Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Organic Compounds Released by Thermal Decomposition of Wood Composite

Ruzickova J., Safar M., Raclavska H., Skrobankova H., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2018

|

R. 19, nr 1

87--92

EN

Combustion of biomass materials based on wood combined with synthetic polymers was studied. Material types included plywood and wood chipboard. Wood chips prepared from hardwood – beech and softwood – spruce were used for comparison. Combustion process was characterized by thermal analysis – thermogravimetry and differential scanning calorimetry. Pyrolysis gas chromatography with mass spectrometric detection was used for determination of organic compounds and their fragments formed during thermal decomposition. Attention was paid to organic compounds contained in wood-polymer composites.

PL

Zbadano spalanie materiałów biomasowych na bazie drewna w połączeniu z syntetycznymi polimerami. Materiały zawierały sklejkę i drewniane płyty wiórowe. Do porównania użyto zrębków z drewna liściastego - drewna bukowego i miękkiego - świerka. Proces spalania scharakteryzowano prowadząc analizą termiczną - termograwimetrią i różnicową kalorymetrię skaningową. Do oznaczenia zawartości związków organicznych i ich pochodnych powstałych w trakcie procesu użyto pirolitycznej chromatografii gazowej z detekcją spektrometryczną. Zwrócono uwagę na związki organiczne zawarte w kompozytach drewno-polimer.

2

Human Health Risk Assessment of Heavy Metals Bound on Particulate Matter

Zmijkova D., Koliba M., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2018

|

R. 19, nr 1

93--98

EN

The samples of particulate matter (PM10) were collected at five sampling sites of various character situated in the Moravian-Silesian Region (Czech Republic). Concentrations of heavy metals bound to particulate matter were determined by the method of ICP – optical emission spectroscopy. The contamination of heavy metals was expressed as the pollution load index – PLI. Human health risk assessment was performed by U.S. EPA method – using the hazard quotient – HQ, hazard index – HI, and excess lifetime cancer risk – ELCR. The pollution and resulting carcinogenic risks increase during the winter season. The potential non-carcinogenic risks are not significant.

PL

Próbki pyłu zawieszonego (PM10) zebrano w pięciu miejscach o różnym charakterze w regionie Morawskośląskim (Republika Czeska). Stężenie metali ciężkich związanych z cząstkami stałymi oznaczano metodą ICP - optycznej spektroskopii emisyjnej. Zanieczyszczenie metalami ciężkimi zostało wyrażone jako wskaźnik obciążenia zanieczyszczeniem - PLI. Ocenę ryzyka dla zdrowia ludzkiego przeprowadzono metodą US EPA - z wykorzystaniem ilorazu zagrożenia - HQ, wskaźnika zagrożenia - HI i zwiększenia ryzyka wystąpienia raka w całym okresie życia - ELCR. Zanieczyszczenie i związane z tym ryzyko rako-twórczości zwiększa się w sezonie zimowym. Potencjalne zagrożenie nierakotwórcze nie jest znaczące.

3

Comparison of Enrichment Factors for Heavy Metals in Urban Street Dust and Air Aerosols

Kantor P., Svedova B., Drozdova J., Raclavska H., Kucbel M., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2018

|

R. 19, nr 1

209--216

EN

The article deals with the possibility of comparison of enrichment factors in air aerosols (PM10) and in the street dust, which is influenced by air pollution. For Pb and Sb, the same value of enrichment factor for both matrices was determined. The highest enrichment index (> 100) in air aerosols was found for Cd, Sb, and As, and also for Pb, and Zn (approximately 100). Enrichment factor shows significant differences in the summer and winter period, for Cd, Sb, As, Pb, and Zn it is > 2x higher in winter. Enrichment factor in street dust was also evaluated using geochemical background of soils from Olomouc. It was found that the highest value of enrichment factor is achieved by Cu, which comes from transport (probably bus operation).

4

Self-organization of Matter

Zegzulka J., Raclavsky K., Necas J., Cablik V., Tora B.

