Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

2-Metyloazirydyna

Konieczko K., Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2009

|

Nr 4 (62)

89--111

PL

2-Metyloazirydyna (MA) jest bezbarwną, oleistą, wysoce łatwopalną cieczą o „rybim” zapachu charakterystycznym dla amin alifatycznych. Jest stosowana jako półprodukt w syntezie organicznej, do produkcji tworzyw sztucznych, klejów i spoiw, pestycydów, farmaceutyków, do modyfikacji żywic lateksowych, barwników oraz innych tworzyw i włókien sztucznych. W dostępnym piśmiennictwie i w bazach danych nie znaleziono informacji ani o ostrych zatruciach, ani o toksyczności i rakotwórczości 2-metyloazirydyny u ludzi narażonych na działanie tej substancji w miejscu pracy. Oceniono, na podstawie wyników badań na zwierzętach w warunkach narażenia ostrego, że 2- -metyloazirydyna działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu, a także działa drażniąco, powodując poważne uszkodzenia oczu. Ocenia się, że działanie drażniące 2-metyloazirydyny jest około 5 ÷ 8 razy słabsze niż azirydyny. Związek wykazuje silne działanie nefrotoksyczne – po jednorazowym podaniu dootrzewnowym indukował martwicę brodawek nerkowych u szczurów. Badania nad działaniem rakotwórczym 2-metyloazirydyny przeprowadzono tylko na jednym gatunku zwierząt. Substancja podawana dożołądkowo szczurom powodowała wzrost liczby przypadków nowotworów. U samic odnotowano statystycznie istotny wzrost liczby przypadków gruczolakoraków sutka, a u samców wzrost liczby przypadków białaczki szpikowej i niewielki wzrost liczby przypadków gruczolakoraka jelita cienkiego. Ponadto u zwierząt obu płci obserwowano wzrost liczby przypadków glejaka mózgu i raka płaskonabłonkowego kolczysto-komórkowego przewodu słuchowego zewnętrznego. Wyniki badania posłużyły do ilościowej oceny ryzyka choroby nowotworowej u ludzi narażonych na 2-metyloazirydynę. W Unii Europejskiej zaklasyfikowano 2-metyloazirydynę do substancji, które rozpatruje się jako rakotwórcze dla człowieka (Rakotw. kat. 2.) i taka sama klasyfikacja obowiązuje obecnie w Polsce. 2-Metyloazirydyna jest uznana za kancerogen także przez IARC (grupa 2B), ACGIH (grupa A3), NIOSH, NTP i w Niemczech (grupa 2.) – w większości uzasadnieniach podkreślone jest, że działanie rakotwórcze substancji obserwowano u zwierząt, natomiast nie ma badań epidemiologicznych i nie jest znane odniesienie wyników badań na zwierzętach do ludzi. 2-Metyloazirydyna nie jest zaklasyfikowana jako mutagen, ale w wielu badaniach uzyskano wyniki potwierdzające jej działanie mutagenne, np.: w testach na bakteriach, drożdżach i muszce owocowej, w badaniach transformacji nowotworowych na komórkach myszy i chomika oraz w teście nieplano-wej syntezy DNA na fibroblastach ludzkich w warunkach in vitro i w warunkach in vivo w teście mikrojądrowym na komórkach somatycznych szczura. W dostępnym piśmiennictwie i w bazach danych nie ma informacji dotyczących wyników badań działania teratogennego lub wpływu na rozrodczość 2-metyloazirydyny. Brak jest również danych na temat toksykokinetyki i mechanizmu jej działania. Za efekt krytyczny 2-metyloazirydyny uznano jej działanie drażniące. Ponieważ w dostępnym piśmiennictwie nie ma danych liczbowych dotyczących działania drażniącego substancji, zaproponowano przyjęcie stężenia 4,7 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia 2-metylo-azirydyny, czyli na poziomie przyjętym także przez ACGIH do 2009 r. Stężenie 4,7 mg/m3 jest wartością spójną z zaproponowaną wartością NDS azirydyny, przy uwzględnieniu, że azirydyna działa 5 ÷ 8 razy silniej. Brak jest podstaw merytorycznych do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwi-lowego (NDSCh) i wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) 2-metyloazirydyny. Zaproponowano takie dodatkowe oznakowanie substancji: Rakotw. Kat. 2. – substancja rozpatrywana jako rakotwórcza dla ludzi; Sk – substancja wchłania się przez skórę oraz I – substancja o działaniu drażniącym.

