PL
 |
EN
Preferencje help
Polish version English version Język
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 12

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
1
Content available Fenomen krajobrazów kulturowych Podlasia
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2017
|
nr 37
93--104
PL
Podlasie leży na pograniczu kulturowym Europy Zachodniej katolicko-protestanckiej i Europy Wschodniej głównie prawosławnej. Od wieków zamieszkany przez zróżnicowaną etnicznie i narodowościowo ludność. Było przedmiotem rywalizacji politycznej sąsiadujących państw, dlatego w ciągu wieków obszar wielokrotnie zmieniał przynależność polityczną. Dzięki wyraźnej odrębności i niezłemu zachowaniu krajobrazy kulturowe Podlasia jest wdzięcznym tematem badawczym. Celem niniejszego artykułu jest na podstawie odtworzonych dziejów regionu odnalezienie punktów zwrotnych kształtowania się krajobrazów kulturowych Podlasia, Wykorzystanie tych analiz do przeprowadzenia regionalizacji historyczno-kulturowej północno-wschodniej Polski oraz porównanie jej z regionalizacją fizycznogeograficzną tego regionu.
EN
Podlasie is situated within the borderland between the Catholic-and-Protestant Western Europe and the primarily Orthodox Eastern Europe. This area has been inhabited for centuries by the ethnically and nationally diversified population. It was also the object of political rivalry of the neighbouring states, and so, over the centuries, it changed several times its political attribution. Owing to the distinct identity and quite good state of preservation, the cultural landscapes of Podlasie constitute a convenient subject of study. The purpose of the present article is to determine the turning points in the development of the cultural landscapes of Podlasie on the basis of the reconstruction of the history of this region, then to use the results of the respective analyses in performing the historical-cultural regionalisation of the north-eastern Poland and to compare it with the physico-geographical regionalisation of the area.
2
Content available Dominanty krajobrazowe – symbole władzy we współczesnej Polsce
Plit J., Plit F.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2017
|
nr 35
63--73
PL
Za dominanty krajobrazu kulturowego Polski minionych wieków uznawano wieże kościołów i rezydencje magnackie, okresu industrializacji – kominy fabryczne. Po upadku komunizmu (1989) w publicystyce częste są opinie, że dominację w przestrzeni zaznaczyć chcą: Kościół katolicki oraz banki. Jednak dążą one raczej do wypełnienia przestrzeni, wznosząc liczne obiekty swej obecności, rzadziej do monumentalizmu budowli – dominant (choć są i takie, np. Świątynia Opatrzności Bożej w Warszawie, posąg Chrystusa Króla w Świebodzinie). Dominantami krajobrazowymi stały się natomiast liczne elektrownie wiatrowe oraz wieże radiowo-telewizyjnych i radiowych centrów nadawczych. Te ostatnie mogą być traktowane jak symbol władzy mediów i decentralizacji zarządzania informacją w Polsce. Przejawem decentralizacji są też – często monumentalne – gmachy instytucji samorządowych.
EN
It is considered that the landscape dominants of the past centuries were the spires of the churches and the magnate residences, while for the period of industrialisation they were constituted by the factory shafts. After the downfall of the communism (1989) frequent opinions have been formulated that it is the Catholic Church and the banks that wish to mark their domination in space. Yet, these two tend rather to fill the space, by erecting numerous objects, expressing their presence, and less often they tend towards construction of monumental buildings – the actual dominants (even though there exist such structures, like the Shrine of Divine Providence in Warsaw, or the monument of Christ the King in Świebodzin). Yet, in fact, the landscape started to be actually dominated by numerous wind power stations, as well as telecommunication and broadcasting towers. The latter structures might be considered to constitute the symbols of the power of the media and of decentralised power over information in Poland. Another expression of the decentralisation is constituted, as well, by the – frequently monumental – buildings of the territorial self-governmental institutions.