Inżynieria Mineralna

|

2017

|

R. 18, nr 1

173--182

EN

The traditional characterization of forms or states of matter which can be easily distinguished (solid, liquid and gaseous) is focused on differences rather than on common principles of organization of matter in general. The attempt to describe continuous changes in the organization of particulate matter leads to the possibility of using the angle of internal friction as a parameter, allowing, together with other parameters, a unified description of existential forms of matter and conditions of their existence. The self-organization of matter observed from this point of view can explain, for example, the origin of landforms created both by natural forces and human activity. It can contribute to the solution of technical problems in the field of particulate matter and help in the explanation of phenomena in both inorganic and organic nature.

PL

Tradycyjny opis form stanu materii, który można łatwo rozróżnić (ciało stałe, ciecz oraz gaz) jest skoncentrowany raczej na różnicach, niż na głównych zasadach organizacji materii w sensie ogólnym. Próba opisu ciągłych zmian w organizacji konkretnej materii prowadzi do możliwości zastosowania kąta wewnętrznego tarcia jako parametru, który pozwoli wraz z innymi parametrami na zunifikowany opis form istnienia materii oraz warunków jej występowania. Samoorganizacja materii widziana z tego punktu widzenia może wyjaśnić, na przykład, pochodzenie formacji terenu utworzonych zarówno przez naturę, jak i działalność człowieka. Może to być zastosowane przy rozwiązywaniu problemów technicznych na polu określonej materii i pomóc w wyjaśnieniu zjawisk zarówno natury organicznej, jak i nieorganicznej.

5

Organic Compounds on PM10 Particles in Air Pollution

Ruzickova J., Kucbel M., Sykorova B., Strbova K., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2017

|

R. 18, nr 1

7--12

EN

In Ružomberok (Slovakia) and its environs, PM10 air pollution was analysed in the winter and summer periods of 2015 in order to identify organic composition. In the winter months, a higher number of organic substances (536) was found than in summer (374); the concentrations of various organic substances were higher in winter. Organic compounds were determined in the samples of air pollution by pyrolysis chromatography with mass spectrometric detection. Analysis showed that the higher concentrations of organic compounds in PM10 are the result of fossil fuel and biomass combustion. Apart from these sources, substances from transport, combustion and volatilization of polymers based on plastics, preparation and processing of food and biogenic (natural) contamination have been identified in air pollution. Biomass combustion was demonstrated using the diagnostic ratio levoglucosan/manosan. The average proportion of pollution produced by biomass combustion for the summer months is 4% and winter months 15%.

PL

Analizę zawartości składników organicznych w cząstkach PM10 w powietrzu zbadano w okresie zimowym i letnim 2015 r w Rużomberku (Słowacja) i jego okolicach. W miesiącach zimowych stwierdzono większą liczbę substancji organicznych (536) niż w lecie (374), stężenia różnych substancji organicznych były wyższe w zimie. Związki organiczne oznaczono w próbkach zanieczyszczenia powietrza metodą chromatografii pirolitycznej z detekcją spektrometrii masowej. Analiza wykazała, że wyższe stężenia związków organicznych w PM10 są wynikiem spalania paliw kopalnych i biomasy. Poza tymi źródłami, w zanieczyszczeniu powietrza zidentyfikowano emisję z transportu, spalania i emisję części lotnych z produkcji tworzyw sztucznych, przygotowania i przetwarzania żywności oraz zanieczyszczenia biogeniczne (naturalne). Emisję ze spalania biomasy określono przy użyciu wskaźnika diagnostycznego levoglucosan/manosan. Średni udział zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania biomasy w miesiącach letnich wynosi 4%, a w miesiącach zimowych 15%.

6

Organic Compounds in Pyrolytic Carbon

Ruzickova J., Raclavska H., Zmijkova D., Raclavsky K., Sassmanova V.

