Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The generation of energy fractions from municipal waste based on the analysis of planning documents

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Makoudi Said

Polityka Energetyczna

|

2024

|

T. 27, z. 3

207--222

EN

The amount of potential generation of the energy fraction in the municipal waste was analysed based on the generation index for this fraction (Klojzy-Karczmarczyk and Staszczak 2017) and based on the generation and morphological composition of municipal waste in the analysed national waste management plans. Those morphological fractions, which are characterised by a high calorific value, frequently above 12 MJ/kg (waste plastic, waste paper and cardboard, waste textiles and clothes, waste wood, multi-material waste), were considered the energy fractions. The estimated weighted average of the energy fraction in the total stream of municipal waste generated on a national scale is 29.8% (an index of energy fraction). The generation of the energy fraction based on the figures forecast in the planning documents in the years 2014–2019 ranged between 3.3 and 4.0 million Mg. Instead, the mass of the energy fraction generated under actual conditions ranged between 3.2 and 4.0 million Mg. The analysis has shown definitely smaller real generation with respect to the forecast figures for the years 2014–2016. A reverse trend has been observed in consecutive years. Considering the morphological composition, the obtained values of the potential generation are close to the figures provided based on the adopted generation index. In the years 2014–2015, the averaged mass of energy fraction in the total stream of municipal waste amounted to 3.3 million Mg per year, while its averaged mass in the stream of unsorted waste was 2.9 million Mg. In the years 2016–2022, the averaged mass of energy fraction in the total stream of municipal waste amounted to 3.8 million Mg per year, while in the stream of unsorted waste this value reached approx. 2.9 million Mg.

PL

Wielkość potencjalnego wytwarzania frakcji energetycznej w strumieniu odpadów komunalnych analizowano na podstawie wskaźnika wytwarzania (Klojzy-Karczmarczyk i Staszczak 2017) oraz na podstawie wytwarzania i składu morfologicznego odpadów komunalnych podawanego w planach gospodarki odpadami na poziomie krajowym. Za frakcje energetyczne uznano te frakcje morfologiczne, które charakteryzują się wysoką wartością opałową, często powyżej 12 MJ/kg (odpady z tworzyw sztucznych, odpady papieru i tektury, odpady tekstyliów i odzieży, odpady drewna, odpady wielomateriałowe). Szacowana średnia ważona udziału frakcji energetycznej w całym strumieniu wytwarzanych odpadów komunalnych w skali kraju wynosi 29,8% (wskaźnik wytwarzania frakcji energetycznej). Wytwarzanie frakcji energetycznej w oparciu o wielkości prognozowane w dokumentach planistycznych w latach 2014–2019 waha się w granicach 3,3–4,0 mln Mg. Natomiast masa frakcji energetycznej wytworzona w warunkach rzeczywistych waha się w granicach 3,2–4,0 mln Mg. Analiza wykazała zdecydowanie mniejsze wytwarzanie rzeczywiste w odniesieniu do wielkości prognozowanych w latach 2014–2016. W kolejnych latach obserwowany jest trend odwrotny. Biorąc pod uwagę skład morfologiczny, uzyskane wielkości potencjalnego wytwarzania są zbliżone do podawanych w oparciu o przyjęty wskaźnik wytwarzania. W latach 2014–2015 uśredniona masa frakcji energetycznej w całym strumieniu odpadów komunalnych wynosi rocznie 3,3 mln Mg, natomiast jej uśredniona masa w strumieniu odpadów niesegregowanych wynosi 2,9 mln Mg. W latach 2016–2022 uśredniona masa frakcji energetycznej w całym strumieniu odpadów komunalnych wynosi rocznie 3,8 mln Mg, natomiast w strumieniu odpadów niesegregowanych wielkość ta osiąga wartość około 2,9 mln Mg.

2

Frakcja energetyczna w odpadach komunalnych wytwarzanych w wybranych województwach południowo-wschodniej Polski

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Makoudi Said

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2023

|

nr 111

167--180

PL

Analizą objęto wytwarzanie frakcji energetycznej i jej udział w odpadach komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców województw południowo-wschodniej Polski (województwo małopolskie, województwo śląskie oraz województwo podkarpackie). Udziały poszczególnych frakcji morfologicznych w całym strumieniu odpadów komunalnych są zróżnicowane w zależności od województwa. Analizę przeprowadzono na podstawie dostępnych dokumentów planistycznych (na lata 2016–2022) oraz materiałów sprawozdawczych (za lata 2017‒2019). Za frakcje energetyczne uznano odpady z tworzyw sztucznych, papieru i tektury, tekstyliów, drewna oraz odpady wielomateriałowe. Udział frakcji energetycznych w całkowitym strumieniu wytwarzanych odpadów komunalnych w województwie małopolskim sięga blisko 49%. W województwach podkarpackim oraz śląskim udział ten kształtuje się odpowiednio na poziomie 29 i 36%. Ustalono, że wielkość wytwarzania frakcji energetycznej w województwiemałopolskim kształtowała się w granicach od 500 531 do 603 875 Mg rocznie. Wielkość wskaźnika wytwarzania tej frakcji w województwie jest na poziomie 148–177 kg/M/rok. Roczna wielkość wytwarzania odpadów frakcji energetycznej w województwie podkarpackim mieściła się w granicach 138 239–165 100 Mg. Wartości wskaźnika wytwarzania kształtują się na poziomie 65–78 kg/M/rok. Wytwarzanie frakcji energetycznej w województwie śląskim mieściło się w granicach 553 556‒700 868 Mg rocznie. Wartości wskaźnika wytwarzania tej frakcji kształtują się na poziomie 122–155 kg/M/rok. Wykazano ponadto szacowaną wielkość niezagospodarowanej masy frakcji energetycznej, która może być docelowo wysegregowana w instalacji i skierowana do dalszego przetwarzania a obecnie najprawdopodobniej zasila strumień odpadów zmieszanych. Masa takiej frakcji jest zdecydowanie zróżnicowana dla województw i mieściła się w szerokich granicach od 10 do 71% masy wytworzonej. Ze względu na trudności metodyczne, napotkane w trakcie analizy, uzyskane wyniki należy traktować orientacyjnie.

