Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ochrona ujęcia wód podziemnych „Zawada” w aspekcie zagrożeń geogenicznych i antropogenicznych

Różkowski J., Jakóbczyk-Karpierz S., Rubin K., Sitek S., Siwek P.

Technologia Wody

|

2016

|

Nr 4 (48)

18--24

PL

Ujęcie pięciotorowe wód podziemnych „Zawada” GPW S.A. w Katowicach jest rozlokowane w Karchowicach, Zawadzie i Pyskowicach. Ujęcie eksploatuje wody serii węglanowej triasu w obrębie GZWP Gliwice (nr 330) w ilości ok. 2,5 mln m3/rok, przy zatwierdzonych w 2014 roku zasobach eksploatacyjnych ujęcia 625 m3/h i depresja zwierciadła wody w otworach 12-27 m. Analiza podatności użytkowych wód podziemnych na zanieczyszczenie z uwzględnieniem wyników badań modelowych, aktualnego zagospodarowania terenu oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wskazują na zróżnicowanie stopnia potencjalnego zagrożenia wód podziemnych. W obszarze ograniczonym izochroną 25-letniego dopływu wody do studni Pyskowice I i II, ujmowany poziom wodonośny jest izolowany miąższą warstwą ilastych utworów miocenu, więc ustanowienie strefy ochronnej, rozumianej jako teren ochrony pośredniej, w tym obszarze jest bezprzedmiotowe. W obszarach ograniczonych izochroną 25-letniego dopływu wody do studni Zawada II i IV oraz Jelina stwierdzono brak dostatecznej izolacji poziomu wodonośnego (wychodnie i wychodnie podczwartorzędowe skał węglanowych triasu). Największym zagrożeniem dla studni Zawada II, IV, Jeliny są zagospodarowanie rolnicze, nieskanalizowane obszary zabudowy wiejskiej oraz wody rzeki Drama, która niesie ładunek związków TCE i PCE wypłukiwany z obszaru Tarnowskich Gór, gdzie były stosowane w przeszłości w procesach technologicznych jako rozpuszczalniki. Wody eksploatowane studniami Pyskowice I i II należą do I i II klasy jakości, podczas gdy podwyższone stężenia NO3 i TCE i PCE w wodzie (8-9ug/dm3) obniżają jakość wody z tych studni do klasy III. Dla zapewnienia ciągłej i bezpiecznej eksploatacji ujęcia wód podziemnych „Zawada” istnieje, uzasadniona warunkami geologicznymi i zagospodarowaniem terenu, potrzeba ustanowienia strefy ochronnej w rejonie studni Zawada III i IV oraz Jelina. Wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie strefy ochronnej musi być poprzedzone wnikliwą analiza ekonomiczną, bowiem odkryty, szczelinowo-krasowy zbiornik wodonośny triasu może być odbiornikiem zanieczyszczeń łatwo migrujących zarówno pionowo, jak i lateralnie, bez możliwości samooczyszczenia.

EN

Groundwater well field. Zawada- about 2500000 m3 p.a. of water from the fractured -karst aquiferr Gliwice. Drinking; water is supplied for citizens of Zabrze, Gliw ice, Bytom and other nearby .smaller towns. Analysis of env ironmental conditions and land use revealed spatial differential of groundwater vulnerability to pollution. In the area of wells Pyskowice I and Pyskowice II the aquifer is covered by over a 50-m layer of Miocene clays. On thee other hand, scarce confinement was identified within the capture zones bounded by the isochrone of 25 years of groundwater flow to wells Zawada II, IV and .Jelina. Major threat to quality of groundwater abstracted by these wells is represented by agricultural activity, areas of rural housing without sewage system as well as water infiltrating from the river Drama, contaminated by TCE, and TCE, originating from industrial areas of Tarnowskie Góry town. Elevated concentration of NO3, TCE and PCE in the abstracted groundwater caused its deterioration - the groundwater was qualified lo the third class in accordance with polish regulations. The establishment of well field protection zone is problematic due to the presence of karst and specific character of human activities in the area.

