Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zastosowanie miar inteligencji w psychologii transportu

Odachowska E., Ucińska M., Gąsiorek M.

Transport Samochodowy

|

2017

|

z. 4

15--28

PL

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących prace na stanowisku kierowcy (Dz. U. z 2014r, poz. 937) jednym z elementów badania psychologicznego jest zbadanie sprawności intelektualnej i procesów poznawczych. Do pomiaru tej sprawności stosowane są narzędzia psychologiczne w postaci testów. W niniejszym artykule przedstawiony został związek inteligencji z funkcjonowaniem poznawczym i psychomotorycznym oraz z cechami osobowości mającymi wpływ na funkcjonowanie w ruchu drogowym, w oparciu o analizę literatury przedmiotu oraz badania przeprowadzone w Instytucie Transportu Samochodowego w 2017r.

EN

According to the Regulation of the Minister of Health of July 8, 2014 on the psychological tests of persons applying for the vehicles driving license and drivers and persons performing duty of a driver (Journal of Laws of 2014, item 937), one of the elements of a psychological tests is to examine intellectual performance and cognitive processes. To measure this efficiency, psychological tools in the form of tests are used. This article presents the relationship between intelligence and cognitive and psychomotor functioning as well as personality traits having an impact on functioning in the road traffic, based on the subject literature analysis and the research conducted at the Motor Transport Institute in 2017.

2

Wpływ zakłóceń bioelektrycznej czynności mózgu na funkcjonowanie w ruchu drogowym

Odachowska E.

Transport Samochodowy

|

2017

|

z. 4

29--40

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań nad oceną wpływu funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (OUN) na zachowania kierowców w ruchu drogowym, w tym na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Oceny parametrów OUN dokonywano przy wykorzystaniu elektroencefalogramu (EEG) umożliwiającego badanie bioelektrycznej czynności mózgu, oceniano także funkcjonalność mózgu na podstawie wyników badania temperamentu rozumianego, zgodnie z teoriami aktywacyjnymi, jako biologicznie zdeterminowana cecha osobowości [3, 4, 14] Analizę zachowania kierowcy prowadzono przy użyciu symulatora samochodu osobowego oraz Wiedeńskiego Systemu Testów. Uzyskane wyniki potwierdziły tezę związku pomiędzy zakłóceniami bioelektrycznej aktywności mózgu a funkcjonowaniem badanych w ruchu drogowym. Odkryte zależności pomiędzy fizjologicznym funkcjonowaniem OUN a jakością procesów psychicznych, biorących udział w prowadzeniu pojazdu mogą stanowić podstawę praktycznych implikacji uzyskanych wyników w postaci m.in. odpowiedniej psychoedukacji.

EN

The article presents the results of research on the assessment of the impact of the central nervous system functioning (CNS) on the drivers behaviour in the road traffic, including road safety. CNS parameters were assessed using an electroencephalogram (EEG) to study bioelectrical brain function, and the brain's functionality based on the results of the studies of the temperament, understood according to activation theories, as a biologically determined personality trait [3, 4, 14]. The driver's behaviour was analyzed using passenger car simulator and the Vienna Test System. The results obtained have confirmed the thesis of the relationship between the disturbances of bioelectrical activity of the brain and the functioning of the subjects tested in the road traffic. The discovered relationships between the physiological functioning of the CNS and the quality of mental processes involved in driving a vehicle can be the basis for the practical implications of the obtained results in the form of, among the others, appropriate psycho education.

3

Psychological Factors Affecting Driving as an Important Element in the Examining and Training of Professional Drivers

Odachowska E.

Logistics and Transport

|

2017

|

Vol. 35, No. 3

83--88

EN

The article presents the psychological conditioning of working in the profession of a driver. Important features of the psychological tests described in the transport regulations and other aspects important for road safety are indicated. Being familiar with these conditions is necessary not only for transport psychologists but also for trainers, and drivers preparing themselves to work as professionals.

4

Psychologiczne determinanty zachowań kierowcy w badaniach eksperymentalnego oznakowania drogowego

Gąsiorek K., Odachowska E., Ucińska M.

Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe

|

2017

|

R. 18, nr 12

104--109, CD

PL

Referat dotyczy zagadnień testowania i analizy wpływu oznakowania na zachowanie kierowców i warunków ruchu, co stanowi przedmiot eksperymentalnych analiz od wielu lat. Najczęstsze analizy dotyczą środowiska okołodrogowego oraz aspektów widoczności i adekwatnego przekazu znaku. W referacie zostały przedstawione aspekty psychologiczne, które mogą być podstawą do opracowania wytycznych do oceny komunikatywności znaków drogowych i jej wpływu na zmiany zachowań kierujących w obszarze oddziaływania znaku. Omówiono zarówno cechy jednostki mające znaczenie w odbiorze rzeczywistości okołodrogowej, jak i cechy środowiska związane z tymi aspektami.