Inżynieria Mineralna

|

2017

|

R. 18, nr 1

83--88

EN

The content of organic compounds in char affects its ecotoxicity. The chemical composition of pyrolysis carbon was studied in carbon prepared by torrefaction of spruce wood and pyrolysis of wood pellets, tyres and TetraPak. Organic compounds present in biochar and char were investigated with respect to assessment of suitability for agricultural applications. Char and biochar samples were analysed by method of pyrolysis gas chromatography with mass spectrometric detection. The identified compounds were aromatic hydrocarbons, polycyclic aromatic hydrocarbons, furans, benzofurans, substances containing phenol, benzepolycarboxyl acids, and substances of biogenic origin (fragments of cellulose, hemicellulose, protein, etc.). Relatively higher concentrations of compound fragments from biocomponents are associated with biochar from wood pellets. Organic compounds which are potentially toxic and carcinogenic for living organisms (PAHs, benzofurans and aromatic hydrocarbons) have higher concetrations in char from synthetic materials (scarp tyres, TetraPak) compared with biochar.

PL

Zawartość związków organicznych w stałej pozostałości po pirolizie wpływa na jej ekotoksyczność. Skład chemiczny karbonizatu po pirolizie zbadano w produktach toryfikacji drewna świerkowego, granulatu drzewnego, opon i opakowań typu TetraPak. Związki organiczne występujące w karbonizacie zostały zbadane pod katem zastosowania rolniczego. Próbki poddano analizie chromatograficznej metodą chromatografii gazowej z detekcją spektrometryczną masową. Zidentyfikowane związki to węglowodory aromatyczne, policykliczne węglowodory aromatyczne, furan, benzofuran, substancje zawierające fenol, kwasy benzepolikarboksylowe, substancje pochodzenia biogennego (fragmenty celulozy, hemicelulozy, białek i innych). Relatywnie wyższe stężenia biokomponentów są związane z karbonizatem z peletów. Związki organiczne, które są potencjalnie toksyczne i rakotwórcze dla organizmów żywych (WWA, benzofurany i węglowodory aromatyczne) mają wyższe stężenie w karbonizacie z materiałów syntetycznych (opony, Tetrapaki) w porównaniu z biowęglem.

7

Identification of Pollution Sources in the Urban Atmosphere

Sykorova B., Raclavska H., Matysek D., Kucbel M., Raclavsky K., Ruzickova J.

Inżynieria Mineralna

|

2017

|

R. 18, nr 1

147--152

EN

Identification of PM10 particles in the city of Olomouc (the Czech Republic) was aimed at determining the proportion of inorganic and organic compounds. Organic compounds in PM10 represent 30–36% of PM10, of which 21–25% is biogenic material (spores were identified). The rest of 10 to 15% of organic matter is represented by anthropogenic processes. Combustion processes (35.1 to 40.9% of PM10) and emissions from transport (20.0 to 22.9% of PM10) have the main share in the PM particles, minerals from resuspension – weathering processes and mechanical processes of construction activity account for around 9% of the particles and Fe – particles also constitute about 9%. The iron concentration in the aerosol is in accordance with the values measured in other European cities. Mineral phases in the inorganic aerosol were determined by X-ray diffraction. Both natural and anthropogenic crystalline phases were identified – quartz, clay minerals (kaolinite), feldspar, calcite, dolomite, iron oxides (magnetite), gypsum, boussingaultite, mascagnite and koktaite.

PL

Celem pracy była identyfikacja ziaren PM10 w atmosferze w mieście Ołomuniec (Czechy) w celu określenia proporcji składników organicznych i nieorganicznych. Składniki organiczne w PM10 stanowią 30–36%, z czego 21–25% jest materiałem biogenicznym (zidentyfikowano zarodniki). Pozostałe 10 do 15% materii organicznej powstała w wyniku procesów antropogenicznych. Procesy spalania (przyczyna powstania 35,1 do 49,9% ogółu PM10) oraz emisja z transportu (20,0 do 22,9% ogółu PM10) mają główny udział w ziarnach PM, minerały wtórne pochodzące z procesów mechanicznych związanych z budownictwem to około 9% ziaren a ziarna stanowią również kolejne 9%. Stężenie żelaza w aerozolu jest podobne do wartości zmierzonych w innych miastach Europy. Fazy mineralne w aerozolu nieorganicznym zostały zmierzone za pomocą dyfrakcji rentgenowskiej. Zarówno naturalne, jaki antropogeniczne fazy krystaliczne zostały zidentyfikowane, stwierdzono występowanie kwarcu, minerałów glinu (kaolinit), skalenie, kalcyt, dolomit, tlenki żelaza (magnetyt), gips, boussingaultyt, maskagnit oraz koktait.

