Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Geotechniczna ocena przydatności terenu zlikwidowanej kopalni do zabudowy

Frolik A., Kotyrba A.

Przegląd Górniczy

|

2018

|

T. 74, nr 4

10--16

PL

Ocena przydatności do zabudowy terenów po zakończonej eksploatacji górniczej jest tematem ważnym zarówno dla likwidowanych kopalń, jak i jednostek administracji państwowej lub innych podmiotów przejmujących takie tereny. Wydobywanie kopalin użytecznych prowadzi do trwałego przeobrażenia środowiska geologicznego. Przeobrażenie to jest przyczyną różnego typu zagrożeń dla bezpiecznego użytkowania powierzchni ziemi, a w szczególności jej stateczności. Determinuje to sposób zagospodarowania i zarządzania bezpieczeństwem na terenach pogórniczych z jednej strony, a z drugiej wymusza określenie jednolitych procedur i zakresu rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb ustalenia warunków geotechnicznych posadowienia obiektów budowlanych. W 2009 roku na zamówienie Ministerstwa Środowiska opracowano pierwszą w Polsce procedurę oceny poziomu zagrożeń dla budowlanego zagospodarowania terenów pogórniczych w formie instrukcji wprowadzającej kategoryzację zagrożeń, wymagane zakresy rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich oraz uzdatniających prac geotechnicznych dla potrzeb likwidacji zagrożenia utratą stateczności podłoży budowlanych. W roku 2011 została ona uzupełniona instrukcją metodyczną dotyczącą oceny zagrożeń powierzchni ze strony opuszczonych szybów górniczych. W artykule analizie i walidacji poddano doświadczenia z łącznego zastosowania powyższych instrukcji dla terenu zlikwidowanej kopalni węgla kamiennego „Mysłowice” (Górnośląskie Zagłębie Węglowe).

EN

The assessment of the civil engineering suitability of the site where the mining operation has been terminated is important both for mine’s managers and state administration units or other entities taking over these areas. Extraction of useful minerals leads to a permanent transformation of the geological environment. This change causes various types of threats to the safe use of the earth’s surface and in particular its stability. This determines also the way of safety management in post-mining lands, on the one hand, and on the Rother hand requires the definition of standard procedures for geological testing aimed at identifying the geotechnical hazard for the foundations of construction. In 2009, on the order of the Ministry of the Environment, the first procedure for civil engineering hazard rating in post-mining lands was prepared in a form of instruction introducing categorization of hazards, the required scope of geological testing as well as geotechnical solutions for eliminating the risk of stability loss of foundation substrates. In 2011, it was supplemented by a methodological manual on the assessment of surface hazards from abandoned mining shafts. This paper analyzes and validates the experience of the combined use of the above-mentioned instructions for the site of the closed coal mine „Mysłowice” (Upper Silesian Coal Basin).

2

Górnośląski system informacji przestrzennej o zagrożeniach powierzchni na terenach pogórniczych

Kotyrba A., Frolik A., Kortas Ł., Siwek S.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2016

|

nr 94

91--103

PL

Tereny Górnego Śląska ze względu na duże zasoby surowców mineralnych podlegały w przeszłości, i podlegają obecnie, silnej presji górniczej. Jednocześnie są to tereny, które uległy silnym procesom urbanizacji i znaczna ich część wykorzystywana jest na cele budowlane. Dokonana działalność górnicza spowodowała trwałe przeobrażenie naturalnego środowiska geologicznego. Obejmuje ono szereg cech strukturalnych oraz własności fizykochemicznych i mechanicznych utworów geologicznych a także zaburzenie w rozkładzie pola grawitacji ziemskiej. Pole to jest zasadniczą przyczyną procesów geodynamicznych kształtujących równowagę mechaniczną w litosferze. Konsekwencją przeobrażenia jest istnienie potencjalnego zagrożenia niestabilnością powierzchni terenów dokonanej eksploatacji (deformacje) a w szczególności obszarów, w których eksploatację surowców prowadzono na małej głębokości. Potencjalna niestabilność powierzchni stwarza zagrożenie bezpieczeństwa zarówno dla ludzi, jak i obiektów budowlanych. W artykule opisano projekt informatyczny realizowany w Laboratorium Geofizyki Inżynierskiej Głównego Instytutu Górnictwa mający na celu udokumentowanie dokonanej płytkiej eksploatacji górniczej węgla i rud metali na współczesnych mapach powierzchni oraz udostępnienie tej informacji w przestrzeni publicznej w postaci portalu internetowego zapadliska.gig.eu . Strona funkcjonuje na serwerze Głównego Instytutu Górnictwa pod nazwą „Górnośląski System Informacji o Zagrożeniach Powierzchni na Terenach Zlikwidowanych Kopalń”. W 2015 roku zrealizowano pierwszy etap projektu obejmujący kwerendę map górniczych północno-wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, tj. Zagłębia Dąbrowskiego oraz rejonu jaworznicko-chrzanowskiego. W artykule opisano strukturę informatyczną projektu oraz wykorzystane zasoby danych kartograficznych i geologiczno-górniczych w celu jego realizacji.

