Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Spodziewane zmiany przepisów dotyczących wód i osadów kopalnianych w kontekście konieczności wdrożenia wymagań znowelizowanej dyrektywy Euratom

Michalik B.

Przegląd Górniczy

|

2017

|

T. 73, nr 4

1--4

PL

W grudniu 2013 roku została opublikowana DYREKTYWA RADY 2013/59/EURATOM, w sposób istotny zmieniająca istniejące obecnie wymagania dotyczące ochrony przed podwyższoną promieniotwórczością naturalną. Nowe wymagania powinny być wdrożone do polskiego prawa do marca 2018 roku. Wprowadzane zmiany mogą w stopniu istotnym wpłynąć na system ochrony radiologicznej funkcjonujący obecnie w podziemnych zakładach górniczych, w szczególności w zakresie gospodarki wodami złożowymi zawierającymi podwyższone stężenia radu. W artykule przedstawiono spodziewane rozwiązania prawne oraz przeanalizowano wynikające z nich skutki dla zakładu górniczego.

EN

In December, 2013 the New Council Directive 2013/59/EURATOM was published which changes substantially currently existing legal requirements concerning protection against enhanced natural radioactivity. The new regulations must be introduced into Members States’ national legal systems till the end of March, 2018. The new regulations may significantly affect radiation protection system being in use in underground coal mines especially in case of management of radium-rich formation water. In the paper, the expected legal solutions have been highlighted and derived consequences for a coal mine analyzed.

2

Technologiczny pomiar zawartości popiołu w węglu surowym – popiołomierz RODOS-EX

Róg L., Kozłowski A., Kryca M., Michalik B., Smyła J.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 12

67--75

PL

Z wydobyciem, przeróbką i spalaniem węgla wiąże się powstawanie dużych ilości odpadów stałych, które można zagospodarować na wiele różnych sposobów, pod warunkiem, że spełniają stosowne normy. Rozwój czystych technologii węglowych, poza spektakularnymi działaniami w zakresie CCS (sekwestracja CO2) związany jest również z podejmowaniem działań na etapie przeróbki i wzbogacania węgla. W procesach tych bieżąca kontrola zawartości popiołu w węglu jest działaniem koniecznym, wspomagającym proces produkcji węgla o wysokiej jakości oraz pozwala na skuteczne planowanie gospodarki odpadami. Klasyczne laboratoryjne badania zawartości popiołu są czasochłonne i pracochłonne. Ponadto mają charakter losowy wynikający z konieczności pobrania próbki do badań. Chociaż dokładność analizy próbki jest wyższa od dokładności urządzeń technologicznych, metody klasyczne powinny być wspomagane metodami technologicznymi. Informacja o zawartości popiołu, uzyskana na wczesnym etapie procesu wydobycia, może być wykorzystana jako sygnał sprzężenia zwrotnego dla kombajnisty lub umożliwić wstępną segregację urobku, minimalizując koszty transportu kamienia na powierzchnię. Przedstawione w artykule urządzenie – popiołomierz RODOS-EX – umożliwia ciągły pomiar zawartości popiołu w węglu surowym, jeszcze przed przetransportowaniem go na powierzchnię. Urządzenie dostarcza informacji pozwalających na odpowiednie zorganizowanie procesu wzbogacania. Autorzy omówili różnice w budowie popiołomierza przeznaczonego do zabudowy w podziemiach kopalń względem typowych rozwiązań stosowanych w zakładach przeróbczych. Różnice wynikające z konieczności uwzględnienia znacznie trudniejszych wymagań środowiskowych, takich jak duża wilgotność, wysoka temperatura otoczenia, zagrożenie wybuchem metanu i pyłu węglowego czy zagrożenia mechaniczne, znalazły swoje odzwierciedlenie w budowie i parametrach funkcjonalnych urządzenia. Jednym z istotnych problemów związanych z pomiarami zawartości popiołu w węglu surowym jest wpływ zmian składu chemicznego na niepewność wskazań popiołomierza. Zastosowana w urządzeniu metoda pomiarowa bazująca na pomiarze naturalnego promieniowania gamma jest stosunkowo mało wrażliwa na zmiany składu chemicznego urobku.

EN

Mining, coal processing and coal combustion entail production of large quantities of solid waste that can be used in a number of different ways, provided that they meet the relevant standards. The development of clean coal technologies, apart from spectacular actions in the field of CCS (Carbon Capture and Storage), is also related to taking actions connected with coal processing and enrichment. In these processes the on-line control of ash content is a necessary action, that supports the process of production of high quality coal and allows for effective planning of waste management. Classical laboratory test of ash content is time consuming and laborious. Furthermore, that method has a random character due to the necessity of sampling. Although accuracy is much higher than the accuracy of any other technological devices, classical method should be supported by technological methods. Information on ash content acquired at the early stage of the extraction process can be used as a feedback signal for the cutting loaderman operator or may allow for the initial segregation of the output reducing the cost of its transport to the surface. In this paper the presented device – RODOS-EX ash-meter – allows for on-line measurement of ash-content in raw coal, before transporting it to the surface. The device provides information which allows to properly organize the coal enrichment process. The authors discussed differences between the construction of the ash meter intended for the use in underground coal mines and the ash meter designed to be used in coal processing plants. Strict environmental requirements, such as high humidity, high ambient temperature, methane and coal dust explosion hazard or mechanical threats were considered in the construction and functional parameters of the device. One of the significant problems, related to the measurement of ash content of raw coal, is the impact of changes in the chemical composition on the uncertainty in ash meter indications. The measurement method used in the device is based on the measurement of natural gamma radiation, and is relatively insensitive to changes in the chemical composition of the output.