EN

The analysis covered the production of the energy fraction and its percentages in the municipal waste produced by the inhabitants of the voivodships of south-eastern Poland (Małopolskie, Śląskie and Podkarpackie voivodships). The shares of individual morphological fractions in the entire stream of municipal waste vary depending on the voivodship. The analysis was carried out on the basis of available planning documents (for 2016‒2022) and reporting documents (for 2017‒2019). Wastes from plastics, paper and cardboard, textiles, wood and multi-material waste were considered as energy fractions. The percentages of energy fractions in the total stream of municipal waste generated in the Małopolskie Voivodship is close to 49%. In the Podkarpackie and Śląskie Voivodships, the percentages is 29 and 36%, respectively. The production of the energy fraction in the Małopolskie Voivodship ranged from 500,531 to 603,875 Mg per year. The production index of the fraction in the voivodeship was set at the level of 148–177 kg/per capita/year. The annual volume of energy fraction waste generation in the Podkarpackie Voivodship ranged from 138,239 to 165,100 Mg. The values of the production index range from 65 to 78 kg/per capita/year. The production of the energy fraction in the Śląskie Voivodship ranged from 553,556 to 700,868 Mg annually. The production index of the fraction are at the level of 122–155 kg/per capita/year. Moreover, the estimated the mass of the energy fraction, which can be ultimately segregated in the installation and directed to further processing, and currently most likely feeds the stream of mixed waste, has been shown. The mass of the a fraction is definitely differentiated for voivodeships and ranged from 10 to 71% of the produced mass. Due to methodological difficulties encountered during the analysis, the obtained results should be treated as indicative.

3

Rtęć w odpadach wydobywczych i możliwości ich zagospodarowania w wyrobiskach odkrywkowych województwa śląskiego

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz, Staszczak Jarosław

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2022

|

nr 110

129--141

PL

Wypełnianie wyrobisk odkrywkowych odpadami wydobywczymi jest możliwe w procesie rekultywacji technicznej, ale wymaga szczegółowego rozpoznania warunków środowiskowych. Zastosowanie różnego rodzaju odpadów do wypełniania wyrobisk jest zagadnieniem złożonym w zakresie jakości materiału odpadowego oraz w zakresie określenia lokalizacji miejsc przeznaczonych do takiego zagospodarowania odpadów. Istotne jest rozpoznanie lokalizacji czynnych wyrobisk odkrywkowych na tle granic głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) oraz w pobliżu cieków wodnych. Analizie poddano wyrobiska, w których eksploatowane są surowce węglanowe oraz wyrobiska piasków i żwirów. Analizy zostały wykonane w różnych latach aktywności wyrobisk ((Klojzy-Karczmarczyk i in. 2016a; Klojzy-Karczmarczyk i Staszczak 2017, 2019; Staszczak 2020). W grupie surowców węglanowych (kamienie łamane i bloczne), poza granicami GZWP oraz w odległości ponad 500 metrów od cieków powierzchniowych zlokalizowane są zaledwie 3 obiekty. W grupie piasków i żwirów, poza granicami GZWP oraz w odległości ponad 500 od cieków powierzchniowych znajduje się 19 obiektów. Zestawiono zawartość całkowitą rtęci oraz wielkość jej wymywania. Podano udział formy wymywalnej w całkowitej zawartości pierwiastka. Badania prowadzono w różnych warunkach pH środowiska. Analizę przeprowadzono na podstawie badań z lat 2014–2021 (Klojzy-Karczmarczyk i Mazurek 2014, 2019a, b, 2021). Odpady wydobywcze typu skała płonna (kruszywa) charakteryzują się wyższą zawartością rtęci całkowitej we frakcji najdrobniejszej i niższą we frakcjach grubszych. Udział formy wymywalnej rtęci w kruszywach jest na średnim poziomie 1,3–2,0%. Średni udział formy wymywalnej w mułach węglowych jest na poziomie 1,8%. Przy obniżaniu pH środowiska, udział ten wzrasta w każdym przypadku. Wyraźny wzrost wymywalności obserwuje się ponadto w odpadach zwietrzałych. Ze względu na jakość materiału odpadowego, badania odpadów wydobywczych wykazały możliwość ich zastosowania do celów rekultywacji.

EN

The open-cast workings filling with extractive waste is possible in the process of technical reclamation, but it requires a detailed recognition of environmental conditions. The use of various types of waste to fill the workings is a complex issue, in the field of the waste material quality and in the field of determining locations assigned for such waste management. It is important to recognise the location of active opencast mines against a background of main groundwater basins (MGB) and close to watercourses. The workings, left after extraction of carbonate raw materials, as well as sands and gravels, were analysed. The analysis were performed in different years of the open pits activity (Klojzy-Karczmarczyk et al. 2016a; Klojzy-Karczmarczyk and Staszczak 2017, 2019; Staszczak 2020). In the carbonate raw materials group (crushed and block stone) only 3 facilities are situated outside the MGB area and at a distance of more than 500 m from surface watercourses. In the sands and gravels group only 19 facilities are situated outside the MGB area and at a distance of more than 500 m from surface watercourses. Total mercury content and the amount of its leaching was compiled. The percentage of leachable form in the total content of the element was studied. The studies were carried out under various pH conditions of the environment. The analysis was based on the studies from 2014–2021 (Klojzy-Karczmarczyk and Mazurek 2014, 2019a, b, 2021). The extractive waste of the barren rock type (aggregate) features a higher content of total mercury in the finest fraction and a lower in coarser fractions. The share of mercury leachable form on average is 1.3–2.0%. The share of mercury leachable from coal sludge is approx. 1.8%. At pH reduction this share increases in each case. A clear increase in leachability is observed in the weathered waste. Because of the waste material quality, the studies on extractive waste have shown a possibility to use it for reclamation.

4

The pace of removing asbestos-containing products in Poland and the forecast time for the completion of this process

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Staszczak Jarosław

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2022

|

T. 38, z. 3

191--207

EN

The asbestos removal in Poland is carried out based on the Programme of Country Cleaning from Asbestos for the Years 2009–2023. Pursuant to this document asbestos-containing materials should be removed from the territory of the whole country by the end of 2032. The pace of asbestos-containing products removal was estimated and also the time necessary to implement this process. These figures were estimated using two resources of data. The data gathered in the Asbestos Database (Asbestos Database... 2022) were analysed, and the analysis of detailed stocktaking and its update for 20 selected communes of various nature was carried out. The pace of removing in the analysed communes is definitely diversified. The obtained values generally range from 0.28 to 6.35 kg/R/y (kg per resident/year). An averaged pace of asbestos removal for the entire country is from 2.24 to 3.65 kg/R/y, depending on the adopted method of calculations. The analysis has shown that considering the current pace of asbestos-containing products removing, these materials will not be removed from the area of Poland by the set date, i.e. by the end of 2032. In individual provinces the amount of asbestos and the pace of removal are drastically different. Retaining the current pace of asbestos-containing products removing, such products will disappear from Poland only within 27–193 years, depending on the province. An average pace of removal, given for the country scale, allows to state that 83 years are needed for the total removal of asbestos products.

