyciu analizatora OPSIS zainstalowanego nad silnie obciążoną drogą dojazdową do centrum Gliwic. Natężenie ruchu drogowego na tym odcinku drogi zostało ustalone na podstawie danych z systemu ciągłego monitoringu ruchu drogowego funkcjonującego w Gliwicach. Za pomocą metod analizy spektralnej szeregów czasowych, zidentyfikowano natężenie ruchu jako istotny czynnik wpływający na lokalne wartości stężenia NO2 w badanym przedziale czasowym (w godzinach 6.00 ÷ 15.00 dni roboczych lipca 2013). Na podstawie zmierzonych stężeń NO2 i stwierdzonego natężenia ruchu, znaleziono funkcję najlepiej opisująca badaną zależność. Funkcja ta posiada nieliniowy charakter.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The paper is devoted to strategies used in the optimization of processes. The strategy for optimization of a process incorporates modelling with the use of design parameters, metamodelling, global sensitivity analysis and optimization algorithms. The paper discusses also the strategy for choosing a proper organization algorithm and provide an example of a computer implementation of a simple expert system, designed to help the end user follow the strategies. The presented strategy contains also some information concerning modelling with the use of the finite element method. The strategy is included as an expert system in the ManuOpti optimization of the industrial processes system.
PL
Artykuł jest poświęcony jest strategii optymalizacji procesów. Przedstawiono w nim sposób redukcji liczby zmiennych projektowych, skrócenia czasu przy użyciu metamodeli. Omówiono użycie globalnej analizy wrażliwości w celu określenia najważniejszych zmiennych projektowych. W artykule przedstawiono strategię wyboru metody optymalizacji oraz podano przykładową implementację systemu ekspertowego wspomagającego użytkownika podczas stosowania jednej z przedstawionych strategii.
Niniejszy artykuł poświęcony został robotyce mobilnej i dotyczy układu sterowania trójkołowym robotem mobilnym przeznaczonym do celów eksploracji i inspekcji. Układ sterowania został wykonany dla algorytmu uwzględniającego dwa tryby pracy robota: pracę w trybie manualnym, w którym robot jest zdalnie sterowany przez operatora oraz pracę w trybie autonomicznym, w którym robot porusza się samodzielnie mając za zadanie dotarcie do celu omijając przeszkody.
EN
This article is devoted to mobile robotics and relates to a control system of a three-wheeled mobile robot for exploration and inspection purposes. The control system has been made for an algorithm that includes two operation modes: manual mode, in which the robot is remotely controlled by an operator and autonomous mode, where the robot moves independently and has to reach a target avoiding obstacles on the way.
Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. Zakład Centralny Zakład Odwadniania Kopalń (CZOK) z siedzibą w Czeladzi powołany został w związku z koniecznością prowadzenia odwadniania zlikwidowanych kopalń, w celu ochrony przed zatopieniem kopalń istniejących. Zakład CZOK odwadnia 15 zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. W 2008 roku Zakład CZOK przystąpił do projektu odzyskiwania ciepła z wód kopalnianych. W ramach projektu zdecydowano o wybudowaniu pierwszej w Polsce instalacji centralnego ogrzewania z wykorzystaniem pomp ciepła, w której źródło ciepła stanowi woda pompowana ze zlikwidowanej kopalni – w tym przypadku Kopalni „Saturn” w Czeladzi. Na realizację projektu pozyskano środki finansowe z dotacji budżetowej oraz z projektu REMINING – LOWEX, współfinansowanego przez Unię Europejską. Inwestycja obejmowała kompleksową termomodernizację budynku administracji CZOK i zastąpienie ogrzewania elektrycznego energią cieplną z wody kopalnianej. Zastosowane przez Zakład CZOK przedsięwzięcie jest innowacyjnym i ekologicznym rozwiązaniem. Otwiera ono perspektywy jego wykorzystania w znacznie szerszej skali m.in. do ogrzewania zespołu budynków i budowli, osiedli mieszkaniowych, obiektów użyteczności publicznej itp., co wpłynie na poprawę stanu środowiska poprzez zmniejszenie emisji szkodliwych gazów do atmosfery.