3

Pochłanianie promieniowania gamma w taśmach przenośnikowych jako czynnik ograniczający stosowanie urządzeń izotopowych

Bonczyk M., Michalik B.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 12

36--40

PL

Rozmaite metody izotopowe stosowane w systemach automatyki kontrolno-pomiarowej wykorzystywane są niemal we wszystkich gałęziach przemysłu, szczególnie w górnictwie i energetyce. Ich zaletą jest mnogość zastosowań oraz łatwość użycia, co jednocześnie rzutuje na ich dużą niezawodność. Wykorzystywane są miedzy innymi przy badaniu przepływów, poziomów cieczy w zbiornikach, w pomiarach gęstości i masy (tzw. wagi izotopowe) czy w systemach wykonujących ciągły pomiar zawartości popiołu w węglu (tzw. popiołomierze absorpcyjne). Idea badania gęstości, masy czy zawartości popiołu polega na pomiarze wielkości osłabienia wiązki promieniowania gamma przechodzącej przez badany obiekt. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej kalibracji takiego systemu pomiarowego można uzyskać zależność funkcyjną między wielkością osłabienia a wymienionymi parametrami. Trudność tego typu badań polega na tym, że w typowym układzie pomiarowym, wiązka promieniowania gamma przechodzi nie tylko przez badany obiekt, ale również przez taśmę transportera, której obecność istotnie wpływa na wynik pomiaru. Dzieje się tak dlatego, że pewna część promieniowania zostaje pochłonięta już w taśmie. Praca traktuje o wpływie obecności taśm transporterowych na wyniki pomiarów urządzeniami wykorzystującymi źródła promieniotwórcze.

EN

Industrial automation systems with radioactive sources are applied in almost all branches of industry, especially in the mining and energy ones. They are very easy to apply and strongly reliable. Radioactive sources are used in measuring the flow, levels of media in containers, density, mass and ash content in coal. These measurements relay on measurement of gamma- -ray absorption which is the matter of concern. After appropriate calibration of such a measurement system, one is able to obtain relationship between absorption of radiation and mass or ash content. The major difficulty is additional absorption in conveyor belts. This additional absorption in belts usually is non-negligible. The presented work describes the influence of additional absorption in conveyor belts on the results of measurements which are performed by use of the devices with radioactive sources.

4

20 lat ochrony radiologicznej w polskich kopalniach – system monitoringu i kontroli narażenia

Wysocka M., Skubacz K., Michalik B., Chmielewska I., Bonczyk M.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2014

|

nr 10

3--10

EN

The radiation risk caused by the exposure to natural radionuclides, especially to short-lived radon progeny, is the significant component of the radiation hazard, both in the natural environment and working environment of people. The effective dose, due to the exposure to radon and radon progeny, exceeds 50% of the average dose for a man from all sources of the ionising radiation. In Polish mining industry the radiation hazard, caused by natural radioactivity is one among many other natural hazards The most important source of natural radiation is radon and its progeny. Another source of radiation hazard in coal mines is radium (izotopes of 226Ra and 228Ra), present in underground brines. Sediments, precipitated out from underground waters, may have enhanced radium content and may cause the increase of external gamma radiation dose rate. In the case of accidental ingestion or inhalation can cause internal contamination. It is estimated that in the single coal mine the amount of sediments with elevated content of radium may be as high as several thousand tons per year. Radium bearing waters do not pose a radiation risk as a result of ingestion because of their high salinity. Investigation of that the problem of radiation hazard in Polish hard coal underground mines started in early 1970’s. At the end of 1980’s first regulations were issued. Now monitoring and mitigation measures are obligatory not only for active mines but also for mines, excluded from the exploitation, and used for other purposes as museums, balneotherapy spas etc. Such solution is unique in non-uranium mining. The Central Mining Institute is involved in research of natural radioactivity in coal mines for over 30 years. The results of measurement are stored in databases and are a valuable source of information both for the authorities responsible for the safety of miners, as well as for researchers. The article presents the state of radiation hazard in 2012, against the background of twenty years of statistics. The scale of the risks due to the presence of various sources of radiation hazard, taking into account the nominal time miners was presented.

PL

Narażenie radiacyjne spowodowane ekspozycją na naturalne izotopy promieniotwórcze, a w szczególności na krótkożyciowe produkty rozpadu radonu, jest znaczącym składnikiem narażenia, zarówno w środowisku naturalnym, jak i miejscach pracy. W artykule przedstawiono podstawy prawne systemu kontroli narażenia radiacyjnego, funkcjonującego w polskim górnictwie. Omówiono wkład poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego do dawki, na jaką narażeni są górnicy. Przedstawiono stan zagrożenia radiacyjnego w 2012 r., na tle dwudziestoletniej statystyki. Pokazano skalę zagrożeń, wynikającą z obecności poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego, przy uwzględnieniu nominalnego czasu pracy.