8

Chemical Composition of Biochar from Combustion in Local Heating

Ruzickova J., Kucbel M., Raclavsky K., Raclavska H.

Inżynieria Mineralna

|

2016

|

R. 17, nr 1

23--27

EN

Chemical composition of biochar from combustion in household heating was analyzed by pyrolysis gas chromatography with mass spectrometry detector. Various types of wooden briquettes used as a fuel are compared on the basis of concentrations of organic compounds identified in pyrolysates from biochar. Anhydrosaccharides, retene and chrysene can be used as organic markers. The retene/(retene + chrysene) ratio has the same range of values in biochar and in PM particles in the atmosphere. This ratio can be utilized for identification of burned biomass from the sample of biochar.

PL

Skład chemiczny biowęgla ze spalania podczas ogrzewania gospodarstw domowych był analizowany za pomocą chromatografii gazowej pirolizy z użyciem masowego detektora spektrometrycznego. Różne typy drewnianych brykietów zastosowanych jako paliwo zostały porównane na podstawie stężeń związków organicznych rozpoznanych w produktach pirolizy z biowęgla. Anhydrosacharydy, reten oraz chryzen były zastosowane jako znaczniki organiczne. Stosunek reten/(reten + chryzen) ma ten sam zakres wartości dla biowęgla, jak i dla ziaren pyłu zawieszonego PM w atmosferze. Wskaźnik ten może zostać zastosowany do identyfikacji spalonej biomasy z próbki biowęgla.

9

The Size Distribution of Particulate Matter in the Aerosol of the Moravian-Silesian Region, Czech Republic

Sykorova B., Kucbel M., Raclavska H., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2015

|

R. 16, nr 2

195--200

EN

The particle size distribution in the fraction PM10 was determined by the electric low-pressure impactor ELPI+. Particles were divided into 14 classes in the range from 17 nm to 10 µm. The particle distribution was analysed during summer, autumn and winter periods of 2014 at the 10 sampling sites in the Moravian-Silesian Region, the Czech Republic. The highest particle concentrations were determined in the interval from 156 to 383 nm as well as in the wider interval up to 614 nm for all three seasons. More than 50% of the total particle amount occur in this interval except the locality Ostrava Radvanice, Ostrava Marianské Hory, Ostrava Poruba and Ostravice during the summer and Ostrava Marianské Hory during the transitional and winter season. During the summer, the distribution of the mass concentration of particles was very variable (bimodal for three localities, no significant peak for two localities, multimodal for four localities and unimodal for one locality). Seven in ten sampling sites has the bimodal distribution character of particle concentrations during transitional season, except for Ostrava–Poruba, Ostrava Marianské Hory and Třinec Oldřichovice. It was related to a resuspension of particles from soil or dust particles from transport. A second maximum is less distinctive and it occurs in the coarse fraction 2.39–4.0 µm. Entirely different character of particle distribution was determined in winter season when sampling sites had unimodal character of particle distribution. The bimodal distribution character was found for the locality Frýdek Místek and atypical character of particle distribution was confirmed for the locality Ostrava Marianské Hory (without trend). The unimodal character of particle distribution with maximum in the range from 156 to 263 nm is related to the prevailing chemical character of particles belonging to secondary aerosols (mascagnite, sal ammoniac, boussingaultite etc.).

