Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Sezonowe zróżnicowanie chemizmu opadów w drzewostanach iglastych

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2018

|

Vol. 12, No. 2

571--577

PL

Prowadzone badania są kontynuacją wcześniejszych prac, których celem jest określenie sezonowych zmian jakości wód opadowych pod okapem drzewostanów sosnowych, znajdujących się pod wpływem imisji zanieczyszczeń alkalicznych i kwaśnych. Badania prowadzono na dwóch kontrastujących powierzchniach położonych w południowo-zachodniej części Polski, z których jedna znajduje się pod wpływem imisji zanieczyszczeń alkalicznych (Leśnictwo Górażdże), druga pod wpływem sezonowych zanieczyszczeń kwaśnych (Leśnictwo Przechód). Pomiary wody deszczowej pod okapem sosny zwyczajnej wykonano zgodnie z metodologią monitoringu środowiska. Analizie podlegał zarówno depozyt mokry, jak i suchy, czyli łączny ładunek zanieczyszczeń, jaki wnoszony jest do ekosystemów leśnych. W pobranych próbkach wody oznaczono odczyn (pH) oraz przewodność elektrolityczną. Trzyletnie badania wykazały znaczne zróżnicowanie odczynu i przewodności elektrolitycznej opadów atmosferycznych. Odnotowano wyraźną różnicę między opadami zimowymi (IV i I kwartał następnego roku) a opadami w okresie wegetacyjnym (II i III kwartał). Opady podokapowe półrocza zimowego wykazywały się wyższym odczynem niż w miesiącach przypadających na okres wegetacyjny na powierzchni zlokalizowanej pod zakładami cementowo-wapienniczymi. Bory Niemodlińskie (Leśnictwo Przechód), mimo znacznego oddalenia od ośrodków przemysłowych i szlaków komunikacyjnych, znajdują się w strefie zanieczyszczenia powietrza ze źródeł lokalnych, o czym świadczy obniżony poziom odczynu opadów atmosferycznych. Pomiary pH w okresie zimowym są niższe od odczynu uzyskiwanego latem. Sezon zimowy (grzewczy) jest okresem, w którym mamy do czynienia z niekontrolowaną emisją zanieczyszczeń gazowych pochodzących z palenisk przydomowych.

EN

The study was conducted in south-western Poland. The study plots was established in pine monoculture of the Gorazdze Forest District and Przechod Forest District. This study is a continuation of earlier research aimed at determining the changes in the quality of precipitation beneath the canopy in pine stands affected by the emission of alkaline and acid pollutants This paper presents the results of three years of investigation from 2015-2017. The rainwater measurements under the canopy of Scots pine were made according to the methodology of the environmental monitoring. Wet and dry deposits, thus the total pollution load brought into the forest ecosystem, were analysed. The pH and electrical conductivity was measured in collected water samples. The results showed differences between precipitation in winter (1.10-31.03 next year; fourth and first quarters), and in the growth season (during the second and third quarters - 1.04-30.09).

2

Dynamic of Components Leachate from Experimental Fertilizers in Leaching Test

Ciesielczuk T., Poluszyńska J., Szewczyk A., Rosik-Dulewska C., Sporek M.

Journal of Ecological Engineering

|

2018

|

Vol. 19, nr 2

194--203

EN

Organic matter contained in the waste of food industry or occurring in the households, in the absence of contamination with other kind of waste, may be used to create a “fertiliser”, which could be even reused in the organic production of arable crops. Particular attention is drawn to the fertilisers which may be applied in the case of amateur cultivation of pot plants and in the allotment gardens. The paper presents the results of research regarding the dynamics of the release of nutrients from tablets created with the help of encapsulation of the mixture manufactured from solvent extraction waste of coffee (SCG), modified by the ash obtained from low temperature burning of biomass. In this study, the mixture was determined as a fertilizer. Collagen, polyvinyl acetate, polyvinyl alcohol, shellac as well as sodium water glass have been applied as testing membranes in order to slow down the elution of the components from a fertilizer into solution. The durability tests have been carried out according to PN-EN-13266 standard over 118 days at the temperature of 25°C. The obtained results indicate significant differentiation with regard to the leaching of nutrients and organic matter from the tablets depending on the applied membrane. Strong inhibition concerning leaching of the components through membranes and from shellac and polyvinyl acetate has been observed. The remaining membranes did not inhibit the leaching of nutrients in the long-lasting manner; however, even they may be applied in the agricultural practice.

3

Monitoring wild boar (Sus scrofa) populations

Sporek M., Wilhelm M.

Proceedings of ECOpole

|

2017

|

Vol. 11, No. 2

415--420

EN

The aim of the study was to assess the size of wild boar (Sus scrofa) population with reference to its age and gender structure. The population size was monitored using camera traps. The observations were conducted between May 2015 and June 2016 in western Poland, Opole region, Proszkow Forest District, hunting ground No. 48. Seasonal variations in the frequency of detecting individuals representing specific age and gender classes were reflected in the composition and size of observed sounders. Annual observations with the camera traps allowed for a prediction of changes in the population size in future seasons. The prediction was based on the number of squeakers observed over consecutive months.

