Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

St. Anne's collegiate in Kraków as a geotouristic site

Florczyk M., Smoleńska A.

Geotourism / Geoturystyka

|

2012

|

nr 3-4

41--54

EN

The authors aim at drawing the attention oof tourist not only to the history and architecture of St. Anne's collegiate church in Kraków, one of the most beautiful Baroque structures in Poland. The particular aspect they focus on reefers to the decorative valour of the stones, which in large numbers and an attractive manner have been used inside and outside the church. As an addition to the description of the rock types and their varieties used, the places of quarrying the respective stones have been indicated for those interested in geology.

PL

Celem niniejszego artykułu jest zainteresowanie turystów historią i architekturą najpiękniejszej budowli barokowej w Polsce, którą jest kolegiata św. Anny w Krakowie. W sposób szczególny zwrócono uwagę na walory dekoracyjne kamieni, które licznie i ciekawie zostały w niej zastosowane. Przedstawiono różne rodzaje i odmiany skał występujące wewnątrz i na zewnątrz tej budowli sakralnej. Dla zainteresowanych geologią wskazano miejsca pochodzenia materiału kamiennego.

2

Wpływ wykształcenia wapieni Lotus Beige na stan ich zachowania w wybranych obiektach Krakowa

Rembiś M., Smoleńska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

433--439

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę litologiczną wapieni tureckich Lotus Beige, które od kilkunastu lat są stosowane w renowacji obiektów historycznych oraz w obecnym budownictwie Krakowa. Ulegają one jednak destrukcji, co pokazano na przykładzie trzech miejsc ich zastosowania. W celu stwierdzenia zmian, jakie powstały na powierzchni i wewnątrz wapieni, wykonano szczegółowe badania makroskopowe, w mikroskopie optycznym i w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM) oraz analizę EDS. Wskazano tę odmianę wapienia, która zachowuje się najlepiej w polskim klimacie oraz przedstawiono warunki, jakie muszą być spełnione do jej długotrwałego użytkowania.

EN

The authors present lithological characteristic of the Turkish limestones Lotus Beige that for fifteen or so years have been used in both renovation of historic buildings and current constructions of Kraków. However, the limestones are prone to destruction and this has been shown at the example of three selected sites. The destruction changes on the surface and inside the limestones have been detected in detailed hand specimen observations, and also applying instrumental methods: optical microscopy, scanning microscopy (SEM) and spot chemical analysis (EDS). The results have allowed identifying the variety of the Lotus Beige limestones the best suited to the Polish climate and the conditions that must be met to secure its long-lasting utilisation.

3

Odporność wybranych piaskowców karpackich na krystalizację soli i zmiany ich mikrostruktur

Rembiś M., Smoleńska A.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2010

|

T. 26, z. 1

37-59

PL

Piaskowce występujące w licznych kamieniołomach na obszarze Karpat wydobywane są od stuleci i stosowane w budownictwie zwłaszcza Małopolski, jako skała budowlana i dekoracyjna. O zastosowaniu poszczególnych odmian piaskowców decydują w pierwszym rzędzie cechy skały takie jak: barwa, uziarnienie oraz możliwość łatwego wydobycia i pozyskania dużych bloków. Różnorodne wykształcenie litologiczne piaskowców wpływa na zróżnicowanie ich parametrów fizyczno-mechanicznych, co w konsekwencji decyduje o zmiennej odporności na oddziaływanie czynników niszczących i możliwości ich stosowania w budownictwie. Wśród nich istotne znaczenie ma krystalizacja soli, prowadząca niejednokrotnie do całkowitej deterioracji kamienia. Proces ten zachodzi szczególnie intensywnie w silnie zanieczyszczonym środowisku aglomeracji miejskiej. W niniejszej pracy dla najczęściej stosowanych w budownictwie różnorodnych piaskowców karpackich: lgockich, godulskich, istebniańskich, ciężkowickich, magurskich i krośnieńskich, wyznaczono porowatość otwartą według normy PN-EN 1936: 2001 oraz określono odporność na krystalizację soli według PN-EN 12370: 2001. Po zakończonym badaniu dokonano w mikroskopie skaningowym obserwacji zmian mikrostrukturalnych piaskowców dwóch serii: jednej bezpośrednio po 15 cyklu nasączania i suszenia próbek oraz drugiej serii próbek dodatkowo przemytych wodą. Wykazano, że piaskowce cechują się zmienną wielkością porów oraz porowatością otwartą w zakresie 2,9-12,8%, co wynika ze zróżnicowanego udziału i rodzaju spoiwa.W trakcie krystalizacji najpierw zapełniane są pory większe, a następnie mniejsze. Stwierdzono, że główną przyczyną rozpadu są naprężenia zachodzące w piaskowcach, powstające na skutek krystalizacji formy uwodnionej (mirabilitu). Obserwacje mikroskopowe wykazały, że czynnikiem decydującym o odporności piaskowców na działanie soli nie jest wartość ich porowatości otwartej, ale rodzaj występującego w nich spoiwa i sposób zabudowy przez nie przestrzeni międzyziarnowej. Dotyczy to zarówno próbek posiadających dużą porowatość otwartą, jak też o porowatości poniżej 5%, dla których nie ma wymogu badania odporności na krystalizację soli. Stwierdzono, że najbardziej odporne są piaskowce magurskie i ciężkowickie, w spoiwie których dominują składniki węglanowe i krzemionka. Równie odporne są piaskowce lgockie, w których cement krzemionkowy, mimo niewielkiego udziału, dość mocno wiąże składniki ziarniste. Całkowity brak odporności wyrażony rozpadem próbek posiadają natomiast piaskowce istebniańskie z uwagi na niewielki udział spoiwa, w którym dominują minerały ilaste. Zniszczeniu uległy również próbki piaskowców godulskich, pomimo iż zawierają nieco większą ilość spoiwa krzemionkowo-ilastego.