EN

The issue of testing and analyzing the impact of road signs on the drivers’ behaviour and traffic conditions has been the subject of experimental analyses for many years. The most common analyzes concern the road-side environment and the visibility aspects as well as adequate message transmission. The following paper presents the psychological aspects that can be used as a basis for the development of guidelines for evaluating the communicative nature of road signs and its impact on the drivers behavioural changes with-in the road sign marking area. Both the characteristics of the individual, being relevant for the perception of the road-side reality and the characteristics of the environment related to these aspects, have been discussed.

5

Psychologiczne determinanty agresji drogowej i możliwości prewencyjne

Odachowska E., Gąsiorek K.

Transport Samochodowy

|

2016

|

z. 3

17--32

PL

Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie dotychczasowej wiedzy na temat agresji drogowej: definicji pojęć związanych z tym zjawiskiem, wyników badań naukowych, wyjaśniających zachowania agresywne wśród kierowców oraz technik prewencyjnych, mających na celu obniżenie agresywnych reakcji u innych kierowców i u siebie. Zaprezentowano także zakres oraz dynamikę występowania opisywanych zachowań agresywnych w Polsce i na świecie. Artykuł przedstawia problematykę agresji drogowej ukazując jej trzy wymiary: agresywną jazdę, furię drogową oraz gniew za kierownicą.

EN

The aim of this paper is to present the current knowledge of the road aggression: the definition of the concepts related to this phenomenon, research results, explaining violent behaviour among drivers and preventive techniques aimed at reducing the aggressive reactions of the other drivers and one self. The scope and dynamics of the prevalence of the reported aggressive behaviour in Poland and in the world is also presented. The article presents the problem of road aggression showing its three dimensions: aggressive driving, road rage and anger behind the wheel.

6

Psychologiczne aspekty zachowań rutynowych za kierownicą i ich skutki dla bezpieczeństwa

Odachowska E.

Transport Samochodowy

|

2016

|

z. 3

41--52

PL

W większości doniesień medialnych dotyczących wypadków drogowych najczęstszą przyczynę tych zdarzeń komentuje się stwierdzeniem „kierowcę zgubiła rutyna”. Rzadko kiedy pada wyjaśnienie, co kryje się pod tym hasłem. Tymczasem w psychologicznym ujęciu pojęcie czynności rutynowych nie jest do końca tożsame z potocznym rozumieniem. Mimo to naukowcy także zauważają, że zachowania rutynowe mogą niekiedy być katastrofalne w skutkach. W niniejszym artykule postaram się udzielić odpowiedzi na pytanie czym jest „rutyna” jako czynnik, który może doprowadzić do wypadku oraz jak zapobiegać jej ewentualnemu wpływowi na popełnianie błędów na drodze. Aby tego dokonać należy przyjrzeć się, jakiego rodzaju procesy zaangażowane są w prowadzenie pojazdu i w jaki sposób nabywamy umiejętności lub/i podlegamy zniekształceniom wynikającym z ich działania.

EN

In the majority of media reports regarding traffic accidents the most common the cause of these events commented by saying "the driver got lost by routine." Rarely it rains explain what is meant by this slogan. Meanwhile, in psychological terms, the concept of routines is not entirely identical with the current understanding. Despite this, the researchers also note that the behavior of the routine can sometimes be catastrophic. In this article I will try to answer the question what is "routine" as a factor that can cause an accident and how to prevent its eventual influential to make mistakes on roads. To do this, it was necessary to see what kind of processes are involved in practice of driving and how people acquire this skills and also how we get distortion as the result of their actions.

7

Niepełnosprawność jako konsekwencja wypadku drogowego - psychologiczne wsparcie osób z dysfunkcjami

Ucińska M., Odachowska E.

Transport Samochodowy

|

2016

|

z. 3

53--70

PL

Wypadki drogowe uznaje się w wielu krajach, w tym również w Polsce za jeden z największych problemów zdrowia publicznego. Świadczy o tym liczba ofiar ruchu drogowego oraz wtórne konsekwencje fizyczne, psychiczne, społeczne i materialne przez nie ponoszone. Wiele osób na skutek uczestnictwa w wypadku drogowym traci sprawność. Z psychologicznego punktu widzenia niepełnosprawność będąca skutkiem wydarzenia traumatycznego (np. wypadku drogowego) w porównaniu z niepełnosprawnością od urodzenia bądź nabytą w innej sytuacji, jest najtrudniejsza do zaakceptowania przez jednostkę. Osoba doświadczająca niepełnosprawności nagle i dla niej niespodziewanie zmuszona jest nauczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości. Powrót do równowagi psychicznej jest zazwyczaj długim i trudnym procesem, wymagającym wsparcia ze strony nie tylko najbliższego otoczenia, ale często również psychologa. W niniejszym artykule omówiony zostanie aspekt niepełnosprawności jako skutku uczestnictwa w wypadku drogowym oraz konsekwencje zdrowotne, psychiczne i społeczne tego zdarzenia w odniesieniu do niepełnosprawności. Ponadto omówione zostaną metody terapeutyczne stosowane u ofiar wypadków drogowych, ze szczególnym uwzględnieniem osób, które w ich wyniku straciły sprawność.