PL

Celem pracy była ocena liczebności populacji dzika (Sus scrofa) z uwzględnieniem struktury wiekowo-płciowej. Badania przeprowadzono na podstawie monitoringu z wykorzystaniem fotopułapek. Obserwacje prowadzono od maja 2015 do czerwca 2016 roku w zachodniej części Polski na terenie Opolszczyzny w Nadleśnictwie Prószków, w obwodzie łowieckim Nr 48. Sezonowe wahania częstości bytowania osobników reprezentujących poszczególne klasy wiekowo-płciowe były zauważalne w składzie i wielkościach pojawiających się watah. Prowadzenie rocznych obserwacji za pomocą fotopułapek pozwala przewidywać tendencję zmian wielkości pogłowia w przyszłych sezonach na podstawie liczebności pasiaków. Z kolei zarejestrowane na nęcisku młode pasiaki w okresie późnego lata (sierpień, wrzesień) świadczą o zaburzeniach rozrodu.

4

Monitoring of 24-hours activity in a population of wild boar (Sus scrofa)

Sporek M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2017

|

Vol. 24, nr 2

277--283

EN

The aim of the study was to determine 24-hour activity of the Wild Boar at the baiting sit established in a forest ecosystem next to large scale plantations, moistly of maize. The study was based on 24-hours monitoring by camera traps. This pilot study was conducted during a year (from May 2015 to June 2016) in western Poland. Recording the exact time and date of each observation made it possible to determine the 24-hour rhythm of the studied species. Moreover, we obtained information on the seasonal change of the structure and size of the packs, and on the frequency of their occurrence at the baiting site. Changes in the size of packs over the year matched directly the animals’ breeding cycle. The highest activity of Wild Boars was recorded between 10:00 p.m. and 02:00 a.m. In each month the time of their coming and leaving the baiting sit matched sunrise and sunset. Wild Boars were also active during the day. This refers mostly to small groups of a few unexperienced squeakers and piglets without the leading females.

PL

Celem badań było określenie aktywności dobowej dzików na nęcisku założonym w ekosystemie leśnym graniczącym z wielkoobszarowymi uprawami głównie kukurydzy. Do badań wykorzystano całodobowy monitoring z fotopułapek. Pilotażowe badania prowadzono przez okres jednego roku (od maja 2015 do czerwca 2016), w zachodniej części Polski. Rejestracja dokładnego czasu oraz dat każdej detekcji umożliwiła poznanie rytmu dobowego badanego gatunku. Ponadto uzyskano informację o sezonowej zmianie struktury oraz wielkości watah a także o częstości ich bytowania w obrębie miejsca dokarmiania. Zmiany liczebności watah w ciągu roku pokrywały się bezpośrednio z przebiegiem cyklu rozrodczego. Najwyższą aktywność w ciągu doby zarejestrowano między godzin ą 22.00 a 02.00. W poszczególnych miesiącach czas pojawiania się, jak i schodzenia zwierzyny z nęciska pokrywał się ze wschodem i zachodem słońca. Odnotowano także aktywność dzików w ciągu dnia. Taka sytuacja dotyczyła głównie małych grup składających się z kilku młodych niedoświadczonych pasiaków lub warchlaków, bez lochy przewodzącej w stadzie.

5

The use of bark of Scots Pine in environmental impact assessment of cement and lime dust

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2016

|

Vol. 10, No. 2

505--509

EN

The study analysed bark of Scots Pine exposed to alkaline pollution from the cement factory Chelm. The range of impact of cement-lime dust on environment was determined based on water extracts of bark. Relationships between pHH2O of bark and the distance from the dust emitter were studied using analysis of regression and linear correlation. These results were referred to the results from a forest control plot free of alkaline pollution. Precipitation of cement-lime dust decreased with the distance from the source of pollution, which was confirmed by the values of pHH2O of pine bark. The greatest impact on environment of dusts from the cement factory Chelm was recorded at NE, ES and SW directions, where pH of the bark was < 6.0 at 3 km or even 5 km from the emitter. Multiple correlation coefficient between the distance from the emitter and the dust precipitation was from –0.66 to –0.98%.

PL

Analizie poddano korę sosny zwyczajnej znajdującej się pod presją zanieczyszczeń alkalicznych cementowni Chełm. Na podstawie wodnych wyciągów z kory określono zasięg oddziaływania pyłów cementowo-wapienniczych na środowisko. Zależności pomiędzy pHH2O kory a odległością od źródła emisji pyłów badano metodą analizy regresji i korelacji liniowej. Wyniki badań odnoszono do wyników uzyskanych na leśnej powierzchni kontrolnej - wolnej od zanieczyszczeń alkalicznych. W miarę oddalania od źródła zanieczyszczeń opad pyłów cementowo-wapienniczych obniża się, co jest zrozumiałe, i znajduje potwierdzenie w zmiennych wartościach pHH2O kory sosny. Najsilniej odnotowano presję w kierunku NE, ES i SW, gdzie w odległości 5 km od emitora pH kory było wyższe od 6,0. Współczynnik korelacji wielorakiej pomiędzy odległością od emitora a opadem pyłu wynosił od –0,66 do –0,98%.