EN
Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. Zakład Centralny Zakład Odwadniania Kopalń (CZOK) based in Czeladź was created to dewaterate closed coal mines, in order to protect existing mines from beeing flooded. The CZOK dewaters 15 closed coal mines. In 2008 the CZOK joined the water’s mine heat recovery project. This project involved construction of the first central heating system based on heat pumps that use energy from mine’s water in Poland. The innovation of this investment consist of recovering heat from the mine’s water. The project is situated in a flooded ‘Saturn’ coal mine in Czeladź. The realisation of the project was possible thanks to the financial backing of European Union project REMINING – LOWEX (Redevelopment of European Mining Areas into Sustainable Communities by Integrating Supply and Demand Side based on Low Energy Principles). The investment involves complex thermo-modernisation of CZOK’s administration building and replacement of the electric heating by geothermal energy. The presented project is an innovative and ecological solution – it can improve condition of the environment by reducing the emission of harmful gases into the atmosphere. Additionaly, the same kind of instalation can be reused in many other cases, to heating for example residential complexes, schools, institutions or factories.
Niniejsza praca dotyczy (wykonanej w procesie projektowo-konstrukcyjnym) analizy wytrzymałościowej konstrukcji mechanicznej trójkołowego robota mobilnego do celów eksploracyjnych. Robot ten ma za zadanie sprawdzać warunki otoczenia w miejscach niedostępnych bądź potencjalnie niebezpiecznych, przesyłając bezprzewodowo obraz z kamery. W celu opracowania konstrukcji mechanicznej wykonano statyczne i dynamiczne analizy wytrzymałościowe metodą elementów skończonych.
EN
This article presents structural strength analysis that refers to a mechanical design project of a tricycle mobile robot for exploration purposes. The robot’s task is to check ambient conditions in places potentially dangerous or non-reachable for humans by wirelessly transmitting image captured from a camera. A series of static and dynamic structural strength analyses (using Finite Element Method) was performed in order to verify the project.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W referacie przedstawiono obowiązujące w Polsce przepisy prawne związane z poszukiwaniem, rozpoznaniem i eksploatacją energii geotermalnej. Aktualnie obowiązujący w Polsce system prawny w różny sposób traktuje eksploatację energii spod powierzchni ziemi, w zależnooeci od tego, czy wydobywane jest samo ciepło, a nośnik energii wtłaczany jest z powrotem do górotworu - systemy geotermii niskotemperaturowej zamkniętej, czy też pompowana z otworu woda, po odzyskaniu energii kierowana jest do kanalizacji, wód powierzchniowych lub wykorzystywana do innych celów na powierzchni - systemy geotermii niskotemperaturowej otwarte. Również odrębny sposób postępowania obowiązuje w przypadku wydobywania wód termalnych (o temperaturze powyżej 20oC). Na podstawie dotychczasowych doświadczeń organów nadzoru górniczego ustosunkowano się do obowiązujących przepisów oraz przedstawiono sugestie ich zmian, które byłyby bardziej sprzyjające rozwojowi wykorzystania energii geotermalnej w ciepłownictwie.
EN
The paper presents Polish regulations connected with recognition, exploration and exploitation of the geothermal energy. The legal system in Poland treats the production of energy from the geothermal sources in the different way, depending on whether there is extracted the warmth alone, while medium of energy is injected back into the ground (geothermal low-temperature closed systems), or if the warm water produced from the well - after regaining the energy - is directed to the canalization, surface waters or used for other purposes (geothermal low-temperature open systems). Separate procedure is applied in the case of pumping geothermal waters (over 20oC). On the basis of up to date experience of mining authorities, the paper presents also the suggestions for changing present regulations, which would be more favorable for utilization to the energy development.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Indoor air is frequently polluted by bioaerosol. Exposure to bioaerosols may be especially hazardous in outpatient clinics and hospitals. Hence, it is very important to clean air in such places, especially in operating rooms. For this purpose various portable air cleaners can be used. The Electron Wind Generator (EWG) is such an air purification device which uses a sophisticated combination of electrode topology which produces high voltage. Previous studies have shown that this portable air cleaner can be successfully used for disinfection of indoor air. Unfortunately, due to the high voltage significant emission of ozone has been observed during the cleaner operation. Therefore, the carbon filter in the EWG device has been applied to reduce the emission of ozone. This paper presents preliminary results of the study on the effectiveness of ozone removal by the applied filter. Obtained data indicate that the tested carbon filter guarantees the 60-80% reduction of ozone emission during the continuous work of the studied device up to six hours. During longer term of work, a filter with higher mass density of activated carbon needs to be used.