3
Content available Hierarchia regionów krajobrazów kulturowych poziomy 3-10. Państwa krajobrazowe i regiony krajobrazowe niższych szczebli
Plit F., Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2016
|
nr 31
9--24
PL
W artykule scharakteryzowano szczeble 3-10 regionalizacji krajobrazów kulturowych począwszy od państw, aż do jednostek najniższego rzędu – obszarów relatywnie jednolitych i o jednorodnym sposobie użytkowania. Szczeblami tymi są: państwa, dzielnice, prowincje, krainy, ziemie, okolice, miejsca, płaty. Zwrócono m.in. uwagę na rolę trwałych organizmów państwowych w kształtowaniu krajobrazów kulturowych, oraz na fakt, że odmienna przeszłość historyczna i różne sposoby organizacji społeczeństw powodują, że nie wszędzie występują te same szczeble regionalizacji krajobrazów kulturowych. Przedstawiona propozycja wydaje się dobrze odpowiadać warunkom polskim. Zwrócono uwagę na dynamikę podziałów regionalnych (np. dyskusyjne zagadnienie, czy obecnie w Polsce są dzielnice krajobrazowe).
EN
The levels of regionalisation of cultural landscapes are characterised, starting with entire countries, down to the units of the lowest rank – the relatively homogeneous and possibly uniformly used areas. The respective levels are constituted by: countries, divisions, provinces, lands, districts, neighbourhoods, places, patches. Attention is paid, in particular, to the role of the permanent state organisms in the shaping of cultural landscapes, and to the fact that different historical pasts and various patterns of social organisation make the hierarchies of regionalisation of cultural landscapes differ from location to location. The proposal forwarded appears to match the best Polish conditions. The dynamics of regional divisions is also considered, like, e.g., the currently debated issue whether there do exist nowadays in Poland the definite levels of cultural landscape regionalisation.
4
Content available Regionalizacja współczesnych krajobrazów historyczno – kulturowych Polski
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2015
|
nr 27
79--94
PL
Artykuł prezentuje regionalizację krajobrazów historyczno-kulturowych współczesnej Polski. Zaproponowany podział odnosi się do terytorialnego zróżnicowania materialnych przejawów kultury. Uwzględnia czas zasiedlenia, liczbę nawarstwień kulturowych, przebieg historycznych granic politycznych, zróżnicowanie współczesnej sieci osadniczej, strukturę krajobrazu. Skalą opracowania jest mapa 1:1000000, lub 1:1500000. Zaprezentowane zostały podstawy teoretyczne, sprecyzowano kryteria podziału dla każdego szczebla regionalizacji współczesnych krajobrazów historyczno-kulturowych. Regionalizacja przeprowadzona została metodą „od góry”, obejmuje środkowe stopnie hierarchicznego podziału. Postawiono tezę, że Polska nie stanowi obszaru granicznego kręgów cywilizacyjnych.
EN
The article presents the regionalisation of the historical-cultural landscapes of contemporary Poland. The spatial division proposed in the article refers to the territorial differentiation of the material expressions of culture. It accounts for the time of settling, the number of cultural layers, the course of the historical political boundaries, the differentiation of the contemporary settlement network, and the structure of landscape. The scale of analysis is provided by the map of 1:1 000 000 or of 1:1 500 000. The theoretical foundations are presented, and the criteria of division are made concrete for each level of regionalisation of the contemporary historical-cultural landscapes. The regionalisation was performed with the top-down method, and it encompasses the middle degrees of the hierarchical structure. The proposition is forwarded that Poland does not constitute the border area in the broad divisions of civilisations.
5
Content available Hierarchiczna regionalizacja krajobrazów kulturowych założenia wstępne. Poziomy 1 i 2: Cywilizacje i domeny kulturowe
Plit F., Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2015
|
nr 30
19--34
PL
Badania krajobrazów kulturowych stopniowo wyodrębniają się jako osobna dyscyplina naukowa. Istotne metodologiczne znaczenie w ich badaniu mają typologia i regionalizacja. W artykule omówiono założenia wyjściowe regionalizacji: przyjęto definicję (w nurcie realnego badania krajobrazów), podkreślono, że regionalizacja krajobrazów kulturowych nie jest identyczna ani z regionalizacja kultur, ani też z innymi regionalizacjami krajobrazowymi. Wyróżniono najwyższe szczeble podziału regionalnego: ekumenę i subekumenę (obszary, gdzie krajobrazu kulturowe w ogóle występują), cywilizacje (chrześcijańską, islamską, buddyjską, hinduistyczną, żydowską i afrykańską; uzasadniono przyjęcie kryterium religii) oraz subcywilizcje (np. w obrębie chrześcijańskiej zachodnią – Europa Zachodnia i Ameryka Północna, bizantyjską, latynoamerykańską, australijską).
