Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Jezioro Hańcza : wstępne wyniki geologicznej interpretacji obrazów sonarowych

Pochocka-Szwarc K., Ber A., Szpygiel J., Szpygiel P.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 3

187--194

EN

Preliminary interpretation of the geological structures on the eastern slope of Hañcza Lake was performed based on underwater sonography images. The studies were carried out on a 500-metres long part of the slope at a depth of 50 m. Underwater observations, sonography images and numerous photos were made by divers Pawe³ and Joanna Szpygiel. A preliminary geological interpretation shows the presence of glaciotectonic structures created as diapiric or anticlinal folds separated by synclinal parts. Diapiric or anticlinal folds are composed of massive tills with numerous boulders. Synclinal parts of the underwater slope probably consist of sands and silts. The section also reveals landslides and lowered parts of the sediments. The glaciotectonic structures originated probably as a result of the horizontal and vertical stresses exerted by the ice sheets of the Middle Polish Complex and Vistulian Glaciation. Additionally, Lake Hañcza and its surroundings were shaped by neotectonic phenomena related to the structural pattern of the old basement, as well as by deep permafrost processes.

2

Mapy geologiczno-turystyczne parków narodowych

Kucharska M., Pochocka-Szwarc K., Rychel J., Krzywicki T., Ber A., Danel W., Pielach M.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

352-352

EN

In 2010, the geological-tourist maps were compiled for the Białowieża National Park (Krzywicki&Pielach, 2010), Babia Góra National Park (Wójcik et al., 2010), Polesie National Park (Kucharska & Danel, 2010), Roztocze National Park (Krąpiec et al., 2010), Wigry National Park (Rychel et al., 2010 ). The maps were commissioned by the Ministry of Environment and their preparation financed by the National Fund for Environmental Protection and Water Management. The sets prepared for each of the above listed national parks include: a colour map with the geological and tourist legends accompanied by a comprehensive description, photos, graphs and other visuals. The maps are important tool for popularization and promotion of geotourism as they meet availability criteria. Moreover, the presentation is not only clear but also satisfactory even for a demanding tourist.

3

Vertical stress of the pleistocene continental glaciers and its hypothetical evidence in present relief of northern Europe

Ber A.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

Vol. 25

7-12

EN

The present morphology of northern Europe was undoubtedly shaped by neotectonics connected with a structural plan of the old basement and activated by particular Pleistocene ice sheets along parallel and meridional relaxed and fractured zones. These zones were mainly formed at the lithologic boundaries between structural units of different density. Parallel and meridional faults, activated during Pleistocene as a result of glacioisostasy (loading and unloading by advancing and retreating ice sheets) marked present surface as blocks or polygons in a whole glaciated territory, however, within the limit of the Last (Vistulian) Glaciation there are predominating elevations of the interlobate moraines named glaciotectonic insular heights (GIH).

PL

Na ukształtowanie powierzchni północnej Europy miały wpływ neotektonika i plan strukturalny (systemy uskoków) głębokiego podłoża, aktywizowany przez pionowe naciski kolejnych transgredujących lądolodów. Nowe uskoki powstawały na granicach skał o różnej litologii. Naciski pionowe lądolodów doprowadziły do powstania dobrze widocznych we współczesnej rzeźbie obszarów zlodowaconych bloków morenowych lub poligonów. W obrębie zasięgu ostatniego zlodowacenia w topografii bloków morenowych uwarunkowanych tektonicznie dominują wysoko wyniesione moreny międzylobowe.

4

Stratygrafia dolnego plejstocenu północno-wschodniej Polski na podstawie badań osadów jeziornych z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska) w nawiązaniu do obszarów Rosji, Litwy i Białorusi

Ber A., Lisicki S., Winter H.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 435

23--35

PL

W odwierconych w latach 1988-1989 profilach otworów badawczych Sucha Wieś i Czarnucha, napotkano na organiczne i mineralne oraz rzeczne osady interglacjalne. Badania palinologiczne i litologiczno-petrograficzne tych osadów oraz datowania paleomagnetyczne określiły ich wiek na interglacjał augustowski (Augustovian), korelowany z Cromerianem I (Waardenburg). Przedstawiono stratygrafię i wiek osadów dolnego plejstocenu występujących w profilach Sucha Wieś i Czarnucha w nawiązaniu do innych profili położonych w obrębie Równiny Augustowskiej, Pojezierza Suwalskiego, Pojezierza Ełckiego oraz obszarów Rosji, Litwy i Białorusi.