PL

Usuwanie azbestu w Polsce realizowane jest na podstawie Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009–2032. Zgodnie z tym dokumentem materiały zawierające azbest powinny zostać usunięte z terytorium całego kraju do końca roku 2032. Oszacowano tempo usuwania wyrobów zawierających azbest oraz czas potrzebny do realizacji tego procesu. Wielkości te szacowano z wykorzystaniem dwóch zasobów danych. Przeprowadzono analizę danych zgromadzonych w Bazie Azbestowej (Asbestos Database... 2022) oraz przeprowadzono analizę szczegółowej inwentaryzacji oraz jej aktualizacji dla 20 wybranych gmin o różnym charakterze. Tempo usuwania w analizowanych gminach jest zdecydowanie zróżnicowane. Uzyskane wartości kształtują się generalnie w granicach od 0,28 do 6,35 kg/M/rok (kg/mieszkańca/rok). Uśrednione tempo usuwania azbestu dla całego kraju wynosi od 2,24 do 3,65 kg/M/rok w zależności od przyjętej metody obliczeń. Analiza wykazała, że biorąc pod uwagę obecne tempo usuwania wyrobów zawierających azbest, materiały te nie zostaną usunięte z obszaru Polski w ustalonym terminie, czyli do końca 2032 roku. W poszczególnych województwach ilość azbestu oraz tempo usuwania diametralnie się różnią. Przy zachowaniu obecnego tempa usuwania wyrobów zawierających azbest, wyroby te znikną z obszaru Polski dopiero na przestrzeni 27–193 lat, w zależności od województwa. Średnie tempo usuwania podane w skali kraju pozwala na stwierdzenie, że do całościowego usunięcia wyrobów azbestowych potrzeba 83 lat.

5

The leaching of mercury and other elements from asbestos-cement sheets in various environmental conditions

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2022

|

T. 38, z. 4

191--204

EN

The leachability of pollutants from asbestos-containing waste, previously used for roofing was investigated. Laboratory tests were performed under static conditions (tests 1–20) in accordance with the TCLP methodology (with the use of acetic acid as the leaching medium, initial pH = 3.15). The maintaining of constant leaching conditions proved to be impossible at the experimental stage. Following the stabilization of conditions, the pH range for the obtained solutions increased to an average value of 8.3. Aluminum, boron, barium, cadmium, chromium, copper, iron, nickel, lead, strontium, zinc, and mercury were identified in the eluate. The low leachability of individual metals under the planned conditions was observed. In general, no leaching of such metals as cadmium, nickel, and lead was observed. The mercury content in the eluates is below the quantification limit, but the obtained values fall to around the limit of detection for the element. As compared with leaching with the use of distilled water (Klojzy-Karczmarczyk et al. 2021), zinc and boron additionally appear in eluates. The determined value of leachability for the individual analyzed elements increases from double to a few times with the use of the TCLP method. The value of leaching for barium is on average 5.56 mg/kg, for chromium it is 1.10 mg/kg, for copper 0.26 mg/kg, and for iron 0.80 mg/kg. In addition, the leaching of boron of around 3.00 mg/kg and of zinc 1.84 mg/kg was found. Higher leachability values were found only for strontium and aluminum. The leaching of strontium is on average around 62 mg/kg. While the leaching of aluminum is lower than values identified in the previous tests with the use of distilled water and is around 2.76 mg/kg. Products of leaching contain mainly pollutants characteristic of cement (aluminum, strontium, and iron).

PL

Przeprowadzono badania wymywalności zanieczyszczeń z odpadów zawierających azbest, stosowanych wcześniej jako pokrycia dachowe. Przeprowadzono badania laboratoryjne w warunkach statycznych (test 1:20) zgodnie z metodyką TCLP (przy udziale roztworu kwasu octowego, jako medium ługujące, pH początkowe 3,15). Na etapie eksperymentu okazało się niemożliwe utrzymanie stałych warunków ługowania. Po ustabilizowaniu warunków zakres pH dla uzyskanych roztworów wzrasta do średniej wartości 8,3. W eluatach oznaczano glin, bor, bar, kadm, chrom, miedź, żelazo, nikiel, ołów, stront, cynk oraz rtęć. Obserwowana jest niska wymywalność poszczególnych metali w założonych warunkach. Nie obserwuje się generalnie wprowadzania do roztworów metali takich jak kadm, nikiel, ołów. Zawartość rtęci kształtuje się w eluatach poniżej granicy oznaczalności, ale uzyskane wartości mieszczą się w okolicach granicy wykrywalności tego pierwiastka. W porównaniu do ługowania z zastosowaniem wody destylowanej (Klojzy-Karczmarczyk i in. 2021) pojawia się w eluatach dodatkowo cynk oraz bor. Stwierdzona wielkość wymywania dla poszczególnych analizowanych pierwiastków wzrasta od 2 do kilku razy przy zastosowaniu metody TCLP. Wielkość wymywania dla baru wynosi średnio 5,56 mg/kg, chromu 1,10 mg/kg, miedzi 0,26 mg/kg, żelaza 0,80 mg/kg. Dodatkowo stwierdzono wymywanie boru na poziomie 3,00 mg/kg i cynku 1,84 mg/kg. Wyższe wartości wymywalności stwierdzono jedynie dla strontu i glinu. Wymywanie strontu kształtuje się na średnim poziomie 62 mg/kg. Natomiast wymywanie glinu jest niższe w porównaniu do wcześniejszych badań z zastosowaniem wody destylowanej i jest na poziomie 2,76 mg/kg. W produktach wymywania obecne są głównie zanieczyszczenia charakterystyczne dla cementu (glin, stront, żelazo).