EN

Sandstones occurring in many localities in the Carpathians have been quarried for ages and applied to constructing, particularly in the Małopolska region, as building and decorative rocks. Utilization of specific types of sandstones is controlled essentially by such their properties as colour, grain-size distribution, a possibility of quarrying without serious technical problems quarrying and obtaining large blocks. Diversified lithological development of sandstones results in the differentiation of their physical and mechanical parameters and, consequently, decides about variable resistance to the action of damaging factors and, thus, controls their application in the building sector. Crystallization of salts is one of these factors as it may sometimes lead to a total destruction of the stone. This process is particularly intensified in the strongly contaminated environment of urban agglomerations. The authors have determined the open porosity according to the PN-EN 1936: 2001 standard and the resistance to salt crystallization according to the PN-EN 12370: 2001 standard of the Carpathian sandstone types most often applied to building purposes, namely the Lgota, Godula, Istebna, Ciężkowice, Magura and Krosno sandstones. Having the tests completed, microstructural changes of the rocks were investigated in the scanning electron microscope (SEM). The observations were made on two sample series: one included the rocks after 15 cycles of impregnating with the 14% water solution of Na2SO4 and drying, the other represented the rocks additionally rinsed with water after the impregnation. It has been established that the sandstones are characterized by variable sizes of pores and the open porosity in the range 2.9-12.8%, resulting from the diversified content and type of rock cement. In the process of salt crystallization, the first to be filled are larger pores, then the smaller ones. The main cause of rock destruction is the stress developed in the rocks due to crystallization of hydrated and ahhydrous sodium sulphates (mirabilite/thenardite). The SEM observations have proved that it is not the value of their open porosity which decides on the resistance of the sandstones to salt crystallization, but it is the type of the rock cement and the way in which the cement fills intergranular spaces of the sandstones. This finding refers both to the rocks of considerable open porosity and to those with their porosity values below 5%; in the case of the latter it is particularly important as the tests for salt crystallization are not stipulated by the standards. The most salt-resistant are Magura and Ciężkowice sandstones, whose cement is dominated by carbonate minerals and silica. A substantial resistance is also revealed by Lgota sandstones, in which the siliceous cement, although scarce, rather strongly binds the grain framework. The Istebna sandstone samples disintegrated in the tests, as they have practically no resistance because of their low content of cement, in which clay minerals prevail. Disintegration also affected the Godula sandstone samples, despite their showing a slightly higher content of siliceous-clay cement.

4

Stan zachowania wybranych piaskowców budowlanych Polski poddanych działaniu siarczanu sodu oraz dwutlenku siarki w obecności wilgoci

Rembiś M., Smoleńska A.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2010

|

T. 36, z. 4

539-553

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wybranych piaskowców z obszaru Dolnego Śląska oraz północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich w zakresie ich odporności na krystalizację siarczanu sodu według normy PN-EN 12370: 2001 oraz odporności na starzenie spowodowane działaniem SO2 w obecności wilgoci według normy PN-EN 13919: 2004. Wykazano, że destrukcja tych piaskowców, często stosowanych w budownictwie, zachodzi głównie na skutek krystalizacji thenardytu w porach. Wywołany tym wzrost ciśnienia prowadzi do rozluźnienia struktury i tworzenia się spękań w obrębie spoiwa. Stwierdzono, że najmniej odporne na działanie siarczanu sodu są piaskowce jurajskie (zwłaszcza ze złoża Nietulisko) i większość kredowych, odznaczających się dużą porowatością, oraz laminowane piaskowce triasu (ze złoża Tumlin Gród). W mniejszym stopniu niszczenie odbywa się pod wpływem działania par kwasu siarkowego w wyniku częściowego rozpuszczania skaleni i minerałów ilastych spoiwa. Stąd największą odporność wykazują piaskowce jurajskie ze złoża Nietulisko o niewielkiej ilości skaleni, a najmniejszą - piaskowce ze złoża Długopole o dużej zawartości tego składnika.

