Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Korzystanie z wód powierzchniowych do nawodnień rolniczych

Mioduszewski W., Dembek W.

Gospodarka Wodna

|

2015

|

Nr 8

225--228

PL

Zasadność pobierania opłat za pobór wód powierzchniowych do nawodnień rolniczych budzi wiele sprzeciwów nie tylko wśród rolników. W artykule przeprowadzono analizę zasadności pobierania opłat w kontekście stanu gospodarstw rolnych, rodzajów stosowanych metod nawodnień i wpływu nawodnień na stan środowiska przyrodniczego.

EN

The legitimacy of collecting fees for the use of surface waters in agricultural irrigation meets with objections not only among the farmers. The article analyses the legitimacy of collecting fees in the context of agricultural farms condition, types of the used irrigation methods and impact of irrigation on the state of natural environment.

2

Problemy ochrony polskiej przyrody w kontekście wspólnej polityki rolnej

Dembek W.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 4

109-121

PL

Celem artykułu jest syntetyczna analiza potrzeb polskiej przyrody w kontekście instrumentów proponowanych przez Komisję Europejską w ramach wspólnej polityki rolnej na lata 2014-2020. W pracy przedstawiono atuty przyrodnicze obszarów wiejskich w Polsce, zhierarchizowano główne zagrożenia przyrody na nich występujące oraz przedstawiono nowe spojrzenie na rolę rolnika jako dostarczyciela dóbr publicznych. Omówiono główne potrzeby w zakresie ochrony przyrody obszarów wiejskich w Polsce w kontekście oddziaływania wspólnej polityki rolnej. Przedstawiono potencjalne możliwości poprawy sytuacji z wykorzystaniem instrumentów tejże polityki.

EN

The aim of this paper is to synthetically analyse the needs of nature protection in Poland in the context of instruments proposed by the European Commission within the common agricultural Policy for the years 2014-2020. Chief natural assets of rural areas in Poland are shown, main threats to nature in these areas are hierarchized and a new look at the farmer as a provider of public goods is presented. Main needs of nature protection in rural areas in Poland are discussed in the context of the impact of common agricultural policy. Potential possibilities of improving the situation with the use of instruments of this policy are presented.

3

Historia i rozwój badań Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego nad rozpoznaniem i ochroną siedlisk mokradłowych

Ostrowski J., Dembek W.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 4

217-238

PL

Celem pracy jest ukazanie ewolucji podejścia do ekosystemów mokradłowych w działalności badawczej Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych, przekształconego w 2009 r. w Instytut Technologiczno-Przyrodniczy. Ewolucję tę kształtowała sytuacja polityczna i gospodarcza Polski. Co interesujące, największy postęp w badaniach podstawowych, dotyczących siedlisk i gleb hydrogenicznych, nastąpił w okresie realizacji badawczych programów rządowych, zorientowanych na melioracje wielkich kompleksów bagiennych Polski w dolinach Biebrzy, Narwi, Noteci i na Polesiu. Zmniejszenie presji produkcyjnej spowodowało ukształtowanie się podejścia ekologicznego do obszarów mokradłowych. Jednocześnie zaowocowało wieloma pracami o charakterze inwentaryzacyjnym i porządkującym istniejące dane. Praca ma charakter przeglądowy. Ukazano w niej poszczególne fazy orientacji badawczej Instytutu i zilustrowano je odpowiednimi pozycjami literatury. Zakresem pracy nie objęto badań nad właściwościami i przemianami chemicznymi gleb hydrogenicznych i semihydrogenicznych.

EN

The aim of this study was to show the evolving approach to wetland ecosystems in the research activity of the Institute for Land Reclamation and Grassland Farming transformed into the Institute of Technology and Life Sciences in 2009. The evolution was shaped by political and economic situation in Poland. Interestingly, the greatest progress in basic research of hydrogenic habitats and soils took place in the period of realization of government projects focussed on the reclamation of large bog complexes in the Biebrza, Narew and Noteć River valleys and in Polesie. Weakening of productive pressure facilitated more ecological approach to wetlands. This also resulted in many studies of inventory character which ordered the existing data. This paper is a review that shows particular phases of research interests at the Institute illustrated with appropriate references. The paper does not involve studies on chemical properties and transformations in hydrogenic and semi-hydrogenic soils.