5

Zasady kontroli zagrożenia radiacyjnego w kopalniach

Michalik B., Skubacz K., Chałupnik S., Wysocka M., Krajewski P.

Wiadomości Górnicze

|

2013

|

R. 64, nr 1

28-32

PL

Radon obecny w atmosferze kopalni oraz wody i osady zawierające izotopy radu są czynnikami powodującymi zagrożenie dla zatrudnionych w podziemnych wyrobiskach górników. Zagrożenie to, na mocy ustawy Prawo geologiczne i górnicze, zostało zaliczone do zagrożeń naturalnych występujących w kopalniach i od początku lat osiemdziesiątych XX wieku podlega systematycznej kontroli na podstawie przepisów wykonawczych do tej ustawy. W artykule zaproponowano zmiany w przepisach prawnych, pozwalających na unifikację kontroli zagrożenia radiacyjnego powodowanego obecnością wzmożonego promieniowania naturalnego z ogólnymi zasadami ochrony radiologicznej.

EN

Radon present in the atmosphere of the mine, water and sludges containing radium isotopes are factors casing the of risk for workers in underground miners. This hazard, under the Mining and Geological Law, has been classified to natural hazards occurring in the mines and from the beginning of the eighties of the twentieth century, is subject to regular inspection under executive regulations issued to the aforementioned Law. The article proposes changes in legal regulations, allowing the unification of the control of radiation hazard caused by the presence of intensified natural radiation with the general principles of radiation protection.

6

Zmiany właściwości osadów kopalnianych związane z rozpadem promieniotwórczym występujących w nich izotopów radu

Michalik B., Bonczyk M.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 6

74--82

PL

Funkcjonujący obecnie system kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych obejmuje ekspozycję na promieniowanie związaną z obecnością krótkożyciowych produktów rozpadu radonu w powietrzu oraz wody i osady zawierające podwyższone stężenia radu, zarówno jako źródeł promieniowania gamma jak i ewentualnych skażeń wewnętrznych. O ile poziom zagrożenia pochodnymi radonu zależy od sposobu prowadzenia eksploatacji i/lub zastosowanego systemu wentylacji, to zagrożenie związane z obecnością osadów może się zmieniać w miarę upływu czasu, niezależnie od działania człowieka. W rezultacie rozpadu promieniotwórczego radu w osadach pojawiają się jego kolejne izotopy, a nawet nowe pierwiastki promieniotwórcze. W rezultacie, w stopniu istotnym zmienia się nie tylko całkowita aktywność nuklidów promieniotwórczych obecnych w osadach, ale również ich skład chemiczny. Fakt ten wpływa na rzeczywisty poziom zagrożenia radiacyjnego zarówno pracowników jak i środowiska naturalnego. Na podstawie prawa rozpadu promieniotwórczego można łatwo przewidzieć proces zanikania i narastania poszczególnych nuklidów promieniotwórczych. Jednak te, które charakteryzują się długimi okresami połowicznego rozpadu, takie jak 228Th, 210Pb a nawet 210Po mogą ulegać procesom zachodzącym w środowisku i ich faktyczne stężenie może się znacznie różnić od wartości wynikającej wprost z prawa rozpadu promieniotwórczego. Prawidłowa ocena zagrożenia zawodowego górników, a przede wszystkim, poprawna ocena oddziaływania osadów na środowisko wymaga uwzględnienia tych zjawisk.

EN

The current system of radiation risk monitoring in underground mines is focused on the exposure to short-lived radon progenies and formation water and sediments as a source of external radiation and committed dose related to the radium intake. Exposure to radon progenies depends on the mining methods and/or mine ventilation but radiation risk caused by water and sediments changes in course of time regardless of the human factor. The radioactive decay results in the formation of new radium isotopes and even new elements and, finally, the total activity and chemical composition of radionuclides suite enclosed in sediments vary. It affects the real radiation risk for workers as well as the environment. It is easy to predict the decay and ingrowth of particular radionuclides but the long-lived ones such as 228 Th, 210Pb or even 210Po may undergo environmental processes and their current activity can significantly differ from that according to the radium decay principle. In order to perform an accurate occupational risk assessment, particularly the environmental impact assessment, the above-mentioned phenomena must be taken into consideration.

7

Kryteria klasyfikacji osadów kopalnianych zawierających podwyższone stężenia izotopów radu

Michalik B.

Przegląd Górniczy

|

2013

|

T. 69, nr 5

123--127

PL

Osady powstające w wyniku współstrącania się baru i radu z wód dołowych bardzo często w chwili powstania zawierają podwyższone, w stosunku do wartości przyjmowanych za średnie w wierzchniej warstwie skorupy ziemskiej, stężenia izotopów radu (226 Ra i 228 Ra). Wraz z upływem czasu, w rezultacie ich rozpadu promieniotwórczego izotopów, w osadach powstają ich nuklidy pochodne. Najistotniejsze z nich, ze względu na wymagania ochrony radiologicznej, to 228Th i 210Pb. Uwzględnienie tych nuklidów w systemie ochrony radiologicznej w podziemnych zakładach górniczych prowadzi do nieznacznego zaostrzenia kryteriów kontroli. Również, konieczność uwzględnienia większej liczby nuklidów komplikuje sam proces oceny zagrożenia radiacyjnego. Wprowadzenie określonych limitów roboczych, wyrażonych jako stężenie promieniotwórcze poszczególnych nuklidów promieniotwórczych może usprawnić sposób prowadzenia kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych.