PL

Rozkład wielkości cząstek pyłu zawieszonego PM10 oznaczano miernikiem niskociśnieniowym ELPI. Cząstki podzielono na 14 grup w zakresie od 17 nm do 10µm. Rozkład cząstek analizowano w okresach letnich, jesiennych i zimowych w 2014 roku. Próbki pobrano w 10 miejscowościach w regionie morawsko-śląskim, w Czechach. Największe stężenie cząstek oznaczono w przedziale od 156 do 383 nm, a także w szerszym przedziale do 614 nm we wszystkich trzech sezonach. Powyżej 50% całkowitej ilości cząstek występuje w tym przedziale, z wyjątkiem miejscowości Ostrava Radvanice, Ostrava Mariańskich Hory, Ostrava Poruba i Ostrawica latem i Ostrawie Mariańskich Górach czasie przejściowym i zimowym. Latem rozkład stężenia masowego cząstek był bardzo zmienny (rozkład bimodalny dla trzech miejscowości, bez znaczącego piku dla dwóch miejscowości, multimodalny dla czterech miejscowości i unimodalny dla jednej miejscowości). Siedem na dziesięć miejsc pobierania próbek ma dwumodalny charakter rozkładu stężenia cząstek w sezonie przejściowym, z wyjątkiem lokalizacji Ostrava-Poruba, Ostrava Mariańskich Hory i Třinec Oldrzychowice. Wiązało się to z ponownym unoszeniem cząstek pyłu z gleby lub z transportu. Drugie maksimum jest mniej charakterystyczne i występuje w gruboziarnistej frakcji 2.39-4.0 µm. Zupełnie inny charakter rozkładu cząstek określono w sezonie zimowym, kiedy rozkład cząstek miał charakter unimodalny. Bimodalny charakter rozkładu został stwierdzony w miejscowości Frydek Mistek, nietypowy charakter rozkładu cząstek został potwierdzony w miejscowości Ostrava Mariańskie Hory (bez trendu). Jednorodny charakter rozkładu cząstek z maksimum w przedziale od 156 do 263 nm jest związany z występowaniem aerozoli wtórnych (maskagnitu, soli, amoniaku, itp).

10

Mineralogical Composition of the Total Suspended Particles as a Tool for Emissions Sources Identification

Matysek D., Kucbel M., Raclavska H., Sykorova B., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2015

|

R. 16, nr 2

17--22

EN

The total dust deposition was analyzed by X-ray diffraction in the Moravian-Silesian Region (the Czech Republic) three times during years 2013–2014. The results of mineralogical composition of the total dust deposition were used to distinguish the sources of air pollution in selected localities in the Moravian-Silesian Region. Sampling sites were selected according an estimate for the prevailing influence of the pollution source (metallurgical industry, local house heating, transport and background localities in mountains). Mineral phases in the total dust deposition can be divided into three groups. The first group contains common clastic components which are transported from soils or from the dust on roads by resuspension (quartz, feldspars – albite, orthoclase and microcline, phyllosilicates – muscovite, chlorite and kaolinite, carbonates – calcite, siderite and magnesite). The second group is formed by minerals from raw materials used in metallurgical industry (hematite, magnetite, graphite and calcite) and minerals originated during technological processes (akermanite, mayenite and spinel). The third group contains salts which are present in secondary aerosols (sulphates – boussingaultit and lecontite, chlorides – sal-ammoniac, halite). Proportion of secondary minerals was in the nine out of ten sampling sites higher during the winter season than during summer season. The percentage of resuspended particles is from 1.2 to 7.5 times higher in the summer season, compared with the winter period. The influence of metallurgical industry was proved by the presence of hematite and magnetite at 9 out of 10 sampling sites. At the localities Ostrava Radvanice and Třinec, iron oxides form up to 50% of crystalline phases in the total dust deposition.