EN

Selected sandstones quarried in Lower Silesia and the northern margin of the Holy Cross Mts have been studied. The study focused on the stone resistance to crystallization of sodium sulphate, according to the standard PN-EN 12370: 2001, and on ageing under the influence of SO2 in the presence of moisture, according to the standard PN-EN 13919: 2004. It has been revealed that the destruction of the sandstones, often used in civil engineering, is mainly caused by crystallization of thenardite in their pores. As a result, an increasing crystallization pressure loosens the stone rigidity and imparts fracturing of the cement. The lowest resistance to the action of sodium sulphate was manifested by Jurassic sandstones (particularly those from the Nietulisko deposit) and most of the Cretaceous ones, both characterized by high porosity, as well as laminated Triassic sandstones (from the Tumlin Gród deposit). Destruction of the sandstones affected by sulphuric acid vapours is weaker: the changes result from dissolution of the feldspars of the framework and the clay minerals of the cement. The highest respective resistance was shown by Jurassic sandstones from the Nietulisko deposit as they contain low amounts of feldspars, whereas the lowest resistance by the sandstones from the Długopole deposit, which are rich in feldspars.

5

Kamień w architekturze zamku w Nowym Wiśniczu

Smoleńska A., Korzeniowski M., Ozga P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

447--452

PL

Zamek Kmitów i Lubomirskich w Nowym Wiśniczu, położony na wzniesieniach Pogórza Wiśnickiego, jest jedną z wielu zabytkowych siedzib magnackich na terenie Polski. Zamek zawdzięcza swój dzisiejszy kształt licznym przebudowom, które miały miejsce od jego lokacji w XIV wieku do powstania ostatecznej formy palazzo in fortezza na początku XVIII wieku. W artykule przedstawiono identyfikację skał zastosowanych w zamku, stan ich zachowania oraz pochodzenie na podstawie własnych badań autorów. Materiałem najczęściej spotykanym jest piaskowiec istebniański, który był pozyskiwany w niewielkiej odległości od zamku. Dzięki znacznym miąższościom ławic oraz korzystnym właściwościom fizykomechanicznym doskonale nadawał się nie tylko do wznoszenia murów warowni, ale również wykonania detali architektonicznych. W XVII wieku Stanisław Lubomirski, chcąc nawiązać do kamieniarki zamku królewskiego na Wawelu, sprowadził do pałacu „marmury węgierskie” (wapienie), z których wykonano kominki i obramienia drzwi. Ponadto wnętrze zdobią polerowane „marmury kieleckie”– wapień jurajski i dewoński – oraz czarny wapień dębnicki. Niektóre ich powierzchnie są matowe, szare, a walory dekoracyjne tych kamieni nie są w pełni eksponowane. Stan zachowania piaskowców użytych do budowy zamku i murów obronnych nie jest najlepszy. Jest to spowodowane różnymi czynnikami niszczącymi. Do najbardziej uciążliwych należą czynniki antropogeniczne w postaci mieszaniny toksycznych gazów i pyłów pochodzących przede wszystkim z aglomeracji krakowskiej, które sprzyjają tworzeniu się naskorupień pyłowych, rzadziej gipsowych, na powierzchni skały. Kolejnym czynnikiem wpływającym destrukcyjnie na kamień jest oddziaływanie klimatu, a zwłaszcza zjawisko zamrozu.

EN

The Nowy Wiśnicz castle of the Kmita and Lubomirski families is one of many historic magnate seats in Poland. It is located on the hills of the Wiśnicz Highland. The castle history started in the 14th century and had its peak in the 17th century. Being a stronghold at the beginning, the castle owns its present shape to numerous reconstructions that had taken place from the location times to the beginning of the 18th century, when it assumed the final form of a palazzo in fortezza. The authors have identified the rocks used in constructing the castle, their state of preservation and their possible quarrying site. The Istebna sandstone is the most common building material. It was quarried close to the place where the castle was erected. Due to substantial thickness of the beds and advantageous physical-mechanical properties, the sandstone was perfectly suited not only to raising the stronghold walls but also to carving architectonic details. In the 17th century, Stanisław Lubomirski introduced Hungarian marbles in the castle in his desire to mimic the stonework of the castle to the stonework of the royal Wawel castle in Kraków. Fireplaces and doorframes were constructed of the Hungarian stones. The interiors are also adorned by the polished “Kielce marbles” (spotted Jurassic and Devonian limestones) and the black limestone from Dębnik near Kraków. However, the surfaces of some of them are matt and grey, hiding decorative valours of these stones. The degree of preservation of the sandstone used in constructing the castle and its defensive walls is not too good, which results from a combination of various damaging factors, especially those of anthropogenic origin, first of all a mixture of toxic gases and dusts emitted mainly form the Kraków agglomeration. They are responsible for the formation of dust crusts and, sometimes, gypsum covers on the sandstone surfaces. Climate, and particularly the frost action, is the second factor negatively affecting the stone.

