PL
 |
EN
Preferencje help
Polish version English version Język
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 16

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
1
Zastosowanie nadtlenku wodoru w fazie gazowej do dekontaminacji materiałów włókienniczych
Walawska A., Sójka-Ledakowicz J., Olczyk J., Kiwała M.
Przegląd Włókienniczy - Włókno, Odzież, Skóra
|
2017
|
nr 9
8, 10--16
PL
Muzealnicy i archiwiści wciąż poszukują nowych metod dekontaminacji obiektów zabytkowych, które będą skuteczne i bezpieczne, zarówno dla traktowanych obiektów, ludzi oraz środowiska. Pod tym względem obiecującą wydaje się być metoda dekontaminacji za pomocą nadtlenku wodoru w fazie gazowej. W niniejszej pracy podjęto próbę określenia wpływu oddziaływania waporyzowanego nadtlenku wodoru na właściwości wytypowanych materiałów włókienniczych.
EN
Museologists and archivists still look for the new methods of decontamination of historic objects that will be effective and safe for both objects being treated, people and the environment. In this respect, the method of decontamination with hydrogen peroxide in the gas phase seems promising. This paper attempts to determine the influence of vaporised hydrogen peroxide on the properties of selected textile materials.
2
Content available New Eco-Friendly Method of Cellulosic Product Bleaching with Simultaneous Disinfection
Sójka-Ledakowicz J., Walawska A., Filipowska B., Lewartowska J., Olczyk J., Kiwała M.
Fibres & Textiles in Eastern Europe
|
2015
|
Vol. 23, no. 3 (111)
115--119
EN
In this article, a bleaching method with simultaneous disinfection using hydrogen peroxide in the gas phase (Vaporised Hydrogen Peroxide - VHP) is presented as an innovative, environmentally friendly, low-temperature method without wastewater generation. After the process, the cellulose products are characterised by acceptable whiteness and microbiological purity. The method presented is an eco-friendly alternative for the conventional water- and energy intensive bleaching process with reference to products made of cellulosic fibres to be applied in special applications: medical (gauze, cotton wool, bandages) and hygienic (e.g. face masks used in the prophylaxis of bacterial and/or viral infections). After tests of the sensitising effect on animals, the bleached materials were considered safe for potential users.
PL
W artykule zaprezentowany został innowacyjny, bezściekowy i niskotemperaturowy sposób bielenia z jednoczesną dezynfekcją wyrobów z włókien celulozowych z zastosowaniem nadtlenku wodoru w fazie gazowej (waporyzowanego nadtlenku wodoru). W wyniku obróbki uzyskuje się wyroby charakteryzujące się akceptowalną białością oraz czystością mikrobiologiczną. Prezentowana metoda jest proekologiczną alternatywą dla konwencjonalnego wodo- i energochłonnego procesu bielenia w odniesieniu do wyrobów z włókien celulozowych przeznaczonych do zastosowań specjalnych: medycznych (gaza, wata, bandaże) oraz higienicznych (m. in. maski zabezpieczające drogi oddechowe człowieka, stosowane w profilaktyce przenoszenia zakażeń bakteryjnych i/lub wirusowych). Rezultaty badań uczulających wykonanych na zwierzętach zgodnie z procedurą OECD pozwalają uznać materiały celulozowe poddane procesowi bielenia z jednoczesną dezynfekcją z zastosowaniem waporyzowanego nadtlenku wodoru za produkt bezpieczny dla potencjalnych użytkowników.
3
Content available Wpływ przyspieszonego starzenia na właściwości ochronne i parametry użytkowe nowo opracowanych materiałów włókienniczych barierowych przed promieniowaniem UV
Sójka-Ledakowicz J., Walawska A., Olczyk J., Jesionowski T.