PL

Osadzanie pyłu zostało trzykrotnie przeanalizowane w latach 2013–2014, przy pomocy dyfrakcji rentgenowskiej w regionie Morawsko-Śląskim (Republika Czeska). Wyniki oznaczenia składu mineralogicznego osadzonego pyłu posłużyły do rozpoznania źródeł zanieczyszczeń powietrza w wybranych lokalizacjach w regionie Morawsko-Śląskim. Wybrano miejsca, które według ustaleń w znacznym stopniu odgrywają rolę źródła zanieczyszczeń (przemysł metalurgiczny, domowe instalacje grzewcze, transport oraz miejscowości zlokalizowane na uboczu, na terenach górzystych). Fazy mineralne w osadzanym pyle można podzielić na 3 grupy. Pierwsza zawiera typowe składniki klastyczne, które są przenoszone z gleb oraz pyłu ulicznego poprzez powtórne rozpylenie (kwarc, skalenie – albit, ortoklaz, mikroklin, krzemiany – muskowit, chloryn,kaolinit, węglany – kalcyt, syderyt, magnezyt). Druga grupa uformowana jest z minerałów pochodzących z surowców używanych w przemyśle metalurgicznym (hematyt, magnetyt, grafit i kalcyt) oraz minerałów powstałych podczas procesów technologicznych (akermanit, majenit i spinel). Trzecia grupa zawiera sole obecne we wtórnych aerozolach (siarczany – baussingaultyt i lekontyt, chlorki – salmiak, halit). Stosunek minerałów wtórnych w 9 na 10 miejsc testowych był wyższy w sezonie zimowym niż letnim. Procent powtórnie zawieszonych cząsteczek był od 1,2 do 7,5 raza wyższy w sezonie letnim w porównaniu do zimowego. Wpływ na zanieczyszczenie przez przemysł metalurgiczny został udowodniony przez obecność hematytu i magnetytu w 9 na 10 terenów próbnych. W miejscowościach Ostrava Radvanice i Třinec, tlenki żelaza uformowały do 50% fazy krystalicznej przy osadzaniu całkowitego pyłu.

11

Carcinogenic Risk of Air Particles in the Moravian-Silesian Region (Czech Republic)

Zmijkova D., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2015

|

R. 16, nr 2

219--224

EN

The complex and systematic description of morphological, mineralogical, physicochemical and toxicological features of urban and rural particulate matter PM10 is essential because of their harmful impacts on human health condition. The exposure to ambient particulate matter PM10 is known to be able to trigger inflammatory process, allergic reaction of different type, modification of DNA and carcinogenic transformation of many various cell types of the human body. The effects mentioned above have been confirmed with lots of in vitro and in vivo studies. Although the ambient particulate matter is the subject of large spectrum of epidemiological studies and scientific explorations, there is still lack of data concerning the assessment of human health risks in association with exposure to ambient air particles including particulate matter PM10. These pieces of information are necessary especially for primary prevention of many human diseases - such as a chronic obstructive disease, bronchial asthma, Crohn disease, ulcerous colitis, several degenerative diseases of central nervous system. The data discussing the negative influences of particulate matter PM10 on human health are also essential for researching new – more efficient – drugs and choice of the best available treatment in relation to an initiating factor or factors. Moreover, the amount of environmental pollutants is still rising therefore it is unavoidable to find out all their potential negative impacts on human health condition. To take the facts described above into account, this article is devoted to the topic of PM10 participation in pathogenesis of the most dangerous and often incurable human disease – the cancer. At the present time, it is namely supposed that a contact of organism with particulate matter PM10 has a significant role in developing of several types of malignant human tumours. Among these kinds of cancers, there are two types of carcinoma with rising number in human population – that is small-cell lung carcinoma and a carcinoma of colon and rectum. Besides these ones, the exposure of organism to particulate matter PM10 is considered to be an important etiopathogenic factor of some types of skin cancer and malignant tumours of scrotum. Because of the facts mentioned above it is necessary to devote to studying of negative effects of particulate matter PM10 sufficient rate of vigilance.