4

System informacji przestrzennej o mokradłach w Polsce i możliwości jego wykorzystania

Piórkowski H., Oświecimska-Piasko Z., Dembek W., Ostrowski J.

Roczniki Geomatyki

|

2007

|

T. 5, z. 7

69-79

EN

In 2004, the Institute for Grassland Farming and Land Reclamation (IMUZ) in Falenty started developing national geographic information system focused on wetlands (GIS Mokradła). The main reason laying behind such initiative was a special role that wetlands play in modern rural landscape, in biodiversity maintenance, flood protection measures, tourism and infrastructure planning. At the current stage of GIS Mokradła development, the system contains wetlands data gathered in the early 90s of 20th century transformed into digital form within the project commissioned by the Ministry of Environment and financed by the National Fund for Environmental Protection and Water Management and IMUZ between 2004.2006. Nowadays, these are the only basic, nationwide, unified and homogenous data on wetland ecosystems in Poland, describing their location, extent, site conditions and vegetation types. The spatial data is in the scale of 1:100.000. The paper presents an overview of products generated by the system, its functionality as well as real and future applicability in terms of sustainable development rules.

5

Różnorodność florystyczna zbiorowisk roślinnych na wybranych terenach porolnych Kampinowskiego Parku Narodowego

Matysiak A., Dembek W.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 2

231-254

PL

Celem pracy jest ustalenie i porównanie różnorodności florystycznej terenów użytkowanych jako łąki dwukośne, przez 10 lat pozostawionych spontanicznej sukcesji oraz 15 lat temu zalesionych. Przedstawiono rezultaty badań wykonanych w latach 2004 i 2005, w miejscowości Wiersze w Kampinoskim Parku Narodowym. Dotyczyły one zmianw pięciu grupach zbiorowisk roślinnych. Na podstawie porównania średniej liczby roślin poszczególnych grup syntaksonomicznych stwierdzono istotne statystycznie różnice w zbiorowiskach roślinnych z Agrostis canina i ze związku Magnocaricion Koch 1926. Zmiany w zbiorowiskach roślinnych z Molinia caerulea, Festuca rubra i Deschampsia caespitosa opisują wskaźniki różnorodności gatunkowej Shannona, odrębności florystycznej oraz walor florystyczny.

EN

Studies were carried out in 2004 and 2005, in village Wiersze in the Kampinos National Park . The paper shows the results of studies on changes of five groups of plant communities. They occupied a mown meadow, meadow abandoned for 10 years and meadow overgrown by 15 years old oak. There were significant changes in communities with Agrostis canina, Deschampsia caespitosa and in Magnocaricion alliance. The results were checked with Wilcoxon test, based on the comparison of mean number of taxa in syntaxonomic groups. On mown meadow the succession of plant communities was hampered by mowing. Their similarity was higher there than on other meadows. Floristic individuality O f ; floristic value W f and Shannon diversity index were smaller. Secondary succession was noted on abandoned meadow and afforested meadow. The first forest plants which appeared there were trees and shrubs. Their localization depended on habitat conditions. The area occupied by meadows was not flat. Elevations differed by even 80 cm. Communities with Agrostis canina and Magnocaricion alliance grew in depressions. Sites of higher elevation were overgrown by communities with Festuca rubra, Deschampsia caespitosa and Molinia caerulea. Communities with Molinia caerulea grew particularly at the border between wet and fresh habitats on abandoned meadows. Trees and shrubs appeared first at the border between wet and fresh habitats. Generally, floristic individuality O f and floristic value W f decreased in communities of abandoned meadow. Unstable communities with shrubs and trees on the whole surface were noted on the afforested meadow. Differences in altitude faded there due to afforestation. Plants of wet habitats grew in ploughed strips. Plants of fresh habitats were noted between the strips. These artificial conditions caused a higher number of taxa in communities with Agrostis canina and Deschampsia caespitosa. In these communities Shannon diversity index and floristic individuality O f increased. In communities with Festuca rubra, Molinia caerulea the indices decreased. Individual species of grasses started to dominate there. Stenotopic species disappeared. Floristic individuality decreased in communities with Magnocaricion alliance due to spreading of common plant species of fresh and wet habitats.

