Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Protection and shaping of the fortification’s greenery of the former Kraków fortress: theory, standards, practice

Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

435--457

EN

At present, fortress greenery is a significant resource of urban greenery, composed for the purposes of concealing, defending, decorating and nourishing the former Kraków Fortress, based on the knowledge and experience of engineers at the turn of the 19th and 20th centuries, as well as the aesthetic principles of that era. The aim of this paper is to present conclusions formulated as part of a research project by the local municipality and university, concerning the proper interpretation of the masking greenery systems of the Kraków Fortress, and the definition of framework guidelines for the protection and shaping of green complexes. The development of the method of recording, valorizing and defining the rules of dealing with the green areas of the Kraków Fortress was based on the experience gained from searching for holistic methods of recording and valorizing the fortified landscape of the fortresses of Przemyśl, Zamość, Pula (Croatia) and Kotor (Montenegro). The development of rules for the conservation and legibility of system plantings may contribute to the effective protection of masonry and earth structures, as well as regaining landscape values and increasing the safety of visitors. In the preparation of the guidelines, general principles and detailed principles for selected, representative examples were developed (with an indication of the processes of change, development, possible use together with low-intervention zones).

PL

Zieleń forteczna stanowi współcześnie znaczący zasób zieleni miejskiej, komponowanej niegdyś dla potrzeb maskowania, obrony, zdobienia i żywienia dawnej twierdzy Kraków w oparciu o wiedzę i doświadczenie inżynierów przełomu XIX i XX wieku, a także pryncypia estetyczne ówczesnej epoki. Celem pracy jest przedstawienie wniosków sformułowanych w ramach projektów badawczych jednostki samorządu lokalnego i wyższej uczelni, dotyczących właściwej interpretacji układów zieleni maskującej twierdzy Kraków oraz określenia ramowych wytycznych dla ochrony i kształtowania zespołów zieleni (Opracowanie optymalizacji zasad i metod ochrony i rewaloryzacji zespołów zieleni fortecznej Twierdzy Kraków oraz konsultacja procesu ich wdrażania realizowanego przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie z 2020 roku oraz Karta identyfikacji, ochrony, utrzymania i rewaloryzacji zespołu zieleni fortecznej Twierdzy Kraków - rekomendacje użytkowania z 2021 roku). W opracowaniu metody zapisu, waloryzacji i formułowania zasad postępowania z zielenią twierdzy Kraków wykorzystano doświadczenia wyniesione z poszukiwania holistycznych metod zapisu i waloryzacji krajobrazu warownego twierdz Przemyśl, Zamość, Pula (Chorwacja) i Kotor (Czarnogóra). Opracowanie zasad konserwacji i uczytelnienia systemowych nasadzeń przyczynić się może do skutecznego zabezpieczenia struktur murowych i ziemnych obiektów, a także do odzyskania walorów krajobrazowych i zwiększenia bezpieczeństwa odwiedzających. Podczas sporządzania wytycznych wypracowane zostały zasady ogólne oraz szczegółowe dla wytypowanych, reprezentatywnych przykładów (ze wskazaniem procesów przemian, rozwoju i możliwości wykorzystania oraz wyznaczeniem stref o niskiej interwencji).

2

Konserwacja założeń zieleni Twierdzy Kraków. Zarys problematyki

Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

42--54

PL

Zieleń forteczna stanowi trzeci, konstytutywny element obiektów fortyfikacyjnych i niefortyfikacyjnych twierdz XIX i XX wieku, obok struktur murowych i struktur ziemnych. Oryginalna zieleń forteczna spełniała funkcje maskujące, przeszkodowe, techniczno-strukturalne, użytkowe i ozdobne. Cechy genetyczne, ekstrapolowane w teraźniejszość i przyszłość poprzez sukcesję i degradację, wymagają specyficznego, procesualnego podejścia w praktyce ochronnej i konserwatorskiej. Zarys tej problematyki, aktualnej zarówno dla państwowych i samorządowych służb konserwatorskich, jak i dla zarządów sprawujących pieczę nad skomunalizowanymi zespołami fortecznymi oraz dla ich właścicieli i dzierżawców, to tematyka niniejszego artykułu.

EN

Fortress greenery is the third constitutive element of fortification and non-fortification buildings of the nineteenth and twentieth centuries, next to masonry and earth structures. The original fortress greenery fulfilled camouflage, obstacle, technical and structural, functional and decorative functions. Genetic traits, extrapolated to the present and future through succession and degradation, require a specific process-based approach in conservation and conservation practice. An outline of these issues, current for both state-level and local conservation services, management boards overseeing municipalized fortress complexes, as well as for their owners and tenants - this is the subject of this article.

3

Bastion III „Kleparz” Twierdzy Kraków – uwarunkowania procesu rewaloryzacji

Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 61

101--111

PL

Bastion III „Kleparz” dawnej Twierdzy Kraków z racji swego śródmiejskiego położenia i złożonego procesu przemian (militarnych i niemilitarnych) może być traktowany jako ikoniczny, indykatywny i probierczy przykład zabytkowych XIX-wiecznych fortyfikacji w Polsce. Po przedstawieniu jego wartości historycznych (dokumentacyjnych, porównawczych, edukacyjnych) w artykule ukazane zostają syntetyczne uwarunkowania techniczne, przestrzenne i kontekstowe, kulturowe i społeczne, krytycznie ważne dla trwającego procesu rewaloryzacji tego zabytku.