6

The leaching of mercury from hard coal and extractive waste in the acidic medium

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2021

|

T. 37, z. 2

163--178

EN

Sixteen samples were designed for analysis (hard coal, aggregate – barren rock, hard coal sludge). The total mercury content and the amount of mercury leaching were determined. The percentage of leachable form in the total content was calculated. The studies were carried out under various pH medium. The leachability under conditions close to neutral was determined in accordance with the PN EN 12457/1-4 standard. The leachability under acidic medium (pH of the solution – approx. 3) was determined in accordance with principles of the TCLP method. The mercury content was determined by means of the AAS method. For hard coal the total mercury content was 0.0384–0.1049 mg/kg. The level of leaching on mean was 2.6%. At the acidic medium the amount of leaching increases to an mean 4.1%. The extractive waste of aggregate type features a higher total mercury content in the finest fraction < 6 mm (up to 0.4564 mg/kg) and a lower content in the fraction 80–120 mm (up to 0.1006 mg/kg). The aggregate shows the percentage of the leachable form on mean from 1.4 to 2.2%. With pH decreasing to approx. 3, the amount of leaching grows up to mean values of 1.7–3.2%. Coal sludge features the total mercury content of 0.1368–0.2178 mg/kg. The percentage of mercury leachable form is approx. 1.8%. With pH decreasing the value increases to mean value of 3.0%. In general, the leachability of mercury from hard coals and extractive waste is low, and the leachability in an acidic medium grows approx. twice. Such factors as the type and origin of samples, their grain composition, and the pH conditions, have basic importance for the process. The time of waste seasoning and its weathering processes have the greatest impact on increasing the leaching of mercury from the extractive waste.

PL

Do analizy przeznaczono 16 próbek (węgiel kamienny, kruszywa – skała płonna, muły węgla kamiennego). Określono zawartość całkowitą rtęci oraz wielkość wymywania. Obliczono ponadto udział formy wymywalnej w całkowitej zawartości pierwiastka. Badania prowadzono w różnych warunkach pH środowiska. Wymywalność w warunkach obojętnych wykonano zgodnie z wytycznymi normy PN EN 12457/1-4. Wymywalność w warunkach kwaśnych (pH roztworu około 3) wykonano w oparciu o metodę TCLP. Przy oznaczaniu zawartości rtęci wykorzystano metodę AAS. Dla węgla kamiennego zawartość rtęci całkowitej kształtuje się w granicach 0,0384–0,1049 mg/kg. Wielkość wymycia kształtuje się na średnim poziomie 2,6%. W kwaśnym środowisku wielkość wymywania zwiększa się do średniej wartości 4,1%. Odpady wydobywcze typu kruszywa charakteryzują się wyższą zawartością rtęci całkowitej we frakcji najdrobniejszej < 6 mm (do 0,4564 mg/kg) i niższą we frakcji 80–120 mm (do 0,1006 mg/kg). Udział formy wymywalnej rtęci w kruszywach jest na średnim poziomie 1,4–2,2%. Przy obniżaniu pH do około 3, wielkość wymywania zwiększa się do średnich wartości 1,7–3,2%. Muły węglowe charakteryzują się zawartością rtęci całkowitej na poziomie 0,1368–0,2178 mg/kg. Średni udział formy wymywalnej jest na poziomie 1,8%. Przy obniżaniu pH udział ten osiąga średnią wartość 3,0%. Ogólnie wymywalność rtęci z węgli kamiennych oraz odpadów wydobywczych jest niska, a zwiększenie wymywalności w środowisku kwaśnym jest około dwukrotne. Podstawowe znaczenie dla procesu wymywania mają rodzaj i pochodzenie próbek, ich skład granulometryczny oraz warunki pH. Największy wpływ na zwiększenie wymywalności rtęci z materiału odpadowego sektora wydobywczego węgla kamiennego mają czas sezonowania materiału i procesy wietrzeniowe.

7

Leaching of metals from asbestos-containing products used for roofing

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz, Staszczak Jarosław

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2021

|

T. 37, z. 3

111--124

EN

Asbestos cement sheets on building roofs and façades as well as asbestos cement water and sewerage pipes are the most frequently existing elements that contain asbestos in Poland. During removal from a specific building such a material automatically becomes hazardous waste. The presented paper covers studies carried out on leachability of pollutants from asbestos-containing waste, previously used for roofing. Laboratory tests under static conditions were carried out (1:10 test, pursuant to rules of the PN-EN 12457/1-4 standard) using distilled water as the leaching medium. Aluminium, boron, barium, cadmium, chromium, copper, iron, nickel, lead, strontium, zinc, and mercury were determined in the eluate. Low leachability of individual metals under the planned conditions was observed. In general, such metals as cadmium, nickel, lead, zinc, boron and mercury were not observed in solutions. The other analysed metals were observed in eluates, but their concentrations were usually low. The low leachability was found for barium (0.019 to 0.419 mg/dm3), chromium (0.019 to 0.095 mg/dm3), copper (0.006 to 0.019 mg/dm3), and iron (<0.01 to 0.017 mg/dm3). Increased leachability values were found only for strontium, between 0.267 and 4.530 mg/dm3, and aluminium, ranging from 0.603 to 3.270 mg/dm3. The analysed asbestos and cement materials feature a low percentage content of asbestos in flat and corrugated asbestos cement sheets (10–15%). Because of that it is possible to presume that pollutants characteristic of cement will be mainly present in products of leaching.

PL

W Polsce, najczęściej występującym elementem zawierającym azbest są płyty azbestowo-cementowe na dachach obiektów i elewacjach oraz rury azbestowo-cementowe wodociągowe i kanalizacyjne. W trakcie usuwania z konkretnego obiektu, materiał taki staje się automatycznie odpadem niebezpiecznym. W ramach prezentowanej pracy przeprowadzono badania wymywalności zanieczyszczeń z odpadów zawierających azbest, stosowanych wcześniej jako pokrycia dachowe. W warunkach statycznych (test 1:10, zgodnie z zasadami normy PN EN 12457/1-4) przeprowadzono badania laboratoryjne, stosując jako medium ługujące wodę destylowaną. W eluatach oznaczano glin, bor, bar, kadm, chrom, miedź, żelazo, nikiel, ołów, stront, cynk oraz rtęć. Obserwowana jest niska wymywalność poszczególnych metali w założonych warunkach. Generalnie nie obserwuje się w roztworach metali takich jak kadm, nikiel, ołów, nikiel, cynk, bor oraz rtęć. Pozostałe analizowane metale są obserwowane w eluatach, jednak ich koncentracje są zazwyczaj niskie. Stwierdzono niską wymywalność dla baru (0,019–0,419 mg/dm3), chromu (0,019–0,095 mg/dm3), miedzi (0,006–0,019 mg/dm3) i żelaza (<0,01–0,017 mg/dm3). Podwyższone wartości wymywalności stwierdzono jedynie dla strontu, w granicach 0,267–4,530 mg/dm3 oraz dla glinu, w granicach 0,603–3,270 mg/dm3. Analizowane materiały azbestowo-cementowe charakteryzują się niską procentową zawartością azbestu w płytach płaskich i falistych azbestowo-cementowych (10–15%). W związku z tym można przypuszczać, że w produktach wymywania będą obecne głównie zanieczyszczenia charakterystyczne dla cementu.