2

Ocena wpływu Huty Cynku „Miasteczko Śląskie” na jakość wód podziemnych serii węglanowej triasu GZWP Lubliniec–Myszków

Rubin H., Rubin K., Witkowski A. J., Wróbel J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/2

525--531

PL

W artykule scharakteryzowano stan aktualny i zmiany czasowe oraz zrożnicowanie przestrzenne wybranych wskaźników zanieczyszczeń w kompleksie wodonośnym serii węglanowej triasu w rejonie Huty Cynku „Miasteczko Śląskie” na podstawie wyników realizowanego od 1999 r. monitoringu jakości wód podziemnych. Wyniki badań modelowych dla GZWP Lubliniec–Myszków wskazują na to, że huta cynku może stanowić potencjalne zagrożenie dla jakości wód z ujęcia huty cynku oraz ujęcia Bibiela Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów zlokalizowanych w strefie odpływu wód z tego obszaru. Zarówno wyniki badań hydrochemicznych, jak i modelowania geochemicznego świadczą o lokalnym zanieczyszczeniu wód serii węglanowej triasu w rejonie obszaru huty. Nie stwierdzono jednak negatywnego oddziaływania na wodę z ujęć usytuowanych w strefie odpływu wód. Obserwowane ograniczone lateralne rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń z obszaru huty prawdopodobnie jest spowodowane głównie blokowym charakterem ośrodka hydrogeologicznego oraz ograniczoną przepuszczalnością stref uskokowych powodujących względną izolację hydrodynamiczną tego obszaru w stosunku do sąsiadujących eksploatowanych ujęć.

EN

The paper presents the current state, temporal changes and spatial differentiation of selected contamination indicators in the Triassic carbonate aquifer in the vicinity of Zinc Smelter “Miasteczko Śląskie”. It is based on the results of the groundwater quality monitoring, carried out since 1999. Mathematical modelling for the Major Groundwater Basin Lubliniec–Myszków showed that zinc smelter may pose a potential threat to the groundwater quality exploited by two big intakes located downgradient form the smelter (intake of zinc smelter and big well fields Bibiela exploited by Upper Silesian Water Company). The results of groundwater quality monitoring and geochemical modelling indicate local water pollution of the Triassic carbonate series in the zinc smelter area. However, there is no evidence of adverse effects on the water intakes located downgradient from the smelter. The observed, laterally limited spread of contamination from zinc smelter is most likely due to the block nature of the aquifer and limited permeability of fault zones. This causes relative hydrodynamic isolation of the area in relation to the neighbouring operating water intakes.

3

Występowanie metali i metaloidów w wodach z ujęć wodociągowych i z kranu u konsumenta na obszarze miasta Racibórz

Rubin H., Jakóbczyk S., Kowalczyk A., Rubin K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

603--613

PL

Badania dotyczyły występowania metali i metaloidów w wodach z ujęć i z kranu u konsumentów na obszarze miasta Racibórz. W wodach z ujęć zaopatrujących miasto stwierdzono występowanie stężeń przekraczających NDS dla wód przeznaczonych do spożycia w przypadku żelaza, manganu i ołowiu. Procesy uzdatniania skutecznie obniżają, znacznie poniżej NDS, ponadnormatywne stężenia badanych składników. Stwierdzono, że stężenia w wodach z kranu u konsumentów wykazują wyraźny wzrost wartości maksymalnych dla praktycznie wszystkich badanych składników, a w przypadku żelaza, niklu i ołowiu notowane są stężenia powyżej NDS. Przeprowadzono analizę wpływu różnych czynników na występowanie podwyższonych stężeń badanych metali i metaloidów w wodach z kranu u konsumentów. Oszacowano, że stopień narażenia konsumentów jest niski w przypadku zawartości żelaza i bardzo niski w przypadku niklu i ołowiu. Przedstawiono wnioski, dotyczące trybu podejmowania działań w celu poprawy stanu wody przeznaczonej do spożycia na terenie miasta Racibórz.