6

Biomass of spring barley (Hordeum vulgare L.) in relation to fertilising

Sporek M., Ciesielczuk T.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2016

|

Vol. 23, nr 4

443--452

EN

The study was aimed to determine the effect of the fertilizer dose on growth of barley. In the experiment we used calcium sulphate, which is a waste during gas desulphurisation in heat and power stations. We assumed that dihydrate calcium sulphate would react with aluminium and form insoluble AlSO4+ . We weighed the biomass of barley, underground and aboveground parts separately, determined the content of chlorophyll and the change in soil reaction caused by the applied doses of fertilisers. The vase experiment with barley of the brewery variety Propino was conducted in a setting of sub-blocks with fertilizing as the one changing factor. One experimental block included 5 variants in 5 repetitions. During growth period we conducted detailed observations of growth and development of barley. Calcium sulphate has positive effect on the growth of biomass and chlorophyll content in leaves of barley. Application of a double dose of calcium sulphate did not bring measurable increase in the growth of biomass and the height of barley stems.

PL

Dwuletnie doświadczenie wazonowe z jęczmieniem jarym odmiany browarniczej Propino rozpoczęto w 2014 roku. Celem pracy była ocena wpływu rodzaju i dawki nawozu na biomasę jęczmienia. W nawo żeniu wykorzystano m.in. siarczan wapnia będący odpadem odsiarczania spalin w elektrociepłowniach. Założono hipotetycznie, że dwuwodny siarczan wapnia wejdzie w reakcję z glinem, tworząc nierozpuszczalną formę AlSO4+. Zakres badań obejmował pomiary biometryczne części nadziemnej wraz z kłosem i ziarniakami oraz system korzeniowy. Określono zawartość chlorofilu w liściach roślin, a także wykonano badania glebowe w zakresie zmiany odczynu i glinu wymiennego pod wpływem zastosowanych dawek nawozów. Największy wpływ na wielkość plonu jęczmienia jarego miało zastosowanie kombinacji nawozowej: NPK, saletry amonowej i siarczanu wapnia. Siarczan wapnia nie wpływa na zmianę pH gleby, ale ma korzystny wpływ na biomasę części nadziemnej i systemu korzeniowego oraz plon ziarna. Zastosowanie podwójnej dawki siarczanu wapnia nie przyniosło wymiernych korzyści w plonie ziarna jęczmienia.

7

Volatile oil content of scots pine needles (Pinus sylvestris L.)

Sporek M.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2016

|

R. 21, NR 1-2

141--147

EN

This study focused on how the concentration of volatile oils in Scots Pine needles varied in relation to the age of the trees, the age of the needles and their location within the canopy. Study material were pine needles from 15-, 44- and 89-year-old pine stands. The mean content of oils increased with the age of trees. The averaged oil content in needles was: 0.46% in the 15-year-old stand, 0.55% in the 44-year-old and 0.61% in the 89-year-old stands. The mean content of volatile oils decreased with the age of the needles. 1-year-old needles contained the highest concentration of volatile oils (0.56%), and the 3-year-old needles contained the least (0.48%). In 15-year-old stands the oil content in needles increased linearly with their height in the canopy. In 44-year-old (age class IIb) and 89-year-old (age class Va) stands oil content was greater lower in the canopy than in the middle.

PL

Badania dotyczą zmienności zawartości olejku eterycznego w igliwiu sosny zwyczajnej w zależności od wieku drzew, garnituru igieł oraz jego usytuowania w koronie. Materiał do badań stanowiło igliwie zebrane z drzewostanów sosnowych w wieku 15, 44 i 89 lat. W przeprowadzonych badaniach średnia zawartość olejków wzrastała wraz z wiekiem drzew. W igliwiu pochodzącym z 15-letniego młodnika zawartość olejku wynosiła średnio 0,46%, a w igliwiu drzewostanów 44- i 89-letnich odpowiednio 0,55 i 0,61%. Średnia zawartość olejku maleje wraz z wiekiem igliwia. Najwięcej olejku zawiera igliwie jednoroczne - 0,56%, najmniej igliwie trzyletnie - 0.48%. W drzewostanie 15-letnim stwierdzono wyraźny wzrost wydajności olejków eterycznych w kierunku od nasady korony do części wierzchołkowej. W drzewostanach starszych (IIb i Va klasy wieku), gdzie korony są wyżej osadzone, igliwie pobrane z nasady korony zawierało więcej olejku niż z partii środkowej.

8

Effect of fertilisation on the changes of soil pH and exchangeable aluminium content in soil

Sporek M., Jurasz A., Ciesielczuk T.

Proceedings of ECOpole

|

2015

|

Vol. 9, No. 2

499--504

EN

We assessed the level of acidification of the soil and the content of exchangeable aluminium in relation to the type and dose of mineral fertiliser. The study was based on a vase experiment with barley of the brewery variety Propino. The results showed that mineral fertilizing with NPK combined with ammonium nitrate gave the highest acidification and the highest contents of exchangeable aluminium. Calcium sulphate applied in different doses did not change soil reaction, and the content of exchangeable aluminium was lower than when combination of NKP fertilizing and ammonium nitrate was applied.

PL

W pracy oceniono stopień zakwaszenia gleby oraz zawartość glinu wymiennego w zależności od rodzaju zastosowanego nawozu mineralnego oraz jego dawki. Badania prowadzono w oparciu o doświadczenie wazonowe z jęczmieniem jarym odmiany browarniczej Propino. Uzyskane wyniki wskazują, że największe zakwaszenie oraz największe zawartości glinu wymiennego stwierdza się w warunkach stosowania nawożenia w kombinacji NPK wraz z saletrą amonową. Zastosowany w różnych dawkach siarczan wapnia dwuwodny nie wpłynął na zmianę odczynu gleby, a odnotowana zawartość glinu wymiennego była niższa niż w kombinacji NPK wraz z saletrą amonową.