EN

Due to the large deposits of mineral resources, the Upper Silesia Area has been under strong mining pressure for the past several centuries. Nowadays, as the mines are abandoned, many post-mining regions are intended for revitalization and investments such as housing development and industrial building. The mining exploitation left transformations in the natural geological environment which have an impact on the geotechnical conditions. This includes a number of structural, physico-chemical and mechanical features of geological formations as well as disturbances in the distribution of the Earth’s gravity field. This field is the principal cause of geodynamic processes affecting the mechanical equilibrium in the lithosphere. As a consequence of mining exploitation in post mining areas surface deformations may occur, especially in places where mine extraction was conducted on a low depths. Potential surface hazards determine the safety for civil and building engineering. The main goal of the project which is developed in the Central Mining Institute is to record the areas of old shallow (up to 100 m) coal and ore exploitation on present cartographical maps. The results of the work will be presented on the website (zapadliska.gig.eu) working on the Central Mining Institute’s server. The first stage of the project focused on collecting the data from the North-East part of Upper Silesia was conducted in 2015. The structure of the project’s website and used resources of cartographical, geological and mining data has been described in the article.

3

Metodyka oceny zagrożeń ze strony opuszczonych szybów górniczych

Frolik A., Kotyrba A.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 5

10--19

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę zagrożeń geotechnicznych, jakie stwarzają opuszczone szyby górnicze oraz metodykę ich oceny. Z chwilą zaprzestania eksploatacji wyrobiska szybowe stały się zbędne i pozbawione kontroli. Znaczną część z nich zlikwidowano przez zasypanie, część jedynie zabezpieczono na wlocie i zapomniano. Pozostawienie pustych szybów stwarza zagrożenie wystąpieniem zapadlisk powierzchni w miejscach ich usytuowania oraz bliskim otoczeniu. Problem ten występuje na terenach zlikwidowanych kopalń podziemnych całego świata. W warunkach polskich, z uwagi na skalę wydobycia kopalin, jest szczególnie istotny na terenach śląskich zagłębi węglowych (GZW, DZW), w obrębie których prowadzono intensywną eksploatację różnych kopalin. Szacowanie zagrożenia oparto na wieloparametrowej metodzie punktowej, która pozwala na zaliczenie danego wyrobiska do określonego stopnia czteropoziomowej skali (I-IV). W zależności od niego skwantyfikowano ryzyko w ujęciu ekonometrycznym.

EN

This paper gives a description of geotechnical hazards posed by abandoned mining shafts and a hazard assessment methodology. Upon the cessation of mining, shafts have become redundant and out of control. A significant part of them were liquidated by filling but another part was secured at the inlet and forgotten. Leaving empty shafts poses a threat of sinkholes forming in their location and close proximity. This problem occurs in the areas of underground mines closed down all over the world. In Polish conditions, given the scale of mineral exploitation, the problem is particularly important in the areas of the Silesian coal basins (Upper Silesian Coal Basin - USCB, Lower Silesian Coal Basin - LSCB), within which there were intensive exploitation of various minerals. The risk estimation is based on multi-parameter point method which allows for the inclusion of specified shaft to a certain degree of four-level hazard scale (I-IV). Depending on the hazard rating the risk is quantified in econometric terms.

4

Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (województwo Kujawsko-Pomorskie)

Kotyrba A., Frolik A., Kortas Ł., Siwek S.

Przegląd Górniczy

|

2012

|

T. 68, nr 7

58--66

PL

W artykule przedstawiono analizę warunków geologiczno-górniczych na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w miejscowości Piła-Młyn w Gminie Gostycyn (województwo Kujawsko-Pomorskie, powiat Tucholski). Pod koniec XIX i w I połowie XX wieku w dolinie rzeki Brdy intensywną eksploatację złoża węgla brunatnego prowadziło kilka kopalń. Obecnie na części terenów pokopalnianych zlokalizowano osiedle domów jednorodzinnych. Powstanie w roku 2006 zapadliska powierzchni zaniepokoiło mieszkańców. W konsekwencji tego zdarzenia w latach 2008÷2009 na terenie osiedla przeprowadzono badania geofizyczne i geologiczne opisane w artykule.