Prace Instytutu Elektrotechniki
|
2012
|
Z. 256
339-353
PL
Funkcjonalizacja tekstyliów z zastosowaniem nanotechnologii, a w szczególności wprowadzanie do tworzywa lub na powierzchnię nośników włókienniczych nanocząstek funkcjonalnych, stanowi obecnie priorytetowy kierunek rozwoju inżynierii materiałów włókienniczych, umożliwiając uzyskiwanie wyrobów charakteryzujących się właściwościami nieosiągalnymi przy zastosowaniu technologii konwencjonalnych. W obszarze działań naukowych, dotyczących funkcjonalizacji wyrobów włókienniczych, prowadzone są badania m.in. w zakresie nadawania tekstyliom nowych właściwości, w tym łączenia wielu funkcji, np. właściwości antybakteryjnych, absorbujących promieniowanie nadfioletowe (UV), fotokatalitycznych, dezodorujących. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań właściwości ochronnych przed promieniowaniem UV i użytkowych, zmodyfikowanych przy zastosowaniu innowacyjnych metod, wyrobów włókienniczych przeznaczonych na osłony obiektów muzealnych, księgozbiorów. Materiały takie uzyskano poprzez inkorporację w strukturę wyrobów z włókien poliestrowych nowo opracowanych modyfikatorów na bazie zmikronizowanych tlenków metali (TiO2, ZnO). Ponadto omówiono wpływ przyspieszonych badań starzeniowych na właściwości barierowe przed UV oraz użytkowe badanych wyrobów.
EN
Functionalisation of textiles by nanotechnology methods, especially by introduction to textile substrate or onto its surface functional nanoparticles, constitutes one of the priorities In the development of textile material engineering. It allows to achieve textiles characterised with properties which are not attainable by means of conventional methods. In the area of textiles functionalisation the following research works (among others) are carried out: imparting new properties to textiles, including imparting multi-functional properties, e.g. antibacterial properties, UV absorbing, photo-catalytic and deodorising properties. In this paper, the results of tests on UV barrier and wear properties for textile materials modified according to innovative method and intended for covers of museum and book collections, were shown. Such materials were obtained by the incorporation of newly developed modifiers based on micronised metal oxides (TiO2, ZnO) into the textiles made of polyester fibres. Moreover the influence of accelerated ageing tests on the UV barrier and wear properties was discussed as well. This publication was prepared within the key project - POIG no. 01.03.01-00-006/08 co-financed from the funds of European Regional Development Fund within the framework of the Operational Programme Innovative Economy.
4
Content available Badania nad wykorzystaniem spektrofotometru do pomiaru koloru i klasyfikacji bawełny
Matusiak M., Walawska A., Andrysiak J.
Pomiary Automatyka Kontrola
|
2012
|
R. 58, nr 3
272-275
PL
W artykule przedstawiono badania nad możliwością wykorzystania spektrofotometru w pomiarach koloru i klasyfikacji bawełny. Dotychczas kolor bawełny jest oceniany za pomocą linii HVI (High Volume Instrument). Współrzędne barwy: współczynnik odbicia światła (Rd) i stopień zażółcenia (+b) wg HVI są specyficzne dla bawełny, natomiast nie stosuje się ich do oceny barwy innych materiałów. Tymczasem na całym świecie w pomiarach barwy stosowane są składowe barwy w trójwymiarowej przestrzeni barwowej CIELab. Przeprowadzone badania pozwoliły na wyznaczenie równań regresji, które umożliwiają obliczanie wskaźników (Rd) i (+b) w oparciu o wartości współrzędnych barwy L* i b* otrzymywane za pomocą spektrofotometru.
EN
The colour grade of cotton is determined by a degree of the reflectance (Rd) and yellowness (+b). These parameters are instrumentally measured by the HVI. Both (Rd) and (+b) are specific for cotton, whereas all over the world colour assessment is performed in the globally recognized CIE L*a*b* colour system. The aim of this work was to analyse application of a spectrophotometer for cotton colour assessment and colour grading. 48 cotton samples of different origin were measured in the range of their colour parameters by means of both HVI and spectrophotometer Datacolor 650. Regression analysis carried out on a basis of the experimental data allowed determining equations which enabled calculation of (Rd) and (+b) parameters on a basis of the L* and b* results obtained from the spectrophotometer. Experimental verification based on 34 cotton samples different than those used for the model building confirmed the good quality of predicting the values of the (Rd) and (+b) parameters by means of the elaborated regression equations.
5
Nowy sposób wprowadzania srebra do płaskich wyrobów włókienniczych metodą wykończalniczą. Cz. II
Filipowska B., Walawska A., Miklas M.