EN

Sediments formed as the result of radium and barium co-precipitation from formation waters, at the beginning usually contain radium isotopes (226Ra and 228Ra) at the concentration level higher than in a common rock from surface Earth crust. With time, as the result of radioactive decay, radium nuclides would emerge in such sediments. From radiation protection point of view the most important are 228Th and 210Pb. If these radionuclides are taken into account as a part of the radiation protection system, the underground coal mines have to slightly stringent the control process. Moreover, the necessity of allowing for additional radionuclides makes the system of radiation assessment itself more complicated. Specific working limits, expressed as radioactive concentration of particular radionuclides, may enhance the control process of radiation hazard in underground coal mines.

8

Nowe możliwości pomiarowe Śląskiego Centrum Radiometrii Środowiskowej Głównego Instytutu Górnictwa

Wysocka M., Michalik B., Skubacz K.

Postępy Techniki Jądrowej

|

2013

|

z. 1

2--7

9

Nowa kategoryzacja zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych – zagrożenie radiacyjne

Michalik B., Skubacz K.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2013

|

nr 8

3--10

PL

System kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych funkcjonuje od 1989 r. Doświadczone zgromadzone w czasie realizacji zadań systemu oraz zmiany w ogólnych zasadach ochrony radiologicznej umożliwiają optymalizację funkcjonujących rozwiązań. W artykule przedstawiono propozycje zmian wynikające ze zrealizowanego w ramach projektu strategicznego NCBR „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach” przeglądu zasad i metod kontroli zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych.

EN

Radiation risk caused by presence of enhanced natural radioactivity in Polish underground coal mines has been controlled since 1989. Experience that has been collected and evolution of radiation protection rules let one optimise existing solutions. In the article the possible modifications emerged during the NCBR strategic project “Improvement of safety in mines” realisation are discussed. The proposed modifications concern measurement methodology as well as relevant legislation.

10

Obniżenie zwierciadła wody gruntowej doraźnym drenażem pionowym w budownictwie drogowym

Michalik B., Bzówka J.

Drogownictwo

|

2011

|

nr 11

351-355

PL

W artykule przedstawiono zastosowania doraźnego drenażu pionowego do odwodnienia dróg. Opisano algorytm postępowania przy doborze ilości, głębokości i rozmieszczenia studni depresyjnych. Zaprezentowana metoda ma przede wszystkim zastosowanie dla dróg o charakterze czasowym, np. dla dróg technologicznych lub obszarów o małej powierzchni.

EN

In the paper application of short-term vertical drainage for lowering groundwater level in Road engineering is presented. The algorithm for selection of amount, depth and localization depression wells is described. Presented method can be used for temporary roads, e.g. technological roads, or for areas of small surface.

11

Naturalne zagrożenia radiacyjne w podziemnych zakładach górniczych w roku 2009

Skubacz K., Wysocka M., Michalik B., Mielnikow A.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2010

|

nr 12

21-33

PL

Zagrożenie radiacyjne związane z występowaniem wzmożonej naturalnej promieniotwórczych w podziemnych zakładach górniczych podlega systematycznej kontroli prowadzonej przez służby kopalniane przy współpracy z Laboratorium Radiometrii Głównego instytutu Górnictwa. Artykuł zawiera analizę ryzyka radiacyjnego przeprowadzoną w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w 2009 roku.

EN

The radiation hazard connected with occurrence of increased spontaneous radioactivity in the underground mining enterprises is subject to system check carried out by mining service units in co-operation with the Radiometry Laboratory of General Mining Institute. The article contains an analysis of radiation risk conducted based on measurements results achieved in 2009.

12

Osady kopalniane w górnictwie węglowym a zasady ochrony radiologicznej. Artykuł dyskusyjny

Michalik B.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2009

|

nr 8

10-20

PL

W rezultacie uwalniania do środowiska podziemnych wód zawierających rad w kopalniach węgla kamiennego oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie powstają osady zawiera jące wysokie stężenia izotopów radu. Osady powinny być utylizowane z uwzględnieniem powodowanego przez nie zagrożenia radiacyjnego, zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy - Prawo atomowe oraz związanych z nią przepisów wykonawczych. W artykule przedstawiono analizę istniejących wymagań z zakresu ochrony radiologicznej w kontekście ich zastosowania do postępowania z osadami kopalnianymi. Wskazane zostały nieścisłości poszczególnych zapisów, propozycje ich interpretacji oraz niezbędnych zmian.

EN

As a result of a release to the environment of the underground water containing radium in the hard coal mining plants as well as in their neighborhood formed are deposits with the high concentration of radium isotope. The deposits should be utilized taking into account radiation hazard they cause according to the act of Atomic Law and their executive regulations. The article presents the analysis of the binding requirements in the field of radiological protection in the context of their application to the mining deposits. Pointed are the inaccuracies of some provisions, proposed is their interpretation and needed changes.