9

The Possibility of Disposing of Spent Coffee Ground With Energy Recycling

Ciesielczuk T., Karwaczyńska U., Sporek M.

Journal of Ecological Engineering

|

2015

|

Vol. 16, nr 4

133--138

EN

The current policy of waste management requires, above all, a gradual reduction of waste amount and, to a larger extent, forces us to seek new methods of waste disposal. Recycling the energy contained in biomass waste is a more and more universally applied method of thermal converting. Biomass combustion allows saving fossil fuels which fits into sustainable development. This paper checks the possibility of using spent coffee ground (SCG) in energy recycling using a combustion process. This particular biomass type up to now has not been widely examined, which inclines to consider its usage as a potential additive to alternative fuels. In the study, we examined the quality of fuel, which was in a form of briquette, made of beech shavings with 10 and 25% of post-exploitation waste obtained during the process of coffee infusion. This waste, if fresh, is distinguished by its high hydration. However, after drying it may constitute a valuable additive to alternative fuels. It increases the calorific value of fuel and reduces briquettes’ hardness what contributes to reducing resistance of conveying screw in stoves.

10

Potential uses for solid biofuels from non-food crops

Ciesielczuk T., Poluszyńska J., Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2014

|

Vol. 8, No. 2

363--268

EN

The Directive 2009/28/EC on the promotion of energy from renewable sources (RES), sets mandatory national targets so as to be able to achieve a 20% share of energy from renewable sources in gross final energy consumption in the Community in 2020, the aim of the Polish is to achieve by 2020 a 15% share of renewable energy in gross final energy consumption. Thus, use of fossil fuels for energy production should you gradually reduced in favor of renewable energy sources. Usually, however, the change in the method of heating or design of installations using renewable energy sources to incur significant capital costs. In addition, the economic balance during the operation also sometimes detrimental to the modern great human and environmental technologies. Therefore, you should look for low-cost renewable fuels that may be used in particular in those households where there is no possibility of the use of gas or heat delivered from sources of power plants. This paper describes the possibility of using untreated plant biofuels. After the species were taken into account: Canadian goldenrod (Solidago canadensis L.) and mugwort wormwood (Artemisia absinthium L.). These plants are considered weeds have many advantages enabling wider use for energy purposes.

PL

Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (OZE) ustanawia obowiązkowe krajowe cele, tak aby możliwe było osiągnięcie 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto we Wspólnocie w 2020 roku. Celem dla Polski jest osiągnięcie w 2020 roku 15% udziału energii z OZE w końcowym zużyciu energii brutto. Zatem wykorzystanie paliw kopalnych do wytwarzania energii powinno być stopniowo ograniczane na rzecz odnawialnych źródeł energii. Zwykle jednak przy zmianie sposobu ogrzewania lub projektowaniu instalacji wykorzystujących źródła odnawialne należy ponieść znaczne koszty inwestycyjne. Ponadto rachunek ekonomiczny w czasie eksploatacji także bywa niekorzystny dla nowoczesnych, korzystnych dla ludzi i środowiska technologii. W związku z tym należy szukać tanich paliw odnawialnych, które będą mogły być wykorzystywane w szczególności w tych gospodarstwach domowych, gdzie nie ma możliwości wykorzystania paliw gazowych lub energii cieplnej dostarczanej ze źródeł energetyki zawodowej. W niniejszej pracy przeanalizowano możliwości wykorzystania biopaliw roślinnych nieprzetworzonych. Pod uwagę wzięto rośliny z rodzaju: nawłoć (Solidago sp.) oraz bylica (Artemisia sp.). Rośliny te, uważane za chwasty, posiadają wiele zalet umożliwiających szersze ich wykorzystanie do celów energetycznych.

11

Essential oils in the needles of Scots pine (Pinus sylvestris L.)

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2014

|

Vol. 8, No. 2

437--441

EN

The aim of the study was to determine the content of essential oils in pine needles in 3 canopy zones (lower, middle and upper) of model trees, for 3 youngest needle cohorts (1, 2 and 3 years old). The research revealed a clear increase in the content of essential oils from the lower through the middle to the upper part of the crown. The lowest oil content was found in 3-year-old needles (0.40%), while 1-year and 2-year old needles contained 0.48 and 0.49% of oil, respectively.

PL

Celem badań było określenie wydajności olejków eterycznych w igliwiu sosnowym w 3 strefach korony drzew modelowych (dolnej, środkowej i górnej) dla 3 najmłodszych roczników igliwia (1-, 2- i 3-letniego). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono wyraźny wzrost wydajności olejków eterycznych w kierunku od dolnej poprzez środkową do górnej części korony. Najmniejszą zawartość olejku stwierdzono w igliwiu 3-letnim (0,40%), natomiast igliwie 1-roczne i 2-letnie zawierało odpowiednio 0,48 i 0,49%.

12

Potencjał energetyczny biomasy sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.)