PL

Opis cech morfologicznych, mineralogicznych, fizykochemicznych i toksykologicznych pyłu zawieszonego PM10 w rejonach miejskich i wiejskich jest istotny z powodu jego szkodliwego wpływu na stan zdrowia ludzkiego. Wiadomym jest, że narażenie na działanie pyłu zawieszonego PM10 może powodować działanie zapalne, reakcje alergiczne różnego typu, zmiany w strukturze DNA i zmiany rakowe w wielu różnych typach komórek w ludzkim ciele. Wymienione efekty działania PM10 zostały potwierdzone wieloma badaniami in vitro oraz in vivo. Chociaż pył zawieszony obecny w powietrzu jest tematem szeroko zakrojonych badań epidemiologicznych i dociekań naukowych, wciąż ilość informacji dotyczących oceny ryzyka dla ludzkiego zdrowia związanego z wystawieniem na działanie cząstek zawieszonych w powietrzu, w tym pyłu zawieszonego PM10 jest niewystarczająca. Informacje te są kluczowe, przede wszystkim aby zapobiec wielu chorobom ludzi – takim jak przewlekłe obturacyjne zapalenie płuc, astma oskrzelowa, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego. Dane dotyczące negatywnego wpływu pyłu zawieszonego PM10 na ludzkie zdrowie są również ważne ze względu na możliwość odkrywania nowych – bardziej efektywnych – leków i doboru najlepszej dostępnej terapii związanej z czynnikiem lub czynnikami inicjującymi. Ponadto, ilość zanieczyszczeń środowiskowych stale rośnie, zatem nieuniknionym jest poszukiwanie sposobów redukcji ich potencjalnych negatywnych oddziaływań na stan ludzkiego zdrowia. Biorąc wymienione fakty pod uwagę, artykuł poświęcony jest roli jaką odgrywa PM10 w patogenezie najgroźniejszej i często nieuleczalnej chorobie ludzkiej – raka. Na chwilę obecną istnieje mocne hipoteza, że kontakt ludzkiego organizmu z pyłem zawieszonym PM10 odgrywa znaczącą role w rozwoju kilku typów guza złośliwego u ludzi. Wśród nich są dwa typy raka, które co raz częściej występują u ludzi – drobnokomórkowy rak płuc oraz rak okrężnicy i odbytnicy. Ponadto, narażenie organizmu na działanie pyłu zawieszonego PM10 jest uważane za istotny czynnik etiopatogenetyczny różnego typu raka skóry i guzów złośliwych moszny. Z wszystkich wymienionych powodów, ważne jest prowadzenie badań nad negatywnym wpływem pyłu zawieszonego PM10 z zachowaniem odpowiedniej czujności.

12

The Geochemistry of Ash From the Combustion of Energy Grasses

Matysek D., Raclavsky K., Skrobankova H., Frydrych J.

Inżynieria Mineralna

|

2014

|

R. 15, nr 1

183--188

EN

The ash obtained by combustion of energy grasses (five cultivars, three hybrids and clover-grass mixture) was studied by mineralogical and geochemical methods. X-ray diffraction was used for mineralogical phase analysis, electron microprobe for analysis of chemical composition of ash particles. Ash melting temperatures were determined and discussed in relationship to phosphorus concentrations.

PL

Popiół uzyskany ze spalania traw energetycznych (pięciu odmian, trzech mieszańców i mieszaniny trawy i koniczyny) badano metodami mineralogicznymi i geochemicznymi. Metodą dyfrakcji rentgenowskiej fazy mineralogicznej, do analizy składu chemicznego cząstek popiołu wykorzystano mikrosondę elektronową. Określono temperaturę topnienia popiołu i wykazano jej zależność od zawartości fosforu.

13

Organic Compounds of Natural Origin in Sludge from Waste-Water Treatment Plant

Kucharova J., Raclavska H., Raclavsky K.

Inżynieria Mineralna

|

2014

|

R. 15, nr 2

61--66

EN

Organic compounds of natural origin were analyzed in three types of sludge produced by waste water treatment plant – limed sludge with 12 % of CaO, limed sludge with 6% of CaO and sludge without processing. Analysis was performed by pyrolytic gas chromatography with mass spectrometry detection (Py-GC/MS). The main component pf natural origin in waste-water treatment sludge were determined. They comprise compounds form the following groups: fatty acids and their methylesters, steroids, substances derived from polysaccharides, substances derived from lignin, compounds with nitrogen (both heterocyclic and aliphatic), substances with so called non-specific origin (toluene, styrene, acetic acid, methylphenols and phenols). Interpretation was attempted for identification of organic compounds sources as well as determination of humification and mineralization degree. The ratio benzene/toluene was used as the criterion for humification in waste-water treatment sludge. Benzene is derived from degradation of condensed aromatic structure, toluene is derived from both condensed aromatic structures and pseudostable organic matter. The ratio furfural/pyrolle was used of expression of mineralization degree of organic matter. Furfural is a product of labile organic matter (saccharides) while pyrolle originates from stable organic matter (humified components containing nitrogen). Compared with non-limed sludges, limed sludges have higher rate of decomposition of organic matter as well as subsequent mineralization. Limed sludges accumulate more compounds derived from lignine which is caused by more intensive decomposition of polysaccharides. From the point of view of utilization in agriculture, limed sludge is the most suitable sludge produced by waste-water treatment.