EN

The article presents an analysis of geological and mining conditions in areas of former underground brown coal mines in Piła-Młyn (Kuyavian-Pomeranian Voivodeship, Tuchola administrative district). At the end of the 19 th and in the first half of the 20 th century several mines have conducted intense brown coal deposit extraction in the valley of the Brda river. Nowadays in a part of post-mining areas a housing estate of single family houses was located. The arisen in 2006 surface depression has alarmed the inhabitants. As a consequence of this event between 2008 and 2009 in the area of the housing estate geophysical and geological surveys described in the article were performed.

5

Stratyfikacja hydrogeochemiczna wód w zatopionych podziemnych wyrobiskach górniczych kopalń węgla kamiennego

Frolik A.

Przegląd Górniczy

|

2009

|

T. 65, nr 7-8

84-90

PL

Stratyfikacja hydrogeochemiczna to zróżnicowanie składu chemicznego wód w wyniku procesów zachodzących w wodach podziemnych przy ich przepływie przez środowisko skalne. Publikacja porównuje 2 najlepiej udokumentowane przykłady stratyfikacji hydrogeochemicznej zachodzącej w wyrobiskach górniczych zatopionych podziemnych kopalniach węgla kamiennego w Wielkiej Brytanii i Polsce.

EN

The hydro-geo-chemical stratification it is diversification of underground waters chemical composition resulting from their flow through rock environment. The two best substantiated examples of hydro-geo-chemical stratification occurring in the mining workings of flooded hard coal mines in Great Britain and Poland.

6

Prognoza dopływów i zasolenia wód kopalnianych w związku z rozbudową ZG "Janina"

Frolik A., Wątor L.

Przegląd Górniczy

|

2007

|

T. 63, nr 4

15-26

PL

W artykule przedstawiono 4 warianty prowadzenia eksploatacji w obrębie złoża węgla kamiennego ZG "Janina": Wariant I - prowadzenie wydobycia z czynnych poziomów 300 m i 350 m. Wariant II - prowadzenie wydobycia z czynnych poziomów 300 m i 350 m oraz udostępnionego poziomu 500 m. Wariant III - prowadzenie wydobycia z udostępnionych poziomów 300 m, 350 m i 500 m oraz z projektowanego poziomu 800 m w partiach centralnych i wschodnich. Wariant IV - eksploatacja z poziomów 300 m, 350 m i 500 m oraz z projektowanego poziomu 800 m w obrębie całego złoża .Janina", w pierwszej kolejności w najbardziej zasobnej partii N. Ważnym problemem, jaki jawi się w związku z projektowaną budową poziomu 800 m, jest prognozowany wzrost zasolenia wód kopalnianych oraz zrzutu ładunku jonów Cl+SO[4] do cieków powierzchniowych. Jak wynika z analizy przepuszczalności górotworu, wraz z głębokością wyraźnie maleją współczynniki filtracji warstw wodonośnych, skaty stają się mniej przepuszczalne, a wymiana wód utrudniona. Oznacza to, że udostępnienie głębszych poziomów kopalni może prowadzić do mniejszych przyrostów dopływów, ale równocześnie zwiększy się zasolenie wód i w konsekwencji zrzut soli może być znacznie większy niż obecnie.

EN

Four variants of the "Janina" Mine deposit mining are presented: Variant l - mining from the working levels 300 m. and 350 m. Variant II - mining from the working levels 300 m. and 350 m as well as opened horizon 500 m. Variant III. - mining from working levels 300 m., 350 m. and 500 m. as well as designed horizon 800 m. in the central and eastern parts. Variant IV - mining from the levels 300 m., 350 m. and 500 m. as well as from designed 800 m. horizon within the whole "Janina" deposit, starting from the richest part N. An important problem appearing in connection with the designed development of the horizon 800 m. is the forecast increase of mine waters salinity as well as dumping of ions Cl + SO[4] charge into surface water races As results from the analysis of rock mass permeability along with the depth filtration indices distinctly drop, rocks are less permeable and exchange of waters made difficult. It means that opening of deeper horizons can cause smaller increase of inflows but at the same time salinity of waters will bc higher and as a consequence the salt dump would bc significantly bigger as at present.