6

Bagienna część doliny Narwi - zmiany warunków siedliskowych i roślinności w minionym 30-leciu

Dembek W., Szewczyk M., Kamocki A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2004

|

T. 4, z. 2b

225-237

PL

Celem pracy jest wykazanie zmian, jakie zaszły w środowisku bagiennego odcinka doliny górnej Narwi. Artykuł prezentuje wyniki badań przeprowadzonych na przekroju badawczym, założonym przez IMUZ w 1969 r. w okolicy wsi Bokiny. W 2003 r. rozpoznano roślinność i stan gleb. Uzyskane wyniki zestawiono z danymi historycznymi z 1970 r., pochodzącymi z materiałów źródłowych IMUZ. Dane o stanach wód w cyklu dekadowym z lat 1970-1989, zestawiono z wynikami obserwacji prowadzonych w latach 2000-2003 przez Politechnikę Białostocką. Analiza statystyczna i przestrzenna poziomów wód wykazuje skrócenie czasu zalewów, obniżenie ich wysokości, jak również wyraźny trend obniżania się wód gruntowych poza okresem zalewów. Rozpoznanie stanu gleb wykazało zanik procesów akumulacji materii organicznej na całej szerokości doliny. Gleby torfowo-bagienne w większości przekształciły się w gleby torfowo-murszowe w I stadium zmurszenia. W profilach glebowych zaznacza się zjawisko postępującego przesychania, co stwarza dogodne warunki do dalszej decesji materii organicznej i eutrofizacji siedlisk. Rozpoznanie roślinności wykazało, że zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, w miejscu występowania szuwaru turzycy zaostrzonej (Caricetum gracilis), jak i na obszarach obejmowanych zalewem, gdzie dominował szuwar turzycy sztywnej (Caricetum elatae) obecnie występują kadłubowe zbiorowiska z dominacją trzciny pospolitej (Phragmites australis), często ze znacznym udziałem gatunków nitrofilnych - pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.) i ostrożnia polnego (Cirsium arvense L. Scop.). Obniżenie poziomów wód gruntowych, redukcja zalewów, rozwój procesu murszenia gleb torfowych oraz degradacja zbiorowisk roślinnych wyraźnie wskazują na obniżenie wartości przyrodniczych bagiennego odcinka doliny górnej Narwi.

EN

The section of the upper Narew River valley protected as the Narew National Park is known for a unique system of anastomosing riverbeds, which supports extensive areas of wetlands. The frequency and duration of floods, which were crucial for the development of floodplain fens, have changed in the last decade due to alteration of the hydrological regime both upstream and downstream the national park. In order to find the effects of these hydrological changes on vegetation, we compared present and past distribution of plant communities along transect across the valley, where groundwater level has been regularly measured for the last 33 years. Along the transect, vegetation relevés were made in the 1970s and repeated in 2003 in the same sites. Next to each relevé, soil and hydrological conditions were analysed. Comparison of vegetation data showed that the area of tufted sedge communities Caricetumelatae, which used to be the dominating and the most representative vegetation type in the park, drastically decreased. At the same time, we observed the expansion of not peat-forming slender tufted sedge community Caricetumgracilis and invasion of the common reed Phragmitesaustralis to sedge fens. In effect, natural values of the area have significantly diminished. The hydrological and soil analyses revealed a significant lowering of the groundwater level during growth season in the last decade, which was mainly due to shortened duration of floods. This resulted in desiccation of peat soils. The extent of these changes is reflected in the extent of changes in vegetation. Our results show that, even in the range of hydrological conditions which supports wetland communities, some changes can largely affect species composition and conservational values. This is of high importance in the planning of floodplain management and its use for flood control purposes.