Przegląd Włókienniczy - Włókno, Odzież, Skóra
|
2011
|
nr 10
36-39
EN
The new method of introducing silver into flat textile products is presented. It involves the photochemical reduction, by UV radiation of the precipitated silver chloride resulting from ion exchange reaction of compounds: silver nitrate and sodium chloride. The process and the influence of process parameters on the amount of silver introduced into textile products is described as well. Using atomic spectrometry (AAS) the actual amount of the introduced silver into textiles can be defined. Antibacterial performance and its durability of modified textiles against bacteria (Staphylococcus ureus, Escherichia coli) and fungi {Candida albicans, Aspergillus Niger) is also evaluated. Side effect of the above modification - colour change of products - is analyzed. The range of textiles to which described method can be used is indicated, too.
6
Nowy sposób wprowadzania srebra do płaskich wyrobów włókienniczych metodą wykończalniczą. Cz. I
Filipowska B., Walawska A., Miklas M.
Przegląd Włókienniczy - Włókno, Odzież, Skóra
|
2011
|
nr 9
26-28
EN
The new method of introducing silver into flat textile products is presented. It involves the photochemical reduction, by UV radiation of the precipitated silver chloride resulting from ion exchange reaction of compounds: silver nitrate and sodium chloride. The process and the influence of process parameters on the amount of silver introduced into textile products is described as well. Using atomic spectrometry (AAS) the actual amount of the introduced silver into textiles can be defined. Antibacterial performance and its durability of modified textiles against bacteria (Staphylococcus ureus, Escherichia coli) and fungi (Candida albicans, Aspergillus Niger) is also evaluated. Side effect of the above modification - colour change of products - is analyzed. The range of textiles to which described method can be used is indicated, too.
7
Content available remote New Method for the Antibacterial and Antifungal Modification of Silver Finished Textiles
Filipowska B., Rybicki E., Walawska A., Matyjas-Zgondek E.
Fibres & Textiles in Eastern Europe
|
2011
|
Vol. 19, no. 4 (87)
124--128
EN
In order to give antimicrobial properties to textiles, silver is more and more often used because of its wide spectrum of activity. Silver can be incorporated into textiles with the use of different methods: in the production process of chemical fibres or in the final product through its chemical modification. In this paper, a new method based on the precipitation of metallic silver on a textile surface as a result of the photochemical reaction of deposited compounds is shown. The results obtained for modified textiles using scanning electron microscopy (SEM), UV-Vis spectroscopy and Laser Induced Breakdown Spectroscopy (LIBS) confirmed the presence of metallic silver on the textile surface. The size of metallic silver particles precipitated on the product surface modified was determined using Dynamic Light Scattering (DLS). The results of microbiological tests (diffusion agar test) confirmed the effectiveness of the method elaborated with respect to microbiological resistance against a wide spectrum of bacteria and fungi. The simplicity of the method elaborated and the possibility of its application in textile plants equipped with a standard finishing device are emphasised.
PL
W celu nadania wyrobom włókienniczym właściwości antybakteryjnych i antygrzybicznych coraz częściej stosowane jest srebro ze względu na szerokie spektrum jego działania. Srebro może być wprowadzane do roztworu przędzalniczego w trakcie wytwarzania włókien chemicznych lub do produktu finalnego poprzez jego chemiczną modyfikację. Przedstawiono nową metodę polegającą na wytrącaniu metalicznego srebra na/w wyrobie włókienniczym w wyniku fotochemicznej reakcji naniesionych związków chemicznych. Obecność metalicznego srebra na powierzchni zmodyfikowanych wyrobów włókienniczych potwierdziły wyniki badań uzyskane za pomocą mikroskopii skaningowej (SEM), spektroskopii UV-Vis oraz spektroskopii emisyjnej wzbudzanej laserem (LIBS). Wielkości cząstek metalicznego srebra wytrąconego na/w zmodyfikowanym produkcie zostały określone metodą dynamicznego rozpraszania światła (DLS). Wyniki badań mikrobiologicznych (test dyfuzyjny na agarze) potwierdziły skuteczność opracowanej metody w zakresie odporności mikrobiologicznej na szerokie spektrum bakterii i grzybów. Podkreślono prostotę opracowanej metody oraz możliwość jej zastosowania z wykorzystaniem istniejącego w zakładach włókienniczych parku maszynowego.