EN

2-Methylaziridine (MA) is a colorless, oily, highly flammable liquid with a fishy odour, characteristic for aliphatic amines. It is used as an intermediate in organic synthesis, in the production of plastics, adhesives, pesticides, pharmaceuticals, modified latex surface coating resins, dyes and other polymers. There is no information about acute poisonings and toxicity or carcinogenic activity of 2-methy-laziridine in humans occupationally exposed to this substance. On the basis of animals data from acute exposure experiments, 2-methylaziridine has been assessed as very toxic by inhalation, in contact with skin and if swallowed and it is also a severe eye irritant with risk of serious damage to eyes. The irritation activity of 2-methylaziridine is considered about 5 – 8 times lower than that of aziridine. This substance also showed a strong nephrotoxic activity after peritoneal administration to rats. Studies on carcinogenic activity of 2-methylaziridine was conducted only on rats. Oral administration caused an increased incidence of neoplasms: breast tumors (mainly adenocarcinomas) in females, leukemias and intestinal adenocarcinomas in males, gliomas and ear-duct squamous-cell carcinomas in animals of both sexes. Quantitative risk assessment of cancer was conducted on the basis of this experiment. In the European Union 2-methylaziridine is classified as a substance which should be regarded as carcinogenic to human (Carc. Cat. 2), the same classification is obligatory in Poland. 2-Methy-laziridine is considered as a carcinogen also by IARC (group 2B – possibly carcinogenic to humans), ACGIH (A3 - confirm animal carcinogen with unknown relevance to humans), NIOSH, NTP and in Germany (category 2). Carcinogenic activity of 2-methylaziridine was observed only in animals, there are no data about car-cinogenic effects in humans chronically exposed to it, and the relevance of animal data to humans is unknown. Irritation is the critical effect of 2-methyloaziridine. Due to lack of qualitative data concerning irritat-ing activity of this substance, the concentration of 4.7 mg/m3 was proposed as a maximum admissible concentration (MAC) of 2- metyloaziridine. It is the same level as that established by ACGIH before 2009. The proposed MAC value is consistent with the MAC value of aziridine, taking into account that the irritating activity of aziridine is 5 – 8 times greater. Additional notations for 2-methylaziridine are Carc. Cat. 2 - a substance which should be regarded as carcinogenic to human, Sk – a substance which can be absorbed through skin and I – an irritating substance.

2

Dekatlenek tetrafosforu

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

Nr 1 (51)

