The paper presents impact of meteorological drought on hydrological drought on the Vistula River in Toruń in the period of 1971–2015. It uses index method for the assessment of hydrological drought threat degree as a result of multi-month lasting meteorological drought. Based on the values of the SPI-24 (24-month standardized precipitation index) it was determined that meteorological drought in Toruń appeared six times and the total time of the phenomenon was 33% of the studied interval. Periods of hydrological drought on the Vistula River in Toruń have been determined based on the values of the SWI-24 (24-month standardized water level index). It has been found out that hydrological drought appeared four times and its total time was 10% longer that the meteorological drought. Based on the values of both indices (SPI-24 and SWI-24) correlation coefficient for months, seasons and years, it was found that the relation between both kind of droughts is weak (r < 0.5). That result is also confirmed in the distribution of both kinds of drought. Only in 32 months (8% of the total time) the intensity of the two simultaneously occurring drought was at least moderate. The achieved results revealed that the hydrological drought was occurring periodically, independent on meteorological drought. Hydrological drought was also influenced by the external factors (hydropower plant in Włocławek, Major Groundwater Basin – GZWP) and climate factors appearing in the upper and middle part of the river basin.
PL
W artykule przedstawiono wpływ suszy meteorologicznej na suszę hydrologiczną na Wiśle w Toruniu w latach 1971–2015. W tym celu wykorzystano metodę wskaźnikową do oceny stopnia zagrożenia suszą hydrologiczną w wyniku wystąpienia wielomiesięcznej suszy meteorologicznej. Na podstawie wartości wskaźnika SPI-24 (ang. standardized precipitation index) dla 24-miesięcznego okresu stwierdzono, że susza meteorologiczna w Toruniu wystąpiła sześć razy, a łączny czas trwania zjawiska wynosił 33% badanego wielolecia. Okresy suszy hydrologicznej dla Wisły w Toruniu wyznaczono na podstawie wartości wskaźnika SWI-24 (ang. standardized water level index) dla 24-miesięcznego okresu. Stwierdzono, że susza hydrologiczna pojawiła się cztery razy, a jej łączny czas trwania był dłuższy o 10% od suszy meteorologicznej. Bazując na wartościach współczynnika korelacji między wartościami obu wskaźników (SPI-24 i SWI-24) w miesiącach, sezonach i latach stwierdzono słabą zależność między obiema suszami (r < 0,5). Wynik ten ma potwierdzenie także w rozkładzie obu susz. Tylko w 32 miesiącach (8% badanego wielolecia) intensywność obu jednocześnie występujących susz była co najmniej umiarkowana. Uzyskane wyniki świadczą, że susza hydrologiczna występowała okresowo niezależnie od suszy meteorologicznej. Na przebieg suszy hydrologicznej miały również wpływ lokalne czynniki zewnętrzne (elektrownia wodna we Włocławku, zbiornik wód podziemnych GZWP) oraz czynniki klimatyczne występujące w górnej i środkowej części dorzecza Wisły.
The paper assesses the development level of water and sewerage infrastructure in the Kujawsko-Pomorskie voivodeship in the period of 1999-2014. The analysis included the infrastructure in 144 communes. The outcome has ascertained large irregularity in water and sewerage network coverage saturation in particular years, especially in southern and eastern parts of the voivodeship. The growth dynamics of the sewerage network surpasses the water network growth in the analyzed period but still does not reach the development degree of the water system. The Kujawsko-Pomorskie voivodeship has the second densest water network in Poland. However, taking into account sewerage network density, it is ninth. Disproportion in both networks development degree is mitigated by building household sewage treatment plants, especially in the communes with lower population density, in which building sewerage network is too expensive. In 2014 two communes had no sewerage network at all and two others had that network very sparse (over 100 km of water network per 1 km of sewerage network). The most intense water and sewerage infrastructure development was recorded in 2007 and 2014, mainly in rural and urban-rural areas. It is related to increased expenditure on water and sewerage infrastructure within the Regional Operational Programme in the years 2004-2006 and 2007-2013.
Miejsce planowanego portu multimodalnego wyznaczono w gminie Solec Kujawski (km 767-768 Wisły). Głównym zagrożeniem dla żeglugi śródlądowej pod względem hydrologicznym w miejscu planowanej inwestycji jest występowanie niskich stanów wody oraz zjawisk lodowych, które mogą stanowić utrudnienia w ruchu. Dodatkowym zjawiskiem, które może dodatkowo skomplikować sytuację hydromorfologiczną koryta rzecznego jest odkładające się rumowisko. Udrożnienie koryta rzecznego jest możliwe przez stałe usuwanie rumowiska. Do innych możliwości, można zaliczyć zmianę trasy regulacyjnej poprzez nową zabudowę hydrotechniczną, bądź zabudowę całego odcinka dolnej Wisły stopniami piętrzącymi. Wymienione propozycje są znacznie bardziej kosztowne i będą opłacalne tylko przy dużym ruchu żeglugowym. Przed przystąpieniem do budowy portu warto przeprowadzić dokładną analizę ekonomiczną opłacalności inwestycji przy uwzględnieniu okresowego wyłączenia drogi wodnej z ruchu żeglugowego spowodowanego niekorzystnymi warunkami hydrologicznymi. Opłacalność ekonomiczna i gwarancja dostaw powinna być głównym wyznacznikiem budowy portu intermodalnego w okolicy Solca Kujawskiego biorąc pod uwagę aktualny stan drogi wodnej w Polsce.