EN

Due to its downtown location and complex transformations (military and non-military) across history, Bastion III Kleparz of the former Cracow Fortress can be treated as an iconic, indicative and probative example of the heritage of nineteenthth-century fortifications in Poland. After presenting its historical values (documentary, comparative, educational) – this article presents a synthetic summary of technical, spatial and contextual conditions, as well as cultural and social determinants, which are critical for the ongoing revaluation process of this monument.

4

Bastion III „Kleparz” – brama turystyki kulturowej

Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga, Piekło Joanna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 61

112--123

PL

Twierdza Kraków jest bardzo atrakcyjna z poznawczego punktu widzenia; od ujęcia naukowego, przez popularnonaukowe po anegdotyczno-dygresyjne wpisujące się w turystyczny wizerunek miast i regionów, a często wręcz wizerunek ten tworzące. Twierdza jest dziełem wielu narodów i wielu narodom służyła. Stanowi przedmiot zainteresowania turystów (ok. 160 tys. w roku, bez żadnych jak dotąd zachęt promocyjnych). W Europie zjawisko turystyki industrialnej i militarnej rozwija się i ma coraz liczniejszą grupę miłośników. Jedną z bram do Twierdzy Kraków, a tym samym do turystyki militarnej i industrialnej na terenie Małopolski jest położony w centrum miasta Bastion III. Przedstawiono konsekwencję procesu ratowania i adaptacji obiektu w studiach, koncepcjach, projektach, raportach z realizacji i zestawieniu chronologicznym opracowań jako zapis kilkudziesięcioletniego, przykładowego procesu odzyskiwania zachowanego, lecz bardzo przekształconego obiektu inżynieryjnego z połowy XIX wieku.

EN

The Cracow Fortress is highly attractive from a cognitive point of view; from an academic, through a popular scientific, to an anecdotal and digressive perspective aligned with the tourist image of cities and regions, and often from a standpoint that defines this image. The Fortress was the work of multiple nations and multiple nations it has served. It is the object of interest of tourists (ca. 160 thousand per year, without any promotional encouragement). In Europe, the phenomenon of industrial and military tourism is developing and is gaining and increasing number of enthusiasts. One of the gates to the Cracow Fortress and thus to Lesser Poland’s military and industrial tourism, is Bation III, located in the center of the city. This paper presents the consequences of the process of repairing and adapting this structure in studies, conceptual proposals, designs, construction reports and a chronological list of documents and other works – as a record of an example of a several-decades-long process of restoring a preserved, yet heavily modified engineering structure from the middle of the nineteenth century.

5

Zieleń forteczna Twierdzy Kraków. Geneza, funkcje, formy

Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 60

130--139

PL

40 lat po wydaniu książki Janusza Bogdanowskiego Warownie i zieleń Twierdzy Kraków przypomniany jest wielki zespół zieleni, nasadzonej w ramach powstawania i rozwoju krakowskiej fortecy (1849–1916). Trwające nadal badania pozwoliły na określenie chronologii nasadzeń intencjonalnych i sukcesji, kategoryzację zieleni pod względem funkcji pierwotnych i współczesnych wartości ekologicznych, urbanistyczo-kompozycyjnych i edukacyjnych. Badania rozpoczęte w środowisku krakowskim zainicjowały podobne prace m.in. na terenie dawnych twierdz Poznań, Warszawa, Wrocław, Toruń, Przemyśl, a także w Puli w Chorwacji. Potwierdza to historyczne i współczesne znaczenie zabytkowej zieleni fortecznej.

EN

40 years after the publication of Janusz Bogdanowski’s book Strongholds and green of the Krakow Fortress, a great complex of greenery, planted as part of the creation and development of the Krakow fortress (1849–1916), is reminded. Ongoing research has allowed the determination of the chronology of intentional planting and succession, the categorization of greenery in terms of primary functions and contemporary ecological, urbancompositional and educational values. Research started in the Krakow environment initiated similar works, including in the area of former fortresses Poznań, Warsaw, Wrocław, Toruń, Przemyśl and also in Pula, Croatia. This confirms the historical and contemporary significance of historic fortress greenery.

6

Bastion III „Kleparz”. Najczytelniejszy zabytek dawnej Twierdzy Kraków

Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 60

85--93

PL

Bastion nr III „Kleparz” jest wyjątkowym obiektem inżynierii, świadkiem przemian technologicznych na styku I i II rewolucji przemysłowej. Zbudowany w połowie XIX wieku w ramach budowy rdzenia Twierdzy Kraków jest najlepiej dostępnym i rozpoznawalnym zabytkiem fortyfikacji nowożytnej w centrum Krakowa. Jest pierwszym obiektem uratowanym przed wyburzeniami i adaptowany dla współczesnych celów w oparciu o argumentację naukową. 50 lat przemian teoretycznie ocalonego obiektu ukazuje szanse i zagrożenia dla najlepiej czytelnego, lecz wciąż mało znanego zabytku dawnej Twierdzy Kraków.