EN

Road accidents are recognized in many countries, including Poland, as one of the biggest public health problems. This is evidenced by the number of victims of road traffic and the secondary physical, psychological, social and material consequences incurred by them. Many people lose physical abilities as a result of participation in a road accident. From a psychological point of view, disability resulting from traumatic event (e.g. traffic accident) compared with disabilities from birth or acquired in any other situation, is the most difficult to accept by the person. The person experiencing disability suddenly is unexpectedly forced to learn how to function in the new reality. The return to the psychological balance is usually a long and difficult process, requiring the support of not only the immediate surroundings, but often also a psychologist. This article will discuss the aspect of disability as the effect of participation in a road accident and health, mental and social consequences of this event in relation to disability. It also explains the therapeutic methods used in the case of the road accident victims, with a particular focus on people who have lost physical abilities as a result of them.

8

Szczególne wymagania psychologiczne dla kierowców pojazdów wojskowych

Ucińska M., Odachowska E.

Gospodarka Materiałowa i Logistyka

|

2016

|

nr 5

752--762

PL

Psychologicznemu badaniu w zakresie psychologii transportu podlegają, zgodnie z przepisami, określone grupy kierujących, w tym kierowcy pojazdów wojskowych. Ponieważ praca wiąże się z wysokim poziomem podejmowanego ryzyka, tej grupie kierujących stawiane są bardzo wysokie wymagania, zarówno w zakresie poziomu umiejętności i możliwości psychofizycznych, jak też pod względem posiadania specyficznych cech osobowości. W niniejszym artykule zaprezentowano szczególne wymagania psychologiczne, które są niezbędne do właściwego funkcjonowania nie tylko w ruchu drogowym, ale również w warunkach stresu bojowego. Przedstawiono także badania czynników osobowościowych prowadzone w grupie kierowców pojazdów uprzywilejowanych w ruchu.

EN

Specific groups of drivers, including drivers of military vehicles are subject to psychological examination of the transport psychology according to the polish low. The work of these drivers are associated with a high level of risk, so these jobs tend to place strong demands on psychophysiological capabilities - cognitive abilities and specific personality traits. The aim of this article is to present specific psychological requirements, that are necessary for driving a vehicle. It discusses necessary physical and mental abilities which drivers need to behave appropriately during road situations, but also in combat stress conditions. This article presents studies of personality factors conducted among drivers of emergency vehicle.

9

Znaczenie temperamentu w analizie zmęczenia i jego skutków na przykładzie kierowców taxi

Ucińska M., Odachowska E., Gąsiorek K.

Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe

|

2016

|

R. 17, nr 12

482--488

PL

Zmęczenie jest zjawiskiem normalnym i nie jest stanem szkodliwym do momentu, gdy jego symptomy nie zaczną wpływać negatywnie na sprawność jednostki lub jej zdrowie. To ważny mechanizm fizjologiczny, pełniący funkcję ochronną, zabezpieczający organizm przed nadmiernym obciążeniem. Jednak w sytuacji, gdy jego objawy będą wpływać na stan psychofizyczny oraz gdy nadmierne przeciążenie uwagi lub zbyt duży wydatek energii spowoduje wyczerpanie organizmu, może dojść do nieodwracalnych zmian patologicznych. Zmęczenie jest szczególnie niebezpieczne dla kierowców pokonujących długie trasy, pracujących w systemie zmianowym. Obniżenie sprawności psychofizycznej, na skutek zmęczenia, może powodować ryzyko uczestniczenia w kolizji bądź wypadku. W niniejszym artykule przedstawiono znaczenie wymiarów temperamentu dla parametrów efektywności kierowców. Uwzględniono ruchliwość procesów nerwowych, siłę procesów pobudzenia, siłę procesów hamowania oraz równowagę procesów pobudzenia i hamowania. Do badań wykorzystano autorską ankietę nt. zmęczenia, kwestionariusze temperamentu i uwagi. Ponadto specjalistyczne narzędzia sprawdzające m.in. czas reakcji, koordynację wzrokowo-ruchową. W badaniu wzięło udział 42 kierowców jednej z warszawskich korporacji taksówkowych. Wyniki analiz pokazały moderacyjną rolę temperamentu w aspekcie zmęczenia i jego wpływu na sprawność kierowcy.