7

Gatunki, zbiorowiska roślinne i siedliska decydujące o różnorodności biologicznej doliny górnej Narwi

Szewczyk M., Oświęcimska-Piasko M., Dembek W., Siedlecki T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2003

|

T. 3, z. 1

89-106

PL

W artykule zaprezentowano najważniejsze dla różnorodności biologicznej doliny górnej Narwi gatunki, zbiorowiska oraz siedliska roślin. W pracy wykorzystano wyniki badań autorów z lat 1993-2001 oraz materiały archiwalne. Zebrano również dane na temat istniejących obszarów chronionych na analizowanym odcinku i porównano ich lokalizację z rozmieszczeniem opisywanych siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Sformułowano podstawowe, wstępne zalecenia ochronne oraz potrzeby badawcze w zakresie rozpoznania roślinności i siedlisk doliny.

EN

Habitat and vegetation types prioritised for their biodiversity values in the upper Narew Valley are reviewed in the paper. Criterion for their selection was based on the naturalness of the hydroecological processes. Priority vegetation types of highly natural character were distinguished on the basis of habitat characteristics, specifically for each section of the valley. The study was based on available historical information sources about the area in question and on field studies of the valley section between the villages of Suraż and Rzędziany in 2000 and 2001. In addition, data on protected areas localised within the investigated area were collected and compared with the distribution of priority habitats and vegetation types.

8

Analiza zmian warunków wodnych, szaty roślinnej i gleb bagna ławki w dolinie Biebrzy

Okruszko T., Wasilewicz M., Dembek W., Rycharski M., Matuszkiewicz A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2003

|

T. 3, z. 1

107-128

PL

Celem pracy jest określenie warunków siedliskowych panujących w basenie dolnym doliny Biebrzy metodą transektów dolinowych, na podstawie szczegółowego rozpoznania stosunków wodnych, glebowych i fitosocjologicznych. W pracy zawarto charakterystykę siedliskową zabagnionej doliny rzeki, na przykładzie dolnego odcinka Biebrzy. Szczególną uwagę poświęcono warunkom hydrologicznym, które w decydującej mierze wpływają na siedlisko i zachodzące w nim procesy. Na podstawie rozpoznania stratygrafii złoża torfowego na przeważającej części przekroju dolinowego odtworzono prawdopodobny, historyczny przebieg procesu zabagnienia doliny. Na podstawie wierzchniej warstwy torfowiska można ocenić obecnie zachodzące procesy glebowe. Informacje o występujących zbiorowiskach roślinnych były podstawą do wyznaczenia pięciu stref ekologicznych różniących się rodzajem roślinności, sposobem zasilania hydrologicznego, dynamiką procesów sukcesji roślinnej. Na podstawie ponad pięćdziesięcioletnich obserwacji stanów wody w rzece ustalono dla każdej ze stref: długość trwania zalewu, częstość trwania zalewu o określonej intensywności, liczbę wystąpień zalewu w poszczególnych latach oraz czas trwania zalewu podczas okresu wegetacyjnego. Wyznaczono w ten sposób zasięg oddziaływania wód rzecznych na przyległe tereny zalewowe. W wyniku analizy danych hydrologicznych nie stwierdzono zmniejszenia się wielkości, częstości lub czasu trwania zalewów rzecznych. Przeciwnie, od lat 70. XX w. obserwuje się pewne wydłużenie trwania zalewów. Może mieć to związek ze zmniejszeniem retencji basenów środkowego i górnego na skutek przeprowadzonych prac melioracyjnych. W celu wytłumaczenia zmian w części zbiorowisk roślinnych i korzeniowej warstwie gleby, wskazujących na okresowe przesychanie siedlisk, należy przeprowadzić badania dynamiki zmian retencji śniegowej i zmian w zasilaniu Bagna Ławki wodą z tych zasobów.