7

Wpływ zaprzestania odwadniania Ruchu II ZG Janina na wody podziemne

Frolik A., Kubica J., Świstak M.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2006

|

nr 8

24-29

PL

W roku 2003 zakończono eksploatację górnicza w Ruchu II ZG Janina. W maju 2005 roku zaprzestano odwadniania i rozpoczęło się napełnianie zrobów oraz górotworu w Ruchu II, które trwać będzie około 8,5 roku. Dopływ wody do szybu z rejonu wcześniej zatopionych zrobów spowodował gwałtowny wzrost zawartości w wodzie siarczanów oraz żelaza. W następnym okresie nastąpiła powolna stabilizacja zawartości obu składników. Głównymi procesami powodującymi znaczący wzrost zawartości siarczanów i żelaza w wodzie są rozpuszczanie produktów utleniania pirytów oraz mieszanie się wód stagnujących w zrobach zatopionej kopalni z wodami odpadowymi infiltrującymi poprzez przepuszczalne utwory nadkładu. Ponadnormatywny wzrost zawartości tych składników umożliwia wykorzystanie tych wód jako źródła zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Przewiduje się, że po ustabilizowaniu warunków hydrodynamicznych, wskutek znacznego zasilania zrobów wodami o niskiej mineralizacji, następować będzie wysładzanie wody i spadek w niej zawartości siarczanów.

EN

Mining exploitation of Ruch II ZG Janina ended in 2003. In May 2005 drainage was stopped and the filling of abandoned workings and rockmass in Ruch II had been started. It will be continued for 8.5 years. The inflow of water to the shaft from the area of earlier flooded abandoned workings has caused a violet increase of sulphate and iron content in the water. During the following period that the content of both components slowly stabilized. The main processes contributing to the considerable growth of sulphate and iron content in water is the dissolving of pyrite oxidation products and mixing of stagnant waters in abandoned workings of the flooded mine with rainwater infiltrating through permeable overlay formations. The above standard increase in the content of these components makes the use of these waters as a source of water supply for human consumption quite impossible. It is expected that after stabilization of hydrodynamic conditions, in result of considerable alimentation of abandoned workings with water having low mineral content, the water will become fresher and the content of sulphates in it will drop.

8

Program upraszczania systemów odwadniania w zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego objętych nadzorem Okręgowego Urzędu Górniczego w Katowicach

Frolik A., Juzek G., Muniak A.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2006

|

nr 3

32-37

9

Aktualizacja prognozy zatapiania kopalni "Siersza"

Frolik A.

Wiadomości Górnicze

|

2006

|

Vol. 57, nr 11

616-624

PL

Kopalnia "Siersza" zakończyła wydobycie w październiku 1999 r., a już w listopadzie rozpoczęto jej likwidację, w ramach której przeznaczono 112km wyrobisk korytarzowych do zatapiania, tamowania i podsadzania. 1grudnia 2000 r. wyłączono pompy, rozpoczynając zatapianie. W artykule scharakteryzowano warunki geologiczne i hydrogeologiczne obszaru górniczego "Siersza I", opisano pojemność wodną wyrobisk i odwodnionego górotworu, kształtowanie się dopływu oraz przewidywany czas zatapiania kopalni.

EN

"Siersza" mine terminated its production in October 1999 and in November its liquidation was started within the framework of which 112 km of workings were meant for flooding, sealing off and backfilling. On 1st December 2000 the pumps were switched of, starting the flooding. The article characterises geological and hydrogeological conditions of the "Siersza 1" mining area. it describes voter capacity of the workings and that of the strata, creation of water inflow and the forecasted time of the mine's flooding.

10

Zagęszczanie zasypu w trakcie likwidacji szybu

Frolik A., Rogoż M.

Przegląd Górniczy

|

2006

|

T. 62, nr 3

27-33

PL

Nieczynne szyby kopalniane likwiduje się zwykle przez wypełnienie rury szybowej gruzem kamiennym pochodzącym z hałdy kopalnianej lub odpowiednio granulowanym i wytrzymałym materiałem skalnym. Wsypywany materiał pod wpływem energii kinetycznej spadania zagęszcza się, tworząc stabilną kolumnę zasypową. W przypadku szybu z dopływem wody, jego likwidacja przez zasypanie wymaga użycia materiałów zapewniających przepływ wód ociekowych przez zasyp. Przy niskiej przepuszczalności podsadzki, w szybie tworzy się praktycznie nieprzepuszczalny korek, powyżej którego sypanie materiału odbywa się już w warunkach nadmiaru wody. Sypany do wody materiał nie ulega zagęszczeniu, a odpowiednio wysoki słup luźnego i uwodnionego materiału może doprowadzić do przerwania izolacyjnego korka i wypłynięcia uwodnionej podsadzki do wyrobisk górniczych. W artykule przeprowadzono analizę fizyki zjawiska, która może być przydatna przy doborze materiałów i technologii likwidacji nieczynnych szybów kopalnianych.