29--38

PL

Dekatlenek tetrafosforu (P4O10) jest białym ciałem stałym o słabym zapachu fosforu. Jest silnie hygroskopijny. Otrzymuje się go przez spalanie fosforu przy wystarczającym dostępie powietrza. Produktem spalania fosforu jest substancja, której skład odpowiada wzorowi P2O5, dlatego określa się ją często nazwą pentatlenek difosforu. W rzeczywistości jednak w stanie gazowym oraz w krystalicznej odmianie heksagonalnej – otrzymywanej przez kondensacje par tego tlenku, mamy do czynienia z dekatlenkiem tetrafosforu. Dekatlenek tetrafosforu jako silny środek odwadniający jest stosowany do produkcji tlenochlorków fosforu, estrów akrylowych, substancji powierzchniowo czynnych i szkła specjalnego. W narażeniu ostrym działa silnie drażniąco na układ oddechowy, skórę i oczy, a ponieważ ma właściwości żrące może powodować oparzenia. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych zarówno o przewlekłym działaniu toksycznym dekatlenku tetrafosforu, jak i o odległych skutkach jego działania toksycznego. Badania toksyczności ostrej inhalacyjnej wykazały zróżnicowaną wrażliwość różnych gatunków zwierząt na ten związek. Dekatlenek tetrafosforu charakteryzuje silna ostra toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia świnek morskich i myszy, a umiarkowana toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia szczurów i królików. Za podstawę wyznaczenia wartości NDS dekatlenku tetrafosforu proponuje się przyjąć wyniki badania epidemiologicznego przeprowadzonego na 131 pracownikach zatrudnionych w okresie od 3 do 46 lat przy przeróbce rudy fosforu. Byli oni narażeni na kwas fosforowy, tlenki fosforu i fluorki oraz lotny pak węglowy. Na stanowiskach pracy mierzono w powietrzu stężenie dekatlenku tetrafosforu, fluorków i lotnego paku węglowego, których stężenia wynosiły odpowiednio: 2,23; 4,21 i 1,04 mg/m3. U pracowników nie obserwowano zmian sprawności wentylacyjnej płuc po narażeniu na dekatlenek tetrafosforu o stężeniu nieprzekraczającym 2,23 mg/m3 w okresie obserwacji wynoszącym od 3 do 7 lat. Stężenie dekatlenku tetrafosforu równe 2,23 mg/m3 przyjęto za wartość NOAEL związku. Przyjmując współczynnik wrażliwości osobniczej dla ludzi równy 2, proponuje się przyjąć stężenie 1 mg/m3 za wartość NDS dekatlenku tetrafosforu. Proponowana wartość jest zgodna z wymaganiami określonymi w dyrektywie 2006/15/WE. Ze względu na silne działanie drażniące dekatlenku tetrafosforu, proponuje się również przyjęcie stężenia 2 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) związku, zamiast dotychczasowej wartości NDSCh równej 3 mg/m3. Zaleca się także oznakowanie substancji w wykazie NDS literą „C” oznaczającą substancję o działaniu żrącym.

EN

Tetraphosphorus decaoxide (TD) is a white solid with a weak phosphorous odor. It is strongly hydroscopic. Tetraphosphorus decaoxide is used in the production of phosphorus oxychlorides, acrylic esters, surface active substances and special glassware. Tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant for the respiratory tract, skin and eyes. It is a corrosive substance. There are no data about chronic toxicity or delayed effects. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 1 mg/m3 is based on an epidemiological study of 131 workers employed for 3 to 46 years mining phosphorous ore. No decrease of pulmonary respiration efficiency in the workers was stated during observation the period of 3 to 7 years. The proposed MAC (STEL) value is 2 mg/m3, because tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant.

3

Kwas octowy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2005

|

Nr 2 (44)

117--129

PL

Stężony kwas octowy jest otrzymywany syntetycznie, natomiast jego wodny 10-procentowy roztwór – w procesie fermentacyjnym. Kwas octowy ma wielorakie zastosowanie w przemyśle, między innymi: tworzyw sztucznych, barwników, leków i tekstylnym, a także w przemyśle spożywczym i w gospodarstwach domowych. Produkcja i zużycie kwasu octowego w kraju wynosi ponad 20 000 t rocznie. Narażonych na jego działanie w przemyśle jest ponad 6000 osób oraz znacząca liczba osób w laboratoriach. Kwas octowy wykazuje słabą toksyczność ostrą dla zwierząt po narażeniu dożołądkowym, skórnym i inhalacyjnym. W zależności od wielkości stężenia ma właściwości drażniące – od umiarkowanych do bardzo silnych i uszkadzających skórę, błony śluzowe i oko. Po przewlekłym narażeniu kwas octowy może powodować chroniczne zapalenie układu oddechowego, skóry i spojówek oraz nadżerki szkliwa zębów. Uznano, że kwas octowy o stężeniu 25 mg/m3 nie powoduje drażnienia oczu i dróg oddechowych. W dostępnym piśmiennictwie nie ma informacji o toksyczności przewlekłej, działaniu rakotwórczym ani działaniu mutagennym kwasu octowego. Kwas octowy wstrzyknięty do zarodków jaj kurzych powodował skutki embriotoksyczne i teratogenne. Podstawą zaproponowanej wartości NDS kwasu octowego, która wynosi 15 mg/m3, są jego właściwości drażniące. Kwas octowy o stężeniu 65 mg/m3 powoduje podrażnienie oczu i błon śluzowych nosa.