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2013

|

Vol. 7, No. 2

721--725

PL

Tworzenie nowej, unijnej gospodarki w zakresie odnawialnych źródeł energii i gospodarki niskoemisyjnej wymaga w ciągu najbliższych lat dodatkowych inwestycji ograniczających emisje gazów cieplarnianych oraz wprowadzania rozwiązań ograniczających wykorzystywanie kopalnych surowców mineralnych. Uwarunkowanie klimatyczne, jak też zależności gospodarcze wskazują, iż dla Polski najkorzystniejszym odnawialnym źródłem energii jest biomasa, w tym biomasa leśna. Po przeprowadzeniu badań terenowych, gdzie określono parametry biometryczne i masowe drzewostanów sosnowych w okresie przedkulminacyjnego wzrostu elongacyjnego, obliczono ilość skumulowanej biomasy na jednostce powierzchni z podziałem na strzałę, gałęzie i igliwie. Z biomasy obliczono własności cieplne poszczególnych sortymentów oraz określono ich potencjał energetyczny.

EN

Forming a new management of renewable energy resources and low emission industry in the European Union requires additional investments during the coming years to reduce emission of greenhouse gases and to implement solutions that reduce the use of mined minerals resources. Climate and economic conditions indicate that the most convenient source of renewable energy in Poland is biomass, including the forest biomass. After a field study, assessing biological parameters and mass of pine stands during their pre-culminative elongation growth, we calculated cumulative biomass of pine within a surface unit, dividing it into the mass of trunks, branches and needles. Based on the biomass we calculated the calorific properties of each type of this assortment and we identified their energetic potential.

13

Diversity of needles of the Scots Pine (Pinus sylvestris L.)

Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 2

547--551

EN

The size of needles is usually described by their mass and length. These parameters depend on many factors, mainly on the amount of available water, light and temperature. The literature provides only rudimentary data on the surface of needles. But the surface of needles determines the growth of tree biomass, including wood, the product of the economic importance. The study aimed to verify if the mass of the needles is a good parameter to determine efficiency of the production in an individual pine or in population of pines. The material used consisted of needles from 48 model trees, collected at 31 study sites. All sites represented the same habitat type (fresh mixed coniferous forest), but they differed in the density and the age of trees. The study was conducted in young tree stands, between eight and twenty years old. We did not find any relation between the mean length of the needles and the age of trees. The shortest needles were found in 8 years old stand, and the longest needles came from 9 years old forest. The largest surface of the assimilation apparatus was found in a 20 years old pine. This corresponds with the culmination of the individuals' vertical growth in Scots Pine. The largest mass of the needles, 21 kg of the fresh mass, was recorded in the same tree stand, as well as the smallest and the largest number of needles on a tree.

PL

Wielkość szpilek charakteryzuje się najczęściej poprzez ich masę i długość, które zależą od wielu czynników, przede wszystkim od ilości wody, światła i temperatury. W literaturze przedmiotu znajdują się szczątkowe dane dotyczące pola powierzchni szpilek, które to decydują o przyroście biomasy, w tym drewna, czyli sortymentu ważnego z punktu widzenia gospodarczego. Celem badań było porównanie dwóch metod obliczeń wydajności produkcyjnej biomasy sosny zwyczajnej z ciężaru igliwia oraz z jego powierzchni. Materiał do badań stanowiło igliwie z 48 drzew modelowych pobranych z 31 stanowisk badawczych. Wszystkie powierzchnie reprezentowały ten sam typ siedliskowy (BMśw.), różniły się natomiast zagęszczeniem i wiekiem. Badania prowadzono w młodnikach, z których najmłodszy liczył 8 lat, a najstarszy 20 lat. Nie stwierdzono związku między średnią długością igieł a wiekiem drzew. Najkrótsze szpilki odnotowano w 8-letnim młodniku, najdłuższe 9-letnim. Największe pole aparatu asymilacyjnego miała 20-letnia sosna, co pokrywa się z kulminacyjnym przyrostem osobników na wysokość. W tym drzewostanie zarejestrowano również największą masę igliwia wynoszącą 21 kg (św.m.) oraz największą, a zarazem najmniejszą liczbę szpilek.

14

Introdukcja kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis (Rchb.) P.F.Hunt & Summerh. w parku krajobrazowym Góry Opawskie

Sporek M., Sporek K.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2009

|

R. 14, NR 1-2

65--68

PL

Z początkiem 2006 roku Zakład Wydobycia i Przemiału Łupka w Jarnołtówku zasygnalizował poszerzenie obszaru eksploatacji, co wiązało się z całkowitym zniszczeniem siedliska, a tym samym gatunku chronionego Dactylorhiza majalis. Zaistniała więc pilna konieczność przeniesienia zagrożonej populacji w inne siedlisko. Przeniesienie poprzedzono analizami glebowymi (wilgotność, odczyn) i klimatycznymi siedliska macierzystego. Wykonano także pomiary biometryczne, tj. zmierzono wysokość osobników, długość kwiatostanu, policzono liczbę liści, określono zagęszczenie. Stwierdzono występowanie 207 osobników, z czego 109 to osobniki kwitnące, a 98 niekwitnące. Po przeprowadzeniu badań przeniesiono populację kukułki szerokolistnej na 6 wytypowanych stanowisk. Introdukcję przeprowadzono trzema różnymi metodami: wykopywano storczyki w monolitach, wprowadzając je w nowy biotop, wykopywano pojedyncze bulwy i wprowadzano w nowe siedlisko, ochrona ex situ z późniejszą próbą wprowadzenia w siedlisko naturalne. Rok po introdukcji Dactylorhiza majalis obserwuje się liczne wschody storczyków na wszystkich sześciu powierzchniach.