EN

Paper describes results of investigation on metals and metalloids concentrations in water from well fields and consumers’ tap water in Racibórz. Concentrations above the maximum admissible level (MAL) were found for iron, manganese and lead in groundwater from municipal wells supplying citizens. Treatment processes lower elevated concentrations of investigated constituents below the MAL successfully. Concentrations of almost all investigated elements in tap water show increased maximum values with respect to water after treatment. In case of iron, nickel and lead, concentrations exceeding MAL were detected. Authors analyzed influence of different factors on occurrence of increased values of metals and metalloids in tap water. It was estimated that exposure of the consumers to iron is low and to nickel and lead is very low. Conclusions on measures to be taken to improve the drinking water quality in the area of Racibórz were presented.

4

Ocena zanieczyszczenia wybranymi metalami i metaloidami osadów dennych rzeki Stoły na terenie miejsko-przemysłowym Tarnowskich Gór

Rubin H., Rubin K., Siodłak A., Skuza P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/2

615--623

PL

Badania zawartości wybranych metali i metaloidów w osadach dennych rzeki Stoły przeprowadzono dla próbek pobranych na obszarze silnie zurbanizowanym i uprzemysłowionym miasta Tarnowskie Góry, który co najmniej od XIII wieku poddawany jest intensywnej antropopresji. Oznaczenie całkowitej zawartości badanych składników we frakcji pyłowo-iłowej osadów (< 0,063 mm), pozwoliło określić wartości indeksów geoakumulacji i na tej podstawie ocenić ich zanieczyszczenie. Bardzo silne i silne zanieczyszczenie osadów stwierdzano najczęściej dla kadmu, ołowiu, cynku i rtęci. Pod względem zawartości chromu i niklu osady nie są zanieczyszczone, natomiast zawartości arsenu i boru wskazują na zróżnicowany stopień zanieczyszczenia.

EN

Studies into the contents of selected metals and metalloids in the bottom sediments of the Stoła River were based on samples collected within strongly urbanized and industrialized town of Tarnowskie Góry, which has been under intensive anthropopressure since the 13th century. Determination of the total contents of the components in the silt-clay fraction of the bottom sediments (< 0.063 mm) made it possible to calculate the value of the geoaccumulation indexes and to assess their contamination. Very strong and strong contamination levels of the sediments are mostly recorded for cadmium, lead, zinc and mercury. The sediments are not contaminated with chromium and nickel, while the arsenic and boron contens vary in the sediments.

5

Warunki hydrogeologiczne utworów triasu górnego na obszarze GZWP Lubliniec-Myszków

Rubin K., Rubin H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

437-444

PL

Utwory triasu górnego na obszarze monokliny śląsko-krakowskiej wykształcone są przede wszystkim w postaci iłowców i mułowców z wkładkami wapieni i piaskowców. Miąższość tych utworów w północnej części monokliny osiąga około 260 m. Z uwagi na charakter wykształcenia litologicznego w praktyce hydrogeologicznej utwory te były traktowane jako słabo wodonośne, a w kontekście zasobnych zbiorników wód w utworach węglanowych wapienia muszlowego i retu jako izolujący nadkład. Analiza profili litologicznych otworów badawczych oraz dane ze studni odwierconych na obszarze badań pozwoliły wydzielić w profilu triasu górnego 5 horyzontów wodonośnych o ograniczonym zasięgu, związanych z piaskowcami występującymi w stropowych partiach formacji woźnickiej i lisowskiej, wapieniami woźnickimi, brekcją lisowską, piaskowcami trzcinowymi i dolomitem granicznym. Poziomy te mogą pozostawać w łączności hydraulicznej. W artykule przedstawiono charakterystykę warunków hydrogeologicznych triasu górnego na obszarze północnej części monokliny śląsko-krakowskiej na podstawie danych z archiwalnych otworów badawczych oraz własnych badań i obserwacji hydrogeologicznych w studniach i piezometrach.