6

Piaskowce w zabytkowych kapliczkach rejonu Wieliczki

Schuster M., Smoleńska A.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 1-2

71-86

PL

Rejon Wieliczki jest obszarem szczególnie bogatym w obiekty małej architektury, jakimi są przydrożne krzyże i kapliczki. Ich liczne występowanie związane jest z kulturą ludową, religijnością narodu polskiego, a także łatwym dostępem do odpowiedniego materiału kamiennego, powszechnie wykorzystywanego do tego typu budowli. Kapliczki, będące dziełami ludowych artystów, zbudowane są z piaskowca dolnoistebniańskiego, którego łomy licznie występują w tym rejonie. Niewątpliwie, na stan zachowania kamienia, z którego są zbudowane, ma wpływ położenie geograficzne obiektów w pobliżu aglomeracji krakowskiej, a także czynniki biologiczne i mechaniczne. Powodują one szybki proces niszczenia kamienia. Konieczna wydaje się konserwacja i rewaloryzacja większości kapliczek w celu przywrócenia im pierwotnego piękna.

EN

The region of Wieliczka is especially rich in various architectural structures like wayside crosses and shrines. The great number of these objects is connected with the folk culture, religious customs of Poles as well as an easy access to a suitable stone material, which is commonly used to build those structures. Wayside shrines, as a work of folk artists, were built of dolnoistebnianski sandstone, which quarries are characteristic for the region. The condition of stone building s wayside shrines depends on the location (near to Cracow agglomeration), and biological and mechanical factors. Over the years, they have caused a rapid process of stone destruction. Conservatory work and revaluation of most of wayshrines seem to be necessary in order to restore their original beauty.

7

Kamienie dekoracyjne w Auli Leopoldyńskiej Collegium Maximum Uniwersytetu Wrocławskiego

Rembiś M., Smoleńska A.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

331-337

EN

The stones inside the Aula Leopoldina occur mainly as floor flags. The panels are Ordovician limestones from Oland island, and Sławniowice marbles. In the portals of the emporium are Cretaceous sandstones from the Intra-Sudetic Depression and the North-Sudetic Depression. The threshold of the hall entrance has been made of granite, probably from the Arnsdorf quarry in Germany.

8

Poznajmy piękno kamieniarki kolegiaty p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnowie

Łannik A., Smoleńska A., Wójcik B.

Geoturystyka

|

2008

|

nr 3

27-40

PL

Głównym celem niniejszego artykułu jest promocja gotyckiej katedry w Tarnowie wśród turystów interesujących się kamieniem i jego walorami dekoracyjnymi. Wprowadzono czytelnika w architekturę gotycką szczegółowo omówioną na przykładzie katedry. Szczególną uwagę zwrócono na rodzaje i pochodzenie skał, które licznie zostały zastosowane do ozdoby murów zewnętrznych oraz wnętrza kościoła.

EN

Promotion of the Gothic cathedral in Tarnów among the tourists interested in rocks and their decorative values is the major aim of this paper. A reader has got introduced to the Gothic architecture discussed in details at the example of the cathedral. A particular attention has been paid to the variety of types and provenance of stones used in constructing and ornamenting the outer walls and the interior of the church.

9

Kamień w wybranych obiektach sakralnych rejonu Słomnik

Rembiś M., Smoleńska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

167-172

PL

W pracy przedstawiono różne rodzaje kamieni użytych na zewnątrz i wewnątrz wybranych kościołów w rejonie Słomnik. W Wysocicach wykorzystano wapienie jurajskie, w Prandocinie piaskowce szydłowieckie i suchedniowskie, a w Niedźwiedziu wapienie pińczowskie. Przejawy największej destrukcji obecne są w wapieniu pińczowskim, budującym cokół południowej elewacji, zwłaszcza w miejscach częściowo osłoniętych przed wodą opadową. Występują tu ciemnoszare i czarne nawarstwienia gipsowo-pyłowe o zmiennej grubości, pod którymi kamień ulega rozwarstwieniu i łuszczeniu. W miejscach intensywnie przemywanych przez wody opadowe doszło do rozpuszczania składników tego wapienia i zwiększenia ilości porów, w których krystalizował lód. W mniej porowatym i bardziej zwięzłym wapieniu jurajskim, osłoniętym przed bezpośrednim oddziaływaniem opadów atmosferycznych, powstały cienkie, ciemnoszare, kalcytowo--gipsowe nacieki z przejawami wtórnego rozpuszczania. W miejscach bardziej eksponowanych obserwowane jest natomiast prawie wyłącznie rozpuszczanie węglanu wapnia i wygładzanie powierzchni wapienia. W piaskowcach głównym źródłem destrukcji (pękanie oraz wykruszanie składników) było niszczące działanie lodu, wywołane dobowymi zmianami temperatur o szczególnie dużej amplitudzie w okresie zimowym. Zarówno w piaskowcach, jak i w wapieniach budujących elewacje północne obiektów obserwuje się dodatkowo korozję biologiczną. Wywołana jest ona mechanicznym i chemicznym oddziaływaniem bakterii, grzybów, mchów i porostów. Powszechnie obecne są także na powierzchniach kamieni wykwity halitu, związane z podciąganiem kapilarnym chlorku sodu pochodzącego z chodników wokół kościołów. Lokalnie, w pobliżu miedzianych rur spustowych obserwuje się zielonkawe naloty związków miedzi, prawdopodobnie malachitu z domieszką chryzokoli. Wewnątrz kościołów zastosowano wapienie bardziej dekoracyjne: dębnicki, bolechowicki i morawicki oraz zlepieniec zygmuntowski. Wykonane z nich posadzki, płyty epitafijne, portale oraz inne detale akamienne przedstawiają lepszy stan zachowania, co wynika z ich większego stopnia lityfikacji oraz ograniczonego wpływu czynników niszczących.