EN

In Poland, the Marsh Orchid (Dactylorhiza majalis) is the most common species of the orchid family. For years in the Landscape Park Gory Opawskie, namely in the area of the Shale Extraction and Grinding Factory in Jarnoltowek, there has been a location of the Marsh Orchid, which has never been described. At the beginning of 2006, the factory mentioned plans of extension of the exploitation area, which would cause a complete destruction of this location, and thus - specimens of protected plant species. This caused an urgent need to move the endangered population to a different location. Displacement was preceded by analysis of soil (humidity, reaction) and climate condition of the native habitat. Biometric measurements were taken - the height of specimens and length of inflorescences were measures, leaves were counted, and the density was described. Occurrence of 207 individuals was found, including 109 flowering and 98 - not flowering specimens. After this survey, the population of the Marsh Orchid was moved to 6 selected locations. This introduction was conducted by three different methods: orchids were dug out in monoliths, which were then introduced in a new habitat, single bulbs were dug out and introduced in a new habitat, protection ex situ followed by the later attempt of introduction in a natural habitat. Almost a year after the introduction of Dactylorhiza majalis numerous sprouting of orchids are observed at all six plots.

15

Zróżnicowanie koncentracji pierwiastków chemicznych w jednorodnych pędach głównych sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.)

Sporek K., Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2008

|

Vol. 2, No. 2

485--488

PL

Przedmiotem badań były czyste rówieśne drzewostany sosnowe w wieku około 35 lat. Materiał badawczy zebrano z 3 powierzchni doświadczalnych, 0,25 ha każda, usytuowanych pod wapiennikami, cementownią i koksownią w województwie opolskim. Na każdej z nich ścinano 15 drzew modelowych, pobierając łącznie do analizy 45 osobników. Prace na gruncie wykonano jesienią, od 15 października do 15 grudnia. Jednym z wielu analizowanych czynników był skład chemiczny jednorocznych pędów głównych sosny (Pinus sylvestris L.). W warunkach laboratoryjnych w materiale roślinnym oznaczono Ca, K, Mg, Mn i Fe. Analizie chemicznej poddano ostatni przyrost pędu głównego po zdarciu z niego kory i pozostawieniu łyka. Jest to istotna innowacja metodyczna. Wraz z korą bowiem usunięto pył znajdujący się na zewnętrznej części pędu. Uzyskane w ten sposób wartości koncentracji pierwiastków chemicznych w sośnie nie są już obarczone błędem metodycznym i nie nasuwają zastrzeżeń co do ich zawartości w samej roślinie. Rozdrobnienia pędu dokonano w młynku z elementami ciernymi z kryształu górskiego. Zanieczyszczenie powietrza powoduje zmianę składu chemicznego powietrza atmosferycznego, gleby, a więc i zmianę składu chemicznego roślin. W prowadzonych badaniach obserwujemy w pędach sosny różną - w zależności od rodzaju źródła zanieczyszczenia - koncentrację pierwiastków chemicznych. Właściwości homeostatyczne rośliny stwarzają warunki do ich neutralizacji i równoważenia kationów i anionów, ale tylko do określonej wartości nazwanej koncentracją progową. Największym współczynnikiem zmienności koncentracji w procentach charakteryzuje się Mn, a następnie Fe i Ca, a najmniejszym K i Mg.

EN

Uniform pine stands of the same age - about 35-year-old were studied. The experimental data was collected from 3 sampling plots, 0.25 ha each, located in the Opole Province. At each of them 15 model trees were cut, in this way in total 45 individuals were collected for analyses. Studies on the plots were conducted in late autumn between 15 October and 15 December. One of many analysed factors was the chemical composition of the one-year-old main stems of the Scots Pine (Pinus sylvestris L.). In laboratory conditions the content of 5 chemical compounds was determined in the plant material. The last increase of the main stem was a subject to the chemical analysis after tearing the bark off and leaving the phloem. This is an important methodical improvement. With the bark the dust on the external part of the stem was removed. The values of concentration of chemical compounds in the pine obtained in this way were not biased and did not raise any reservations considering their content in the plant itself. The stem was ground in a grinder with friction elements of the rock crystal, thus the obtained contents of heavy metals in stems did not cause raise any doubts. Air pollution causes the change of the chemical content of the air and soil, and thus also of the chemical composition of plants. In these studies we observed a different concentration of chemical compounds, depending on the source of pollution. Their excess has a phytotoxic effect. Homeostatic properties of the plant provide conditions for their neutralisation and balancing cations and anions, but only to the threshold level of concentration. The highest percent coefficient of variation of concentrations was found for Mn, followed by Fe and Ca, the lowest values were for K and Mg.

16

Monitoring odczynu śniegu w aglomeracji miejskiej Opola

Sporek M., Sporek K.

Proceedings of ECOpole

|

2008

|

Vol. 2, No. 2

489--492

PL

Badanie świeżej pokrywy śnieżnej (ponowy) przeprowadzono na obszarach miejskich Opola. Punktem odniesienia w wyznaczeniu miejsc pobrania próbek śniegu był obliczeniowy środek emitorów Cementowni Odra, położonej przy ul. Budowlanych. Wyznaczono 80 stanowisk na ośmiu osiach róży wiatrów. Na podstawie pomiarów odczynu i konduktywności wyznaczono obszary wpływu cementowni z podziałem na trzy strefy: silnego, średniego i słabego oddziaływania. Ponieważ mierzono świeży opad śniegu, poddany zaledwie kilkugodzinnej ekspozycji na miejskie źródła zanieczyszczeń, należy przyjąć, że uzyskane wyniki pomiarów dostarczają informacji o krótkookresowych (średniodobowych) zanieczyszczeniach miasta. Monitoring pokrywy śnieżnej wraz z monitoringiem opadu deszczu oraz monitoringiem biologicznym zapewnia ciągłość obserwacji deponowanych zanieczyszczeń z powietrza atmosferycznego na terenach miejskich przez cały rok, a także dostarcza informacji o stopniu zagrożenia imisjami.