EN

Fatigue is a normal phenomenon and is not dangerous until its symptoms start to negatively affect one’s performance and health. It is and important physiological mechanism of a protective function which prevents the organism from an exhaustive fatigue. It becomes harmful only when its symptoms start to influence the psychophysical state and when excessive cognitive overload or too high energy expenditure cause the body exhaustion. This can lead to unreversable lesions. Fatigue is especially dangerous for drivers who are taking long routes and working in shift system. Reduction of psychophysical performance based on fatigue may cause a risk of being involved in a collision or accident. The following article presents importance of temperament dimensions for parameters describing driver’s efficiency. Mobility of neural processes, strength of stimulation processes, strength of braking processes and balance between stimulation and braking processes were taken into account. The original questionnaire on fatigue as well as temperament and attention questionnaires were used in the research. Additionally, special tools measuring reaction time and eye-hand coordination were used. The research was made on a group of 42 taxi drivers working for one of Warsaw’s taxi corporations. The results have shown a moderating role of temperament in driving efficiency.

10

Psychologiczne badania kierowców : nowe uwarunkowania w kontekście zmiany przepisów

Ucińska M., Odachowska E.

Autobusy : technika, eksploatacja, systemy transportowe

|

2016

|

R. 17, nr 6

451--458

PL

Psychologiczne badania kierujących pojazdami pełnią istotną rolę w systemie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ich podstawę prawną stanowi ustawa o kierujących pojazdami, ustawa o transporcie drogowym oraz stosowne rozporządzenia. Badania te przeprowadza się w różnych grupach kierowców m.in.: wykonującym transport drogowy, kierowców pojazdów uprzywilejowanych lub przewożących wartości pieniężne, kandydatów na instruktorów nauki jazdy i egzaminatorów oraz osób pracujących w tych zawodach. Ponadto, obowiązek poddania się badaniom sprawności psychofizycznej spoczywa także na osobach skierowanym w drodze decyzji przez starostę w związku z przekroczeniem dopuszczalnej liczby punktów karnych, spowodowaniem wypadku drogowego lub prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Badania te, poprzez swoją rolę selekcyjną, mają za zadanie eliminować z ruchu drogowego te osoby, których poziom sprawności i/lub cechy osobowości czy temperamentu wskazują na istnienie niedomogów lub cech mających istotny wpływ na bezpieczne uczestnictwo w ruchu drogowym. W przypadku badań kierowców z grup ryzyka (kierowanych na badania przez starostę), mają odpowiedzieć na pytanie o związek pomiędzy zachowaniem kierowcy (sprawnościami psychicznymi), a przyczynami wypadku drogowego, bądź podejmowaniem zachowań ryzykownych (np. naruszaniem przepisów ruchu drogowego). Psycholog ma zatem na podstawie badania przewidzieć ewentualne niebezpieczne zachowanie kierowcy i zapobiec mu, albo poprzez eliminację (w przypadku wyraźnych przeciwwskazań), albo przez psychoedukację, czyli dostarczenie badanemu kierowcy określonej wiedzy na temat poziomu jego sprawności oraz indywidualnych mechanizmów funkcjonowania w ruchu drogowym. W artykule omówiono uwarunkowania prawne i metodologiczne psychologicznych badań kierowców wraz z historią ich zmian na przestrzeni ostatnich lat.

EN

Psychological tests of drivers play an important role in the road safety system. Their legal basis is Vehicle Drivers Act, The Law on Road Transport and appropriate regulation. These psychological research carrying out in diverse groups of drivers: all persons performing mobile road transport, drivers of privileged vehicles or those carrying monetary values, candidates for driving instructors, examiners and the people working in these professions. They also include of-fenders in road accidents as a result of which other people died or were injured, drivers who exceed 24 penalty points received for violation of the traffic laws and vehicle drivers in a state of intoxication, under the influence of alcohol or substance acting similarly to alcohol. Psychological tests are designed to eliminate those drivers from road traffic, whose psychical condition (mental abilities, attributes, personality) cannot guarantee proper behaviour on the road. In the case of the high-risk drivers, psychological tests have to answer the question about the relationship between driver behavior (mental efficiency) and causes a traffic accident, or making risky behaviors (eg. the violation of traffic regulations). The psychologist, based on test results has to predict possible dangerous driving behavior and prevent him through the elimination (in the case of clear contraindications) or by psychoeducation and gives driver a specific knowledge about its efficiency and individual mechanisms functioning in traffic. This paper discusses legal and methodological basis psychological testing of drivers and history of changes in recent years.

11

Wpływ zaburzeń psychomotorycznych na funkcjonowanie w ruchu drogowym

Ucińska M., Odachowska E., Klamra M., Ścigała D.