EN

Inoperative mine shafts are usually liquidated by filling the shaft kolumn with stone Derbis from the mine refuje dum por properly granulatem and resistant rock material. The poured in material thickens under the impact of kinetic energy of the fall creating a stable backfill column. In case of a shaft with an inflow of water its liquidation by backfilling needs use of materials ensuring flow of water through the backfill. At the low permeability of stowing a practically impermeable plug occurs in the shaft and pouring of material over it takes place under conditions of water excess. The material poured into water does not thicken and adequately high column of the loose and watered material can break the insulating plug and cause outflow of watered filling into mining workings. An analysis of the phenomen physics have been carried out which can be useful at selection of materials and technology of inoperative mine shafts liquidation.

11

Model koncepcyjny głównego zbiornika wód podziemnych Tychy-Siersza w rejonie prawdopodobnego wpływu zatapiania byłej kopalni "Siersza"

Williamson J., Gzyl G., Frolik A., Kubica J., Kura K.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2006

|

nr 2

5-22

PL

Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) Tychy-Siersza wyznaczono w szczelinowo-porowych skałach krakowskiej serii piaskowcowej (Różkowski, Chmura 1996). Przebiega on stosunkowo wąskim pasem na północ od Wisły, od centralnej do wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW). Obszar GZWP Tychy-Siersza obejmuje obszary górnicze wielu kopalń, z których część została zlikwidowana. Jedną z tych kopalń była kopalnia "Siersza", najdalej wysunięta na wschód w całym GZW. Była to jedyna kopalnia na opisywanym terenie, przeznaczona do całkowitego zatopienia. Jako, że wszystkie wyrobiska łączące dół kopalni z powierzchnią zostały zasypane, nie przewiduje się wypływu wód kopalnianych na powierzchni i zasilania nimi wód powierzchniowych. Nie należy jednak wykluczyć wpływu pośredniego, przez czwartorzędowe piętro wodonośne. Ponadto, obszar tej kopalni znajduje się w strefie zasilania GZWP Tychy-Siersza, który jest ważnym źródłem wody pitnej. Zasadne wydaje się więc przeprowadzenie badań w celu oszacowania możliwego zagrożenia, jakie dla jakości wód GZWP może stanowić zatopienie kopalni. W niniejszym artykule opisano model koncepcyjny - stanowiący pierwszy etap w procesie ustalenia rzeczywistych warunków przepływu wód w obrębie karbońskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy-Siersza. Model ten jest podstawą do wykonania modelu matematycznego, za pomocą którego będzie można oszacować prawdopodobny wpływ zatapiania wyrobisk kopalni "Siersza" na krążenie oraz jakość wód GZWP wydzielonego w obrębie krakowskiej serii piaskowcowej.

EN

The Tychy-Siersza Major Groundwater Aquifer (MGWA) was determined in fissure-porous strata of the Cracow sandstone series (Różkowski, Chmura 1996). It runs in the form of a relatively narrow strip to the north of the Vistula river, from the central to the eastern part of the Upper Silesian Coal Basin (USCB). The region of the Tychy-Siersza MGWA comprises mining areas of many mines; some of these mines have been closed. One of the closed mines was the "Siersza" Colliery, located in the most eastern part of the entire USCB. This was the only mine in the described area designed for total flooding. Because all mine workings connecting the underground part of the mine with the surface have been filled, underground water outflow and feeding of surface waters with mine waters are not anticipated. However, one should not exclude indirect impact through the quaternary groudwater aquifer. Furthermore, the area of the mine is located in the feeding zone of the Tychy-Siersza MGWA, which is an important drinking water source. Thus it seems legitimate to conduct investigations in order to assess the possible hazard, which mine flooding can constitute for the quality of USCB waters. The present article describes the conceptual model that constitutes the first stage in the process of determination of real conditions of water flow within the Tychy-Siersza Carboniferous Major Groundwater Aquifer. This model constitutes the basis to work out a mathematical model, by help of which it will be possible to assess the probable impact of flooding the workings of the "Siersza" mine on the circulation and quality of waters of the Major Groundwater Aquifer within the Cracow sandstone series.