EN

Monitoring of the fresh snow cover was conducted urban areas of Opole. The central reference point to determine sampling points of snow was the calculated centre of the Odra Cement Works, located at Budowlanych Str. We established 80 collection points along eight main axes at the directions of the wind rose. Based on the reaction and conductivity the areas of influence of the cement works were assigned and divided into three zones: strong, medium and weak effect. Because the fresh snow cover was collected, subjected only to several-hour exposure to urban sources of pollution, it should be assumed that the obtained values provide information on short-term (24-hour-mean) pollution of the city. Monitoring of the snow cover, combined with the monitoring of rainfall and biological monitoring provides the continuous whole-year observation of pollution deposited from the air in urban areas and provides information about the status of threats of imissions.

17

Zmienność odczynu pH gleb

Sporek M., Sporek K.

Proceedings of ECOpole

|

2007

|

Vol. 1, No. 1/2

249--252

PL

Odczyn gleb leśnych w ciągu roku zmienia sic zależnie od wilgotności, acracji i temperatury gleby oraz sezonowych zmian składu ugrupowań drobnoustrojów glebowych. Przedstawione badania prowadzono przez okres jednego roku, rozpoczynając je wraz z ruszeniem wegetacji, czyli na przełomie kwietnia i maja 2001 roku. W ekosystemie leśnym na siedlisku boru mieszanego świeżego (BMśw) założono 25 jednoarowych działek graniczących ze sobą. Raz w miesiącu z każdej działki pobierano próbki gleby o nienaruszonej strukturze z 5 głębokości (0, 50, 100, 150, 200 cm). Zatem miesięcznie analizie poddano 125 próbek gleby, w których oznaczono m.in. stężenie jonów wodorowych w wodnej zawiesinie gleby (pHH2O) oraz w zawiesinie sporządzonej w roztworze KCI (pHKCI). Otrzymane wartości pH ulegają dość znacznym wahaniom sezonowym. Różnice występują również w poszczególnych poziomach. Najmniejsze wartości pH otrzymano dla wierzchniej warstwy gleby. Wyraźnie widać wypłukiwanie kationów zasadowych w głąb profilu glebowego.

EN

The reaction of forest soils changes during the year depending on humidity, aeration and soil temperature, and seasonal changes in composition of communities of soil micro-organisms. The study lasted for one year, starting with the commencement of vegetation, ie at the tum of April and May 2001. In the forest ecosystem, in the habitat of mixed fresh coniferous forest. 25 neighbouring plots of the size of one are each were established. Once a month from each study plot soil samples of intact structure were collected from 5 depths (0,50, 100, 150. 200 cm). Thus. 125 soil samples were analysed per month. In these samples concentrations of eg hydrogen ions in water suspension of soil (pHH2O) and in suspension in KCI solution (pHKCI) were measured. The obtained values of pH showed remarkable seasonal variation. Differences occurred also between soil layers. The lowest pH values were obtained from the surface layer of the soil. Leaching of alkaline cations inside the soil profile was clearly visible.

18

Bioakumulacja siarki i wapnia w korze sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

Sporek K., Sporek M.

Proceedings of ECOpole

|

2007

|

Vol. 1, No. 1/2

245--248

PL

Cementownia wprowadza do środowiska substancje gazowe i pytowe. Substancje te włączone do obiegu materii podlegają w środowisku licznym przemianom fizykochemicznym, zmieniając swoje właściwości. Szacowanie pogorszenia jakości środowiska leśnego w związku z działalnością sąsiadującego przemysłu cementowego polega na określeniu zasięgu opadu pyłu i jego ponadnormatywnej ilości oraz zmian jakościowych i ilościowych w badanym ekosystemie. Akumulacja alkaliów w korze odbywa się przy udziale opadów atmosferycznych, a w szczególności przy udziale opadów poziomych przy duZej wilgotności powietrza. Opad pyłu i koncentracja gazów mają zasadniczy wpływ na wartość obliczonego procentowego pogorszenia jakości środowiska leśnego przy uwzględnieniu odległości powierzchni leśnych od źródła emisji. Ona bowiem w sposób niewątpliwy determinuje ilość opadu i koncentrację gazów w postaci zasady: im dalsza odległość, tym mniejszy jest opad pyłu i koncentracja gazów. Ta jednoznaczna z pozoru zasada naruszana być może przez takie czynniki, jak: nasilenie, częstotliwość i kierunek wiatrów w okresie awarii urządzeń odpylających, powodując zrzut zanieczyszczeń przemysłowych w dalszej odległości od źródła emisji niżby wskazywały na to obliczenia. Zanieczyszczenia w środowisku leśnym, spowodowane sytuacjami awaryjnymi w zakładach przemysłowych w czasie anomalii pogodowych, są wykrywalne przez wykorzystanie do tego celu bioindykacyjnych właściwości kory sosny zwyczajnej. Oceniając stopień zanieczyszczeń środowiska leśnego pyłami alkalicznymi, stosujemy wskaźnik odczynu kory martwicowej oraz zawartości w niej siarki i wapnia.

