Drogi na terenach górniczych podlegają wpływom powodującym zmianę jej geometrycznych parametrów. Takie parametry jak: pochylenie niwelety, promienie łuków pionowych, widoczność na zatrzymanie się, wpływają na określenie klasy drogi. W pracy przedstawiono doświadczenia z obserwacji i badań drogi kołowej w okresie 18 lat, które pozwalają prześledzić skalę zmian w jej ukształtowaniu. Prezentowane doświadczenia powinny być szczególnie przydatne w planowaniu i zarządzaniu drogami wysokich klas na terenach górniczych.
EN
Roads in mining areas are subjected to influences that change their geometric parameters. Parameters such as the inclination of the vertical alignment, the radii of vertical curves, and visibility when stopping affect the determination of the road class. The paper presents experiences from observations and testing of a road over a period of 18 years, which enable tracing the scale of changes in its shape. The presented experiences should be particularly useful in planning and managing high-class roads in mining areas.
W Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) eksploatacja górnicza jest prowadzona od XVII wieku do teraz. Obecnie w GZW występują tereny, na których zakończono eksploatację, oraz tereny, na których nadal jest prowadzona eksploatacja górnicza. Tak długi okres eksploatacji górniczej i prowadzone obserwacje dotyczące jej skutków umożliwiły zdobycie doświadczeń pozwalających na koegzystencję górnictwa i budownictwa infrastrukturalnego. Podstawowym narzędziem do zarządzania drogami użytkowanymi na terenach górniczych jest monitoring. Artykuł przedstawia doświadczenia, które mogą być wykorzystane w praktyce projektowej oraz w utrzymaniu dróg na terenach górniczych.
EN
In the Upper Silesian Coal Basin (GZW), mining has been carried out since the 17th century. Currently, in the GZW there are areas where mining has been ended and areas where mining is still carried out. Such a long period of mining and observations of its effects allowed us to gain experience enabling the coexistence of mining and infrastructure construction. The basic tool for managing roads used in mining areas is monitoring. The article presents experiences which can be used in design practice and in road maintenance in mining areas.
W artykule przedstawiono wyniki badań i obserwacji prowadzonych na nawierzchni drogi przebiegającej głównie na odcinku nasypowym, w obszarze górniczych oddziaływań. Zakres badań i obserwacji obejmował: wizualną ocenę uszkodzeń nawierzchni, pomiar ugięć nawierzchni ugięciomierzem dynamicznym FWD, pomiary geodezyjne umożliwiające obliczenie wskaźników deformacji terenu. Analiza wyników, w tym analiza wsteczna modułów sprężystości warstw modelu obliczeniowego nawierzchni, pozwoliła na charakterystykę zmiany cech mechanicznych podłoża nawierzchni i jego warstw w odniesieniu do obliczonych deformacji górniczych. Ustalone zakresy zmian parametrów opisujących stan nawierzchni mogą stanowić źródło wiedzy o stałych materiałowych stosowanych do szacowania trwałości zmęczeniowej nawierzchni funkcjonujących w obszarze górniczych oddziaływań.
EN
The article presents the results of tests and observations carried out on the road surface running mainly on the embankment section, in the area of mining impacts. The scope of tests and observations included: visual assessment of pavement damage, measurement of pavement deflections with the FWD, surveying measurements enabling the calculation of terrain deformation indicators. The analysis of the results, including the backward analysis of the modulus of elasticity of the computational model of the pavement, allowed for the characterization of changes in the mechanical properties of the pavement subgrade and its layers in relation to the calculated mining deformations. The established ranges of changes in the parameters describing the condition of the pavement can be a source of knowledge about the material constants used to estimate the fatigue life of pavements operating in the area of mining impacts.
Drogi kołowe użytkowane na terenach górniczych funkcjonują w warunkach deformującego się podłoża gruntowego. Konsekwencją deformacji podłoża są zmiany w geometrycznych parametrach drogi oraz w nośności nawierzchni. Deformacje górnicze wpływają zatem na zmianę cech użytkowych nawierzchni. W artykule zaprezentowano wyniki badań i obserwacji terenowych, które przedstawiają zakres typowych skutków eksploatacji górniczej.
EN
Roads used in mining areas function in the conditions of deforming subsoil. The consequence of subgrade deformation are changes in the geometrical parameters of the road and in the load-bearing capacity of the pavement. Mining deformations therefore affect the change in the usable characteristics of the surface. The article presents the results of research and field observations, which show the range of typical effects of mining exploitation.