8
Content available remote Evaluation of the Photocatalytic Properties of Textile Fabrics Modifed with Titanium Dioxide of Anatase Structute
Siwińska-Stefańska K., Ciesielczyk F., Jesionowski T., Sójka-Ledakowicz J., Lota W., Walawska A.
Fibres & Textiles in Eastern Europe
|
2011
|
Vol. 19, no. 2 (85)
76-83
EN
Te efect of surface modifcation with selected alkoxysilanes on the photocatalytic properties of TiO2 used in the reaction of formaldehyde photodegradation to UV radiation was investigated. Titanium dioxide - TytanpolŽ A-11, a pigment of anatase structure of the untreated surface, was used. Silane coupling agents were hydrolysed and then deposited directly on the surface of the TiO2. Te alkoxysilanes - 3-ethacryloxypropyltrimethoxysilane, vinyltrimethoxysilane or N-2-(aminoethyl)-3-aminopropyltrimethoxysilane were applied in the amounts of 0.5, 1 or 3 wt. parts per 100 wt. parts of TiO2. Te unmodifed and modifed titanium dioxide were used for the dip-coating of textile fabrics, and their photocatalytic properties were tested using UV radiation with TiO2 as a photocatalyst. Te results proved the very good photooxidative activity of TiO2 introduced into the structure of polyester fabric.
9
Content available remote Wpływ kompozytu tlenkowego TiO2-SiO2 na właściwości barierowe wyrobów włókienniczych
Siwińska-Stefańska K., Przybylska A., Jesionowski T., Sójka-Ledakowicz J., Olczyk J., Walawska A.
Przemysł Chemiczny
|
2010
|
T. 89, nr 12
1661-1666
10
Content available remote Modyfikacja wyrobów włókienniczych przy wykorzystaniu tlenku cynku o cząstkach nanometrycznych oraz kompozytu tlenkowego ZnO-SiO2
Sójka-Ledakowicz J., Olczyk J., Walawska A., Laurentowska A., Kołodziejczak-Radzimska A., Jesionowski T.
Przemysł Chemiczny
|
2010
|
T. 89, nr 12
1648-1652
11
Nowe materiały włókiennicze o właściwościach barierowych przed promieniowaniem nadfioletowym i drobnoustrojami. Cz. II
Sójka-Ledakowicz J., Olczyk J., Walawska A., Kamińska I., Gutarowska B., Żakowska Z., Kozanecka E.
Przegląd Włókienniczy - Włókno, Odzież, Skóra
|
2010
|
nr 5
40-43
EN
Intensive development of the nanotechnotogy connected with the production of micro- and nanostructures is creating huge possibilities for coming into existence of modern multifunctional products. That kind of materials on the basis of textile carriers can have the wide application thanks to the new properties. Nanoparticles of metal oxides such like e. g. TiO2, ZnO belong to the group of substances demonstrating the bioactivity, the property of the absorption of the ultraviolet radiation (UV) and abilities to the photooxidization of organic substances. Titanium dioxide and zinc oxide micronised or in the form of nanoparticles are applied in cosmetology as substances absorbing the UV radiation. Nanocrystals of TiO2, have the ability to absorb the ultraviolet radiation getting in the way the energy which can be used for initiation of chemical reactions. Photocatalytic properties of TiO2 depend on its morphology, the size of particles and the crystallographical form. Elaboration of the new generation functional textile materials with photocatalytic and barrier properties for the UV radiation and microorganisms was a superior purpose of research undertaken by the team of authors. The first stage of research included the elaboration of methodology of the incorporation of TiO2 preparations into the structure of the textile. In examinations, the samples of TiO2 (titanic white) with the determined crystallographical form and the morphology and the nano-TiO2 samples after the modification of the surface with silan binding agents were used. Assessment of obtained microstructures for textile modified with TiO2 preparations was made using the electron scanning microscope (SEM) JEOL JSM- 35C with resolution 6 nm. Protective properties toward the UV radiation according to the standard EN 13758 - 1:2002 using double beam spectrophotometer JASCO 550 and antibacterial activity of elaborated barrier materials were examined. Assessment of the antibacterial and antifungal properties was made for preparations of titanium dioxide and textile materials modified with TiO2.