XX

Cement works introduce dusts and gases to the environment. These substances included into the matter circulation undergo numerous physical and chemical transformations, which change their properties.bAssessment of deterioration of the quality of forest habitats caused by the neighbourhood of cement industry comprises determination of the range of dust deposition and its amount above standards, and qualitative and quantitative changes in the ecosystem studied. Accumulation of alkaline substances in tree bark is connected with precipitation, in particular - with horizontal precipitation with high air humidity. Deposition of dust and concentration of gases have fundamental influence on the level of the calculated percent deterioration of the quality of the forest environment, considering the distance of these plantations from the source of emission. This distance undoubtedly determines the amount of deposition and concentration of gases, according to the rule that the greater the distance is. the lower dust deposition and gas concentration arc. This seemingly explicit rule can be disturbed by such factors as the speed, frequency and direction of wind in the period of failure of dust collectors, which can cause deposition of pollution in larger distance from the source of emission, than it would result from calculations. Pollutions in the forest ecosystem, caused by situations of breakdown in industrial works during weather anomalies, are detectable by using bioindicative properties of the Scots Pine bark. Assessing the level of pollution of the forest ecosystem with alkaline dust, we apply the index of reaction of the necrotic bark and its content of sulphur and calcium.

19

Monitoring of precipitation water from under canopies of the scotch pine (Pinus Sylvestris L.)

Sporek M.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2007

|

Vol. 14, nr 2

171-179

EN

The surface difference in accumulation of pollution in a wood ecosystem depends among other things on the amount of water running down the trunk, which, in turn, depends on the species of the tree and its age. As sample material water accumulated in the collars on a pine stand was used. Under the canopy measurement tests was started in April 1997 (and are still being conducted) with setting up of the area for the integral biological monitoring. Ten observation points were used, covering an area of 0.25 ha. Trees were selected to representing given biological classes based on trunk thickness. Collars were put on the tree trunk at a height of 1.30 m. Results of the study indicate a significant role of the vertical run off of sulphur and nitrogen compounds in water in a fresh mixed coniferous forest. It results in additional lowering of pH level in the proximity of the root strata, which is reflected in the biomass of the pine wood phytocoenosis.

PL

Powierzchniowe zróżnicowanie akumulacji zanieczyszczeń w ekosystemach leśnych ma związek między innymi z ilością wody spływającej po pniu, która zależy od gatunku i wieku drzewa. Materiałem do badań były próbki wody i śniegu pobrane z chwytników kołnierzowych w drzewostanach sosnowych. Pomiary podokapowe rozpoczęto w kwietniu 1997 r. (trwają nadal), zakładając powierzchnie badawcze monitoringu biologicznego zintegrowanego. Założono 10 punktów pomiarowych na każdej z powierzchni badawczych 0,25 ha. Na wybranych drzewach modelowych, reprezentujących poszczególne klasy biologiczne (klasy w stopniach grubości), zbudowano kołnierze na strzale drzewa na wysokości 1,30 m. W pobranych próbkach wody oznaczono: odczyn (pH), przewodność elektrolityczną, udział siarczanów, azotanów(V), azotanów(III), amoniaku i metali ciężkich. Otrzymane wyniki wskazują na szczególnie duży udział spływu pniowego w akumulacji związków siarki i azotu w wodzie w warunkach BMśw. Powoduje to dodatkowe obniżenie odczynu w bezpośrednim sąsiedztwie strefy korzeniowej, co przejawia się w strukturze biomasy fitocenozy sośniny.

20

Wpływ spałowania jeleniowatych na pierśnicę sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L)

Sporek M.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Vol. 13, nr S4

620-624

PL

Przedmiotem badań była zmienność szkód łowieckich wyrządzonych przez zwierzynę płową w pierwszej klasie wieku monokultury sosnowej. Prace badawcze wykonano na 5 powierzchniach doświadczalnych różniących się wiekowo (8-, 12-, 14-, 16-, 20-letnich). Do najliczniejszych uszkodzeń zarejestrowanych na wszystkich powierzchniach doświadczalnych należą spały zlokalizowane na wysokości około 1+2 m od podłoża. Procentowy udział drzew spałowanych jest bardzo duży i waha się w przedziale od 74% na powierzchni 8-letniej do 96% w sośninie 12-letniej. Spałowane drzewa niezależnie od rozmiaru spału ich liczby na strzale atakowane są przez czynniki chorobowe, zwłaszcza pasożytnicze grzyby. Średnica drzew uszkodzonych spałowaniem i ich pole powierzchni przekroju jest mniejsze w stosunku do nieuszkodzonych.

EN

The subject of the study was variation of hunting damage caused by deer in the first age class of the pine monoculture. Studies were conducted on 5 experimental plots of different age (8-, 12-, 14-, 16-, 20 years-old pines).The most frequent damage recorded on all plots was tapping at the height of ca 1-2 m above the ground. The percentage of tapped trees was very high and varied within the range from 74% on the plot of 8 years old trees to 96% in 12 years old pine stand. Tapped trees, irrespective of the size of tappings and their number on the trunk, are attacked by infections, especially caused by parasitic fungi. The radius of trees damaged by tapping and the surface of their cross-section was smaller than in not damaged trees.