13

Skład chemiczny i radioaktywność naturalna odpadów z kotłów fluidalnych opalanych węglem kamiennym

Bzowski Z., Michalik B.

Wiadomości Górnicze

|

2009

|

Vol. 60, nr 2

99-106

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań składu mineralnego i chemicznego oraz wyniki pomiarów radioaktywności naturalnej odpadów z kotłów fluidalnych opalanych węglem kamiennym. Zaprezentowano metodykę badań próbek piasków ze złóż fluidalnych oraz popiołów lotnych z produktami odsiarczania spalin z kotłów fluidalnych. Stwierdzono, że skład chemiczny odpadów pochodzących z kotłów fluidalnych opalanych węglem kamiennym wyraźnie ogranicza możliwości gospodarczego wykorzystania tych odpadów. Stwierdzone zmiany składu mineralnego i chemicznego odpadów w postaci popiołów lotnych z kotłów fluidalnych wskazują na potrzebę monitoringu zawartości metali ciężkich, odczynu i składu wyciągów wodnych tych popiołów na etapie wyprzedzających ich gospodarcze wykorzystanie w środowisku.

EN

The article shows the results of investigations on minerał and chemical com.position as well as the results of measurements of natural radioactivity of wastes from fluidized bed boilers fuelled by hard coal. The methodology of investigations of samples sands was presented from fluidized beds and fly ashes with the products of desulfurization of flue gases from fluidized bed boilers. It has been determined that chemical composition of wastes coming from fluidized bed boilers fuelled by coal distinctly limits the possibilities of their economic utilization. The affirmed changes of mineral and chemical composition of wastes in the form of fly ashes from fluidized bed boilers show to a need of monitoring of the content of heavy metals, reaction and composition of water extracts of fly ashes at the stage preceding their economic utilization in the environment.

14

Wpływ składu chemicznego popiołu na stężenie izotopów promieniotwórczych w węglu

Róg L., Michalik B., Wysocka M.

Przegląd Górniczy

|

2009

|

T. 65, nr 1-2

37-45

PL

Węgiel kamienny, jak każdy surowiec mineralny, charakteryzuje się pewną zawartością naturalnych izotopów promieniotwórczych. Ich stężenie zależy miedzy innymi od ilości i rodzaju zanieczyszczeń mineralnych zawartych w węglu oraz od budowy chemicznej węgla. Badania wykonano w ramach projektu badawczego własnego nr N520 07431/3723, prowadzonego w Głównym Instytucie Górnictwa. Badano osiem próbek miałów surowych, pobranych z kopalń węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, wykazujących typy od 31 do 34 oraz wydzielone z nich frakcje gęstościowe, w cieczach ciężkich: od 1,30 g/cm[^3] do 2,00 g/cm[^3]. Z każdej próbki otrzymano w ten sposób osiem węgli, różnych pod względem: budowy petrograficznej, właściwości fizykochemicznych oraz zawartości popiołu. W miarę wzrostu gęstości frakcji rośnie regularnie zawartość popiołu oraz stężenie izotopu [^40]K w popiołach z frakcji, maleje natomiast stężenie izotopów [^226]Ra i [^228]Ra. W popiołach z najcięższych frakcji nastąpiło, w stosunku do węgla wyjściowego, zwiększenie ilości SiO2 i K2O, a w popiołach z frakcji najlżejszych nastąpiło skumulowanie pozostałych składników tlenkowych. W miarę wzrostu gęstości frakcji rośnie zawartość rubidu (Rb) i maleje średnia zawartość pozostałych pierwiastków śladowych. Stężenie izotopu [^226]Ra rośnie w miarę wzrostu Fe[2]O[3] i strontu (Sr) w popiele. Do składników popiołu wpływających na stężenie izotopu [^228]Ra w popiele z frakcji, zaliczyć można jedynie SiO2 i Al[2]O[3], przy czym przy wzroście ilości Al[2]O[3] stężenie [^228]Ra rośnie, a pojawienie się większej ilości SiO[2] powoduje obniżenie zawartości [^228]Ra. Z wszystkich składników popiołu, analizowanych pod kątem wpływu na stężenie izotopu [^40]K, najwyraźniejszy wpływ ma rubid (Rb).

EN

Hard coal, as each mineral raw material, is characterised by some natural radioactive isotopes content. Their concentration depends, among others, on quantity and kind of mineral impurities contained in coal as well as on the chemical constitution of coal. Research has been carried out within the research project No N520 07431/3723, in the Main Mining Institute. In the research works eight samples of raw smalls have been used. They have been collected from hard coal mines of GZW (Upper Silesian Coal basin) and belong to the coals of 31 to 34 types. Dense fractions have been separated in dense media from 1.3 g/cm[^3] to 2.0 g/cm[^3]. In this way from each sample obtained eight coals of different petrographic constitution physico-chemical properties as well as ash content. Along with fraction density increase grows regularly ash content as well as concentration of isotope [^40]K in the ash from the fractions, however concentration of isotopes [^226]Ra and [^228]Ra drops. Increase of SiO[2] and K[2]O occurred in ash from the heaviest fractions, and in ashes from the lightest fraction accumulation of remaining oxide components. As fraction density increases content of rubidium (Rb) grows and average content of remaining trace elements decreases. Concentration of isotope [^226]Ra increases as Fe[2]O[3] and strontium (Sr) increase in ash. Only ash components SiO[2] and AL[2]O[3] influence on concentration of isotope [^228]Ra in the fraction ash. As quantity of Al[2]O[3] increases concentration of [^228]Ra increases, and occurrence of bigger quantity of SiO[2] causes decrease of [^228]Ra content. The most distinct influence on isotope [^40]K concentration has rubidium (Rb) among all the analyzed ash components.