EN

Acetic acid (AA) is a colorless combustible liquid with an acrid odor. AA is used in organic synthesis, in the food industry and in the household. AA is of low toxicity for animals by oral, dermal and inhalative exposure. Depending on the concentration AA can irritate or damage the skin, mucosa and eyes. Chronic exposure to AA can cause chronic inflammation of the respiratory tract, the skin and conjunctiva, and also erosion of tooth enamel. AA concentration up to 25 mg/m3 does not irritate the eyes and the respiratory tract. No chronic, carcinogenic or mutagenic effects have been found. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 15 mg/m3 is based on the irritating property of AA. AA in a concentration of 65 mg/m3 does not irritate the eyes or nose mucosa.

4

Metylocykloheksan. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2004

|

Nr 2 (40)

31--39

PL

Metylocykloheksan (MCH) jest bezbarwną, palną cieczą o słabym zapachu benzenu, którą otrzymuje się podczas przeróbki ropy naftowej. MCH jest stosowany w syntezie organicznej oraz jako rozpuszczalnik eterów celulozowych. W pracy zawodowej główną drogą narażenia jest układ oddechowy. Nie ma danych ilościowych o toksycznym działaniu MCH na ludzi. Prawdopodobnie MCH jest czynnikiem, który działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Związek o bardzo dużych stężeniach może powodować ból głowy, nudności, senność i dezorientację, a jego pary mogą powodować podrażnienie błon śluzowych nosa i gardła. Związek może drażnić oczy. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych, wskazujących na: działanie rakotwórcze, mutagenne, embriotoksyczne i teratogenne MCH oraz jego wpływ na rozrodczość. Ustalono, na podstawie wyników badań inhalacyjnych podprzewlekłych na królikach, że wartość stężenia nieefektywnego MCH wynosi 4460 mg/m3, a wartość stężenia, wywołującego skutki ujemne – 11 520 mg/m3. Do wyznaczenia wartości NDS MCH proponuje się wykorzystanie wyników badania inhalacyjnego podprzewlekłego na królikach. Za podstawę przyjmuje się najmniejsze stężenie, powodujące wystąpienie pewnych ujemnych skutków, tj. 11 520 mg/m3 (LOAEL) i zastosowanie współczynnika niepewności o wartości 8, co daje wartość 1440 mg/m3. Proponuje się przyjęcie stężenia 1600 mg/m3 za wartość NDS MCH oraz stężenia 3000 mg/m3, ustalonego na podstawie działania drażniącego związku, za wartość NDSCh MCH. Nie ma podstaw do ustalenia wartości DSB metylocykloheksanu.

EN

Methylcyclohexane (MCH) is a colorless combusible liquid with a poor benzene-like odour. MCH is used in organic synthesis and as a solvent for cellulose ethers. The inhalation tract is the main exposed organ. MCH is less toxic but in high concentration it can cause headache, nausea, sleepiness and confusion, MCH can irritate the eyes. Its vapor can irritate the mucosis of the nose and pharynx. No carcinogenic, mutagenic, embriotoxic, fetotoxic and teratogenic effects have been found is the relevant toxicological studies. In a subchronic inhalation study on rabbits the non-effective concentration was 4460 mg/m3, and an effective concentration was 11500 mg/m3. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 1600 mg/m3 is based on the LOAEL value from a subchronic inhalation study on rabbits. The MAC (STEL) value is based on the irritative effect and 3000 mg/m3 is proposed. There are no data for recommending a BEI value.