EN
The location of the proposed multimodal harbour has been set in Solec Kujawski commune (km 767-768 of the Vistula River) near Otorowo. Main threats to the inland navigation here are low water levels and ice phenomena, which may hamper the traffic. Additional factor that may unfavourably affect hydromorphological condition of the river bed is sediments that constantly build up. Clearing the river bed requires constant removal of the sediments. Other possibilities include changing the regulation line by setting up new hydrological structures or building a number of dams throughout whole lower Vistula. The latter proposals are far more expensive than the former one and may be profitable only in case of a very high traffic on the river. Before the harbour construction begins, it is worth of conducting detailed economic analysis of the investment, taking into account temporary navigation ceases caused by disadvantageous hydrological conditions. Profitability and certainty of supplies should be the main determinants for the construction of intermodal harbour in proximity of Solec Kujawski.
Na podstawie opracowanych materiałów kartograficznych z różnych lat (1889-1890. 1975 i 2010) obejmujących obszar projektowanego Pałuckiego Parku Krajobrazowego wykazano, że wystąpiła ogólna tendencja spadkowa jezior. Łączny zanik powierzchni jezior wynosił 4.15% w latach 1890-2010 lub 7% w latach 1890-1975. Są to wartości znacznie mniejsze niż dla całego Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego, co wynika z usytuowania jezior w obrębie rynien subglacjalnych. Ubytek, jak i wzrost powierzchni poszczególnych akwenów zależy od indywidualnego charakteru jeziora, jego parametrów morfometrycznych oraz działalności człowieka (prace melioracyjne, podpiętrzanie jezior). Zakładając, że obecna tendencja zaniku jezior utrzyma się na niekorzystnym poziomie średnio 7% w ciągu 85 lat. całkowity zanik jezior w obrębie planowanego parku krajobrazowego nastąpi dopiero za około 1200 lat, czyli ponad 2 krotnie później niż na całym Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim.
EN
On the basis of cartographic materials released in various periods (1889-1890. 1975 and 2010) covering the area of the proposed Pałucki Landscape Park, it has been proven that there is a general shrink trend in lakes. Total loss of lake surface area between 1890 and 2010 was 4.15%, or 7% between 1890 and 1975. These values are much smaller than those calculated for the entire Wielkopolsko-Kujawski Lakeland, due to the location of the lakes within the subglacial channels. Decrease or growth of individual lakes- surface area depends on the characteristics of the lake, its morphometric parameters and human activity (irrigation works, lake damming). Assuming that the current trend will be sustained at the unfavourable level of 7% over 85 years, the total disappearance of lakes within the planned landscape park will take place in 1200 years, which is over 2 times more than the whole Wielkopolsko-Kujawski Lakeland.
Województwo kujawsko-pomorskie na tle Polski należy do województw o małych zasobach wodnych, o czym świadczą najmniejsze średnie roczne sumy opadów i najmniejsze odpływy jednostkowe rzek. W mniejszym artykule analizie poddano wielkość poboru wody w przeliczeniu na l mieszkańca oraz udział procentowy ilości wody pobieranej na potrzeby gospodarki i zaopatrzenia ludności w latach 1999-2013. Średni pobór wody na l osobę w woj. kujawsko-pomorskim (średnio 119,5 m3/os) należy do jednych z niższych w porównaniu z wartościami dla kraju (287,6 m3/osobę). Największy udział w poborze wody ma gospodarka komunalna (średnio 47,8%), druga w kolejności jest produkcja przemysłowa - średnio 32,0%. Na szczególną uwagę zasługuje duży w porównaniu z wartościami dla kraju udział poboru wody na nawadnianie w rolnictwie i leśnictwie oraz napełnianie stawów rybnych (20,2%). Struktura poboru wody w woj. kujawsko-pomorskim jest zróżnicowana w poszczególnych powiatach. Największy pobór wody w woj. kujawsko-pomorskim zanotowano w powiatach świeckim i żnińskim (150-200 m3/os). Największy udział poboru wody na cele przemysłowe zanotowano w powiatach świeckim, inowrocławskim i żnińskiem. Największy udział poboru wody na potrzeby rolnictwa miał miejsce w powiecie nakielskim (napełnianie stawów) oraz tucholskim, grudziądzkim i toruńskim (nawadnianie na potrzey rolnicze), gdzie ilość pobranej wody wynosiła ponad 50% ogółem pobranej wody w powiecie. We wschodniej części województwa największy udział w poborze wody ma gospodarka komunalna. Wprowadzenie opłat za pobór wody na potrzeby rolnictwa może przyczynić się do ograniczenia ilości pobieranej wody przez bardziej efektywne jej wykorzystanie.
