Procesy integracyjne w Unii Europejskiej oraz globalizacja gospodarki światowej wymuszają działania w zakresie tworzenia, modernizacji oraz utrzymania różnych rodzajów transportu. Dotyczy to w szczególności polskiej gospodarki, która musi nadrabiać zaległości w działalności inwestycyjnej i wdrażaniu nowoczesnych technologii w zakresie metod transportowych. W artykule podjęto tematykę powiązania rozwoju transportu krajowego (szczególnie drogowego tak towarów jak i pasażerów) realizowanego przez podmioty gospodarcze na terenie Polski, z tempem rozwoju gospodarczego Polski w okresie po 1989 roku. Szczególnie uwzględniono przedział czasowy 2003-2010 tj. po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, w zakresie zmian w polskiej gospodarce przede wszystkim ilościowych tj. PKB, wartości dodanej, inwestycji, dochodów osobistych ludności, spożycia indywidualnego. Analizę przeprowadzono m.in. na podstawie danych opracowanych przez Główny Urząd Statystyczny i publikowanych w Rocznikach statystycznych oraz innych, tematycznych wydawnictwach z badań ciągłych i spisów powszechnych. W analizie zachodzących zmian uwzględniono terytorialne (wojewódzkie) ujęcie zagadnienia.
EN
Integration processes in European Union and globalization of the world economy impose actions in the field of creation, modernization and maintaining high level of different modes of transport. It concerns especially Polish economy which has to catch up for arrears in investment and implementing modern technologies in transport. Country’s economic growth is closely related to national transport (especially road transport both of goods and of persons ). Transformation processes of Polish economy after 1989, EU membership and market facilitation determine priority treatment of transport in Poland. The main objective of the research paper was functioning of transport, with focus on road as well as development conditions . Investigating the matter, special attention was paid to: modes, development directions, service market as wells as conditions concerning transport. The analysis was prepared on the basis of empirical data of Central Statistical Office (CSO).
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Opisano kinetykę wytrącania struwitu z odcieków powstających podczas odwadniania osadów pofermentacyjnych. Określono wpływ metody zmiany odczynu i napowietrzania mieszaniny reakcyjnej. Podjęto próby określenia wpływu rozpuszczalności związków magnezu na szybkość reakcji.
EN
The kinetics of struvite precipitation from effluents of anaerobic sludge digestion process is described. The effect of pH values and aeration of the reaction mixture are determined.
There is currently a considerable interest in the precipitation of struvite (magnesium ammonium phosphate) in waste waters, both because it can cause nuisance deposits in treatment works, and as a potential route to recover phosphates for recycling in the form of fertiliser. The literature shows that struvite crystals precipitated out from sewage can have either an orthorhombic or a needle-like shape. Our own experimental work on struvite precipitation, both in pure solutions and in waste water treatment plant liquors, suggested that the shape of the crystals formed was dependent on the presence or not in the reactor vessel of significant levels of free ammonia. Ammonium (NH4+ ion) concentrations are generally present in waste waters in relatively high concentrations (about 1.000 mg N-NH4+/dm3>in sewage sludge liquors). Free ammonia, however, will only occur under certain reaction conditions: that is, if a rapid pH-increase occurs (e.g. if NaOH or other chemical addition is used to induce phosphate precipitation), but not if intensive aeration only is used for mixing or for CO2 stripping (as this will drive off any free ammonia generated into the air). The published struvite crystallisation works on appear to confirm the hypothesis that the resulting crystal shape depends on free ammonia presence. This could have important implications for controlling and improving the processes for phosphorous recover for recycling by struvite precipitation.
PL
Wytrącanie struwitu (fosforanu amonowo-magnezowego) ze ścieków cieszy się obecnie dużym zainteresowaniem, ponieważ stanowić może znaczną uciążliwość w wyniku wytrącania się w armaturze oraz ze względu na potencjalną możliwość odzysku fosforu wykorzystywanego jako cenny nawóz. Z doniesień literaturowych wynika, że struwit może ulec wytrąceniu w formie kryształów ortorombowych lub igłowych. Wyniki naszych badań sugerują, zarówno w odniesieniu do roztworów mianowanych jak i rzeczywistych ścieków, zależność formy krystalizacji od obecności w znacznych ilościach wolnego amoniaku w roztworze. Azot amonowy (jony NH4+) występuje zwykle w odciekach z odwadniania przefermentowanych osadów w bardzo dużych stężeniach (rzędu 1000 mg N-NH4+/dm3). Wolny amoniak występuje jednak tylko w szczególnych warunkach procesu wytrącania struwitu. Te szczególne warunki to szybka zmiana pH roztworu przez dodatek np. NaOH. W przypadku zastosowania sprężonego powietrza celem mieszania lub uwolnienia dwutlenku węgla z roztworu zmiany pH są powolne i wolny amoniak ulatnia się do atmosfery. Opublikowane prace w pewnym stopniu potwierdzają postawioną hipotezę zależności formy krystalizacji od obecności wolnego amoniaku. Potwierdzenie tej hipotezy posiada istotne znaczenie przy realizacji procesu wytrącania struwitu celem odzysku fosforu.
Anaerobic digested sludge supernatant is rich in phosphates and ammonia nitrogen. Phosphates can be almost completely removed in the process of struvite precipitation. Simultaneously, if only magnesium is supplied, usually only a minor part of ammonia equivalent to phosphates will be removed. Increase in pH to about 8.5 or above leads to the presence of free ammonia which affects the struvite crystals form. The possibility of additional ammonia removal with an external or internal source of phosphates was also accounted for. The final product (precipitate) could be considered as a "biofertilizer" or "biosoil" in connection to the technology applied.
PL
Ciecz nadosoadowa przefermentowanych osadów ściekowych zawiera znaczne ilości fosforanów i azotu amonowego. Fosforany można praktycznie całkowicie usunąć w procesie strącania struwitu. Jednocześnie, jeżeli dodaje się tylko sole magnezu także niewielka część azotu amonowego ulega usunięciu. Podniesienie odczynu cieczy do wartości powyżej 8,5 prowadzi do występowania wolnego amoniaku wpływającego na kształt wytrącanych kryształów struwitu. Istotne usunięcie azotu amonowego możliwe jest przez dodatek nawozu - superfosfatu. W zależności od ilości dodanego superfosfatu otrzymany produkt stanowić może "bio-glebę" lub "bio-nawóz".