EN

Bastion no III “Kleparz” is a unique engineering object, a witness of technological changes at the intersection of the 1ˢᵗ and 2ⁿᵈ industrial revolution. Built in the mid-nineteenth century as part of the construction of the core of the Krakow Fortress is the most accessible and recognizable monument of the modern fortifications in the center of Krakow. It is the first object saved from demolitions and adapted for modern purposes based on scientific argumentation. 50 years of transformation of the theoretically saved building shows the opportunities and threats for the best readable, but still little-known monument of the former Krakow Fortress.

7

Kształtowanie krajobrazu poprzez zrównoważoną turystykę kulturową na przykładzie idei szlaku kultury wołoskiej

Środulska-Wielgus Jadwiga

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2012

|

T. 8, nr 2

120--135

PL

Celem koncepcji „Szlaku kultury wołoskiej” jest wytyczenie szlaku turystyki kulturowej, prezentującego w równowadze z wartościami naturalnymi – dziedzictwo kulturowe osadników wołoskich, jednych z „Ojców Europy”, depozytariuszy i emisariuszy kultury gór, która umożliwiła zagospodarowanie Karpat od czasów średniowiecza. Misją koncepcji jest sublimacja turystyki karpackiej, budowanie i promowanie zrównoważonej turystyki, opartej na humanitarnych i ekologicznych wzorcach, będącej narzędziem aktywnej ochrony naturalnych i kulturowych zasobów Karpat, nie zaś ich bezwzględnej eksploatacji. Równocześnie jest to droga do wzbogacenia i urozmaicenia oferty usług turystycznych w gminach karpackich, w oparciu o ich własny, często mało wykorzystany kapitał ludzki i krajobrazowy.

EN

The purpose of the “Route Wallachian culture” is to set the route of cultural tourism, presenting in equilibrium with the natural values – cultural heritage Wallachian settlers, some of the “Fathers of Europe”, depositories and cultural emissaries of the mountains, which allowed the development of the Carpathian Mountains of the Middle Ages. The mission concept is the sublimation of the Carpathian tourism, building and promoting sustainable tourism, based on humanitarian and ecological patterns, as a tool to actively protect natural and cultural resources of the Carpathians, not their absolute ownership. He is also a way of enriching and diversified range of tourist services in the municipalities of the Carpathian, based on their own, often little used human capital and landscape.

8

Eksploracja przestrzeni historycznej Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej

Środulska-Wielgus Jadwiga, Błachut Zdzisław, Wielgus Krzysztof

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2009

|

nr 12

233--247

PL

W dobie poszukiwań niewyeksploatowanych zasobów atrakcyjności lokalnej coraz częściej sięga się do historii i tradycji, zapisanych w mniej lub bardziej dosłowny sposób w krajobrazie. Wydaje się, że poziom taki zapewnia nowy, intensywnie rozwijający się rodzaj turystyki – zwany turystyką kulturową. Podkreślić należy, iż omawiany tu aspekt eksploatacji wątków historycznych stanowi element synergicznego oddziaływania wraz z wartościami przyrodniczymi i estetycznymi krajobrazu Początki nowoczesnej turystyki kulturowej na terytorium Polski rodzą się w Gorcach.

EN

A sense of a tourism on rural territories we can abbreviate on the 4 letters “H”: Habitat, Heritage, History, Handcraft. A History needs an explaining and descriptions into a landscape. It is a basal condition for a creation of the “telling landscape” as an outline of the cultural tourism. This problem is shown on an example of a part of Polish Highland, called Gorce. It is a chain of mountains, including to Western Beskids, in Carpathians Mountains. Gorce are not so high (ca 3000 ft above the sea level). This chain stands north, opposite to the High Tatra mountains. For this reason, Gorce are so called: “A regal box”, where from we can see a most beautiful panorama of a highest part of Carpathians. A history of this mountains is closely connected with a heritage of Vallachian. A village of Ochotnica, the largest village of this region was located according to the Vallachians Law, by the Ladislaus Jagiello, king pf Poland, in the 1416. A special character of a rural landscape, including a shepherds’ meadows, season farms, groups of forests and long distances between habitual houses and field complexes creates a special tradition of inhabitants. Since middle ages they are an independent nation under direct ruling of the king (not a knight, prince). It is a source of a strong sense of freedom and honor of the Gorce Highlanders, claimed in critical times for Poland, in this number during the WWII and early communism period. Beautiful landscape, rich heritage and dramatic history of the Gorce Region fulfilled a function of a basement for a project of tourist traces, erected according to cultural tourism principles. It is an experiment, led together by Self-Government of Ochotnica Commune, Gorce National Park, Krakow University of Technology and Polish Society of Historians. A first stage of studies and documentation is prepared due to a Program of Revitalization of Rural Areas, named Leader+. A project id continued.