EN

The paper presents results of the study along the transect through Bagno Ławki, part of the floodplain of the Biebrza River in its lower basin. The study involved organic soil analysis, sampling of plant communities and hydrological studies on flood phenomena. The main focus of the work was on identification of water conditions using surface hydrology analysis of fifty years data set, on peat soil characteristics describing in a qualitative way the historical water conditions and on vegetation in the late sixties and now which enabled description of ecological changes in the site. Stratigraphic data showed the way the valley had been inundated and colonised by wetland plant communities. The surface soil cover, which reflects current status of soil-water conditions, showed by a slight moorsh layer the decrease of water saturation in the soil profile. Changes of plant communities during the last thirty years proved the increase of water dynamics in some areas which allowed for the expansion of communities tolerant to water changes. In the meantime, however, significant changes of agricultural practices took place there i.e. part of the area was abandoned by farmers and only seldom mowed or (close to the river) grazed by cattle. So, the vegetation response is not only due to the hydrology. Analysis of hydrological data for the closest gauge station in Burzyn allowed to compare zonal location of plant communities with flood extension. Contrary to the general expectation, water heights, frequency and duration of waterlogged periods did not prove a decrease in flood magnitude. Flooding phenomena seem to occur longer since the seventies than before. Changes in the duration of snow cover might be responsible for the general decrease of water saturation. These phenomena will be analysed in details during further studies.

9

Wetlands in Poland: present threats and perspectives for protection

Dembek W.

Journal of Water and Land Development

|

2002

|

no. 6

3-17

EN

The paper describes an analysis of present problems of wetland protection in Poland. Quantitative and qualitative data on country wetlands has been shown in a synthetic form. Threats to wetlands have been grouped and characterised considering their global, regional and economic aspects. Present status of wetlands in Poland has been described in view of the EU directives and international conventions ratified by Poland. The importance of agricultural and forestry programmes of EU has been exposed underlining the need of their mutual synchronisation. Desired actions to protect and restore wetlands have been listed.

PL

W pracy poddano analizie aktualne problemy ochrony mokradeł w Polsce. Przedstawiono syntetycznie najważniejsze dane ilościowe i jakościowe dotyczące mokradeł krajowych. Pogrupowano i scharakteryzowano zagrożenia mokradeł, z uwzględnieniem zagrożeń o charakterze globalnym, regionalnym i gospodarczym. Przedstawiono aktualny status mokradeł w kontekście międzynarodowych zobowiązań Polski wynikających z ratyfikowanych konwencji oraz dyrektyw Unii Europejskiej. Wyeksponowano znaczenie unijnych programów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych, eksponując konieczność ich wzajemnego zsynchronizowania. W sposób syntetyczny zestawiono pożądane działania na rzecz ochrony i restytucji mokradeł.

10

Problemy ochrony i restytucji mokradeł w Polsce

Dembek W.

Inżynieria Ekologiczna

|

2002

|

Nr 6

68--85

11

Ochrona i kształtowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów wiejskich

Dembek W., Liro A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. 2

7--26

PL

W pierwszej części pracy omówiono problemy ochrony środowiska przyrodniczego obszarów wiejskich w Polsce. Przedstawiono przy tym przyrodnicze i gospodarcze uwarunkowania, determinujące specyfikę polskiej problematyki w tym zakresie, czynniki decydujące o walorach przyrodniczych i krajobrazowych obszarów wiejskich w Polsce oraz główne zagrożenia tych walorów. W drugiej części przedstawiono podstawowe założenia „Pilotażowego programu rolnośrodowiskowego”, opracowanego w 2001 r. w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, mającego na celu czynną ochronę i kształtowanie specyfiki różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów wiejskich w naszym kraju.