EN

The authors studied various types of building stones, the mechanism of their destruction and the state of their preservation. The stones were used outside and inside selected churches in the Słomniki region: Roman edifices were erected in Wysocice using the Jurassic limestone and in Prandocin using the Szydłowiec and Suchedniów sandstones, whereas the Gothic church in Niedźwiedź was built using the Pińczów limestone. The stones studied are better preserved than the same stones in the Krakow agglomeration due to lower concentration as well as diversification of damaging anthropogenic factors. The authors show that the most advanced destruction affects the Pińczów limestone in the ground-course of the southern elevation (Niedźwiedź), particularly in the places partly protected from rainwater. The stone reveals dark grey and black crusts of variable thickness, composed of gypsum and air particulates; underneath the crust the stone delaminates and scales off. In the places intensively washed with rainwater, mineral components of the limestone surface layer were partly dissolved and the porosity of the stone has increased. In the pores, ice crystallization causes bursting of the rock. Less porous and more compact Jurassic limestone, better protected against rainwater, is covered by thin dark grey calcite-gypsum coatings with signs of secondary dissolution. In more exposed places the process of stone destruction is practically limited to dissolution of calcium carbonate and smoothing out the limestone surfaces. Destruction of the sandstones (fracturing and chipping of mineral components) has been caused mainly by expansion of ice due to daily temperature changes that are of considerable amplitude in winter. Additional stone corrosion can be observed in both the sandstones and limestones from northern elevations of the churches. It results from mechanical and chemical action of bacteria, fungi, moss and lichens. Efflorescences of halite are also common at the stone surfaces, formed due to capillary rising of sodium chloride used for deicing in winter. In isolated places situated close to rainwater copper pipes there are coatings of greenish copper compounds, probably of malachite with an admixture of chrysocolla. Inside the churches the building stones include more decorative limestone varieties coming: from Dębnik, Bolechowice and Morawica, as well as the Zygmuntówka conglomerate. Used as floor tiles and epitaph tablets, and for the construction of portals and other stone details, they are better preserved probably owing to their stronger lithification and limited access of destructing factors.

10

Nowe zaprawy naprawcze do rekonstrukcji cegieł i spoinowania

Brylicki W., Łagosz A., Rembiś M., Smoleńska A.

Materiały Budowlane

|

2007

|

nr 2

12-12

11

Kamień w architekturze i rzeźbie Kaplicy Boimów we Lwowie

Rembiś M., Smoleńska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

147-159

PL

Wykonane badania kamieniarki kaplicy Boimów wykazały obecność: opok, piaskowców krzemionkowych, wapieni organodetrytycznych i alabastrów oraz ich podobieństwo do utworów występujących w rejonie Lwowa. Stwierdzono zróżnicowany stan zachowania tych skał związany z ich wykształceniem i ekspozycją. Najlepszy wykazują alabastry i opoki, znajdujące się wewnątrz kaplicy, co związane jest z ich usytuowaniem zabezpieczającym przed oddziaływaniem wilgoci i nadmiernego zapylenia. Czynniki to miały natomiast duży wpływ na niżej położone elementy wykonane z wapienia, które dodatkowo niszczone były przez mikroorganizmy. Na deteriorację skał użytych w elewacjach zewnętrznych kaplicy miały wpływ wszystkie wymienione wyżej czynniki w połączeniu z intensywnymi opadami atmosferycznymi. W ich wyniku w wapieniach tworzyły się nawarstwienia gipsowo-pyłowe, bądź zachodziło rozpuszczanie węglanu wapnia. W silnie zawilgoconych piaskowcach zasiedlały się formy organiczne, a w warunkach niskich temperatur w ich porach krystalizował lód, doprowadzając do pęknięć skały. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę dla dalszych, bardziej szczegółowych badań, niezbędnych przed rozpoczęciem zabiegów konserwatorskich.