EN
The study of cultural regions has been gradually gaining separate identity as a scientific discipline in itself. Essential methodological significance in this study is associated with regionalisation. The initial prerequisites for regionalisation are presented: the respective definition is adopted (in the vein of the real study of landscapes), and it is emphasised that regionalisation of cultural landscapes is not identical neither with the regionalisation of cultures, nor with other landscape regionalisations. The highest levels of the regional division have been distinguished: the ecumene and the subecumene (the areas, where the cultural landscapes exist at all), the civilisations (Christian, Islamic, Buddhist, Hindu, Jewish, and African – with explicit justification for the adoption of the religious criterion), and the sub-civilisations (for instance – within the realm of Christian civilisation – the Western one, encompassing Western Europe and North America, the Byzantine, the Latin American, and the Australian).
6
Content available Secular forest exploitation and its landscape consequences. Evolution of forest landscapes on Polish territories
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2014
|
nr 23
149--164
EN
Location in this climatic-vegetation zone determined the natural landscape of Poland as originally closed. During the last millennium, human activity brought about very significant changes in the landscapes, with limitation of the surfaces covered by forests. This process was not unidirectional, encompassing changes in the ranges and distribution of complexes, their surfaces and degrees of fragmentation, specie and age composition of tree stands. The manners and the intensity of using forest resources changed over the centuries. Likewise, changes took place concerning the objectives and methods of protecting the selected complexes. The purpose of the study here presented is to recreate the course of this process on Polish lands. The analysis is based on the forests growing within the catchment areas of Vistula and Niemen, Comparison of the ways, in which forests were used centuries ago and are used nowadays, indicates a decrease in ecosystem services. The effect consists in the regeneration of plant ecosystems and forest habitats.
PL
Położenie w strefie klimatyczno-roślinnej lasów liściastych i mieszanych zdeterminowało naturalne krajobrazy Polski jako leśne. W ciągu ostatniego tysiąclecia pod wpływem działalności człowieka następowały bardzo istotne zmiany krajobrazów, głównie ograniczanie powierzchni pokrytej lasem. Proces obejmował zmiany rozmieszczenia kompleksów, ich powierzchni i stopnia fragmentacji, składu gatunkowego i wiekowego drzewostanów. W ciągu wieków różny był sposób i intensywność wykorzystywania zasobów leśnych. Zmieniał się również cel i sposób ochrony wybranych kompleksów, gatunków roślin i zwierząt. Odtworzenie tego procesu na ziemiach polskich jest celem niniejszego opracowania. Podstawą analizy są lasy porastające dorzecze Wisły i Niemna, w których autorka prowadziła badania w czasie ostatnich 30 lat. Są to wielkie kompleksy leśne: Puszcza Augustowska, Knyszyńska, Białowieska, Piska, Kurpiowska, Kampinoska, Kozienicka, Świętokrzyska i Karpacka. Horyzontem czasowym jest ostatnie 1000 lat.
7
Content available Aspekty krajobrazowe cmentarzy w różnych kręgach kulturowo-religijnych
Myga-Piątek U., Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2013
|
nr 22
11-29
PL
Obecność i wygląd cmentarzy w krajobrazie są związane z interpretacją zjawiska śmierci. W różnych kulturach i cywilizacjach, interpretacje te są krańcowo różne, a nawet szokujące w stosunku do tych, do których przywykliśmy w cywilizacji zachodniej. Miejsce lokalizacji cmentarzy, wygląd grobowców, kurhanów świadczy o znaczeniu, jakie przypisuje się w danej kulturze śmierci, oddawaniu kultu zmarłym i wierze w życie pozagrobowe. Lokalizacja cmentarzy, sposób ich rozplanowania i urządzenia, zależy od doktryny religijnej, lokalnych warunków środowiska przyrodniczego a także czynników prawnych, historyczno-politycznych, społecznych i finansowych. Artykuł prezentuje, z geograficznego punktu widzenia krajobrazową rolę cmentarzy; analizuje nekropolie pod kątem lokalizacji przestrzennej i zróżnicowania materiałów, z których budowane są nagrobki. Artykuł prezentuje formy i obrzędy pochówku i ich związek z warunkami środowiska geograficznego i z rozmieszczeniem kręgów kulturowo-religijnych.