Logistyka

|

2015

|

nr 3

4874--4872, CD 1

PL

Samochód z oznakowaniem wózka inwalidzkiego na stałe wtopił się krajobraz polskich dróg. Osoba niepełnosprawna zgodnie z Ustawą o kierujących pojazdami może być kierowcą, o ile spełnia określone wymagania, w tym posiadanie sprawności fizycznej i psychicznej. W zakresie sprawności psychicznej niezbędnymi warunkami, jakie powinien posiadać kierowca jest miedzy innymi odpowiedni czas reakcji oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa. O możliwości prowadzenia pojazdu przez osobę niepełnosprawną fizycznie (głównie ruchowo) każdorazowo decyzję podejmuje lekarz. Prezentowane w niniejszym artykule analizy dotyczą funkcjonowania psychomotorycznego osób niepełnosprawnych, zarówno aktywnie uczestniczących w ruchu drogowym, jak i kandydatów na kierowców, w porównaniu do populacji osób w pełni sprawnych ruchowo. Badaniom poddano zarówno czas reakcji, jak i koordynację wzrokowo-ruchową w warunkach laboratoryjnych. Wyniki wskazują na istnienie różnic pomiędzy osobami w pełni sprawnymi a niepełnosprawnymi w zakresie funkcji psychomotorycznych, niemniej jednak różnice te należy analizować w kontekście rodzaju niepełnosprawności.

EN

The car marked wheelchair permanently melted into the landscape of Polish roads. Person with a disability under the Act on a vehicle operators which can be a driver provided that it meets certain requirements, including having physical and mental. In terms of mental fitness necessary conditions, which should have, among others, the driver is an appropriate reaction time and eye-hand coordination. The possibility of driving a physically disabled person, each individual decision is made by the doctor. Presented in this article analysis refer to psychomotor functioning of persons with disabilities, both actively involved in road traffic, as well as candidates for drivers, compared to the population of the healthy people. The study included the reaction time as well as and hand-eye coordination in laboratory conditions. The results indicate the existence of differences between non-disabled and disabled in psychomotor functions, but these differences should be analyzed in the context of the type of disability.

12

Stopień niepełnosprawności a percepcja ruchu drogowego

Ucińska M., Odachowska E., Klamra M., Ścigała D.

Logistyka

|

2015

|

nr 4

1097--1106, CD1

PL

Dla osób niepełnosprawnych, możliwość podróżowania oraz pozostawanie mobilnym jest bardzo ważnym czynnikiem autonomii. Niepełnosprawny kierowca (kandydat na kierowcę), musi spełniać określone wymagania, regulowane przez Ustawę o kierujących pojazdami, wśród których znajduje się między innymi posiadanie sprawności fizycznej i psychicznej. Ponadto, podobnie jak pełnosprawny kierowca, musi posiadać określoną wiedzę, umiejętności, które warunkują bezpieczne zachowania kierowcy w ruchu drogowym bowiem wpływają na ocenę sytuacji drogowej, możliwość podjęcia decyzji adekwatnych do aktualnej sytuacji drogowej. Jedną z podstawowych funkcji psychicznych człowieka odpowiedzialnych za właściwą ocenę sytuacji drogowej należy m.in.: percepcja wzrokowa. W artykule omówione zostaną niektóre funkcje wzrokowe istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa na drodze. Analizy przeprowadzone w grupie osób niepełnosprawnych (kandydatów na kierowców i kierowców) wykazały wiele istotnych zależności w zakresie funkcjonowania wzrokowego.

EN

The ability of travelling and staying mobile is a very important factor for the sense of independence of the people with different impairments. A disabled driver (trainee) has to meet certain requirements which are regulated by the Act on vehicle operators, among which physical fitness and mental requirements are listed. Additionally, he/she is obliged to possess certain knowledge and have the skills that condition safe behaviour while being on the road. These influence the road situation assessment as well as the ability to make decisions which are adequate to the current road situation. Visual perception is one of the basic mental functions responsible for a proper assessment of the road situation. The article describes some of the visual functions significant for the road safety. The analyzes carried out on a group of impaired individuals (both drivers and trainees) and able-bodied drivers revealed many important relationship in the scope of visual functioning.

13

Rola badania wrażliwości na kontrast dla bezpieczeństwa ruchu drogowego na podstawie badań kierowców

Klamra M., Ucińska M., Odachowska E.

Logistyka

|

2015

|

nr 4

457--466, CD1

PL

Bezpieczeństwo na drodze wymaga sprawnego funkcjonowania narządu wzroku u kierowcy. O ile w badaniach medycznych, psychologicznych bierze się pod uwagę głównie ostrość widzenia, widzenie stereoskopowe, widzenie zmierzchowe, wrażliwość na olśnienie, o tyle pomija się często badanie wrażliwości na kontrast, czyli zdolność układu wzrokowego do odróżniania przedmiotu od jego tła, mającego duże znaczenie z punktu widzenia profilaktyki bezpieczeństwa ruchu drogowego. Artykuł przedstawia wyniki badań prowadzonych w Instytucie Transportu Samochodowego na temat wpływu widzenia kontrastu na bezpieczeństwo ruchu drogowego.

EN

Safety on the road is requires an efficient performance of driver’s ocular. Unfortunately, both medical and psychological research take into the consideration factors such as visual acuity, stereoscopic vision, twilight vision, dazzle sensitivity while frequently passing over the examination on sensitivity to contrast or ability to differ an object from its background. As it turns out, the overlooked factors have a significant importance regarding the prevention in road traffic safety. The article presents the results of the research conducted in Motor Transport Institute regarding the level of contrast perception on road traffic safety.