Post-mining dumps are a common sight in the industrial areas of Silesia (Poland). Despite several reclamation projects, many of them still constitute an unresolved problem. It is not only a matter of unaesthetic view - they often pose a threat to the environment and the people living nearby. Despite revitalization, some dumps are not properly maintained and are at the risk of slope failure. Such places require constant geodetic observation and stability control. In this article, the example of a dump located in the city of Gliwice was used to show the possibilities offered by the use of photogrammetry and unmanned aerial vehicles (UAV) for cyclic checks of the embankment condition. The current state of the dump and the results of interventions after two incidents of slope failure, were observed. The main slopes of the terrain surface and at the selected cross-sections were determined in two flight missions. The obtained geometrical data were used in the further numerical analysis. Finite Element Method model representing one of the escarpment cross-sections was built to estimate the factor of safety and determine the main mechanisms responsible for the failure. Elastic-perfectly plastic Coulomb-Mohr model was used to describe the behaviour of the minestone and the ‘c - tan φ reduction’ - for calculation of the stability. The problem of reliable material properties’ estimation was emphasized. The analysis included the impact of seepage and total head difference on the slope stability. It was concluded that the rainfall intensity had a decisive influence on the instability of the dump.
PL
Hałdy pokopalniane nadal stanowią typowy element w krajobrazie Górnego Śląska. Wiele z nich nie jest już użytkowana przez kopalnie węgla kamiennego jako miejsce składowania odpadów; została poddana procesom rekultywacji i przeznaczona na tereny inwestycyjne. Na takim obszarze mieści się np. katowicki „Spodek” czy Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. Często tereny te nie są jednak właściwie zabezpieczone i mimo rewitalizacji, niektóre nasypy mogą stanowić zagrożenie dla mieszkańców i środowiska. Przykładem takiego problemu jest hałda przy ulicy Pszczyńskiej w Gliwicach, będąca pozostałością po kopalni węgla kamiennego, która zakończyła wydobycie w tym rejonie ponad 20 lat temu. Na długości ok 600 metrów skarpa o wysokości ok. 8 m sąsiaduje bezpośrednio z ruchliwą drogą. Wielokrotnie, zwykle po ulewnych opadach deszczu, następowały na tym obszarze osuwiska skutkujące zamknięciem znacznego odcinka drogi dla ruchu kołowego. Tego typu miejsca wymagają stałej obserwacji geodezyjnej i kontroli stateczności. W wielu przypadkach trudno jest ustalić właściciela hałdy, przez co wejście w teren w celu wykonania klasycznych pomiarów geodezyjnych jest utrudnione. Dodatkowo z uwagi na często strome i wysokie skarpy, wykonywanie pomiarów klasycznych może stanowić zagrożenie dla osób mierzących. Wówczas przydatne stają się techniki zdalne, takie jak wykorzystanie bezzałogowego statku powietrznego (BSP, potocznie: „dron”). Wyniki pomiarów mogą być następnie wykorzystane w analizach numerycznych dotyczących stateczności skarp. Problematyczne oczywiście pozostaje ustalenie wartości parametrów modeli konstytutywnych reprezentujących materiał budujący hałdę. W niniejszym artykule na przykładzie hałdy zlokalizowanej na terenie miasta Gliwice pokazano możliwości, jakie daje wykorzystanie fotogrametrii oraz bezzałogowych statków powietrznych (BSP) do cyklicznych kontroli stanu nasypów. Obserwowano aktualny stan zwałowiska oraz efekty naprawy po dwóch przypadkach awarii skarpy. Podczas dwóch misji lotniczych wyznaczono główne spadki powierzchni terenu oraz wybrane przekroje poprzeczne. Uzyskane dane geometryczne wykorzystano w dalszej analizie numerycznej. Zdefiniowano model z wykorzystaniem Metody Elementów Skończonych, reprezentujący jeden z przekrojów skarpy w celu oszacowania współczynnika bezpieczeństwa oraz określenia głównych mechanizmów odpowiedzialnych za awarię. Do opisu zachowania ośrodka gruntowego wykorzystano sprężysto-idealnie plastyczny model Coulomba-Mohra, a w analizie stateczności użyto metody redukcji wytrzymałości „c - tan φ”. Zwrócono uwagę na problem wiarygodnego oszacowania właściwości materiałów. W analizie uwzględniono wpływ ciśnienia spływowego i różnicy naporów na stateczność skarpy. Stwierdzono, że decydujący wpływ na niestabilność zwałowiska miała intensywność opadów deszczu.