12

Zmiany składu chemicznego wód w zlikwidowanych kopalniach

Frolik A., Kubica J.

Wiadomości Górnicze

|

2005

|

Vol. 56, nr 2

74-79

PL

W ramach restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego, likwidowane są przede wszystkim kopalnie stare, usytuowane w północnej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w rejonie siodła głównego i niecki bytomskiej. Nawet częściowe zatopienie kopalni prowadzi do zmian środowiska wodnego. Zmianie ulega skład chemiczny i jakość wód kopalnianych. Początkowo, podczas zatapiania kopalni . o czym piszą Autorzy artykułu . wzrasta mineralizacja wody, w wyniku rozpuszczania produktów utleniania pirytów. W zatopionych zbiornikach wstrzymany zostaje dopływ tlenu i zahamowane powstawanie siarczanów. Przy dużym zasilaniu wodami infiltracyjnymi o niskiej mineralizacji, spada zawartość siarczanów, następuje stopniowe wysładzanie wód, a ich odczyn staje się obojętny.

EN

Within the restructuring proccss of hard coal industry mainly old mine arc being closed down Iocated in the northern part of Upper Silesian Coalfield in the region of main synelinc and Bytom trough. Even a partial flooding of the mine leads to changes of water natural environment. Chemical composition of waters takes part and its quality. Initially, during flooding - what is discussed by thc Authors - mineralization of waters inerease and ihc result of dissoking of pyrite oxidation products. Oxygen inflow and stop-page of sulphatcs formation is being stopped in flooded workings. With considerable inflow of infiltration waters of Iow mineralization the content of sulphatcs drops and gradual swcating of waters takes places and their reaction becomes neutral.

13

Odwadnianie kopalń likwidowanych

Frolik A.

Wiadomości Górnicze

|

2005

|

Vol. 56, nr 7-8

359-368

PL

W artykule dokonano oceny systemu odwadniania kopalń zlikwidowanych w północnej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz przedstawiono możliwości jego uproszczenia w perspektywie dalszej likwidacji kopalń. Analiza warunków hydrogeologicznych i górniczych północnej części GZW wskazuje, że znaczące uproszczenie systemu odwadniania likwidowanych kopalń może nastąpić dopiero po likwidacji wszystkich kopalń położonych w Niecce Bytomskiej. Niniejszy artykuł powstał głównie na bazie dokumentacji Głównego Instytutu Górnictwa z 2004 r. pt. "Masterplan - techniczno-ekonomiczna analiza odwadniania zlikwidowanych kopalń GZW", zrealizowanej na zlecenie Ministra Środowiska i finansowanej ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

EN

The article performs as assessment of dewatering system of mine liquidated in the northern part of the Upper Silesian Coalfield (USC) and presents the possibilities of its simplification in the perspective of liąuidation of further mines. The analysis of hydro-geological and mining conditions of the northern part of the USC indicated that a considerable simplification of liąuidated miens dewatering system may only take place after closure of all the mines located the Bytom syncline. This article was prepared mainly on the basis of documentation by Central Mining Institute from 2004 titled: "Master plan - technical-economic analysis of liquidated miens dewatering in the USC", prepared upon the assignment of the Minister of Environment and financed from the financial resources of the Natural Environment Protection and Water Management Fund.

14

Analiza przepływów wód między zatopionymi kopalniami w pólnocno-wschodniej części GZW

Frolik A., Gzyl G.

Przegląd Górniczy

|

2005

|

T. 61, nr 4

17--28

PL

Artykuł porusza problem zagrożenia wodnego ze strony zbiorników wodnych w zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego. Podwyższenie poziomów piętrzenia wody w zrobach zlikwidowanych kopalń zmniejsza bezpieczeństwo i zwiększa ryzyko zagrożenia dla kopalń czynnych. Duże różnice poziomów wody między zbiornikami w sąsiadujących kopalniach powodują przepływ wód między nimi. Obserwacje wskazują, że przepływ wody może następować nie tylko przez istniejące połączenia hydrauliczne, ale również przez piaskowce górnośląskiej serii piaskowcowej. Przeprowadzone badania modelowe potwierdzają, że przepływ przez piaskowce stropowe może decydować o wielkościach dopływu do poszczególnych pompowni. Dalsze podwyższanie poziomów piętrzenia wody w zlikwidowanych kopalniach może nie przynieść spodziewanych efektów eko-nomicznych bowiem powoduje przepływy wód do pompowni położonych niżej i konieczność pompowania zwiększonej ilości wód z dużo większej głębokości.