8

The adopted weight of asbestos-containing products versus results of stocktaking in the area of Poland

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Staszczak Jarosław

Inżynieria Mineralna

|

2020

|

no. 2, vol. 2

41--46

EN

The performance of detailed stocktaking of asbestos-containing products including the assessment of their quality is the basic action carried out in the process of cleaning the area from asbestos. The asbestos removal in Poland from the area of individual municipalities is carried out based on the Programme of Country Cleaning from Asbestos for the years 2009–2023. This document determines tasks necessary to perform by 2032 and the basis of actions consists of carrying out detailed stocktaking in field conditions. The results of stocktaking on a current basis are registered in the Asbestos Database kept by the Ministry of Economic Development, Labour and Technology (and before Ministry of Development) (http://www.bazaazbestowa.gov.pl). Values obtained during stocktaking in field conditions in units of area [m2] were converted according to 3 different weight conversion factors, used over the years, i.e. 11, 14, and 15 kg per 1 m2. Potential accumulation and thereby generation of asbestos-containing waste may be estimated also based on the indices of generation by residents. Because of conditions in the urban and rural areas it is necessary to estimate separately waste generation indices for those areas. Moreover, individual voivodeships feature a specific nature and each of them should be considered on an individual basis. At present more than 480 million m2 of asbestos-containing products were registered in the territory of Poland, which makes 7.2 million Mg, Those figures were obtained applying the conversion factor of area to weight equal to 15 kg. The greatest accumulation is observed in the Mazovian and Lublin voivodeships. On the entire country scale the deficit of landfilling capacity is now approx. 2,664,974 m3. The change of asbestos cement panel weight and the related change of conversion factor for the waste quan¬tity from the area to weight does not affect the estimation of demand for additional landfill capacities. It should be clearly emphasised, that the amount of accumulated asbestos-containing waste, and hence the waste generation, should be provided in units of area [m2]. Values given in units of weight depend on the applied conversion factor.

PL

Podstawowym działaniem, realizowanym w procesie oczyszczania obszaru z azbestu, jest przeprowadzenie szczegółowej inwentary¬zacji wyrobów zawierających azbest wraz z oceną ich jakości. Usuwanie azbestu w Polsce, z terenu poszczególnych gmin, realizowane jest na podstawie Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009–2032. Dokument ten określa zadania niezbędne do realiza¬cji do 2032 roku, a podstawą działań jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji w warunkach terenowych. Wyniki proce¬su inwentaryzacji są na bieżąco zamieszczane w Bazie Azbestowej prowadzonej przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii (wcześniej Ministerstwo Rozwoju) (http://www.bazaazbestowa.gov.pl). Wartości pozyskane w trakcie inwentaryzacji w warunkach terenowych w jednostkach powierzchni [m2] przeliczono zgodnie z 3 różnymi przelicznikami wagowymi, stosowanymi na przestrzeni lat, czyli 11, 14 oraz 15 kg na 1 m2. Potencjalne nagromadzenie a tym samym wytwarzanie odpadów zawierających azbest może być też szacowane na podstawie wskaźników wytwarzania przez mieszkańców. Ze względu na uwarunkowania obszarów miejskich oraz wiejskich, konieczne jest oddzielne szacowanie wskaźników wytwarzania odpadów dla tych obszarów. Poza tym poszczególne województwa wykazują specyficzny charakter i każde z nich należy traktować indywidualnie. Na chwilę obecną, na terytorium Pol¬ski, zinwentaryzowanych zostało ponad 480 mln m2 wyrobów zawierających azbest, co stanowi 7,2 mln Mg. Wielkości te pozyskano stosując przelicznik powierzchni na masę na poziomie 15 kg. Największe nagromadzenie obserwowane jest w województwie mazo¬wieckim oraz lubelskim. W skali całego kraju istnieje obecnie niedobór miejsca do składowania na poziomie 2 664 974 m3. Zmiana masy płyty azbestowo-cementowej i związana z tym zmiana przelicznika ilości odpadów z powierzchni na masę nie ma wpływu na szacowanie zapotrzebowania na dodatkowe pojemności składowiska. Należy wyraźnie zauważyć, że ilość nagromadzonych wyrobów zawierających azbest a tym samym wytwarzanie odpadów podawane powinno być w jednostkach powierzchni [m2]. Wartości poda¬wane w jednostkach masy są uzależnione od zastosowanego przelicznika.

9

The content of heavy metals in foundry dusts as one of the criteria for assessing their economic reuse

Bożym Marta, Klojzy-Karczmarczyk Beata

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2020

|

T. 36, z. 3

111--126

EN

The heavy metal content is one of the criteria for foundry dust commercial use. To assess the possibility of foundry dust use, it is necessary to analyze its composition, including the content of basic heavy metals, and its mechanical properties. The paper presents the results of research on foundry dust from one of the Polish foundries. The aim of the study was to assess the waste management based on its composition and content of heavy metals. Dust samples were taken from one of the Polish foundries, producing iron and steel castings. Samples were taken from several places in the foundry, i.e. from electric furnace dust collectors, shock grating unit, transport of moulding sands unit, pneumatic blast cabinet units and the regeneration of spent foundry sand units. Samples were taken twice from each place at the turn of 2017–2018. The total content of heavy metals such as Cd, Pb, Cu, Zn, Cr, Ni, Mn, and Fe for recovery and additionally Hg as environmental pollution was analyzed. Based on the results of the research, it was found that the dust from foundry furnaces and pneumatic cleaners can be used in metallurgy due to a high percentage of iron. It was found that the dust from casting cleaning, transport and regeneration department can be used in the cement or construction industry. In addition, an assessment of the mercury content showed that the re-use of this dust would not cause an environmental hazard. It was found that the profitability of foundry dust use depends on the stability of its composition and requires testing for each batch of dusts.