EN

The Upper Triassic formations from the Silesian-Cracow Monocline are composed mainly of claystones and mudstones interbedded by limestones and sandstones. In the north of the monocline, these formations are up to about 260 m thick. From their lithologic characteristics, these would be treated in the hydrogeological practice as low water-bearing capacity rocks, and as a capping aquitard in the context of water-rich aquifers in the Muschelkalk and Roethian carbonate formations. Analysis of lithologies in exploratory wells drilled in the study area allowed separating 5 groundwater horizons in the Upper Triassic, which are connected with the sandstone formations occurring at the top portions of the Woźniki and Lisów formations, Woźniki limestones, Lisów breccia, reed sandstones and boundary dolomite. These aquifers may have hydraulic connections. This contribution presents a characterisation of the hydrogeologic conditions within the Upper Triassic in the north of the Silesian-Cracow Monocline, based on archival data from exploratory wells and own hydrogeologic investigations and observations performed in wells and piezometers.

6

Charakterystyka hydrogeochemiczna utworów triasu górnego w rejonie Woźnik (otwór badawczy K-1)

Rubin H., Rubin K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

429-435

PL

Badania dotyczyły słabo przepuszczalnych utworów triasu górnego występujących na obszarze GZWP Lubliniec-Myszków. Ocena właściwości hydrogeochemicznych tych utworów stanowi podstawę do określenia ich roli w zasilaniu i kształtowaniu chemizmu wód serii węglanowej triasu. Wykonanie otworu badawczego K-1 o głębokości 99,5 m, zlokalizowanego w Woźnikach, umożliwiło przeprowadzenie badań właściwości hydrogeochemicznych utworów triasu górnego (noryk-retyk), wykształconych głównie jako iły, iłowce i mułowce, lokalnie przewarstwionych utworami węglanowymi i piaskowcami. W profilu triasu górnego stwierdzono występowanie dwóch horyzontów wodonośnych w spękanych iłowcach przewarstwionych utworami węglanowymi i piaskowcami. W artykule przedstawiono wyniki badań wilgotności, porowatości i wyciągów wodnych z utworów triasu górnego oraz składu chemicznego i izotopowego wód podziemnych występujących w tych utworach.

EN

The investigations deal with Upper Triassic low permeability formations located in the Lubliniec-Myszków area of MGWB. The assessment of hydrogeochemical properties of these formations is a basis for determining their role in recharging groundwater of the Triassic carbonate aquifer and their influence on the groundwater chemistry. Drilling of the borehole K-1(located in Woźniki) down to a depth of 99.5 m made it possible to perform investigations on hydrogeochemical properties of the Upper Triassic formations (Norian-Rhaetian) composed mainly of clays, claystones and mudstones, locally interbedded by carbonates and sandstones. It was affirmed that the Upper Triassic interval contains two aquifers located in fissured claystones interbedded by carbonates and sandstones. This contribution presents the results of water content and porosity tests, water extracts from the Upper Triassic formations as well as chemistry and isotopic contents of the groundwater from these formations.

7

Groundwater quality and migration of pollutants in the multi-aquifer system of the former chemical works "Tarnowskie Góry" area

Witkowski A., Kowalczyk A., Rubin H., Rubin K.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2008

|

Vol. 24

123-130

EN

An increase of B, Ba, Sr, SO4, and Cl concentrations in groundwater of the multi-aquifer system has been noted within the waste dump area of the former chemical works “Tarnowskie Góry”. Very high boron concentrations in the Quaternary aquifer (up to 240 mg/dm3) and in the Muschelkalk one (up to 116 mg/dm3) have been observed. In order to assess current and perspective spreading of boron in the groundwater of the analysed multi-aquifer system, a groundwater flow model (four aquifers: two Quaternary and two Triassic ones, separated by three aquitards) and a solution-transport model were developed. The hydrogeochemical modelling has shown that the share of contaminated Muschelkalk water was equal to 12–22% of the total flow in the Roethian aquifer. A significant differentiation in the intensity of boron migration has been observed within the Quaternary and Triassic aquifers depending on water flow direction. Numerical model simulations have shown that groundwater of the Triassic aquifers, discharged by wells located about 2.5–3 km SW from the waste disposal sites, could be contaminated. The important, large water intakes, situated at a distance of about 5–9 km NW from the sites, are practically safe.