14

Poznawcze determinanty prowadzenia pojazdu - możliwości intelektualne kierowcy

Odachowska E., Ucińska M., Dobrzyńska M.

Transport Samochodowy

|

2014

|

z. 3

11--36

PL

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących prace na stanowisku kierowcy (Dz. U. z 2014r, poz. 937) jednym z elementów badania psychologicznego jest zbadanie sprawności intelektualnej i procesów poznawczych. Do pomiaru tej sprawności stosowane są narzędzia psychologiczne w postaci testów. Test taki, aby był rzetelny i trafny musi być wystandaryzowany, musi zatem przejść przez wiele procedur, które pozwolą stwierdzić, czy dany test faktycznie mierzy daną właściwość i czy na podstawie jego wyników da się przewidzieć zachowanie jednostki. W psychologii transportu najczęściej stosowanym narzędziem do określenia poziomu sprawności intelektualnej, głównie ze względu na kryterium czasu trwania badania, jest Test Matryc Ravena, służący przede wszystkim do oceny szybkości uczenia się i odnajdywania zależności determinujących trafność podejmowanych decyzji. Równie często wykorzystywane są Testy B. Artykuł przedstawia analizy dotyczące wykorzystania ww. testów, ze szczególnym uwzględnieniem sprawdzenia trafności i rzetelności Testów B, nie posiadających jak do tej pory, podręcznika testowego.

EN

According to the Regulation of the Minister of Health of 8 July 2014 on psychological tests of applicants for driving licenses, drivers and persons working as drivers (J. of L. of 2014, item 937), one of the elements of psychological test is investigating intellectual efficiency and cognitive processes. To measure this efficiency are used psychological tools in the form of tests. Such a test in order to be reliable and valid must be standardized, and has to then go through a lot of procedures that will determine whether a given test actually measures the given capability and whether based on its results it will be impossible to predict the behaviour of an individual. In transport psychology, the most widely used tool to determine the level of intellectual efficiency, mainly according to the test duration criterion, is the Raven Matrices Test, used primarily to assess the rate of learning and discovering relationships determining the correctness of the decisions taken. Equally often are used B Tests. The article presents analyses on the use of the above tests, with particular emphasis on verifying the accuracy and reliability of B Tests, which hitherto do not have, the test manual.

15

Kobieta i mężczyzna za kierownicą. Psychologiczne aspekty różnic płciowych w zachowaniu na drodze

Odachowska E., Ścigała D. K.

Transport Samochodowy

|

2014

|

z. 2

45--71

PL

Badacze od dawna próbują ustalić różnice i podobieństwa między kobietami i mężczyznami w zakresie funkcjonowania w różnych sferach życia. Analizy dotyczą zarówno sposobu funkcjonowania poznawczego, w tym sprawności intelektualnej, jak również społecznego i emocjonalnego. Z punktu widzenia psychologii transportu istotny jest toczący się odwieczny spór pomiędzy kobietami a mężczyznami w zakresie umiejętności prowadzenia pojazdu i zachowania na drodze. Przysłowiowa „kobieta za kierownicą” mężczyznom zazwyczaj kojarzy się pejoratywnie, zdarzają się też kobiety, które dość stanowczo reagują na zbyt pasywną jazdę swoich koleżanek. Niniejszy artykuł stanowi próbę zweryfikowania, czy przekonania oparte na wiedzy "zdroworozsądkowej" mają swoje uzasadnienie empiryczne. W prezentowanych analizach skupiono się na omówieniu niektórych różnic oraz podobieństw między kobietami i mężczyznami w zakresie ich zdolności poznawczych - mechanizmów przetwarzania informacji, takich jak pamięć, uwaga, percepcja, ale również pewnych zmiennych osobowościowych i temperamentalnych, mających wpływ na zachowanie.

EN

Researchers have long been trying to determine the differences and similarities between women and men in terms of functioning in various spheres of life. The analyses concern both cognitive functioning, including intellectual capacity, as well as social and emotional one. From the viewpoint of transport psychology, important is an ongoing age-old dispute between women and men on the driving skills and behaviour. The proverbial "woman behind the wheel" usually brings about negative connotations to men, although there are also women who react quite strongly too passive driving of other women. This article is an attempt to verify whether the conviction based on the knowledge of „common sense” has their empirical justification. The presented analyses focus on discussing some of the differences and similarities between women and men in terms of their cognitive abilities - the mechanisms of information processing, such as memory, attention, perception, but also certain temperament and personality variables affecting behaviour.

16

Wpływ odziaływania narracyjnego na sposób radzenia sobie ze stresem traumatycznym, związanym z przeżyciem wypadku drogowego

Odachowska E., Trzebiński J.