PL

Jednym z kryteriów wykorzystywania komercyjnego pyłów odlewniczych jest zawartość metali ciężkich. Aby ocenić możliwość ich wykorzystania, należy przeanalizować ich skład, w tym zawartość podstawowych metali ciężkich i ich właściwości mechaniczne. W pracy przedstawiono wyniki badań pyłów odlewniczych z jednej z polskich odlewni. Celem badań była ocena zagospodarowania odpadów na podstawie składu i zawartości metali ciężkich. Próbki pyłu zostały pobrane z jednej z polskich odlewni produkującej odlewy z żeliwa i staliwa. Próbki zostały pobrane z kilku miejsc w odlewni, tj. z kolektorów pyłu z pieca elektrycznego, urządzenia z rusztem udarowym, działu transportu piasków formierskich, działu pneumatycznych komór śrutowniczych i urządzenia do regeneracji zużytych piasków odlewniczych. Próbki pobrano dwukrotnie z każdego miejsca na przełomie lat 2017–2018. Analizowano całkowitą zawartość metali ciężkich, takich jak Cd, Pb, Cu, Zn, Cr, Ni, Mn i Fe do odzysku oraz dodatkowo Hg jako zanieczyszczenie środowiska. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że pyły z pieców odlewniczych i pneumatycznych środków czyszczących mogą być stosowane w metalurgii ze względu na wysoki procent żelaza. Stwierdzono, że pył z działu czyszczenia, transportu i regeneracji odlewów może być użyty w przemyśle cementowym lub budowlanym. Ponadto ocena zawartości rtęci wykazała, że ponowne użycie tego pyłu nie spowoduje zagrożenia dla środowiska. Stwierdzono, że opłacalność wykorzystania pyłu odlewniczego zależy od stabilności jego składu i wymaga badań dla każdej partii pyłu.

10

Wymywalność rtęci z węgli kamiennych i odpadów wydobywczych

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2019

|

nr 108

141--153

PL

Celem badań jest określenie zawartości rtęci w węglach kamiennych, losowo pobranych z GZW oraz w produktach ubocznych wydobycia węgla (odpady wydobywcze świeże), czyli kruszywach i mułach węgla kamiennego, a także odpadach górniczych ze zwałowiska Siersza (odpady zwietrzałe). Do analizy przeznaczono 34 próbki. Określono zawartość całkowitą rtęci oraz wielkość wymywania rtęci z próbek stałych. Obliczono ponadto udział formy wymywalnej w całkowitej zawartości pierwiastka, czyli poziom uwalniania rtęci z materiału (poziom wymycia). Badania wielkości wymywania rtęci określono metodą statyczną z zastosowaniem testu wymywalności 1:10. Najwyższą możliwością wymywania rtęci charakteryzują się odpady zwietrzałe ze zwałowiska Siersza i nieco niższą analizowane węgle kamienne z Górnośląskiego Z agłębia Węglowego (GZW). Dla próbek węgla kamiennego zawartość rtęci całkowitej kształtuje się w granicach 0,0275–0,1236 mg/kg. Natomiast wielkość wymywania rtęci z próbek węgli kształtuje się na poziomie 0,0008−0,0077 mg/kg. Odpady świeże typu kruszywa charakteryzują się wyższą zawartością rtęci całkowitej we frakcji najdrobniejszej 0-6 mm w granicach 0,1377−0,6107 mg/kg i zdecydowanie niższą we frakcji 80–120 mm w granicach 0,0508−0,1274 mg/kg. Wielkość wymywania jest porównywalna w obydwu frakcjach i kształtuje się na poziomie 0,0008−0,0057 mg/kg. Muły węglowe charakteryzują się zawartością rtęci całkowitej na poziomie 0,0937−0,2047 mg/kg. Obserwuje się także niskie wartości wymywania na poziomie 0,0014−0,0074 mg/kg. Odpady górnicze zwietrzałe charakteryzują się zawartością całkowitą rtęci w granicach 0,0622−0,2987 mg/kg. Obserwuje się jednak zdecydowanie wyższe wartości wymywania z odpadów zwietrzałych niż z odpadów wydobywczych świeżych. Wielkość ta kształtuje się na poziomie 0,0058−0,0165 mg/kg. W węglach kamiennych pobranych z GZW poziom wymycia kształtuje się na średnim poziomie 4,7%. Odpady wydobywcze charakteryzują się dużą zmiennością udziału formy wymywalnej rtęci a różnice wynikają z czasu sezonowania próbek. Odpady czy materiały uboczne produkcji węgla kamiennego typu kruszywa oraz muły węglowe wykazują udział formy wymywalnej rtęci na średnim poziomie 1,7%. W odpadach zwietrzałych udział formy wymywalnej zdecydowanie wzrasta do 7,3%. Charakterystyka wymywania jest zróżnicowana dla różnych grup badanego materiału. Podstawowe znaczenie a wykazane w pracy, mają czynniki takie jak rodzaj i pochodzenie próbek, ich skład granulometryczny oraz czas sezonowania materiału.

EN

The aim of the study is to determine the mercury content in hard coal, randomly taken from the U SCB and in by-products of hard coal mining (fresh mining waste), i.e. aggregates (gangue) and hard coal sludge and mining waste from the Siersza dump (weathered waste). The 34 samples were intended for analysis. The total mercury content and the amount of mercury leaching from solid samples was determined. The percentage of the leaching form in the total element content, i.e. the level of mercury release from the material (leaching level), was also calculated. The amount of mercury leaching was determined by a static method using a batch test 1:10. The highest possibility of leaching mercury is characterized by weathered waste from the Siersza dump and slightly lower analyzed hard coal from the U pper Silesian Coal Basin (USCB). For hard coal samples, the total mercury content is between 0.0275–0.1236 mg/kg. However, the amount of mercury leaching from coal samples is 0.0008–0.0077 mg/kg. The aggregate is characterized by a higher total mercury content in the finest fraction 0–6 mm, within 0.1377–0.6107 mg/kg and much lower in the 80-120 mm fraction, within 0.0508– –0.1274 mg/kg. The amount of elution is comparable in both fractions and amounts to 0.0008–0.0057 mg/kg. Coal sludge has a total mercury content of 0.0937–0.2047 mg/kg. L ow leaching values of 0.0014–0.0074 mg/ kg are also observed. Weathered mining waste has a total mercury content of 0.0622–0.2987 mg/kg. However, leaching values from weathered waste are much higher than from fresh mining waste. This value is 0.0058– –0.0165 mg/kg. In the hard coal extracted from U SCB, the leaching level is 4.7% on average. Mining waste is characterized by a large variation in the proportion of mercury leaching form and the differences result from the seasoning time of the samples. Waste or by-products of hard coal production, such as aggregates and coal sludge, show a mercury washout form at an average level of 1.7%. The proportion of leachable form in weathered waste increased strongly to 7.3%. Elution characteristics vary for different groups of materials tested. Factors such as the type and origin of samples, their granulometric composition and the seasoning time of the material are of fundamental importance and demonstrated in the work.