15

Monitoring właściwości odpadów energetycznych poddawanych odzyskowi w podziemnych wyrobiskach

Drobek L., Michalik B.

Wiadomości Górnicze

|

2008

|

Vol. 59, nr 5

349-359

PL

Odpady powstające w energetyce, w wyniku spalania węgli kamiennych ibrunatnych z rosnącym udziałem paliw odnawialnych, są w coraz większym stopniu zagospodarowywane, przy jednoczesnym ograniczaniu procesu ich unieszkodliwiania przez składowanie. Jednym ze sposobów wykorzystania ubocznych produktów spalania (UPS) jest ich odzysk w procesie R14, m.in. w podziemnych technikach górniczych. Ważnym aspektem takiego sposobu odzysku UPS jest jego realizacja w sposób bezpieczny dla środowiska i człowieka. Monitorowanie własności chemicznych i radiologicznych odpadów energetycznych wykorzystywanych w podziemnych wyrobiskach górniczych stanowi gwarancję takiego sposobu prowadzenia odzysku. W artykule omówiono uregulowania prawne oraz przedstawiono stan wiedzy dotyczący chemizmu i promieniotwórczości odpadów energetycznych w procesie odzysku R14 w podziemnych technikach górniczych.

EN

Wastes generated by power generation sector in the processes of hard coal and brown coal combustion with increasing share of renewable are to a greater and greater degree managed with simultaneous limitation of the process of their neutralization by storage. One of the way consists in utilization of combustion process by-products (CPBP) and their recovery in R14 process, among others in underground mining techniques. The important aspect of such a way of recovery of combustion process by-products (CPBP) is its realization in a safe manner for the environment and for the human being. The monitoring of chemical and radiological properties of power sector's wastes re-used in underground workings of the mines constitutes a warranty of secure way of recovery's conduct. The article discussed legal regulations and presents the state-of-art. on chemical side and radioactivity of power sector's wastes in the process of R-14 recovery in underground mining techniques.

16

Ochrona radiologiczna w polskich kopalniach - system monitoringu i kontroli narażenia

Wysocka M., Skubacz K., Michalik B., Chałupnik S., Mielnikow A.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2008

|

Wyd. spec. nr 7

317-331

PL

Narażenie radiacyjne spowodowane ekspozycją na naturalne izotopy promieniotwórcze, a w szczególności na krótkożyciowe produkty rozpadu radonu, jest znaczącym składnikiem narażenia, zarówno w środowisku naturalnym, jak i w miejscach pracy. Dawką skuteczna, powodowana ekspozycją na radon, a szczególnie jego krótkożyciowe pochodne, przekracza 50% średniej dawki dla przeciętnego człowieka od wszystkich źródeł promieniowania jonizującego. W specjalnych warunkach, takich jak praca w miejscach o ograniczonej wentylacji (piwnice, tunele, wyrobiska górnicze w kopalniach) rola tego czynnika narażenia jest zazwyczaj jeszcze większa. Innym źródłem narażenia radiacyjnego w kopalniach węgla mogą być izotopy radu, obecne w solankach i osadach, które z tych solanek wytrącają się, wskutek czego powstają osady o podwyższonych stężeniach radu. Powoduje to wzrost mocy dawki promieniowania gamma w miejscach ich wytrącania, jak też może powodować skażenia wewnętrzne organizmu na skutek wchłaniania czy wdychania rozpylonych solanek czy osadów o podwyższonej promieniotwórczości. W polskim górnictwie węglowym narażenie radiacyjne, powodowane przez naturalne izotopy promieniotwórcze, jest traktowane jako jedno z zagrożeń naturalnych. Jego badania rozpoczęto we wczesnych latach 70. ubiegłego stulecia. Wieloletnie prace badawcze umożliwiły pod koniec lat 80. wydanie pierwszych przepisów, regulujących to zagadnienie - wydana została Polska Norma, w której określono wielkości limitów dawek, wymagania dotyczące zakresu i częstotliwości kontroli tego czynnika narażenia. W latach późniejszych, na bazie tejże normy, w poszczególnych gałęziach przemysłu wydobywczego, a szczególnie w górnictwie węglowym, przygotowane zostały i wdrożone przepisy wewnętrzne, dotyczące stosowanych metod monitoringu, jego zakresu, jak i metod ograniczania narażenia radiacyjnego. System ochrony przed promieniowaniem w podziemnych zakładach górniczych jest obligatoryjny od 1989 roku. Obecnie problemy kontroli narażenia radiacyjnego w górnictwie reguluje kilka ustaw - w tym Prawo atomowe, Prawo geologiczne i górnicze oraz akry wykonawcze z tego zakresu. Ich stosowanie jest kontrolowane przez Wyższy Urząd Górniczy we współpracy z innymi agendami rządowymi (głównie z Państwową Agencją Atomistyki - PAA). Monitoring i ograniczanie zagrożenia musi być prowadzone nie tylko w działających kopalniach ale także w nieczynnych zakładach górniczych, które są wykorzystywane np. jako muzea czy uzdrowiska balneologiczne. Tak kompleksowe rozwiązanie Systemu ochrony radiologicznej w górnictwie nieuranowym jest unikalne na świecie.