EN

In the Sucha Wieś and Czarnucha boreholes drilled in 1988-1989, interglacial lacustrine and fluvial organic organic and mineral deposits were encountered. Palynological and lithologic-petrographical analyses and palaeomagnetic datings indicate that these deposits are of Augustovian Interglacial age, compared to Cromerian I (Waardenburg). This report shows the stratigraphy and age of the Lower Pleistocene deposits from the Sucha Wieś and Czarnucha sections with a correlation to other sections located in the Augustów Plain, Suwałki Lakeland, Ełk Lakeland and Russia, Lithuania and Belarus.

5

Litologia i sytuacja geologiczna osadów interglacjału augustowskiego z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska)

Ber A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 435

3--21

PL

W odwierconych w latach 1988-1989 profilach otworów badawczych Sucha Wieś i Czarnucha, w spągowych partiach miąższych osadów plejstoceńskich (Sucha Wieś — 185 m; Czarnucha — 142 m) różnego wieku i genezy, napotkano jeziorne (organiczne) i rzeczne (mineralne) osady interglacjalne (Sucha Wieś — 31,1 m; Czarnucha— 32,1 m). Na podstawie analiz palinologicznych tych osadów oraz datowań paleomagnetycznych określono ich wiek na interglacjał augustowski. Przedstawiono również szczegółową charakterystykę litologiczną i petrograficzną osadów występujących w obu profilach, a także opisano litologię i sedymentologię interglacjalnych osadów jeziornych i rzecznych. W jeziornych i rzecznych osadach interglacjalnych, dla obu profili, wyróżniono odrębne litologicznie sekwencje osadów; dla profilu Sucha Wieś — 7, a dla profilu Czarnucha— 5 sekwencji. Wykształcenie osadów w profilu Sucha Wieś świadczy o tym, że w okresie całego plejstocenu panowały tu podobne warunki sedymentacji. Osady w tym profilu nie wykazują śladów zaburzeń glacitektonicznych. Natomiast w profilu Czarnucha osady były zaburzone glacitektonicznie przez każdy kolejny lądolód. Sytuację geologiczną i stratygrafię osadów plejstoceńskich, występujących w profilach Sucha Wieś i Czarnucha, przedstawiono w nawiązaniu do profili z różnowiekowymi osadami interglacjalnymi, położonymi w obrębie Równiny Augustowskiej i w południowo-wschodniej części Pojezierza Ełckiego.

EN

In the Sucha Wieś and Czarnucha boreholes drilled in 1988-1989, interglacial lacustrine and fluvial organic and mineral deposits (Sucha Wieś — 31.1 m; Czarnucha— 32.1 m in thickness) were encountered in the basal portion of the thick Pleistocene series (Sucha Wieś-185 m; Czarnucha-142 m) of various ages and origin. Palynological analyses and palaeomagnetic datings indicate that these deposits are of Augustovian Interglacial age. The present report shows the location and detailed lithological and petrographical description of these sections. Lithological and sedimentological characteristics of interglacial lacustrine and fluvial deposits are given separately. Seven different lithological sequences have been identified within the sequence of interglacial lacustrine and fluvial deposits of the Sucha Wieś section. In the Czarnucha section — 5 such sequences have been found. The lithology of the Sucha Wieś section confirmed that sedimentary conditions were invariable during the whole period. Additionally, the sediments show no glaciotectonic deformation. However, the Czarnucha deposits were glaciotectonically disturbed by each successive ice sheet. The final chapter provides an overview of the geological position and stratigraphy of the Pleistocene deposits from the Sucha Wieś and Czarnucha sections with reference to other sections from the Augustów Plain and southeastern part of the Ełk Lakeland.