EN

Having investigated the stones used in the Boim family chapel, the authors have identified opokas, siliceous sandstones, organodetrital limestones and alabasters and established their common features with the rocks occurring in the Lvov area. The state of preservation of the stones varies depending on their lithology and exposition. The best preserved are alabasters and opokas in the chapel interior because of their location that secures them from the dampness and excessive pollution with dust. On the other hand, these factors have considerably affected the limestone elements situated in lower part of the chapel whose additional damage has been inflicted by the action of microorganisms. All the factors mentioned combined with intensive precipitation have had their role in deterioration of the stones used in the outer facades of the chapel. As a result, gypsum-dust patinas have formed on the limestones or calcium carbonate was being dissolved. Considerably dampen sandstones have been colonized by various organisms, and at low temperatures ice crystallized in rock pores resulting in fracturing of the stones. The results obtained so far may represent a basis of further, more detailed investigations that are indispensable prior to the beginning of any conservation of the chapel stones.

12

Wpływ zmienności parametrów fizyczno-mechanicznych wybranych skał węglanowych na możliwości ich wykorzystania jako kruszyw budowlanych

Rembiś M., Smoleńska A.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2005

|

Vol. 109, nr 41

159-169

PL

Analizę zmienności parametrów fizyczno-mechanicznych kopalin i uzyskiwanych z nich kruszyw, przeprowadzono dla wybranych skał węglanowych, występujących w regionie świętokrzyskim i obszarze krakowskim. Do badań wybrano kruszywa różnych frakcji, które mogą być stosowane w budownictwie. Wykazano ich zróżnicowanie właściwości fizyczno-mechanicznych pomiędzy frakcjami. Stwierdzono, że zależą one od wykształcenia i parametrów kopalin, a ponadto warunkowane są procesami przeróbki. Zbieżność niektórych normatywnych wymagań, stawianych kruszywom drogowym, kolejowym i budowlanym wskazuje na możliwość powszechnego wykorzystania omawianych kruszyw do produkcji betonów i różnego rodzaju zapraw.

EN

The analyses of the variability of the physical and mechanical parameters of industrial rocks and crushed aggregates were carried out on the selected carbonate rocks occurring in the Holy Cross Mts area and the Cracow-Silesian region. The investigations were conducted on the crushed aggregates of various grain fractions that may be applied in the building industry. The fractions studied have their physical and mechanical parameters diversified as the latter depend on the development and initial parameters of the parent rocks and, additionally, are controlled by mechanical processing. Similarity of some normative requirements that must be met by road, railway and building aggregates points to the wide applicability of the aggregates studied in manufacturing of various types of concretes and mortars.

13

Właściwości fizyczno-mechaniczne kopalin w polskich złożach kamieni budowlanych i drogowych

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2005

|

Vol. 109, nr 41

13-24

PL

Dla 45 najważniejszych złóż kamieni budowlanych i drogowych Polski analizowano różne właściwości fizyczno-mechaniczne, na podstawie których dokonano ich waloryzacji. Wydzielono 6 grup złóż kopalin różniących się parametrami i odniesiono je do porównywalnych złóż światowych.

EN

The authors analysed physical and mechanical parameters of industrial rocks from 45 the most important Polish deposits of building and road stones. The parameters have formed the evaluation basis for these deposits that, as a result, have been divided into six groups. The groups distinguished have been referred to comparable world deposits.

14

Analiza zmienności parametrów skał magmowych regionu krakowskiego i uzyskanych z nich kruszyw dla oceny ich przydatności do produkcji betonu

Rembiś M., Smoleńska A.

Budownictwo, Technologie, Architektura

|

2005

|

nr 2

36-39

15

Waloryzacja złóż kamieni budowlanych i drogowych z różnych punktów widzenia

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2004

|

Vol. 108, nr 40

3-11

PL

W niniejszym studium podjęto próbę waloryzacji polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych, w oparciu o własne kryteria. Do chwili obecnej zwaloryzowano 23 najważniejsze złoża kamieni budowlanych ze wszystkich regionów polski oraz tyle samo złóż kamieni drogowych (na kruszywa łamane). Złoża te następnie sklasyfikowano, uwzględniając różną wagę poszczególnych kryteriów. Pozwoliło to na stworzenie schematu klasyfikacji "otwartej", umożliwiającej uwzględnienie różnej kombinacji kryteriów i ich wag, i tym samym dostosowanie klasyfikacji do różnych potrzeb. Przeanalizowano przy użyciu tego schematu trzy różne warianty oceny złóż, od dającego absolutny priorytet ilości i jakości kopaliny, po uwzględniający w decydującym stopniu czynniki środowiskowe.