PL

Przeanalizowano związki organiczne pochodzenia naturalnego w trzech typach osadów wytwarzanych przez oczyszczalnie ścieków - szlam wapnowany zawierający 12% CaO, szlam wapnowany z 6% CaO i osady nieprzetworzone. Analizę przeprowadzono za pomocą pirolitycznej chromatografii gazowej ze spektrometrią masową (Py-GC / MS). Określono główne składniki pochodzenia naturalnego w osadach z oczyszczalni ścieków. Stanowią one związki z następujących grup: kwasy tłuszczowe oraz ich estry metylowe, steroidy, substancje pochodzących z polisacharydów, substancje pochodzące z ligniny, związki z azotem (zarówno heterocyklicze i alifatyczne), substancje o tzw. niespecyficznym pochodzeniu (toluen, styren, kwas octowy, metylofenole i fenole). Przedstawiono próbę identyfikacji źródeł związków organicznych, a także określenia stopnia humifikacji i mineralizacji. Stosunek benzenu do toluenu stosuje się w osadach z oczyszczalni ścieków jako kryterium humifikacji. Benzen jest pochodną z degradacji skondensowanej struktury aromatycznej, toluen pochodzi zarówno ze skondensowanych struktur aromatycznych jak i z pseudostabilnej materii organicznej. Stosunek furfural/pyrol użyto w celu ekspresji stopnia mineralizacji materii organicznej. Furfural jest produktem nietrwałej substancji organicznej (sacharydy), a pyrol pochodzi ze stabilnej materii organicznej (nawilżonych składników zawierających azot). W porównaniu z niewapnowanymi osadami, osady wapnowane mają wyższy wskaźnik rozkładu materii organicznej, jak i późniejszej mineralizacji. Wapnowane osady gromadzą więcej związków pochodzących z ligniny co jest spowodowane bardziej intensywnym rozkładem polisacharydów. Z punktu widzenia wykorzystania w rolnictwie, szlam wapnowany jest najbardziej odpowiednim osadem wytwarzanym przez oczyszczalnie ścieków.

14

Geochemia pierwiastków śladowych w popiele lotnym pochodzącym z elektrowni opalanych węglem brunatnym

Dolnickova D., Drozdova J., Raclavsky K., Juchelkova D.

Inżynieria Mineralna

|

2012

|

R. 13, nr 1

59-68

PL

Celem niniejszego artykułu jest omówienie zachowania się pierwiastków śladowych w popiele lotnym otrzymanym z ośmiu elektrowni, które wykorzystują węgiel brunatny i stosują kotły tego samego typu. Zachowanie się pierwiastków śladowych w popiele lotnym zostało określone metodą spektroskopii fluorescencji rentgenowskiej. Przeprowadzono dwie analizy w każdym roku, a średnia tych dwóch wartości została wykorzystana do oszacowania zmian zawartości pierwiastków śladowych w popiele lotnym w czasie. Wartości współczynnika korelacji obliczono w odniesieniu do średnich dla poszczególnych elektrowni.

EN

The aim of this article is to discuss the behaviour of trace elements in fly ashes obtained from eight power plants which utilize lignite in boilers of the same type. Behaviour of trace elements in fly ashes was studied by means of X-ray fluorescence spectroscopy. Two analyses were performed per year, and median of these two values was used for evaluation of changes in the time series of trace element concentrations in fly ashes. The values of correlation coefficient were calculated from corresponding medians for individual power plants.