Logistyka

|

2014

|

nr 4

PL

Przeżycie wypadku drogowego, zwłaszcza poważnego u wielu osób powoduje różnego rodzaju trudności emocjonalne, mogące przekształcić się w głębokie i długo utrzymujące się zmiany wyrażające się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych, określane jako PTSD (Post-traumatic Stress Disorder) (APA, 1994). Z dotychczasowych analiz wynika, iż zaburzenia pourazowe występują u mniej więcej 45% ofiar wypadków komunikacyjnych (Blanchard, Hickling, 2004), ponadto u 63 % badanych stwierdza się ASD (Acute Stress Disorder) do miesiąca po zdarzeniu, co pozwala z dużym prawdopodobieństwem przewidywać w przyszłości rozwój PTSD (Bryant, Harvey, 1996). Istotnym elementem terapii osób z tego rodzaju zaburzeniami jest narratyzowanie przeżytego doświadczenia, dające możliwość skonsolidowania śladów pamięciowych i restrukturyzacji poznawczej, a brak takiej umiejętności często stanowi podstawę pojawiających się objawów dysfunkcjonalnego zachowania. Ponadto, jak pokazują badania w tym zakresie, konstruowanie reprezentacji poznawczej wydarzenia w formie narracji jest jednym z mechanizmów prowadzących do wzrostu potraumatycznego (Neimeeyer, 2006; Pals, 2006; Smyth, True i Suoto, 2001). Prezentowany artykuł analizuje skuteczność metody narracyjnego konstruowania rzeczywistości w pomocy uczestnikom wypadków komunikacyjnych.

EN

Traffic accident, especially serious one, satisfies all criteria for a traumatic event, and thus affects the functioning of the persons involved, often changing the mentality of victims and causing trauma for life. Many people who participated in these events are all kinds of emotional difficulties that may develop into a deep and long-lasting changes expressed in somatic and psychiatric disorders, known as PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) (APA, 1994). Previous studies suggests that post-traumatic disorders affects approximately 45% of the victims of traffic accidents (Blanchard, Hickling, 2004), moreover, 63% of respondents say the ASD (Acute Stress Disorder) to the month after the incident can with high probability predict the development of PTSD (Bryant, Harvey, 1996). An important component of the treatment of people with this kind of disorder is narrative the experience, providing the ability to consolidate memory traces and cognitive restructuring, underlying dysfunctional behavior. Moreover, as the research in this area, constructing representations of cognitive events in a narrative form is one of the mechanisms leading to posttraumatic growth (Neimeeyer, 2006; Pals, 2006; Smyth, True and Suoto, 2001). The present study analyzes the effectiveness of the method of constructing a narrative reality in assistance to victims and perpetrators of traffic accidents.

17

Narzędzia aparaturowe w psychologicznych badaniach kierowców

Ucińska M., Odachowska E., Dobrzyńska M., Ścigała D. K.

Logistyka

|

2014

|

nr 3

6513--6523

PL

Każda osoba siadająca za kierownicą powinna znać swoje predyspozycje psychologiczne, mogące mieć wpływ na zachowanie na drodze. Styl jazdy kierowcy jest uzależniony od wielu czynników. Znaczenie ma zarówno sprawność psychofizyczna obejmująca m.in. percepcję, czas reakcji, zdolność koncentracji, jak również cechy osobowości, czy czynniki psychospołeczne. W artykule omówiono podstawowe funkcje psychiczne człowieka odpowiedzialne za właściwą ocenę sytuacji drogowej m.in.: percepcja, podejmowanie decyzji, procesy poznawcze, sprawność psychomotoryczna. Ponadto zaprezentowano urządzenia wykorzystywane w psychologicznych badaniach kierowców. Podsumowaniem jest weryfikacja dobroci psychometrycznej obecnie stosowanych narzędzi wykorzystywanych w psychologicznych badaniach kierujących pojazdami, jak również propozycja alternatywnych urządzeń.

EN

Every active driver should be aware of his or her psychological predispositions which can affect their behavior on the road. The style of driving is conditioned by many factors, not only by the psychophysical (perception, response time, ability to concentrate) but also by personality features and psychosocial factors. This paper describes basic psychical features, which are responsible for proper assessment of road and traffic situations: perception, ability to decide, cognitive processes and psychomotor performance. Moreover, it presents apparatus applied in psychological assessment of drivers. The summary includes verification of psychometric quality of currently used apparatus and an alternative option is presented.

18

Kontrola emocjonalna i poziom odczuwanego stresu u kierowców pojazdów uprzywilejowanych w ruchu

Ucińska M., Odachowska E.