6

Eemian and Vistulian pollen records from the Łomża region (NE Poland)

Bińka K., Ber A., Bałuk A.

Geological Quarterly

|

2006

|

Vol. 50, No. 4

437-446

EN

In the Łomża region, northeastern Poland, many new lacustrine and peat deposits have been found. Pollen analysis of borehole material shows that they accumulated mostly during the Eemian Interglacial. Parts of these sites were active in the Vistulian, probably in its early phases. The sites analysed usually represent small lakes or peat-bogs sediment with accumulating in different time intervals of the Eemian. Only exceptionally they are represented by deep-water facies with a decrease in water level not before the hornbeam zone, as seen at many Eemian sites in Poland. Especially interesting is the occurrence in the pollen spectra of a number of exotic taxa such as Viburnum lantana, Bruckenthalia spiculifolia, Falcaria vulgaris, Lycopodium lucidulum t. noted previously in the Eemian Interglacial mainly in the south and in the southeastern Poland, where milder climatic conditions prevailed. The analysed interglacial spectra also show signs of plant—animal interaction. Such signs have been observed in Holocene and Vistulian strata, although in other pollen taxa. Pollen affected by these processes may come to resemble other species and so be misidentified.

7

The Detailed Geological Map of Poland 1:50,000 : the history, present and future

Ber A.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 10/2

903-906

EN

The Detailed Geological Map of Poland in scale 1:50,000 (DGMP 1:50,000) is elaborated in Polish on the base of geological mapping, especially drilled boreholes to subQuaternary basement as well as geological and geophysical surveys and laboratory studies. The whole edition comprises 1069 sheets. The Detailed Geological Map of Poland in the scale 1:50,000 published from 1954 together with explanations, forms a compendium of geological knowledge of the area. It is a basic map which is being used for construction of all the other consecutive thematic maps of the country, either in detailed or in regional scales. The Map is supplemented with one or two geological sections, typical for the area: one of them (Quaternary deposits) is prepared in highly exaggerated vertical scale. Each sheet is provided with brochure text explanations, containing description of the geological structure of the area, logs of the more significant boreholes, geomorphological and subQuaternary basement sketches and the results of field and laboratory analyses.

8

Palaeoenvironmental and climatic changes during the early pleistocene recorded in the lacustrine-boggy-fluvial sediments at Komorniki, NE Poland

Khursevich G., Nita M., Ber A., Sanko A., Fedenya S.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2005

|

Vol. 16

35--44

EN

The lacustrine-boggy-fluvial sequence at Komorniki, NE Poland was subject to complex (geological, palynological, diatomological and malacological) investigations. These sediments occur between the Narevian and Nidanian glaciations tills and belong to the Augustovian Interglacial of Poland correlated with the Cromerian 1 Interglacial of the Netherlands. Two cold stages of a glacial rank and one warm stage of interglacial rank (with dominant pollen of Quercus, Ulmus, Carpinus, Alnus, Tilia and Corylus in sediments corresponding to the climatic optimum) have been distinguished in the pollen succession. The latter is similar to that known from the Augustovian Interglacial profiles at Szczebra, Kalejty and Czarnucha. Diatom succession from the Komorniki section includes certain unidentified, apparently new small species of Stephanodiscus, Staurosirella and Pseudostaurosira side be side with the Pleistocene extinct taxon of Stephanodiscus niagarae var. insuetus and a relatively widespread species of S. rotula characterizing by some morphological peculiarities. In the composition of the malacofauna the fluvial extinct species of Fagotia wuesti and Sphaerium cf. rivicola are the most important molluscs for the biostratigraphy. Among them, Sphaerium cf. rivicola is known from the late Tiglian in the Netherlands. Fagotia wuesti is characteristic of the Bavel Interglacial in the Netherlands, as well as of the Borntal and Artern interglacials in Germany.