11

Blends of hard coal sludge with pulverized lignite as alternative energy raw materials

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Jan, Wiencek Marek, Feliks Jacek

Polityka Energetyczna

|

2019

|

T. 22, z. 3

83--98

EN

Hard coal sludge is classified as group 01 waste or it is a by-product in the production of a hard coal with variable energy importance. Pulverized lignite is not waste but a final product of drying and the very fine pulverization of lignite with a high calorific value. The study comprised the basic material before granulation such as coal sludge (PG SILESIA) and pulverized lignite (LEAG) as well as their prepared blends after the granulation on a pipe vibration granulator designed at AGH. The pulverized lignite of the LEAG company shows a low sulfur contents. In the analyzed samples its average content (Stot d) is 0.61%. An average value of this parameter in the analyzed coal sludge samples is 0.55%. The addition of pulverized lignite does not have a significant impact on the total content of sulfur and of analyzed toxic elements (Hg, As, Cd, Cr, Co, Cu, Mn, Ni, Pb, Sb, Tl, and W) in the samples. The calorific value of coal sludge falls within the range of 11.0−12.4 MJ/kg (on a dry basis). For the coal sludge and pulverized lignite blends the calorific value clearly increases to values of 14.8−17.7 MJ/kg (on dry basis). The calorific value slightly decreases in the case of granulation with the CaO additive. Such values increase the possibilities of application in the commercial power sector. It is possible to state that all sludge and pulverized lignite blends are susceptible to granulation. The drop strength of the fresh pellets is satisfactory and the averaged value is around 4. After seasoning the drop strength of blends definitely falls, on average by 30%, except for pellets made of pure coal sludge. So the addition of pulverized lignite hinders the possibilities of granulation as compared with pure coal sludge.

PL

Muły węgla kamiennego klasyfikowane są jako odpady z grupy 01 lub są ubocznym produktem w produkcji surowca, często o niskiej wartości opałowej. Pył węgla brunatnego nie jest odpadem, ale produktem wyjściowym suszenia i bardzo drobnego mielenia węgla brunatnego o wysokiej wartości opałowej. surowca, często o niskiej wartości opałowej.W pracy badaniami objęto materiał podstawowy przed procesem granulowania, czyli muły węglowe (PG SILESIA) i pył węgla brunatnego (LEAG) oraz ich mieszanki po procesie granulowania na grudkowniku wibracyjnym konstrukcji AGH. Pyły węgla brunatnego firmy LEAG wykazują niskie zawartości siarki. Jej średnia zawartość w analizowanych próbkach (Stotd) wynosi 0,61%. Średnia wielkość tego parametru w analizowanych mułach węglowych wynosi 0,52%. Dodatek pyłu węgla brunatnego nie ma znaczącego wpływu na całkowitą zawartość w próbkach siarki oraz analizowanych pierwiastków toksycznych (Hg, As, Cd, Cr, Co, Cu, Mn, Ni, Pb, Sb, Tl, W). Wartość opałowa mułów węglowych mieści się w granicach 11,0−12,4 MJ/kg (w stanie suchym). Dla mieszanin mułu węglowego z pyłami węgla brunatnego wartość opałowa zdecydowanie wzrasta do wielkości 14,8−17,7 MJ/kg (w stanie suchym). Obserwuje się nieznaczne obniżenie wartości opałowej w przypadku granulowania z dodatkiem CaO. Takie wartości zwiększają możliwości zastosowania w energetyce zawodowej. Wszystkie mieszanki mułów z pyłami węgla brunatnego są podatne na proces grudkowania (granulowania). Wytrzymałość na zrzuty grudek świeżych jest zadawalająca, a wartość uśredniona kształtuje się na poziomie 4. Po sezonowaniu próbek odporność na zrzuty mieszanek zdecydowanie maleje, średnio o 30% z wyjątkiem grudek wykonanych z czystego mułu węglowego. Dodatek analizowanych pyłów węgla brunatnego utrudnia zatem procesy grudkowania w stosunku do czystych mułów węglowych.

12

Wielkość wymywania rtęci z próbek gruntów i odpadów różnego pochodzenia

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

nr 475, Hydrogeologia z. 16

85--92

PL

Zawartość rtęci w różnego rodzaju odpadach i gruntach jest wyraźnie zróżnicowana, zależna od charakteru materiału. W warunkach laboratoryjnych wymywalność związków rtęci z materiału stałego (grunty, osady, odpady) kształtuje się na poziomie od kilku do kilkunastu procent zawartości całkowitej. Zanieczyszczone grunty, osady denne czy odpady wprowadzane do środowiska mogą zatem stanowić, w sprzyjających warunkach, potencjalne ognisko zanieczyszczenia zarówno dla wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Badań dotyczących określenia poziomu uwalniania rtęci jest nadal niewiele. Należy więc dążyć do zwiększenia liczby badań i obejmować nimi kolejne obszary środowiska. W prezentowanej pracy do analizy zawartości całkowitej rtęci oraz wielkości jej wymywania z materiału przeznaczono 84 próbki środowiskowe o różnym pochodzeniu: odpady wydobywcze górnictwa węgla kamiennego (skała płonna, muły węglowe, odpady z nieczynnej hałdy), grunty piaszczyste (z otoczenia południowej obwodnicy Krakowa), osady denne (pobrane bezpośrednio przy linii brzegowej rzek Rudawa, Prądnik, Chechło). Zestawiono wyniki badań wielkości wymywania rtęci z próbek, zrealizowanych w latach wcześniejszych oraz dodatkowo rozszerzonych o nowe, kolejne doświadczenia. Celem było wykazanie związku pomiędzy poziomem wymycia rtęci a specyfiką środowiska, z którego pobrano materiał. Nie prowadzono analizy petrograficznej czy mineralogicznej analizowanych próbek. Przeprowadzono analizę wyników badań zawartości całkowitej oraz wielkości wymywania rtęci z próbek pobieranych na przestrzeni kilkunastu lat. Wymywanie prowadzono metodą statyczną z użyciem testu wymywalności 1:10 (faza stała / ciecz = 1 kg/10 dm3, L/S = 10 dm3/kg), zgodnie z Polską Normą PN-EN 12457-2. Do wykonania oznaczeń rtęci wykorzystano spektrometr absorpcji atomowej AMA 254 Altec. Na podstawie zawartości całkowitej i wielkości wymywania określono udział formy wymywalnej w całkowitej zawartości pierwiastka, czyli poziom uwalniania rtęci z materiału (poziom wymycia). Charakterystyka wymywania jest odmienna dla różnych grup badanego materiału, co świadczy o odmienności procesów kształtujących uzyskane wartości.