Logistyka

|

2014

|

nr 4

PL

Prowadzenie pojazdu wiąże się z konfrontacją z sytuacjami trudnymi, jakie powodowane są warunkami na drodze, zachowaniem innych uczestników ruchu, czy stanem emocjonalnym kierującego. Szczególnie w odniesieniu do kierowców pojazdów uprzywilejowanych w ruchu ma to szczególne znaczenie. Praca kierowcy pojazdu uprzywilejowanego w ruchu należy do kategorii zawodów trudnych i niebezpiecznych ze względu na wykonywanie czynności wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej oraz możliwość wystąpienia sytuacji zagrożenie życia i/lub zdrowia własnego i/lub z zagrożeniem dla innych ludzi. Prezentowany artykuł dotyczy sposobu funkcjonowania kierowcy pojazdu uprzywilejowanego w ruchu drogowym w odniesieniu do kontroli emocjonalnej oraz poziomu odczuwanego stresu.. Analizy przeprowadzone w grupie strażaków, policjantów, kierowców Straży Miejskiej oraz kierowców taksówek wykazały wiele istotnych zależności w zakresie różnic indywidualnych oraz sposobów radzenia sobie ze stresem w ruchu drogowym.

EN

Driving an emergency vehicle means confronting difficult situations caused by road-traffic conditions, other drivers’ behavior as well as emotional state of the driver himself. This refers especially to emergency vehicle drivers. Their work is classified as difficult and dangerous jobs due to character of actions which driver has to perform in conditions of possible self life or others life threaten situations. Work of emergency vehicle driver requires high level of psychophysical fitness. This paper is to present ways in which driver of emergency vehicles operates in road traffic referring to stress he perceives and his control of emotions. Analysis was conducted on a group of fire brigades, policemen, city guards and taxi drivers. These groups revealed significant relations in individual differences and ways of coping with stress at work as an emergency vehicle driver.

19

Działania profilaktyczne psychologów transportu na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego

Ucińska M., Odachowska E.

Logistyka

|

2014

|

nr 3

6501--6512

PL

Polska od wielu lat znajduje się w czołówce krajów, w których występuje największa liczba wypadków ze skutkiem śmiertelnym, dlatego też ważnym zadaniem psychologów transportu jest podejmowanie zadań w zakresie profilaktyki bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Działania te polegają z jednej strony na opracowywaniu i przeprowadzaniu stosownych programów, mających na celu zmniejszenie liczby ofiar wypadków drogowych a drugiej strony pomoc osobom, które już takimi ofiarami się stały. W Polsce podejmowanych jest wiele działań profilaktycznych, które adresowane są do różnych grup uczestników ruchu drogowego, którzy należą do odpowiednich grup ryzyka. Nowe zadania jakie stoją przed psychologami transportu dotyczą edukacji i reedukacji kierowców oraz pomocy psychologicznej poszkodowanym w wypadkach (ofiary, sprawcy). Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że do roku 2020 wypadki drogowe staną się najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmierci. Doświadczenie zagrożenia zdrowia lub życia własnego, zagrożenie lub utrata bliskiej osoby w wypadku drogowym, to jedno z najczęstszych doświadczeń traumatycznych.

EN

Since many years Poland is leading in world statistic on road traffic accidents fatality. Since majority of traffic accidents is caused by human error, traffic psychologists can play a significant role in improving road safety. Preventive activities are, on one hand carrying out proper campaigns aiming at reducing number of accident fatalities and, on the other hand providing help to people who already suffered in accident. in Poland there are numerous undertaken preventive activities addressed to each risk group. A new challenge for traffic psychologists is to properly educate and reeducate drivers and to provide psychological help to road accident victims and perpetrators. World Health Organization predicts that up to 2020, road traffic accidents will become the main cause of untimely deaths. Experiencing threat of one’s self life or health, threat of losing a relative in road accident is one of the most frequent traumatic experience.

20

Diagnoza psychologicznych predyspozycji do kierowania pojazdem uprzywilejowanym w ruchu

Ucińska M., Odachowska E., Dobrzyńska M.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

10785--10794

PL

Przepis ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierowaniu pojazdami – inaczej niż dotychczasowy przepis ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym – dla osób kierujących pojazdami uprzywilejowanymi w ruchu oraz kierujących pojazdami przewożącymi wartości pieniężne przewiduje odrębne orzeczenie psychologiczne. Oznacza to, iż ustawodawca miał świadomość, iż warunki pracy kierującego tego typu pojazdem odbiegają od typowych i wymagają od kierującego specjalnych predyspozycji. Celem artykułu jest zaprezentowanie specyficznych psychologicznych wymagań do pracy na stanowisku kierowcy pojazdu uprzywilejowanego w ruchu w oparciu o metody diagnostyczne z udowodnioną trafnością i rzetelnością.

EN

A record from the Act on driving the vehicles from 5th January 2011 – differently than the hitherto record from the Road Traffic Law Act from 20th June 1997 – provides a separate psychological report for people driving the emergency vehicles and the cash transit vehicles. This means that the legislator was aware that the working conditions of such drivers differ from the typical ones and require special predispositions from them. The aim of this article is to introduce the specific psychological requirements for working as a emergency vehicle assumptions based on diagnostic psychological methods with proven accuracy and reliability.