5

Fosgen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Knapek R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

Nr 3 (37)

109--124

PL

Fosgen w warunkach normalnych jest bezbarwnym gazem o duszącym zapachu, a w temperaturze poniżej 7 °C lub pod ciśnieniem jest słabożółtą cieczą. W Polsce jedynym producentem fosgenenu jest ZACHEM w Bydgoszczy, gdzie produkuje się go w ilości około 40 tys. ton rocznie i prawie w całości wykorzystuje na miejscu do produkcji izocyjanianu. Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 21 sierpnia 1997 r. w sprawie substancji chemicznych, stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi, fosgen został zakwalifikowany jako substancja bardzo toksyczna przy narażeniu życia ludzi, a także jako substancja bardzo toksyczna przy narażeniu inhalacyjnym i oznakowany symbolami T+ oraz R26. Objawami ostrego zatrucia fosgenem są silne podrażnienie dróg oddechowych oraz obrzęk płuc. Ciężkie ostre zatrucie może spowodować rozedmę płuc. Nie ma danych ilościowych o działaniu toksycznym fosgenu po przewlekłym narażeniu zawodowym, lecz przyjmuje się, że powtarzane narażanie na fosgen o małym stężeniu może spowodować zmniejszenie wydolności płuc. Dość licznie opisane wyniki badań epidemiologicznych nie mogą być, ze względu na brak danych ilościowych, dotyczących stężeń lub czasu narażania, wykorzystywane do ustalenia wartości NDS fosgenu. Objawy zatrucia ostrego u zwierząt są podobne do obserwowanych u ludzi. W badaniach immunotoksycznych na zwierzętach stwierdzono szkodliwe działanie fosgenu po narażeniu na związek o małym stężeniu. Po kilkunastokrotnym narażaniu szczurów na fosgen o stężeniu 0,5 mg/m³ można przyjąć stężenie to za nieszkodliwe. Nie stwierdzono odległych skutków działania toksycznego fosgenu. Dane uzyskane w wyniku obserwacji ludzi oraz wyniki badań epidemiologicznych nie stanowią podstawy do zaproponowania wartości NDS fosgenu. Brakuje również odpowiednich danych z badań przewlekłych na zwierzętach. Propozycję wartości NDS fosgenu oparto na danych z badań po wielokrotnym narażeniu. Stężenie fosgenu od 0,5 mg/m³ można uznać za wartość NOAEL w tym badaniu. Proponuje się zmniejszenie obowiązującej wartości NDS fosgenu z 0,5 mg/m³ do 0,08 mg/m³. Ze względu na silne działanie drażniące układ oddechowy proponuje się ustalenie wartości NDSCh fosgenu na poziomie 0,16 mg/m³.

EN

Phosgene is a colorless, nonflammable gas, which has a sweet pungent odour. Upon condensation, it becomes a clear, colorless, fuming liquid. Phosgene is an intermediate in the manufacture of many industrial chemicals, in Poland mainly for the production of isocyanates. Acute intoxication caused strong lung irritation and pulmonary edema. Serve acute exposure may result in pulmonary emphysema. Chronic exposure to low concentrations of phosgene may cause loss of efficiency of lungs. The limited human information available indicates that no effects have been seen following exposure to levels of 0,5 -f- 2 mg/m3 for extended periods. Chronic exposure toxicity in industry in not known, but it is generally accepted that loss of lung efficiency may result from repeated minor exposure. There are not sufficient data from human observation and epidemiologic studies to establish a TLV value. The recommended TLV value for phosgene of 0,08 mg/m3 is based on thé result from a subchronic study on rats. In the study the concentration of 0,5 mg/m3 was accepted as NOAEL. Because of strong irritation of the respiratory tract after exposure to phosgene a STEL value of 0,16 mg/m3 is recommended. There are not data for recommending a BEL value.