EN

Problem of water hazard caused by sump galleries in the liquidated hard coal mines is brought up. Rise of damming up of water level in the goafs of liquidated mines reduces the margin of safety and inereases the risk of hazard for operating mines. Big differences of water levels between the sump galleries in adjoining mines cause water-flow between them. It is observed that water-flow can take place not only through existing hydraulic conneetions, but also through sandstones of the Upper Silesian sandstone series. The carried out model research proves, that the flow through the roof sandstones can decide about the ratę of inflow to the par-ticular pump stations. Further raising of damming up of water levels in liquidated mines can bring no morę expected economical effect, because it causes flow of waters to the lower situated pump stations and pumping inereased water quantity from much bigger depth.

15

Ocena stanu zagrożenia wodnego i jego ryzyka w kopalniach węgla kamiennego

Frolik A., Kubica J.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2005

|

nr 4

61-76

PL

Praktycznie we wszystkich czynnych kopalniach występują problemy hydrogeologiczne związane z ich zabezpieczeniem przed zagrożeniem wodnym a problematyka hydrogeologiczna związana ? likwidacją kopalń ma duże znaczenie ze względu na powstające przy tym zagrożenia wodne, szczególnie dla kopalń sąsiadujących z kopalnią likwidowaną. Ochrona kopalń przed zagrożeniem wodnym wymaga stałego zaangażowania kopalnianych służb hydrogeologicznych do oceny stanu zagrożenia, przeciwdziałania zagrożeniom, a także ustalania bezpiecznych warunków prowadzenia robót górniczych. W artykule przedstawiono podstawowe informacje dotyczące klasyfikacji źródeł zagrożenia wodnego oraz statystyczne zestawienie wdarć wody do wyrobisk górniczych z podaniem źródła ich wystąpienia. W ramach profilaktyki są podejmowane działania i przedsięwzięcia mające na celu ograniczenie lub wyeliminowanie niebezpieczeństwa związanego z zagrożeniem wodnym. Artykuł zawiera kilka przykładów tego typu działań, zastosowanych w górnictwie węglowym poprzedzonych wcześniejszymi wnikliwymi analizami przeprowadzonymi w Zakładzie Geologii i Geofizyki GIG.

EN

Practically in all active mines there are hydrogeological problems connected with protecting them against water hazard, and the hydrogeological problems related to liquidation of mines is of great practical importance because of the origination of associated water hazard, particularly in the mines adjacent to the liquidated mine. The protection of mines against water hazard entails permanent engagement of mine's hydrogeological service in evaluating the hazard condition, counter-acting the hazards, and establishing the conditions for conducting safe mining operations. The paper presents basic information relating to classification of the sources of water hazard, and statistical specification of the cases of water inrush into mine workings with quotation of the source of their origination. Within this prevention, the actions are taken aiming at limiting or eliminating the danger related to water hazard. The paper contains several examples of this type of actions applied in the coal mining industry, and preceded with earlier detailed analyses performed in the CMTs Department of Geology and Geophysics.

16

Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w górnictwie. Część 7, Ryzyko zagrożenia wodnego w polskich kopalniach węgla kamiennego

Frolik A., Rogoż M.

Wiadomości Górnicze

|

2004

|

Vol. 55, nr 1

38-43

PL

Analiza ryzyka uaktywnienia zagrożenia wodnego w podziemnej kopalni węgla kamiennego została przeprowadzona w warunkach stosowanej w polskim górnictwie węglowym prewencji. Dotyczy zatem ryzyka resztkowego, istniejącego mimo prewencji. Na podstawie danych, dotyczących wdarć zaistniałych w ostatnim trzydziestoleciu, określono prawdopodobieństwo wystąpienia wdarć w okresie najbliższych pięciu lat (2004-2008). Uwzględniając cztery kategorie skutków wdarć wody do kopalń i przypisując im odpowiednie wartości wyrażone w złotych, obliczono prawdopodobieństwo wdarć o skutkach zaliczonych do poszczególnych kategorii.