EN

A set of 26 criteria in 7 groups were used for evaluation of 46 deposits of the most common and representative building and road stones in Poland. Each criterion and each group of criteria was assigned a weight, which was used nextly for calculating a score of every deposit. Three models of evaluation were created due to various weighing of the groups of the criteria: 1 - giving priority to accesability, mining, and dressing, 2 - environmental, and 3 - quality of a stone. Models revealed considerable variability of ,,values" of the deposits of the road stones and less pronounced variability of the deposits of the building stones. This is probably due to different scales of exploitation of both kind of the stones which controls impact on the environment, on one hand, and a demand for a good mining infrastructure, on the other. Moreover, the ,,weighed evaluation" can be used for classifying deposits due to various needs, e.g. ability to yield large amount of a good quality stone disregarding other circumstances or to give respect to environmental issues.

16

Dekoracyjność - ważny element oceny kopaliny przy dokumentowaniu złóż kamieni budowlanych i drogowych

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2004

|

R. 46, nr 3/4

45-49

PL

Uzasadniono potrzebę oceny dekoracyjności kamienia jako ważnej właściwości kopaliny skalnej, bardzo istotnej przy ocenie jej jakości. Przedstawiono zasady tej oceny, która posługuje się klasyfikacją wartościującą skały w zakresie barwy, tekstury, struktury i zdolności przyjmowania faktury kamieniarskiej. Barwy sklasyfikowano osobno dla skal jednobarwnych i różnobarwnych (tab. 1, 2). W ocenie tekstury punktowano wielkość, jednorodność i formę wykształcenia kryształów, ziarn i blastów (tab. 3), zaś ich sposób ułożenia i stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale był podstawą klasyfikacji strukturalnej (tab. 4, 5) Pośród faktur kamieniarskich najwyższe oceny przyjęto dla skal przyjmujących poler (tab. 6). Wprowadzono również klasyfikację petrologiczną preferującą skały, których geneza, skład mineralny i własności fizyko-mechaniczne sprzyjają dekoracyjności (tab. 7). Suma ocen poszczególnych cech pozwoliła na wydzielenie skal o unikatowych, wysokich, korzystnych i miernych walorach dekoracyjnych (tab. 8). Klasyfikację przetestowano oceniając walory dekoracyjne bardzo różnych skał z 45 polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych. Jedynie serpentynity znalazły się wśród skal o unikatowych walorach dekoracyjnych. Wysokie walory mają skały z 22 złóż. Większość stanowią skały krystaliczne w towarzystwie silnie zlityfikowanych wapieni i dolomitów. Są to skały o atrakcyjnych barwach, masywne i przyjmujące poler. Korzystne walory mają skały z 19 złóż. W większości są to piaskowce, którym towarzyszą mniej atrakcyjne, szare skały krystaliczne i nie przyjmujące poleru wapienie i dolomity. Mierne walory mają porowate wapienie i piaskowce, o szarych barwach i niewielkich możliwościach przyjmowania faktur kamieniarskich. Wykazano, że przyjęte zasady klasyfikacji silnie różnicują badane skaty pod względem ich walorów dekoracyjnych.

EN

Decorativeness is a feature, which appears very important for evaluation of a building stone. Principles of classification of the decorativeness have been presented in the paper. Basic criteria are colour, structure and texture of the surface. Stones with uniform colours were classified separately from variegated ones (Table 1 and 2). The following structural features were ranked: size and shape of grains and crystals, fabric and massiveness of the rock (table 4 and 5). Stones good for polishing received the highest score (Table 6). Generally, these petrologic varieties of the stones were highly valued which reveal natural tendency to decorativeness (e.g. labradorites, gabbros, etc.; Table 7). Evaluation of all criteria allowed for classification of stones from 45 Polish deposits into 4 groups, with unique, high, good and moderate decorativeness (Table 8). Only one deposit of the serpentinite was classified into first group. High decorativeness reveal 22 stones, most of them are granites accompanied with highly compact limestones and dolomites. They reveal attractive colours, massiveness and can be polished. Good properties have stones from 19 deposits. Most of them are sandstone accompanying by greyish crystalline rocks and limestones and dolomites which surfaces cannot be polished. Porous and cavernous limestones and sandstones with greyish colours and rough surface textures reveal moderate decorativeness. Classification applied in the study showed strong differentiation of the decorativeness of Polish stones.

17

Badania właściwości zapraw tworzących system tynków renowacyjnych

Brylicki W., Łagosz A., Rembiś M., Smoleńska A.

Cement Wapno Beton

|

2004

|

R. 9/71, nr 1

33-37

PL

Przedstawiono wyniki badań, prowadzonych przez zespół pracowników Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, nad nowym systemem tynków renowacyjnych opartym na chłonnych krajowych kruszywach diatomitowych. Badania poszczególnych warstw systemu, a więc obrzutki, warstwy podkładowej, warstwy modernizacyjnej i gładzi, wykonano zgodnie z zaleceniami ITB, a także niemieckiego Zespołu Naukowo-Technicznego d.s. Ochrony i Konserwacji Zabytków WTA. Omówiono cechy użytkowe świeżych i stwardniałych zapraw tworzących system i pokazano mikrostrukturę stwardniałych zapraw.