EN

The content of mercury in different types of waste and soils is clearly differentiated, depending on the nature of the material. The leaching of mercury from solid material (soils, bottom sediments, mining waste) ranges from a few to a dozen or so percent of the total content in laboratory conditions. Therefore, contaminated soils, bottom sediments or waste, introduced into the environment, may constitute, under favourable conditions, a potential source of pollution for both surface water and groundwater. The number of tests for determining the level of mercury release is still insufficient. It is necessary to increase the number of tests to perform them in other areas of the environment. In our study, 84 environmental samples of various origins were analysed for the total mercury content and the amount of leaching from the following materials: coal mining (extractive) waste (gangue, coal sludge, waste from a heap), sandy soils (from the southern Kraków bypass) and bottom sediments (taken directly at the shoreline of the Rudawa, Prądnik and Chechło rivers). The results of mercury leaching tests from samples, made in previous years and additionally extended with new, subsequent experiments, are summarized. The aim was to show the relationship between mercury leaching and the specificity of the environment from which the material was collected. No petrographic and mineralogical analyses of the samples have been carried out. Analysis of the results of total mercury and mercury leaching from samples collected over several years was performed. The leaching was carried out using the batch test 1:10 (solid / liquid = 1 kg/10 dm3, L/S = 10 dm3/kg), in accordance with the Polish Standard (PN-EN 12457-2). The AMA 254 Altec atomic absorption spectrometer was used to determine the mercury content. Based on the total content and amount of leaching, the proportion of the leaching form in the total element content was determined, i.e. the level of mercury release from the material (level of leaching). The leaching characteristics are different for different groups of the material tested, which indicates different processes that affected the obtained values.

13

Rozpoznanie lokalizacji wyrobisk piasków i żwirów względem granic GZWP oraz cieków powierzchniowych na obszarze województwa śląskiego

Klojzy-Karczmarczyk Beata, Staszczak Jarosław

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

nr 475, Hydrogeologia z. 16

93--100

PL

Kopalnie odkrywkowe (wyrobiska), przewidziane do rekultywacji, mogą być miejscem potencjalnego lokowania kruszyw lub odpadów produkowanych w sektorze górnictwa węgla kamiennego oraz odpadów innych grup. Szerokie zastosowanie w tym procesie mogą mieć wyselekcjonowane frakcje odpadów wydobywczych górnictwa węgla kamiennego należące do grupy 01. Ten sam materiał odpadowy może być zarówno produktem, jak i odpadem, w związku z czym stosuje się odmienne przepisy prawne w zależności od zaklasyfikowania materiału. Celem nadrzędnym jest, żeby lokowanie materiału obcego w wyrobisku nie spowodowało szkody w środowisku. W ramach prezentowanej pracy poddano analizie kopalnie odkrywkowe skał okruchowych w województwie śląskim, w których są eksploatowane surowce zaklasyfikowane jako piaski i żwiry. Stworzono listę wszystkich eksploatowanych w 2016 r. wyrobisk tych złóż na terenie województwa. Istotnym zagadnieniem jest rozpoznanie usytuowania czynnych wyrobisk odkrywkowych na tle uwarunkowań stawianych dla lokalizacji składowisk odpadów. Wyrobiska przeznaczone do potencjalnego przyjmowania materiału odpadowego zweryfikowano pod względem możliwości usytuowania na obszarach ochronnych zbiorników wód podziemnych oraz pod względem lokalizacji w dolinach rzek i obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Te dwa kryteria lokalizacyjne należą do kryteriów wykluczających, czyli takich, które należy bezwzględnie respektować przy wyborze lokalizacji składowisk, a tym samym przy wyborze lokalizacji wyrobisk przeznaczonych do wypełniania materiałem odpadowym. Efektem pracy jest opracowana mapa rozmieszczenia eksploatowanych wyrobisk piasków i żwirów z uwzględnieniem ich lokalizacji w stosunku do wód podziemnych. Wyrobiska piasków i żwirów zlokalizowano na tle granic GZWP, a nie granic ich stref ochronnych. W celu wytypowania obszarów potencjalnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi sprawdzono odległość granic każdego wyrobiska w stosunki do linii najbliższego cieku powierzchniowego. Przyjęto dwa kryteria odległości wyrobiska do linii cieku: do 500 m oraz do 1000 m. Przedstawione rozpoznanie daje jedynie przybliżony obraz możliwości lokowania materiału obcego w procesie rekultywacji technicznej ze względu na warunki lokalizacyjne obiektu rekultywowanego.

EN

Opencast mines (excavations), intended for reclamation, can be the sites of potential placement of aggregates or waste produced by hard coal mining and other sectors. Selected fractions of hard coal mining waste from group 01 have a wide range of applications in this process. The same raw material can be both a product and a waste, and therefore different legal regulations depending on the classification of the material are applied. The main aim is that placement of foreign material in the excavation will not cause damage to the environment. The paper presents the study of opencast mines of clastic rocks in the Silesian Voivodeship, where sands and gravels are exploited. A list of all opencast mines exploited in the province in 2016 has been created. An important issue is the recognition of the location of active excavations against the background of conditions for the location of landfill sites. Excavations intended for the potential acceptance of waste material were verified in terms of the possibility of locating them within groundwater protection areas, river valleys, and areas exposed to flooding hazard. These two location criteria belong to the exclusion criteria, i.e. those that must be strictly respected when choosing the location of landfills, and thus when selecting the location of excavations intended for reclamation with waste material. The result of the study is a map of the distribution of sand and gravel excavations, taking into account their location in relation to groundwater. The excavations were located against the limits of the MGB, and not the boundaries of their protection zones. The distance between the boundaries of each excavation was also checked in relation to the line of the nearest surface watercourse. Two criteria for the distance of the excavation to the watercourse line were adopted: up to 500 m and up to 1000 m. The location conditions of the analyzed objects are important at the stage of the reclamation process. The presented diagnosis gives only an approximate picture of the possibility of locating foreign material in the process of technical reclamation due to the location conditions of the reclaimed object.