12
Nowe materiały włókiennicze o właściwościach barierowych przed promieniowaniem nadfioletowym i drobnoustrojami. Cz. I
Sójka-Ledakowicz J., Olczyk J., Walawska A., Kamińska I., Gutarowska B., Żakowska Z., Kozanecka E.
Przegląd Włókienniczy - Włókno, Odzież, Skóra
|
2010
|
nr 4
43-45
EN
Intensive development of the nanotechnology connected with the production of micro- and nanostructures is creating huge possibilities for coming into existence of modern multifunctional products. That kind of materials on the basis of textile carriers can have the wide application thanks to the new properties. Nanoparticles of metal oxides such like e. g. TiO2, ZnO belong to the group of substances demonstrating the bioactivitv, the property of the absorption of the ultraviolet radiation (UV) and abilities to the photooxidization of organic substances. Titanium dioxide and zinc oxide micronised or in the form of nanoparticles are applied in cosmetology as substances absorbing the UV radiation. Nanocrystals ofTiO2 have the ability to absorb the ultraviolet radiation getting in the way the energy which can be used for initiation of chemical reactions. Photocatalytic properties of TiO2 depend on its morphology, the size, of particles and the crystallographical form. Elaboration of the new generation functional textile materials with photocatalytic and barrier properties for the UV radiation and microorganisms was a superior purpose of research undertaken by the team of authors. The first stage of research included the elaboration of methodology of the incorporation of TiO2 preparations into the structure of the textile. In examinations, the samples of TiO2 (titanic white) with the determined crystallographical form and the morphology and the nano-TiO2 samples after the modification of the surface with silan binding agents were used. Assessment of obtained microstructures for textile modified with TiO2 preparations was made using the electron scanning micriscope (SEM) JEOL JSM- 35C with resolution 6 nm. Protective properties toward the UV radiation according to the standard EN 13758 -1:2002 using double beam spectrophotometer JASCO 550 and antibacterial activity of elaborated barrier materials were examined. Assessment of the antibacterial and antifungal properties was made for preparations of titanium dioxide and textile materials modified with TiO2.
13
Content available remote Important aspects of cotton colour measurement
Matusiak M., Walawska A.
Fibres & Textiles in Eastern Europe
|
2010
|
Vol. 18, no. 3 (80)
17--23
EN
Colour is the basic criterion of cotton classification into cotton grade according to the Universal Cotton Standards. It also reflects the quality of other non-U.S. grown cotton. For years the quality of cotton has been assessed in an organoleptic way by cotton classers. Today there are plans to replace subjective visual grading by objective instrumental measurement. The colour grade of cotton is determined by the degree of reflectance (Rd) and the yellowness (+b), which are measured instrumentally using an High Volume Instrument (HVI). Some efforts undertaken have aimed at application of a spectrophotometer for cotton color measurement. The aim of this work was to investigate some of the problems of cotton color measurement. A comparison of the classer and HVI color grading was carried out for 32 cotton samples of non-U.S. origin. HVI measurement was performed using two HVI 900 systems. Agreement between the classer and HVI grading was not high, nevertheless it was comparable with that reported in literature, between the classer and HVI grading for U.S. cotton. Next cotton color measurement was conducted by means of an HVI 900 and a Datacolor 650 spectrophotometer. The results confirmed a strong correlation between the (Rd) from the HVI and the CIE L* from the spectrophotometer.