PL

W rejonie zwałowisk likwidowanych Zakładów Chemicznych „Tarnowskie Góry” stwierdzono zanieczyszczenie wód wielowarstwowego systemu wodonośnego, wyrażające się podwyższonymi stężeniami m.in. boru, baru, strontu, siarczanów i chlorków. Za szczególnie niepokojące uznano bardzo wysokie stężenia boru w poziomach wodonośnych czwartorzędu (do 240 mg/dm3) i triasu (wapień muszlowy) (do 116 mg/dm3). Dla oceny aktualnego i perspektywicznego rozprzestrzeniania się boru w analizowanym wielowarstwowym systemie wodonośnym wykonano badania modelowe, obejmujące model numeryczny warunków hydrodynamicznych (cztery warstwy przepuszczalne: dwie w czwartorzędzie i dwie w triasie, przedzielone 3 warstwami półprzepuszczalnymi) i model migracyjny (dla boru). W celu określenia udziału zanieczyszczonych wód wapienia muszlowego w całkowitym przepływie wód poziomu retu wykonano także modelowanie hydrogeochemiczne. Wyniki modelowania hydrogeochemicznego wskazują, iż w obszarze oddziaływania składowisk Zakładów Chemicznych udział zanieczyszczonych wód wapienia muszlowego w strumieniu przepływu wynosi w poziomie retu od 12 do 22%. Stwierdzono także wyraźne zróżnicowanie intensywności migracji boru w obrębie czwartorzędowego i triasowego piętra wodonośnego, w zależności od kierunków przepływu wód. Wyniki symulacji transportu boru wskazują na możliwość zanieczyszczenia wód w ujęciach zlokalizowanych w odległości 2–3 km na SW od zwałowisk oraz praktyczny brak tego zagrożenia dla ujęć położonych w odległości 5–9 km na NW od tych składowisk.

8

Odnawialność wód podziemnych szczelinowo-krasowego zbiornika Lubliniec-Myszków w świetle badań modelowych

Kowalczyk A., Rubin K., Treichel W., Wróbel J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2002

|

nr 404

51-66

PL

Główny zbiornik wód podziemnych (GZWP) 327 Lubliniec-Myszków jest zlokalizowany w obszarze monokliny śląsko-krakowskiej i zajmuje powierzchnię około 2100 km2. Kompleks wodonośny jest zbudowany z dolomitów, wapieni i margli triasu, a jego miąższość wynosi od 10 do 250 m. Na przeważającej części obszaru kompleks wodonośny jest przykryty serią utworów słabo przepuszczalnych triasu górnego i jury dolnej. Aktualna eksploatacja wód podziemnych z kompleksu wodonośnego serii węglanowej triasu wynosi około 48 mln m3/rok. W celu oceny odnawialności wód podziemnych zbiornika triasowego zbudowano model numeryczny systemu wodonośnego za pomocą programu z pakietu Modflow. Wykonano symulacje przepływu wód dla warunków ustalonych. W wyniku tych badań określono bilans krążenia wód w systemie wodonośnym. Ustalono, że odnawialność wód zbiornika triasowego wynosi 39 mm/rok (1,2 dm3/skm2). Głównym źródłem zasilania jest przesączanie się wód z poziomów przypowierzchniowych poprzez utwory słabo przepuszczalne; wynosi ono 25 mm/rok. Intensywność tego przesączania jest zróżnicowana w obszarze zbiornika i zmienia się od wartości poniżej 9 do 69 mm/rok.