9

Profesor Edward Ruhle - twórca polskiej powojennej kartografii geologicznej

Ber A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

nr 414

71-74

10

Detailed geological mapping in Poland as a base for selection of representative geosites

Ber A.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 13

29-34

EN

The Polish Geological Institute (PGI) is the principal producer and editor of the geological maps in Poland. In the past decades, the PGI activity has been generally concerned with the elaboration of the multi-sheet serial maps covering the whole territory of Poland, fully compiled with the use of digital GIS technology. Especially, the Detailed Geological Map of Poland and Geological-Economical Map of Poland both in scale 1:50,000 are a basis for selection of representative geosites. In the last decade, 15 Quaternary geosites in Northern and Central Poland of the European significance were selected, mainly on the basis of geological mapping conducted for Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000 (Ber, 1999). Three geosites in category of "geological documentary sites"were selected entirely on the basis of 50 suggestions presented on specially prepared information cards for the geological exposure (Information card of the geological exposure). Most of these 15 objects are already protected. Within framework of the Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000 and Geological-Economical Map of Poland, 1:50,000, numerous geosites were proposed in Central and Eastern Poland in the Cracow Upland, Polish Sudetes, Polish Carpathians, in Holy Cross Mts. and in the Nida Basin. Established and proposed geological documentary sites, nature monuments and the valuable objects of inanimate nature are marked on Geological-Economical Map of Poland, 1:50,000. Among other, on the base of the detailed geological mapping, the booklets promoting the conservation issues in Carpathians, Holy Cross Mts. and Sudetes were published.

PL

Państwowy Instytut Geologiczny jest największym w Polsce wykonawcą i wydawcą kartograficznych opracowań geologicznych. W ostatnich dziesięcioleciach działalność kartograficzna Instytutu koncentrowała się na opracowywaniu numerycznych (w technologii GIS), wieloarkuszowych, seryjnych, szczegółowych map pokrywających obszar całego kraju. Do wyróżniania i przedstawiania najważniejszych geostanowisk w Polsce najbardziej przydatne są: Szczegółowa mapa geologiczna Polski, 1:50 000 i Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, 1:50 000. Na podstawie wyników szczegółowego kartowania geologicznego, w północnej i środkowej Polsce wyróżniono 15 geostanowisk o znaczeniu europejskim (Ber, 1999). Większość tych obiektów została wzięta pod ochronę. Na podstawie 50 propozycji przedstawionych na specjalnie opracowanych kartach informacyjnych odsłonięcia geologicznego, wytypowano i wzięto pod ochronę 3 stanowiska dokumentacyjne. Częściowo, w czasie terenowych prac kartograficznych nad Szczegółową mapą geologiczną Polski, 1:50 000 i zestawczych nad Mapą geologiczno-gospodarczą Polski, 1:50 000 wyróżniono i opisano szereg nowych geostanowisk różnego wieku w środkowej i wschodniej Polsce, na Wyżynie Krakowskiej, w polskich Sudetach, w Karpatach i w Górach Świętokrzyskich z basenem Nidy. Chronione i proponowane geostanowiska różnej rangi i wieku są przede wszystkim zaznaczone na Mapie geologiczno-gospodarczej Polski, 1:50 000. Również w dużym stopniu na materiałach szczegółowych prac kartograficznych zostały oparte wydane w 2000 roku opracowania książkowe dotyczące pomników przyrody nieożywionej w Karpatach, Górach Świętokrzyskich i Sudetach.

11

Glacitektonika wybranych obszarów Polski

Ber A., Dobracki R., Lisicki S., Morawski W., Badura J., Krzyszkowski D., Przybylski B., Urbański K., Kasprzak L., Ruszczyńska-Szenajch H., Wysota W., Turkowska K., Gardziel Z., Harasimiuk M., Lewandowski J, Wójcik A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2004

|

nr 408

73-125

PL

Niniejsze zbiorowe opracowanie powstało na podstawie szczegółowych (SMGP w skali 1: 50 000) i przeglądowych materiałów kartograficznych, publikowanych i archiwalnych opracowań autorskich oraz na podstawie Gacitektonicznej mapy Polski w skali 1:1 000 000, i stanowi swoisty, regionalny komentarz tekstowy do tej mapy. W podziale Polski na obszary: północno-zachodni, północny, północno-wschodni, zachodni i środkowozachodni, środkowy i środkowowschodni, południowo-wschodni oraz południowy przedstawiono opisy zaburzonych glacitektonicznie form i osadów powierzchniowych i kopalnych. Występowanie zaburzeń glacitektonicznych w Polsce związane jest przede wszystkim z zasięgami młodszych zlodowaceń i z miąższością ulegającego deformacjom podłoża. Formy i osady były zaburzane albo przez pionowe i poziome naciski aktywnego (transgredującego) lądolodu, albo przez nacisk pionowy na podłoże stagnujących mas lodowych. Prace nad uzupełnianiem zawartych w opracowaniu opisów wybranych obszarów Polski oraz treści Glacitektonicznej mapy Polski w skali 1:1 000 000 będą kontynuowane zarówno przez wnoszenie nowych danych, jak też przez rozszerzanie i uszczegółowianie legendy o nowe wydzielenia i oznaczenia wiekowe.

EN

The presented complete edition was prepared on the base results of the detailed (Detailed Geological Map of Poland in scale 1:50 000) and review geological mapping, published and archival data, as well as an explanations and symbols elaborated for Glaciotectonic Map of Poland in scale 1:1 000 000. Therefore this elaboration, presenting the regional description of the glaciotectonic features within selected regions of Poland, compose specific textural explanations for this map. Within the territory of Poland subdivided on following regions: North-Western, North, North-Eastern, Western, Middle-Western, Middle, Middle-Eastern, Southern, South-Eastern, glaciotectonicly disturbed landforms and sediments either expressed in recent relief or buried (stated in borings or in exposures) were described. Distribution of glaciotectonic features over the territory of Poland is related primarily to the presence younger glaciations and thickneses of the deformable substratum. Generally, the landforms and sediments were deformed by active ice sheets through the horizontal and vertical thrusts of the ice masses, as well as by vertical stress of the stagnant ice masses. The supplementary works under in details description of the glaciotectonic features in particular regions of Poland will be continued, as well as completed the contents of the Glaciotectonic Map of Poland in scale 1:1 000 000.

12

Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich

Ber A.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2000

|

T. 170

5--89

PL

Stratygrafia plejstocenu północno-wschodniej Polski na Pojezierzu Suwalskim i Równinie Augustowskiej została oparta głównie na wynikach analiz palinologicznych jeziornych osadów organicznych oraz badań litologiczno-petrograficznych glin zwałowych i osadów międzymorenowych uzyskanych z najnowszych profili wiertniczych podczas prac kartograficznych nad Szczegółową mapą geologiczną Polski w skali 1:50 000. Na Pojezierzu Suwalskim wyróżniono od 8 do 11 poziomów glacjalnych, reprezentowanych w świetle wyników badań geologicznych i litologiczno-petrograficznych (współczynniki petrograficzne O/K, K/W i A/B) prawdopodobnie przez gliny zwałowe 8 zlodowaceń: Narwi, Nidy, Sanu, Wilgi, Liwca, Odry, Warty i Wisły. Palinologicznie zostały udokumentowane osady organiczne jedynie dwóch interglacjałów - mazowieckiego i eemskiego oraz prawdopodobnie interglacjału augustowskiego (profil wiercenia Zielone Królewskie). Określenie wieku osadów organicznych z otworu Raczki Wielkie koło Olecka jako interglacjał zbójna zostało oparte na niepełnym badaniu palinologicznym i profil ten wymaga przeprowadzenia pełnej analizy palinologicznej. Na Równinie Augustowskiej wyróżniono, również głównie na podstawie wyników badań geologicznych i litopetrograficznych glin zwałowych, 8 poziomów glacjalnych reprezentujących prawdopodobnie 8 zlodowaceń: Narwi, Nidy, Sanu, Wilgi, Liwca, Odry, Warty i Wisły. Występują tu natomiast w superpozycji udokumentowane palinologicznie osady interglacjałów: augustowskiego, którego pozycja stratygraficzna nadal nie jest ostatecznie ustalona, i mazowieckiego. Na obszarze północno-wschodniej Polski nie udokumentowano dotychczas palinologicznie osadów interglacjałów znanych z obszarów środkowej i południowej Polski, tj. małopolskiego, ferdynandowskiego, zbójna i lubawskiego (lubelskiego). Okresy interglacjałów ferdynandowskiego i lubawskiego są tu prawdopodobnie reprezentowane przez osady występujące głównie w facji jeziornej, a być może i rzecznej. Wyniki badań stratygrafii plejstocenu północno-wschodniej Polski nawiązano do schematów stratygraficznych plejstocenu obszarów sąsiednich, tj. Pojezierza Mrągowskiego, Niziny Podlaskiej, Rosji (Okręg Kaliningradzki), Litwy i Białorusi. Analiza materiałów geologicznych, a zwłaszcza map fundamentu krystalicznego i jego pokrywy osadowej, wykazała wyraźny wpływ tektoniki starszego podłoża na skały osadowe. Szczególnie aktywne były uskoki gradientowe na granicach struktur prekambryjskich. Przed okresem plejstoceńskim pionowe ruchy (izostazja) wyznaczały zasięgi facji, determinowały zachowanie ostańców, formowały paleomorfologię. W okresie plejstoceńskim naciski mas lodowych w okresach glacjalnych na struktury tektoniczne (uskoki) głębokiego podłoża, a następnie odciążenia tych struktur w okresach interglacjalnych wpłynęły na zasięgi i miąższość osadów plejstoceńskich, zasięgi i przebieg stref marginalnych lądolodu ostatniego zlodowacenia, jak też na występowanie stref zaburzeń glacitektonicznych.

13

Glacitectonic deformations and their connection with crystaline basement tectonics, based on data from Northeastern Poland

Ber A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

1999

|

R. 38, nr 1

46-51

EN

The northeastern part of Poland (Fig. 1) is generally a polygenic morainic upland with outwash plains and of highly diversified relief with numerous glacial forms oriented in N-S and E-W directions (Fig. 2). In the morainic uplands and outwash plains there are also numerous lakes arranged mainly in N-S and W-E directions, which are glacial channels. The configuration of the surface of northeastern Poland is mainly due to the influence of the configuration and geological structure of the older basement as well as the accumulation and dislocating (glaciotectonic) action of the ice sheets.

PL

Część północno-wschodnią Polski (Fig.1) tworzy poligenicza wysoczyzna morenowa z równinami stożków sandrowych oraz silnie zróżnicowanym reliefem form glacjalnych o orientacji N-S i E-W (Fig. 2). Cały obszar wysoczyzny jest pokryty jeziorami rynnowymi również zorientowanymi w kierunkach N-S i E-W. Ukształtowanie powierzchni terenu NE Polski jest pod silnym wpływem zarówno struktur starszego podłoża geologicznego, jak i zjawisk glaciogenicznych - zawiązanych z dynamiką lodowca i akumulacją utworów lodowcowych.

14

Interglacjalna fauna mięczaków ze stanowiska Szczebra k. Augustowa

Skompski S., Ber A.

Przegląd Geologiczny

|

1999

|

Vol. 47, nr 11

1006-1012

PL

W jeziornych osadach interglacjału augustowskiego, starszego od interglacjału mazowieckiego, znaleziono 11 gatunków małży (Bivalvia), 7 gatunków ślimaków (Gastropoda, tab. 1), szczątki innych zwierząt (Coleoptera, Pisces, Aves) i 14 gatunków małżoraczków (Ostracoda, tab. 2). Na podstawie kilku gatunków mięczaków (Bithynia leachi, Pisidium supinum) można mówić o warunkach klimatu umiarkowanego. Inne gatunki mięczaków (Valvata naticina, Pisidium supinum, Sphaerium solidum) wskazują, że w tym jeziornym zbiorniku istniał przepływ.