EN

New plasters for renovation of historical monuments were produced in Academy of Mining and Metallurgy in Cracow, Poland. The domestic diatomite raw materials were used as component. The results of tests on fresh and hardened plaster mortars are given and the microstructure of hardened mortars is shown. The data are compared with the requirements for the materials to restoration recommended by Building Research Institute in Poland as well as by Technical Commission of WTA in Germany.

18

Główne kryteria waloryzacji złóż kamieni budowlanych i drogowych.

Bronowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2003

|

Vol. 104, nr 37

3-15

PL

Rozważane są trzy zasadnicze aspekty waloryzacji złóż kamieni budowlanych i drogowych. Pierwszym są geologiczno-górnicze warunki występowania i wydobywania kopaliny, które powinny rozstrzygać o kierunku zagospodarowania złoża. Drugim aspektem są geologiczne uwarunkowania jakości kopaliny i uzyskiwanego z niej surowca, które wspólnie decydują o zakresie ich użyteczności. Trzecim aspektem są środowiskowe skutki eksploatacji i zastosowania kopaliny. Dlatego też dla waloryzacji złóż konieczne jest uwzględnienie szeregu czynników charakteryzujących warunki występowania i pozyskiwania kopaliny kamiennej, takich jak: geograficzne, geologiczne, środowiskowe i gospodarcze usytuowanie złoża, jego budowa geologiczna, wykształcenie serii złożowej, jakość kopaliny i jej zmienność w złożu, charakter petrograficzny kopaliny, jej właściwości fizyczno-mechaniczne i technologiczne, warunki udostępnienia i zagospodarowania złoża z uwzględnieniem relacji i oddziaływań na środowisko naturalne. Przyjęcie odpowiedniej hierarchii i wagi kryteriów stworzy możliwości obiektywnej oceny porównawczej wartości różnych złóż kamieni budowlanych i drogowych.

EN

Three main aspects of evaluation of the deposits of building and road stones were considered: geological and mining environment of the deposit, quality of a stone and a product and environmental impact of exploitation and application of a stone. The following parameters were taken into consideration: geographical, geological, environmental and economic aspects of the localization of the deposit, its geological structure, variability of the quality parameters within the deposit, petrography and mechanical properties of the stone, conditions of opening and exploitation of the deposit and impact on environment. Hierarchy and weighing of the parameters enabled objective comparision and classification of the deposits.

19

Właściwości systemów tynków renowacyjnych

Brylicki W., Łagosz A., Rembiś M., Smoleńska A.

Materiały Budowlane

|

2003

|

nr 4

50-53

20

Podatność wybranych piaskowców na ich strukturalne wzmacnianie

Smoleńska A., Rembiś M.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2003

|

T. 19, z. 3

5-22

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wykształcenia mikrostrukturalnego i wybranych właściwości fizyczno-chemicznych piaskowców poddanych wzmocnieniu strukturalnemu. Metoda ta polega na wprowadzeniu w przestrzeń porową skały różnego rodzaju związków, które krystalizując wiążą przynajmniej częściowo składniki szkieletu ziarnowego. Celem wzmacniania zniszczonych stref skały jest osiągnięcie w nich właściwości fizyczno-mechanicznych zbliżonych do występujących w częściach niezmienionych. Badania wykonano na próbkach pobranych ze złóż piaskowców: istebniańskiego (złoże "Droginia"), godulskiego (złoże "Straconka") i szydłowieckiego (kamieniołom "Podkowiński"). Przedstawiono zależność pomiędzy ich zróżnicowanym wykształceniem litologicznym a zmianą właściwości fizyczno-mechanicznych, wywołaną oddziaływaniem różnych środków wzmacniających. Uzyskane wyniki badań dla skał niezmienionych stanowią przesłanki do wnioskowania o skuteczności zabiegu wzmacniania przeprowadzanego w różnych typach zniszczonych piaskowców występujących w obiektach zabytkowych.

EN

The authors investigated microstructural development and selected physico-mechanical properties of the sandstones that were treated with structural strengthening chemicals. The method involved impregnation of the pore space of the rocks with various organic compounds that after polymerization at least partly cemented the grain framework. To obtain proper strengthening of renovated, damaged parts of the rock, the substance after polymerization should attain physico-mechanical properties approximating those in unaltered parts of the rock. The investigations were carried on the samples collected from selected outcrops of the Istebna sandstone ("Droginia" deposit), the Godula sandstone ("Straconka" deposit) and the Szydłowiec sandstone ("Podkowiński" quarry). The paper presents dependences between diversified lithologies of the natural sandstones and the changes of their physico-mechanical properties resulting from application of various strengthening substances. The changes resulting from impregnation in unaltered sandstone samples allow to predict efficiency of the same strengthening processes that can be applied to various types of damaged sandstones in historic buildings.