EN

In the first part of the paper, main problems of environmental protection of agricultural areas in Poland are described. These include natural and economic determinants specific to Polish problems, factors determining the natural and landscape values of rural areas in Poland and the main threats to these values. In the second part of the paper, main aims and the structure of a pilot agri-environmental programme worked out in the Ministry of Agriculture and Rural Development are described.

12

Geomorfologiczno-hydrologiczne uwarunkowania rozwoju mokradeł na przykładzie torfowiska całowanie w dolinie środkowej Wisły

Oświt J., Dembek W.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

119--134

PL

Na podstawie materiałów opisujących rzeźbę i budowę geologiczną doliny środkowej Wisły omówiono związek między geomorfologią terenu a warunkami hydrologicznego zasilania występujących tam mokradeł. Przedstawiono wpływ geomorfologii doliny i obszarów do niej przyległych na najważniejsze cechy ekosystemów mokradłowych – roślinność, gleby, trofizm, dynamikę uwodnienia, ukształtowanie powierzchni. Wykazano, że w strefach przyrzecznych występują mokradła o charakterze mad piaszczysto-gliniastych (mokradła fluwiogeniczne), a w strefie przykrawędziowej, zasilanej wodami gruntowymi (wolnymi i naporowymi), rozwinęło się duże torfowisko soligeniczne o powierzchni dochodzącej do 8 tys. ha. Na przykładzie doliny środkowej Wisły wykazano, że typ hydrologicznego zasilania każdego mokradła może być zidentyfikowany na podstawie jego cech przewodnich.

EN

The relations between geomorphology and hydrological feeding of wetlands are described in this paper, based on the characteristics of the relief and geological structure of the Middle Vistula river valley. The maintenance of the geomorphology of the valley and the surrounding terrains for the main attributes of wetland habitats – plants, soils, fertility, water dynamics and terrain configuration are presented herein. In this paper it is shown that in the river zones, fluviogenous wetlands are formed and in the valley border zones, fed by ground water (free and under pressure) soligenous peatland are found. Całowanie peatland is located on the slope of the Vistula river valley. Behind it a higher, unflooded terrace was formed. In the initial period of development the peatland was intensively fed by ground water, inflowing through the valley bottom from the cut, deep water layers. In the later development phases it was also fed from the upper water layer. In the first stage a sedge-moss peatland was formed, and in the next stage – bushes and alder forest. It was found, that the water management of this reclaimed peatland might be based on the local water supply due to continued, stabile inflow of ground water and outflow by canals. Because of this, elastic distribution of water resources and optimal water management for farming and nature protection is possible. It was proved that geomorphology indirectly influences the genesis and development of wetlands – due to the formation of different hydrological conditions. The hydrological types of wetlands are determined by their location in the relief and hydrographical network and by geological structure. The hydrological type of wetlands and their hydro-ecological conditions determine all the main features: sediments, soils, oxygen conditions, fertility and plant communities. The hydrological differentiation of the peatland led to the different depth, age and stratigraphy of peats and sub-fossil plants communities.

13

Geomorfologia a mokradła jako problem naukowy

Okruszko H., Dembek W., Oświecimska-Piasko Z.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

17--21

PL

W artykule przedstawiono rolę, jaką w wiedzy o mokradłach odgrywa nauka określana jako geomorfologia, której przedmiotem jest rzeźba powierzchni Ziemi. Rzeźba jest tym elementem środowiska przyrodniczego, który decyduje o umiejscowieniu mokradeł, sposobie ich zasilania i warunkach odpływu wody, stanowiąc podstawę zróżnicowania klasyfikacji mokradeł. W pracy podkreślono znaczenie wymiany informacji między przedstawicielami obu dziedzin, posiadających dorobek o znaczeniu międzynarodowym.