15

Glacitektonika Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego w nawiązaniu do neotektoniki oraz struktur tektonicznych fundamentu krystalicznego

Ber A.

Przegląd Geologiczny

|

1999

|

Vol. 47, nr 9

831-839

PL

Współczesna powierzchnia Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego, szczególnie w części północnej (Pojezierze Suwalskie i Sejneńskie) została ukształtowana dzięki deformującej, glacitektonicznej działalności lądolodu zlodowacenia wisły. Zaburzenia glacitektoniczne, uwarunkowane pionowymi ruchami neotektonicznymi uaktywnionymi przez nacisk nasuwającego się lądolodu, powstały głównie wzdłuż równoleżnikowych stref zluźnień tektonicznych w głębokim podłożu. Uskoki o przebiegu równoleżnikowym uwarunkowały zasięgi i postoje recesyjne lądolodu oraz stały się bezpośrednią przyczyną powstania form marginalnych o zaburzonej glacitektonicznie strukturze. Wpłynęły także na zasięg i zróżnicowanie przebiegu starszych lądolodów. Lądolód zlodowacenia wisły deformował osady bezpośredniego podłoża przez naciski statyczny (pionowy) i dynamiczny (poziomy), w wyniku których powstało tzw. festonowe ukształtowanie powierzchni, a także przez naciski boczne na zbocza i krawędzie o różnej genezie, dzięki czemu powstały elementy tzw. glacitektoniki dolinnej.

16

Preliminary list of the Quaternary geosites in Northern and Central Poland, their age and geological position

Ber A.

Polish Geological Institute Special Papers

|

1999

|

Vol. 2

77-86

EN

On the basis of geological and geomorphological investigations performed in Northern and Central Poland a preliminary selection of internationally significant Quaternary geosites (exposures, landforms, and erratic boulders) was done. Totally selected fifteen exposures, landforms, and erratic boulders represent the considerable values with regard to geological and geomorphological features as well as a high scientific values and good sightseeing accessibility. All presented geosites are grouped within extents of the Vistulian (Weichselian) and Middle Polish (Saale) glaciations. Recently, within of the Polish Lowland area there are 12 nature reserves, about 1000 inanimate nature monuments (mainly erratic boulders and 43 other monuments) and 5 documentary sites.

PL

Na podstawie badań geologicznych i geomorfologicznych prowadzonych w Polsce północnej i środkowej, zestawiono wstępną listę czwartorzędowych, geologicznych pomników przyrody o międzynarodowym znaczeniu. Na przedstawionej, wstępnej liście znalazło się 15 obszarów (odsłonięcia, obszary z formami rzeźby i głazy narzutowe) reprezentujących, w odniesieniu do charakterystyki geologicznej i geomorfologicznej, wysokie wartości naukowe i dydaktyczne. Wszystkie geostanowiska występują w obrębie zasięgu zlodowaceń wisły (Weichselian) i warty (Saale). Obecnie na Niżu Polskim znajduje się 12 rezerwatów przyrody, około 1000 pomników przyrody nieożywionej i 5 stanowisk dokumentacyjnych.

17

Influence of the crystalline basement on the sedimentary cover eastern part of the peribaltic depression, Poland

Ber A., Ryka W.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

T. 161

171--182

EN

Analysis of geologic material, especially maps of the crystal-line basement and its sedimentary cover, revealed a distinct influence of the tectonics of the old basement on sedimentary rocks. Particularly active were gradient faults located along boundaries of Precambrian structures. Vertical movements marked facies extent, determined preservation of inliers, and formed palaeo- and recent morphology.

PL

Analiza materiałów geologicznych, a zwłaszcza map fundamentu krystalicznego i jego pokrywy osadowej wykazała wyraźny wpływ tektoniki starego podłoża na skały osadowe. Szczególnie aktywne były uskoki gradientowe na granicach struktur prekambryjskich. Pionowe ruchy wyznaczały zasięgi facji, determinowały zachowanie ostańców, formowały paleomorfologię i współczesną powierzchnię.