EN

The radiation risk due to the exposure to natural radionuclides. especially to short-lived radon progeny, is a component of the radiation hazard, common in the natural environment and working environment of people. The effective dose, caused by the exposure to radon (radon progeny), exceeds 50% of the average dose for a man from all sources of the ionising radiation. Under specific circumstances, for example as a result of working in confined space with low ventilation rate (cellars, underground galleries, tunnels, mines). the riskcaused by radon and its progeny can be enhanced and can reach significant levels. In Polish mining industry the radiation hazard, caused by natural radionuclides is one among many other natural hazards. It is worth to be point outthat besides radonanother source of radiation hazard in coal mines is radium, present in underground brines. Sediments. precipitated out from such waters, have enhanced radium content and may cause the increase of external gamma radiation dose rate as well as internal contamination due to accidental ingestion or inhalation. Investigation of that specific problem has been started in hard coal underground mines in Poland in early 1970's. At the end of 1980's first regulations were issued: the national standard have been prepared, in which dose limits and requirements of the radiation monitoring have been established. In following years in some branches of underground mining (mainly in coal mining industry) internal regulations for monitoring and mitigation measures were developed on the basis of the Polish standard. Due to being in force regulatory acts - Geological and Mining Law, Decree of the President of State Mining Authority and Decree of the Ministry of Economy - the monitoring and prevention against natural radiation is obligatory in all Polish underground mines since 1989. This duty is strictly supervised by local offices of Stale Mining Authority in co-operation with other governmental agencies. Monitoring and mitigation measures are obligatory not only for active mines but also for mines, excluded from the exploitation. and used for other purposes as museums, balneotherapy spas etc. Such solution is unique in non-uranium mining.

17

Zagrożenia radiacyjne w podziemnych zakładach górniczych

Wysocka M., Skubacz K., Michalik B., Mielnikow A., Chałupnik S.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2007

|

nr 5

20-31

PL

Zagrożenie radiacyjne związane z występowaniem naturalnych izotopów promieniotwórczych w podziemnych zakładach górniczych podlega systematycznej kontroli prowadzonej przez służby kopalniane przy współpracy z Laboratorium Radiometrii GIG. Artykuł zawiera posumowanie wyników pomiarów wszystkich czynników zagrożenia radiacyjnego uzyskanych w 2006 roku. Ponadto artykuł zawiera omówienie nowych przepisów prawnych, które zostały wprowadzone w połowie 2006 roku.

EN

The radiation hazard connected with the occurrence on natural radioactive isotopes in underground mining operation units is subject to a systematic inspection procedure conducted by the Mine's Service unit concerned in cooperation with Radiometry Laboratory of GIG. The article contains a summary of measurement results for all the factors of radiation hazards obtained in 2006. Besides, the article includes a discussion of the new legal regulations that were enforced in the mid-2006.

18

Proces asynchronicznych przeglądów specyfikacji wymagań

Michalik B., Mazur M., Olek Ł.

Prace Naukowe Instytutu Informatyki Stosowanej Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2007

53-62

PL

Wiele specyfikacji wymagań (SRS) zwiera niepoprawnie spisane wymaganie. Jakość produktu wynika z jakości każdego z komponentów. Posiadając złe wymagania nie jesteśmy w stanie stworzyć wysokiej jakości produkt. W celu zwiększenia jakości specyfikacji wymagań, stosujemy przeglądy, ponieważ jesteśmy opłacani za to co tworzymy. Obie strony muszą jednakowo rozumieć spisane wymagania. Kolejnym aspektem jest koszt takiego przeglądu. Znaczenie tego kryterium jest jeszcze większe, w przypadku gdy zespół pracuje zdalnie. Rozwiązaniem tych problemów jest propozycja asynchronicznych przeglądów. Proces ten składa się z czterech faz: przygotowanie, przegląd, oczyszczanie oraz analiza ryzyka. Faza przeglądu jest oparta na metodzie przeglądów n-częściowych. W celu oszacowania liczby defektów pozostających w specyfikacji stosuje się metodę podwójnego łowienia. Jeśli ta liczba jest akceptowalna, proces przechodzi do następnej fazy. W ostatnim rozdziale opisano prototyp rozwiązania - aplikację która wspiera proces asynchronicznych przeglądów.

EN

Many software requirements specifications (SRS) are filled with badly written requirements. Quality of the products base on quality of all components, with bad requirements we are not able to write good software. To increase SRS quality requirements reviews can be used. We are also expected to write what our customers paid for. We must assure that both sides understand requirements specification the same way. Another aspect is cost of requirements review meeting. This is essential when team members works remotely on the project. To address these problems asynchronous requirements review process was proposed. This process consist of four phases: preparation, review, data cleaning and risk analysis. Review phase is build on N-fold reviews method. Capture-recapture method was used to estimate number of defect left in specification after review. If this number is acceptable we can move to the next phase of project. In the last chapter prototype of software that can support asynchronous reviews process was described.

19

Możliwości wykorzystania metod radiometrycznych w badaniach wyrzutów skał i gazów

Wysocka M., Lebecki K., Chałupnik S., Michalik B., Skubacz K.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2006

|

nr 4

53-62

PL

W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia podjęto próby wykorzystania wybranych metod radiometrycznych do wspomagania prognozy wystąpienia wyrzutów skał i gazów w wałbrzyskich kopalniach węgla kamiennego (Lebecka i inni 1988, 1990, 1991). Przez analogię do metody przewidywania trzęsień ziemi na podstawie zwiększonego wydzielania radonu z wód podziemnych, postawiono hipotezę o zmienności emanacji radonu w pokładach zagrożonych wyrzutami. Opracowano metodykę prowadzenia obserwacji zmian stężenia radonu w górotworze z wykorzystaniem aparatury, jaką w tym czasie dysponował Główny Instytut Górnictwa. Na podstawie wyników pomiarów stwierdzono, że zmiany stężenia radonu w górotworze zależą od poziomu zagrożenia wyrzutowego. Zaobserwowano, że przed wyrzutem następował gwałtowny spadek stężenia radonu, natomiast po wyrzucie stężenie stosunkowo szybko wzrastało. Związek między zmianami stężenia radonu a zagrożeniem wyrzutami, najlepiej uwidaczniał się, jeśli był przedstawiony w funkcji postępu przodka. Rezultaty badań były na tyle obiecujące, że rozpoczęto obserwacje zmian stężenia radonu w kopalniach miedziowych i węglowych w strefach zagrożonych tąpaniami. W tym przypadku korelacja występowania obu zjawisk była mniej wyraźna. Analiza wyników prowadzonych dotychczas badań, skłania do podjęcia obserwacji zmian stężeń radonu w górnośląskich kopalniach węglowych zagrożonych wyrzutami. W Głównym Instytucie Górnictwa znajduje się nowa, doskonalsza aparatura, umożliwiająca ciągłe pomiary radonu. Możliwe, że uda się opracować "radonowy wskaźnik wyrzutowości", wspomagający inne metody przewidywania wystąpienia groźnych zjawisk geodynamicznych.

EN

In 80's and 90's of twentieth century research activity toward an application of radiometric methods for supporting of outbursts' prediction in Lower Silesian mines has been undertaken. It was stimulated by an analogy to application of radon changes in water and soil gas for earthquakes, therefore a hypothesis was created, that similar phenomena may occur in coal seams before and during outbursts of gas and coal. In the Laboratory of Radiometry of the Central Mining Institute a technique of radon measurements in boreholes has been developed and applied for his purpose. An analysis of results showed that changes of radon concentration in the strata were correlated with the level of an outburst's hazard. Prior to the outburst a rapid decrease of radon concentration was often observed, while radon level grew quickly after the release of gas and coal. The best correlation between radon changes and outbursts' occurrence obtained when radon changes were shown as a function of the heading advance. Results of these investigations were very promising, therefore investigations of possible connections of radon changes and tremors have been started in coal and copper mines in Poland. In this case results and correlation weren't very clear and significant. In the meantime, Lower Silesian collieries have been abandoned and no further investigations were possible. Due to increase of outburst hazard in some of Upper Silesian coal mines is the inspiration for further investigations in these collieries. The Central Mining Institute has got a modern instrumentation for continuous measurements of radon concentration in the strata. Therefore we hope that it would be possible to develop a "radon outburst's indicator" to support other methods of prediction of very dangerous geodynamic phenomena.

20

Naturalna promieniotwórczość w węglu kamiennym i stałych produktach jego spalania

Michalik B.

Karbo

|

2006

|

Nr 1

2-12

PL

Naturalna promieniotwórczość stałych produktów spalania węgla kamiennego stanowi jedno z podstawowych kryteriów stanowiących o możliwościach ich gospodarczego wykorzystania. Przedstawiono wyniki wieloletnich badań zawartości izotopów promieniotwórczych w węglu pochodzącym z GZW oraz popiołach żużlach. Omówione zostały również zasady klasyfikacji odpadów ze spalania węgla z punktu widzenia ochrony radiologicznej. Na podstawie analizy statystycznej została potwierdzona możliwość przewidywania właściwości produktów spalania na podstawie właściwości węgla. Wykazana zasada stwarza możliwości „produkowania” odpadów o pożądanych właściwościach z punktu widzenia ochrony radiologicznej.

EN

Hard coal combustion products’ natural radioactivity is one of the most important parameter determining their further use. In this article the results of the long-lasting investigation natural radionuclides concentration in coal originating from Upper Silesia Coal Basin, fly ashes and slag have been discussed in the light of the current national radiation protection recommendations. On base of the statistical analysis the prediction of coal combustion products’ properties has been proved as possible. This rule creates the possibility of “producing” waste material with required from radiation protection point of view properties for specific purpose.