EN

The Lubliniec-Myszków aquifer is situated in Cracow-Silesia monocline within an area of ca. 2100 km2. The water-bearing complex is composed of dolomites, limestones and marls of Triassic age with a total thickness of about 10-250 m. Throughout most of the area this is overlain by Upper Triassic and Lower Jurassic formations with a very low permeability. The total amount of water withdrawn from the aquifer is actually about 48 millions m3 per year. In order to recognize main sources of groundwater recharge of the Triassic aquifer a mathematical model of the system was developed using the Modflow computer code. In the model a steady-state groundwater flow was simulated to refine the water balance of the system. The water budget shows that the total renowable groundwater resources of the Triassic aquifer are equal to 39 mm per year (1.2 dm3/skm2). The main source of total renewal is induced leakage of water from shallow aquifer through semipermeable deposits of Upper Triassic formation and it is equal to 25 mm per year. However, this leakage is inhomogeneous over the aquifer and varies from less to 9 mm per year up to 69 mm per year.

9

Kształtowanie się warunków hydrogeologicznych szczelinowowo-krasowego kompleksu wodonośnego triasu w rejonie Tarnowskich Gór

Kowalczyk A., Rubin H., Rubin K., Lewandowski J., Bardziński W.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2002

|

nr 404

29-50

PL

W rejonie miejsko-przemysłowej aglomeracji Tarnowskich Gór głównym zbiornikiem wód podziemnych o znaczeniu użytkowym jest kompleks wodonośny w utworach serii węglanowej triasu. Powyżej występują przypowierzchniowe warstwy wodonośne w utworach czwartorzędu. Szczelinowo-krasowo-porowy kompleks wodonośny triasu jest porozcinany licznymi kamieniołomami oraz sztolniami i szybami pozostałymi po eksploatacji górniczej rud ołowiu, srebra i żelaza. Rozwój miasta i przemysłu spowodował zarówno intensywną eksploatację wód, jak również związaną z tym zmianę systemu krążenia wód. Nastąpiły zmiany w bilansie wodnym, zostały wywołane nowe lub zintensyfikowane dotychczasowe źródła zasilania i drenażu wód. Znaczącym składnikiem zasilania kompleksu wodonośnego triasu jest zintensyfikowane drenażem przesączanie pionowe wód z przypowierzchniowych poziomów wodonośnych czwartorzędu poprzez utwory słabo przepuszczalne do kompleksu wodonośnego triasu. Nieoczyszczone ścieki miejskie i przemysłowe, przesączające się z kanalizacji lub odprowadzane w sposób niekontrolowany do gruntu, oraz odpady doprowadziły do degradacji wód podziemnych obydwu pięter wodonośnych. Obserwuje się podwyższone koncentracje azotanów, siarczanów, chlorków, boru oraz węglowodorów halogenowanych: trichloroetylenu i tetrachloroetylenu. Z tych powodów wiele ujęć zostało już zamkniętych, a dalsze mogą być wyłączone z eksploatacji w niedalekiej przyszłości.

EN

In the range of Tarnowskie Góry urbanized area the main usable aquifer is the Triassic carbonate complex. This complex is overlain by shallow Quaternary aquifer. This karst-fractured-porous complex is intersected by number of old shafts, galleries of the abandoned Pb-Ag and Fe ore mines. There are also quarries of dolomites. Urban and industrial impact has led to a parallel expansion of groundwater abstraction and to significant modifications of groundwater flow system and water budget. The new sources of groundwater recharge and discharge are induced or existed sources are intensified. Downward leakage of shallow Quaternary groundwater is a significant component of recharge to the carbonate aquifer. This has been induced by heavy abstraction of groundwater by wells and galleries. Seepage of municipal and industrial wastewaters and uncontrolled industrial disposals have produced substantial deterioration in the groundwater quality of the two aquifers. Groundwater of carbonate aquifer is contaminated with elevated concentrations of nitrates, sulphates, chloride and boron and with chlorinated hydrocarbon solvents; trichloroethen and tetrachloroethen. As a consequence, a number of wells are abandoned and some of another ones may be closed in the future.