EN

In the paper it was shown what role geomorphology, whose scientific subject is the sculpture of the Earth’s surface, plays in the wetland sciences. Relief is the environmental component which conditions the wetlands habitat and together with geological structure determines what type of alimentation dominates (precipitation, surface or ground water). This dependence is well illustrated in a wetlands classification work at IMUZ by OKRUSZKO [1992], in which wetlands are classified according to their type of hydrological supply (THZ). Wetlands belonging to a specified type of hydrological supply does not decide about it specifically. The relief condition is not the only kind of alimentation, but also impacts the condition of runoff. If we notice that the functioning of wetlands depends mainly on the hydrological conditions and these are connected with the relief, then we can come to the conclusion that the strategy of protecting wetlands’ natural values should not be separate from geomorphology because it can mean losing perspective of the simple cause – effect dependence which controls the natural environment. In this paper the importance of communication between representatives of both these scientific fields was also presented.

14

Notes on wetland restoration problems in the Narew River valley

Dąbkowski S. L., Dembek W., Piórkowski H., Oświecimska-Piasko Z., Szewczyk M.

Journal of Water and Land Development

|

2000

|

no. 4

33-53

EN

Experience from works on the natural basis of restoration concepts for five objects in the upper Narew valley are presented. Special attention was paid to verifying the initial aims due through field surveys. According to the assumptions, the restoration aim was to maintain and create habitats for valuable wetland and open water birds and to limit organic soil degradation. Presented examples show how many circumstances determine the final restoration concept e.g. adopted goal and direction of the restoration, economic and ownership determinants, use of the reclaimed areas, their transformation and a predicted effect the actions on the surrounding grounds. The authors described the study method applied to degraded wetlands and then, based on the investigation of each object, they verified their initial assumptions with respect to the directions and range of the restoration.

PL

Autorzy artykułu w ciągu ostatnich kilku lat zaangażowani byli w tworzenie przyrodniczych podstaw projektów renaturalizacji fragmentów doliny górnej Narwi. Celem pracy jest przedstawienie zebranych w toku prac doświadczeń naukowych i sformułowanie wskazówek metodycznych odnoszących się do zasad postępowania w projektowaniu renaturalizacji. Po przedstawieniu ogólnej charakterystyki przyrodniczej doliny górnej Narwi i jej przemian antropogenicznych omówiono metodykę opracowania przyrodniczych podstaw renaturalizacji zastosowaną w badaniach przeprowadzonych na pięciu obiektach. Przedmiotem badań było rozpoznanie: aktualnego stanu środowiska, w tym szaty roślinnej i gleb, stanu uwilgotnienia i kierunku rozwoju procesów glebowych, technicznej infrastruktury obiektów służących gospodarce wodnej, naturalnej sukcesji ekosystemów, warunków środowiskowych w fazie poprzedzającej odwodnienie. Planując wstępne działania renaturalizacyjne zakładano, na podstawie znajomości obiektów z okresu przed melioracją, że działania będą ukierunkowane na restytucję pierwotnych warunków siedliskowych. W trakcie prac studialnych, w odniesieniu do czterech obiektów konieczna okazała się korekta początkowych założeń. Tylko w jednym przypadku (torfowisko Wizna) można mówić o niemalże całkowitej zgodności pierwotnie założonych celów z wnioskami płynącymi z badań. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące wnioski: celem renaturalizacji zmeliorowanych obszarów dolinowych nie zawsze może być przywrócenie stanu pierwotnego, w działaniach renaturalizacyjnych prowadzonych w dolinie górnej Narwi nie było możliwe zastosowanie jednego schematu, a każdy z obiektów wymagał indywidualnego podejścia, opracowana w IMUZ metoda transektów stratygraficzno-wysokościowych oraz klasyczne metody badań fitosocjologicznych okazały się przydatne przy rozpoznawaniu kierunków zachodzących zmian warunków przyrodniczych obiektów, na obecnym etapie zakres renaturalizacji limitowany jest w poważnym stopniu uwarunkowaniami własnościowymi gruntów, ważnym ograniczeniem zakresu działań renaturalizacyjnych może być ich wpływ na sąsiednie tereny, znajdujące się poza granicami obiektów.