EN

Risk analysis of water hazard activation in underground hard coal mines was carried out in conditions of protection activities being implemented in this regard in Polish hard coal mines. That regards, thus, a residual risk occurring within the scope of protection measures implemented. On the basis of data regarding water inrushes during 30-year period probability of water inrush was determined in the period of the oncoming 5-year period (2004-2008). Taking the account of four categories of water inrush into mines and assigning to them respective values expressed in PLN the probability of water inrushes was calculated with outcomes classified to particular categories.

17

Zagrożenie wodne dla kopalni "Kazimierz-Juliusz" ze strony zawodnionych zrobów byłej kopalni "Feliks 2".

Frolik A., Kubica J.

Przegląd Górniczy

|

2003

|

T. 59, nr 3

26-31

PL

Kopalnia "Kazimierz-Juliusz" prowadzi eksploatację górniczą w pokładzie 510 w Partii M-3 w pobliżu dużego zbiornika wód dołowych nr W 50 (1969) w zrobach byłej kopalni " Feliks 2" o pojemności około 1450 000 m'. W roku 1996 nastąpił wypływ wody z tego zbiornika do wyrobiska drążonego w pokładzie 510 w ilości 1,0 m/min. Z uwagi na zmniejszającą się bazę zasobową kopalni, rozważa się możliwość wyeksploatowania fragmentu złoża położonego w bliskim sąsiedztwie zbiornika. Zbiornik ten stworzyć może zagrożenie wodne dla projektowanych robót górniczych. Z punktu widzenia bezpiecznego ich prowadzenia, dla ograniczenia zagrożenia ze strony tego zbiornika najkorzystniejsze jest jego odwodnienie. Ograniczy to do minimum możliwość gwałtownego wdarcia wody do wyrobisk górniczych, pozwoli na pełniejsze wykorzystanie złoża oraz obniżenie stopnia zagrożenia wodnego, wyznaczonego wokół zbiornika, na stopień niższy.

EN

,,Kazimierz-Juliusz" colliery mines the seam 510 in the part M-3 close to the big underground water reservoir No. W 50 of 1 450 000 m3 capacity in the goaf of the former ,,Feliks 2" colliery. In the year 1996 occurred an outflow of water (1,0 m3/h) from this reservoir into a working driven in the seam 510. Because of decreasing recoverable reserves of the mine a possibility of mining of a part of the deposit situated in the close neighbourhood of the reservoir is taken into consideration. This reservoir can cause a water hazard to designed mining operations. From the point of view of their safe running and to limit the hazard caused by this reservoir — the most favourable solution would be its drainage. It would reduce to a minimum possibility of sudden water inrush into workings, allow better use of the deposits well as reduction of determined hazard degree around the reservoir by one level.

18

Ryzyko wdarć wody w kopalniach węgla kamiennego

Rogoż M., Frolik A.

Przegląd Górniczy

|

1999

|

T. 55, nr 12

5-11

PL

Analiza rynku uaktywnienia zagrożenia wodnego w podziemnej kopalni węgla kamiennego została przeprowadzona w warunkach stosowanej w polskim górnictwie węglowym prewencji, dotyczy ona zatem ryzyka resztkowego istniejącego pomimo prewencji. Przedstawiono propozycję dotyczącą sposobu obliczania prawdopowdobieństwa wdarć wody do kopalń i na podstawie danych dotyczących wdarć zistniałych w ostatnim 25-leciu określono prawdopodobieństwo wystąpienia wdarć w okresie najbliższych pięciu lat. Ustalono cztery kategorie skutków wdarć wody do kopalń, przypisując im odpowiednie wartości wyrażone w złotych i obliczono prawdopodobieństwa wdarć o skutkach zaliczonych do poszczególnych kategorii. Określono maksymalną wartość prawdopodobieństwa wdarcia w przeliczeniu na jednego pracownika dołowego i stwierdzono ,że mieści się ono w granicach ryzyka akceptowalnego.

EN

Analysis of activation of water hazard in an uderground hard coal mine has been carried out under circumstances of prevention applied in Polish coal mining so it refers to the residual risk existing in spite of prevention. A proposal reffering to water inrush probability calculation way is presented and probability of water inrushes occurence in coming five years is determined basing on the data on water inrushes ahich occurred i nthe last 25 years. Four categories of results of water inrushes into mines have been set assigning to them appropriate values expressed in zlotys (PLN-the Polish currency) and probabilities of water inrushes with results numbered among particular categories have been calculated. The maximal probability value of inrush counted per one underground worker has been determined nd it is stated that it was within the limit of the acceptable risk.