EN
Occurrence and appearance of cemeteries in landscape are directly related to the way the phenomenon of death is interpreted. Interpretations may extremely vary between cultures and civilizations and may even be shocking when compared to the ones we are accustomed to in the western civilization. Location of cemeteries, as well as the look of tombs and barrows, prove the importance of death, worship of the dead and belief in afterlife in each culture. Choice of terrain for a cemetery, its layout and arrangement depend on the religious doctrine and local environmental conditions, as well as legal, historical-political, social and financial factors. The article presents the landscape role of cemeteries from the geographic point of view; it analyses necropoleis in terms of their spatial location and diversity of materials used for gravestones. The authors also attempts to find out how burial forms and rituals are related to geographic conditions and location of cultural-religious circles.
8
Content available Widoki z arterii komunikacyjnych „przód i tył miejscowości”
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2012
|
nr 18
140--148
PL
Istotnym i coraz ważniejszym elementem krajobrazów kulturowych są sieci komunikacyjne. To one łączą sąsiadujące miejscowości, integrującą społeczności ale i dzielą przestrzeń powodując jego fragmentacje. Powszechna obserwacja widoku z dróg i linii kolejowych obliguje do zadbania o panoramy widokowe, o usytuowanie „przodów miast i wsi” tak by można było podziwiać harmonię i ład przestrzenny z współcześnie głównych dróg dojazdowych. W ciągu wieków zmieniały się sposoby podróżowania i przewożenia towarów, istotnie zrosła prędkość przemieszczania się. W artykule prześledzono jak prezentował się w ciągu wieków krajobraz kulturowy miast i wsi z głównych (w danym okresie historycznym) arterii komunikacyjnych, z których szlaków widać było reprezentacyjny, uporządkowany widok, a kiedy dojeżdżając do miasta oglądano jedynie zaplecze, dzielnice magazynowo-składowe.
EN
Communication networks are significant and more and more important elements of the cultural landscapes. They link adjacent towns but on the other hand, they divide the space causing landscape fragmentation. Public observation from roads and railways obliges to take care of scenic panoramas and good location of towns fronts and backs making possible to admire harmony and spatial order. The ways of passenger and cargo transport have been changing within ages. The speed of movement has increased significantly. The aim of the article is to investigate differences in the cultural landscapes of villages and towns seen from the main (in particular historical moment) communication arteries, if they were representative and orderly or presented warehouse and store districts.
9
Content available Ślady sacrum w krajobrazie
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2012
|
nr 17
33--40
PL
Postrzeganie sacrum w krajobrazie to pytanie o doświadczenie pozazmysłowe. Ślady sacrum potrafimy dostrzec tylko wtedy gdy odkryjemy i rozwiniemy nasz potencjał duchowy. Koniecznie trzeba rozróżnić dwa podobnie brzmiące pojęcia: sacrum w krajobrazie i krajobraz sakralny. Identyfikowanie obecność Boga w krajobrazie nie jest tożsame z występowaniem materialnych świadectw religijności, dewocji, bądź ideologii i polityki - jako wyraz zbiorowego doświadczenia, które uzewnętrzniane są w krajobrazie. Wychodząc z chrześcijańskiego dogmatu że Bóg jest wszystkim we wszystkim, to co stworzył nie tylko jest piękne i dobre, ale i przebóstwione. Z teologicznego punktu widzenia nie istnieją krajobrazy nie sakralne. Choć o tym wiemy nie wszędzie potrafimy dostrzec i odczuć ten sakralny aspekt krajobrazu. Najłatwiej przeżywamy sacrum w pięknym otoczeniu, w niezniszczonej krajobrazach naturalnych. Porównujemy majestat przyrody do ogromnej świątyni. Krajobraz kulturowy jest również miejscem sacrum, gdyż traktowany jest jako udział człowieka w dziele stworzenia. W kontemplacji naturalnej przeszkadzają chaos przestrzenny, zaśmiecenie krajobrazu, hałas, brzydota i brud.