Tereny górnicze podlegają ciągłym inwentaryzacjom, między innymi w celu oceny stopnia deformacji terenu czy też kontroli obiektów szczególnie chronionych. Posłużyć ku temu mogą nowoczesne techniki pomiarowe, w tym bezzałogowe statki powietrzne (drony). Sprzęt umożliwia wykonanie serii zdjęć, a następnie utworzenie z nich ortofotomapy, co stanowi podstawę do określenia aktualnej rzeźby terenu. Wygenerowany numeryczny model terenu zawiera ogromną ilość danych w postaci współrzędnych punktów terenowych (chmura punktów). Obróbka danych pozwala również na utworzenie profili, przekrojów, jak i wyznaczenie objętości. Duże możliwości na etapie postprocessingu sprawiają, że bezzałogowe statki powietrzne z sukcesem wykorzystać można w identyfikacji szkód górniczych, w tym na terenach rolnych. Dodatkowo za ich wykorzystaniem przemawia szybkość, elastyczność i wydajność pomiaru. W artykule określono szerokie zastosowanie bezzałogowych statków powietrznych w pracach inżynierskich. Nawiązano również do problematyki napraw szkód górniczych opierając się na obowiązujących przepisach prawnych. Na podstawie przytoczonych przykładów z nalotów ukazano zastosowanie bezzałogowych statków powietrznych w oględzinach szkody, tak istotne w procesie postępowania w przypadku szkód górniczych.
EN
Mining areas are subject to continuous inventories, inter alia, to assess the degree of terrain deformation or to control specially protected facilities. Modern measurement techniques, including unmanned aerial vehicles (drones), can serve this purpose. The equipment allows you to take a series of photos and then create an orthophotomap from them, which is the basis for determining the current relief. The generated numerical terrain model contains a large amount of data in the form of coordinates of terrain points (point cloud). Data processing also allows you to create profiles, sections, and determine the volume. Great opportunities at the postprocessing stage mean that unmanned aerial vehicles can be successfully used in the identification of mining damage, including in agricultural areas. In addition, their use is supported by the speed, flexibility, and efficiency of measurement. The article describes the wide use of unmanned aerial vehicles in engineering works. Reference was also made to the issue of repairing mining damage, based on the applicable legal regulations. On the basis of the examples from the raids, the use of unmanned aerial vehicles in the damage inspection was shown, which is so important in the process of dealing with mining damage.
Przedstawiono wyniki obserwacji budynków wychylonych na wybranym terenie górniczym charakteryzującym się intensywnie prowadzoną eksploatacją górniczą. W analizie uwzględniono wpływ skarp w pobliżu posadowienia obiektów mogących przyczynić się do powstania dodatkowych deformacji terenu i tym samym wpłynąć na rozbieżności między obserwowanym wychyleniem budynku a obliczoną zmianą nachylenia terenu. W celu określenia geometrycznych miar opisujących skarpy posłużono się nowoczesną metodą pomiarową w postaci nalotu bezzałogowym statkiem powietrznym. Poprawne przewidywanie zmian wychylenia budynków jest kluczowe z uwagi na podejmowanie decyzji o postępowaniu z wychylonymi budynkami.
XX
The article presents the results of the observations carried out in relation to buildings deflection in a selected mining area characterized by intensive mining operations. The analysis takes into account the influence of slopes near the foundation of objects that may contribute to the formation of additional terrain deformations and thus affect the discrepancy between the observed deflection of the building and the calculated change in the slope of the terrain. In order to determine the geometric measures describing the slopes, a modern measurement method was used in the form of an unmanned aerial vehicle raid. Correctly predicting changes in the deflection of buildings is crucial in making decisions about the handling of deflected buildings.