PL
Kolor jest podstawowym kryterium klasyfikacji bawełny. Przez lata kolor bawełny oceniany był organoleptycznie przez odpowiednio wyszkolonych klasyfikatorów. W latach 70 pomiar barwy bawełny został zinstrumentalizowany. Linia HVI (High Volume Instrument) do automatycznej oceny włókien bawełny wyposażona jest w kolorymetr, za pomocą którego wyznacza się dwa wskaźniki charakteryzujące barwę bawełny: stopień zażółcenia (+b) i stopień odbicia światła (Rd). Oba parametry są kryteriami oficjalnej klasyfikacji bawełny w Stanach Zjednoczonych, będących wiodącym światowym producentem i eksporterem bawełny. Podejmowane są badania, których celem jest zastosowanie spektrofotometru do oceny koloru i klasyfikacji bawełny.Celem pracy było badanie wybranych zagadnień związanych z pomiarem koloru bawełny. Na podstawie oceny 32 marek bawełny pochodzących z różnych regionów uprawy wykonano analizę porównawczą klasyfikacji organoleptycznej i instrumentalnej - bazującej na wynikach pomiaru koloru za pomocą linii HVI. Wykonano również badania porównawcze koloru bawełny za pomocą linii HVI i spektrofotometru Datacolor 650. Badania 68 marek bawełny potwierdziły silną i statystycznie istotną zależność korelacyjna pomiędzy stopniem odbicia światła (Rd) wg linii HVI, a jasnością L wg spektrofotometru. Oceniono również wpływ klasy koloru i kategorii koloru bawełny na wartość współrzędnych koloru wyznaczanych za pomocą spektrofotometru.
14
Content available remote Dyeing Polyester and Cotton - Polyester Fabrics by Means of Direct Dyestuffs after Chitosan Treatment
Walawska A., Filipowska B., Rybicki E.
Fibres & Textiles in Eastern Europe
|
2003
|
Vol. 11, no. 2 (41)
71--74
EN
Research into the process of dyeing polyester and cotton-polyester fabrics using direct dyestuffs was carried out. In order to improve the adhesion of chitosan to the surface of polyester fibres, pre-treatment in NaOH solutions was performed. The colour and rubbing fastness properties of the chitosan-deposited fabrics were assessed. The colour difference between the dyed blank samples and samples dyed after alkaline and/or chitosan treatment was estimated using spectrophotometer evaluation. The data obtained shows that it is possible to dye polyester and cotton-polyester fabrics finished by chitosan with only one direct dyestuff, which normally shows substantivity to cellulose fibres. The dyed samples showed good rubbing and washing colour fastness properties within the range of colour change. The colour strength of the dyed samples increased with the increased deposition of chitosan on the fabric.
PL
Wykonano badania możliwości barwienia tkanin PES i PES-bawełnianych, poddanych obróbce chitozanowej, z zastosowaniem barwników bezpośrednich. W celu zwiększenia adhezji chitozanu do powierzchni włókna PES przeprowadzono wstępną obróbkę tkanin w roztworze NaOH. Określono odporności wybarwień na tarcie i pranie. Za pomocą techniki spektrofotometrycznej dokonano oceny różnicy barwy pomiędzy wyjściowymi próbkami a próbkami barwionymi po obróbce alkalicznej i/lub chitozanowej. Wyniki badań wskazują na to, że istnieje możliwość barwienia tkanin mieszankowych PES-bawełnianych w jednej kąpieli, przy użyciu barwników bezpośrednich, posiadających substantywność do włókien celulozowych. Uzyskane wybarwienia charakteryzują się dobrą odpornością na tarcie suche i pranie oraz średnią odpornością na tarcie mokre. Intensywność uzyskanych wybarwień zwiększa się wraz ze wzrostem ilości naniesionego chitozanu na włókno. Zdolności aplikacyjne chitozanu zależą w istotny sposób od jego masy cząsteczkowej i stopnia deacetylacji.
15
Nowa ekologiczna metoda przeciwkurczliwego wykończenia wełnianych wyrobów włókienniczych - odznaczona złotym medalem na Światowej Wystawie Wynalazków, Naukowych i Przemysłowych Innowacji Brussels Eureka 2001
Rybicki E., Filipowska B., Walawska A., Włochowicz A.
Przegląd Włókienniczy + Technik Włókienniczy
|
2002
|
nr 5
13-15
16
Ekologiczna metoda obróbki wstępnej wyrobów z włókien bawełnianych
Kuchczyńska L., Filipowska B., Zawadzki A., Walawska A.
Przegląd Włókienniczy + Technik Włókienniczy
|
2001
|
nr 1
26-27
PL
W Instytucie Architektury Tekstyliów podjęto prace zmierzające do zbadania możliwości wyeliminowania lub zmniejszenia ilości powszechnie stosowanego ługu sodowego do usuwania zanieczyszczeń naturalnych (woski, tłuszcze).
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.