EN
The ability to see sacredness in the landscape is a question of extrasensory experience. We are able to perceive sacredness only when we discover and develop our spiritual potential. Trivialising, sacredness may be treated as a reflection of culture, and tangible evidence of religiousness, devoutness or ideology and politics can be regarded as manifestations of collective experience in the landscape. In accordance with the Christian dogma which holds that God is everything in everything, what God has created is not only beautiful and good, but also replete with Godliness. From a theological viewpoint, all landscapes are sacral. Although we are aware of that, it is not everywhere that we can notice and feel this sacral aspect of a landscape. We experience sacredness most readily in a beautiful ambience, in undisturbed natural landscapes. We compare the majesty of nature to an immense temple. The cultural landscape is also a sacred place because it is regarded as the contribution of man to the act of creation. Natural contemplation can be disturbed by spatial chaos, landscape littering, noise, ugliness and dirt.
10
Content available Mapa Henneberga i mapa Lubinusa jako źródło informacji o stanie środowiska geograficznego na przełomie XVI i XVII w. Studium metodyczne
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2012
|
nr 16
33--47
PL
Omówiono w jaki sposób przeglądowe mapy z XVI i XVII w. można wykorzystać do rekonstrukcji elementów środowiska geograficznego przed wiekami. Analizę udokumentowano interpretacją fragmentu mapy Hennegerga południowych Mazur i mapy Lubinus’a obejmującego Ziemię Sławieńską. Wykonano dlań siatki zniekształceń południków i równoleżników. Odtworzono zasięgi lasów oraz zmiany wielkości i kształtu jezior. Przedyskutowano możliwości interpretacyjne i wiarygodność wnioskowania bazującą na podstawie dawnych map. Wykazano, iż aby uznać wynik analizy za udokumentowany trzeba potwierdzić go w innych materiałach źródłowych (historycznych, geograficznych, geologicznych, biologicznych, itp.). Pokazano na przykładach sposoby weryfikacji wyników analizy.
EN
The manner is presented, in which the survey maps of the 16th and 17th centuries can be used for purposes of reconstruction of the elements of geographical environment in ancient times. The analysis is documented by the interpretation of a fragment of the map by Henneberg of southern Masuria, and of the map by Lubinus, encompassing the Land of Sławno. For these maps the grids of deformations of the meridians and parallels were executed. The reaches of forests and the changes in the shapes and magnitudes of lakes were established. The possibilities of interpretation and the reliability of reasoning, based on ancient maps, were discussed. It has been shown that in order to consider the results of analysis as truly documented, they must find confirmation in other source materials (historical, geographic, geological, biological, etc.). The ways of verification of the results of analysis have been shown on examples.
11
Content available Pustynie egipskie - geoturystyczna atrakcja
Plit J.
Geoturystyka
|
2010
|
nr 1
41-50
PL
W Egipcie znajdziemy wszystkie klasycznie wydzielane rodzaje krajobrazów pustynnych: pustynie ilaste, piaszczyste, żwirowe i kamieniste hamady, gdzieniegdzie występujące ocienione palmami oazy i solniska szottów, suche uedy i wędrujące wały wydmowe. Zwrotnikowy, skrajnie suchy klimat, zróżnicowanie rzeźby i geologii poszczególnych typów pustyń warunkują odmienną hydrografię i specyficzną roślinność Sahary. Wyprawa równoległym do doliny Nilu ciągiem obniżeń Nowej Doliny umożliwia ich podziwianie. Warto odwiedzić oazy El Charga, Mut, Balat, Dania, El Qasr Farafra, El Heim Bahariya, Siwa
EN
In Egypt we can find all the classic desert landscapes: clayey, sand, gravell deserts and rocks hammadas. Here and there occurs oasis shaded with the palms and alkali shotts, dry wadi and shifting sward dunes. Diversity of relief and geology of different types of the deserts determined the variety of hydrography, specific plant cover and vegetation of Sahara's severity of the subtropical climate. Admiration of the various kinds of deserts is possible during the trip along the range of the New Valley paralleled to the Nile River Valley. The following oasis are worth to be seen: El Charga, Mut, Balat, Dahla, El Qasr Farafra, El Heim Bahariya and Siwa
12
Content available Zarządzanie krajobrazem dolin rzecznych
Plit J.
Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
|
2008
|
nr 10
230--240
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.