Wychylenie budynku znajdującego się w rejonie oddziaływania niecki górniczej jest utożsamiane w praktyce ze zmianą nachylenia terenu górniczego. W artykule wykazano, że w przypadku 34 budynków posadowionych na pofałdowanym terenie, którego powierzchnia jest nachylona do 110 mm/m, założenie to nie jest prawdziwe. W przypadku analizowanych 34 budynków występuje składowa ich wychylenia w kierunku prostopadłym do kierunku prognozowanej zmiany nachylenia terenu górniczego. Wartość tej składowej jest większa w przypadku budynków posadowionych na terenie o większym nachyleniu. Ponadto jej kierunek jest zgodny z kierunkiem nachylenia terenu. W odniesieniu do analizowanego rejonu zaproponowano sposób wyznaczania wartości i kierunku tej składowej. Poprawne przewidywanie zmian wychylenia budynków jest istotne ze względu na podejmowanie decyzji o postępowaniu z takimi budynkami.
EN
The deflection of a building located in the mining area is identified in practice with the change of the slope of mining area. The article considers 34 deflected buildings located on undulating terrain with inclination up to 110 mm/m. It was shown that in this case the above assumption is not true. In the case of 34 analyzed buildings there is a component of their deflection perpendicular to the direction of the predicted change in the slope of mining area. The value of this component is higher in the case of buildings located on a terrain with a higher slope. In addition, its direction is consistent with the slope of the terrain. In relation to the analyzed region, a method of determining the value and direction of this component was proposed. Correct prediction of changes in building deflections is important due to making proper decisions on the treatment of buildings that are deflected.
The preparation technology and the optimal composition of hydrogels with sulfur prepared using various types of polymers – hydroxyethyl cellulose (HEC), Carbopol 980, and sodium alginate – have been developed. Designed hydrogels were evaluated microscopically, for pH, viscosity and mechanical parameters. In addition, ex vivo bioadhesive properties of obtained hydrogels with hairless mice skin model as adhesive layer were estimated. Hydrogels with sulfur based on sodium alginate possessed the most favorable application properties and were stable at different temperature and humidity conditions during 90 days of storage.
PL
Opracowano technologię otrzymywania i optymalny skład hydrożeli z siarką sporządzonych z wykorzystaniem różnych rodzajów polimerów: hydroksyetylocelulozy (HEC), Carbopolu 980 oraz alginianu sodu. Przygotowane hydrożele oceniano mikroskopowo, poprzez pomiary pH i lepkości oraz na podstawie analizy ich właściwości mechanicznych. Ponadto przeprowadzono badanie bioadhezji ex vivo z wykorzystaniem skóry bezwłosych myszy jako modelu warstwy adhezyjnej. Hydrożele z siarką na bazie alginianu sodu charakteryzowały się najlepszymi właściwościami aplikacyjnymi i były trwałe podczas 90 dni przechowywania w różnych warunkach temperatury i wilgotności.
Dynamiczny rozwój transportu lotniczego wykreował potrzebę stworzenia przepisów związanych z bezpieczeństwem transportu ludzi oraz towarów. W dzisiejszych czasach transport lotniczy stanowi jeden z ważniejszych środków transportu dla blisko 4,4 mld pasażerów. Linie lotnicze nieustannie udoskonalają swoje oferty powiększając liczbę bezpośrednich połączeń co przekłada się na jakość świadczonych usług. Należy zwrócić uwagę na możliwości jak i ograniczenia transportu lotniczego waspekcie pasażerskim jak i towarowym. Tworzenie coraz bardziej restrykcyjnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa czyni je jednym z najbezpieczniejszych środków transportu. Jednakże zapewnienie wysokiego bezpieczeństwa nie jest aspektem stawiającym ten środek transportu ponad innymi. Należy mieć na uwadze, że w dzisiejszym świecie gdzie czas oraz niezawodność stanowią kluczową rolę przy wyborze środka transportu.
EN
Air transport is the safest form of long distance travel and one of the fastest. This is evidenced by the number of passengers who decided to use the services of airlines - 4.4 billion people in 2018. Flying is safe and data from IATA suggests that it will be even safer. Passenger and cargo transport with the help of airlines are gaining popularity every year. However, they will not dominate the freight market. It is still one of the most expensive due to the required speed and fuel consumption as well as the most limited due to the size and weight of transported goods among the available means. In addition, regulations limit what can and cannot be transported by air, and what goods can be transported by it. Travel in specific atmospheric conditions together with the size limitations of transported goods and high prices (despite the fact that they are constantly falling) of air transport influence the relatively low share of this type of transport in cargo transport. At the same time, the abovementioned restrictions do not affect passenger transport.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.