PL
Powietrze wewnętrzne jest często zanieczyszczone bioaerozolem. Narażenie na bioaerozole może być szczególnie groźne w przychodniach zdrowia i w szpitalach. Z tego względu bardzo ważne jest oczyszczanie powietrza w takich pomieszczeniach, a zwłaszcza w salach operacyjnych. Do tego celu mogą być wykorzystane różne przenośne oczyszczacze powietrza. Takim oczyszczaczem powietrza jest urządzenie zwane elektronowym generatorem wiatru (EWG), wykorzystującym specyficzną topologię elektrod wytwarzających wysokie napięcie. Poprzednie badania wykazały, że tenże przenośny oczyszczacz powietrza może być pomyślnie wykorzystany do dezynfekcji powietrza. Niestety, ze względu na występujące w tym urządzeniu wysokie napięcie, w trakcie pracy oczyszczacza obserwowano znaczącą emisję ozonu. Aby zmniejszyć emisję ozonu zainstalowano w urządzeniu EWG filtr węglowy. Niniejszy artykuł przedstawia wstępne wyniki efektywności usuwania ozonu przez zastosowany filtr. Otrzymane dane wskazują, że testowany filtr węglowy gwarantuje 60-80% redukcję emisji ozonu w czasie ciągłej pracy badanego urządzenia aż do sześciu godzin. Dłuższy okres pracy wymaga zastosowania filtra o większej gęstości masowej węgla aktywnego.
Przeprowadzono badania nad wpływem stężenia tlenu w gazach oczyszczanych metodą katalitycznego spalania domieszek na skuteczność procesu oczyszczania, stosując katalizatory: platynowy, palladowy i manganowy. Modelowym gazem była mieszanina azotu i tlenu z zawartością domieszek w postaci par: heksanu, izooktanu, metanolu, acetonu, octanu etylu i toluenu. Stwierdzono, że 95% konwersję domieszek można osiągnąć pomimo zmniejszenia zawartość tlenu w oczyszczanych gazach nawet do 5% (obj.).
EN
Laboratory works on combustion of some organic compounds as air pollutants in presence of platinum, palladium and manganese catalysts at various oxygen concentrations were carried out. Several mixtures of nitrogen and oxygen contained vapours of hexane, isooctane, methanol, acetone ethyl acetate and toluene were examined. The experimental results show that conversion efficiency of 95% might be reached, despite of oxygen concentration decreasing to 5%.
W artykule porównano metodykę obliczania stężeń średnich metodą pełną i skróconą. Za pomocą programów obliczających stężenia średnie metodą pełną i skróconą wykonano obliczenia dla dowolnie dobranych danych wejściowych w celu sprawdzenia możliwości występowania różnic w uzyskanych wynikach. Stwierdzono, że metoda uproszczona jest obarczona błędem metodycznym, polegającym na nieokreśleniu miejsca położenia punktu recepcyjnego na łuku sektora oraz wpływu sąsiednich sektorów.
EN
In the article a simplified and a complex method for mean concentrations calculation were compared. Using programs calculating mean concentrations by complex and by simplified method, calculations were carried out for any input data in order to check the possibility of discrepancies occurrence in the obtained results. It was stated that the simplified method is burdened with a methodical error consisting in a indetermination of the reception point location on the sector curve and the impact of the neighboring sectors.
Wykonano badania laboratoryjne, których celem było wyznaczenia parametrów procesu katalitycznego spalania lotnych związków organicznych, na przykładzie 1-butanolu. Zastosowano trzy katalizatory: platynowy, palladowy i manganowy (tlenkowy). Oceniono stopień przemiany domieszki zależności od temperatury złoża katalizatora i ilości tlenu w gazach zanieczyszczonych, przy stałym obciążeniu katalizatora i stężeniu domieszki. Obliczono szybkość reakcji katalitycznej przemiany w warunkach kinetycznych i dyfuzyjnych zakładając, że reakcja jest pierwszego rzędu i zachodzi w idealnym reaktorze rurowym.
EN
Experimental studies of the kinetics of catalytic combustion of organic compound vapors on the example of 1-butanol. Lagoratory studies aimed at the determination of the perameters of catalytic combustion of volatile organic compounds on the example of 1-butanol were carried out. Three catalysts were used: platinum, palladium and manganese (oxide). The level of addition transformation was assessed depending on the catalyst bed tepmerature and the oxygen volume in contaminated gases at constant catalyst load addition concentration. The ratio of the catalytic transformation reaction was calculated in kinetic and diffusive conditions at the assumption that the reaction is of first order and proceeds in ideal pipe reactor.