EN
The Kujawsko-Pomorskie voivodship belongs to the regions of Poland with low water resources, as evidenced by the lowest average annual rainfall and the lowest specific discharge of rivers. In this paper we analysed the volume of water Intake per capita and the share of water taken for the needs of the economy and supply for the population in the years 1999-2013. The average consumption of water per person in the Kujawsko-Pomorskie voivodship (an average of 119.5 m3 per person) Is one of the lowest as compared to the corresponding value for the country (287.6 m3 per person). Municipal economy has the largest share in the consumption of water (average 47.8%), second in order is industrial production - an average of 32.0%. Particularly noteworthy is large, as compared to the value for the country, the share of water intake for irrigation in agriculture and forestry as well as filling fish ponds (20.2%). Water intake structure in the Kujawsko-Pomorskie voivodship varies in different counties. The largest water consumption in the province was recorded in the districts of Świecie and Nakło (above 300 m3 per person), as well as in the districts of Inowrocław and Żnin (150-200 m3 per person). The largest share of water consumption for industrial purposes was recorded in the districts of Świecie, Inowrocław and Żnin. The largest share of water intake for agriculture took place in the district of Nakło (filling the ponds) and Tuchola, Grudziądz and Toruń (irrigation for agricultural needs), where the share of water used was more than 50% of the water taken for the district. In the eastern part of the region, the largest share in the consumption of water has the municipal economy. The introduction of fees for water usage for agriculture purposes could help to reduce the water usage through more efficient utilization.
Obszar badań obejmuje bydgoski odcinek Międzynarodowej Drogi Wodnej E-70. Składają się na niego fragment rzeki Wisły, Brdy oraz Kanału Bydgoskiego. Na odcinku tym znajduje się 6 czynnych śluz (Czersko Polskie, Śluza Miejska, Okole, Czyżkówko, Prądy, Osowa Góra). Niniejszy artykuł obejmuje analizę ruchu na drodze wodnej opartą o liczbę śluzowań w okresie 1999-2013. Największe wykorzystanie mają śluzy położone na Brdzie, tj. Czersko Polskie i Śluza Miejska, jednak struktura przewozów jest odmienna. Na Czersku Polskim dominują przewozy towarowe, natomiast na Śluzie Miejskiej pasażerskie.
EN
The research area encloses the part of the inland waterway (E-70) located within Bydgoszcz. It consists of parts of the Vistula, the Brda and the Bygoszcz Canal. There are 6 active locks in this area (Czersko Polskie, Śluza Miejska, Okole, Czyżkówko, Prądy, Osowa Góra). The paper conducts the analysis of traffic in the water way based on the lockage numbers in the period of 1999-2013. The most intensively used are the locks located on Brda, namely Czersko Polskie and Śluza Miejska. They differ with the transit type, however. In Czersko Polskie, the cargo traffic is the one that dominates, while in Śluza Miejska it’s the passenger traffic.
W artykule przedstawiono przegląd osadów powodziowych i biogenicznych zdeponowanych w dnie Doliny Dolnej Wisły od okolic Górska, w środkowej części Kotliny Toruńskiej, po okolice Grudziądza. Omówiono piaszczyste osady powodziowe, osady basenów popowodziowych i mineralne osady jeziorzysk dolinnych. Dokonano analizy podstawowych własności utworów biogenicznych i ich interpretacji genetycznej. Omówiono też wyniki badań nad rekonstrukcją układu koryta Wisły w ciągu ostatnich 200 lat w Kotlinie Grudziądzkiej i Basenie Unisławskim oraz problem powolnego zamulania starorzeczy powstałych przed regulacją i po regulacji hydrotechnicznej w końcu XIX w. Wyjaśniono kwestię gradientu zawartości węglanowej materii rozpuszczonej w dnie doliny i jego wpływ na sedymentację osadów. Zwrócono uwagę na podobieństwa i różnice w transporcie materii rozpuszczonej i zawieszonej między korytem Wisły i starorzeczami na przykładzie starorzecza Starej Wisły i koryta Wisły w Bratwinie.
EN
The paper is a review of flood and biogenic sediments which have been deposited on the Lower Vistula Valley floor from the vicinity of Górsk to Grudziądz town. Sandy flood sediments, flood basin sediments and mineral infillings of former back swamps are described. Biogenic sediments are also discussed and genetically interpreted. The results of the Vistula channel reconstruction in Grudziądz Basin and Unisław Basin in the last 200 years are also presented. The reconstruction is strongly linked with the problem of relatively slow siltation of oxbows after the hydrotechnical regulation at the end of XIX-th century. The question of the carbonates gradient in floodplain sediments is also explained. The differences and similarities of the dissolved and suspended matter transport between the main channel and fluvial lake is shown on the example of the oxbow lake and Vistula river channel in Bratwin.
8
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW