The article presents original concepts of ecological conscience and prevention for human health by protection of the natural and social environment by Polish physician and scientist Julian Aleksandrowicz (1908-1988). Both of them in general contain threads of environmentalism, sozology, axiology with highlighted value of health and proposed medicine of tomorrow. In detailed considerations Polish researcher concentrates on issues of ecological conscience, diseases of civilization and social deformations – partly resulting from the degradation of nature, pacifism and standards for the physician of the future. In the article this matters are presented in three points: 1 Envi-ronmentalism; 2 Ecological Conscience; 3 Deformation of social and human health. Medicine of tomorrow. The text emphasizes the anthropocentrism in sozological aspect of Aleksandrowicz views. A proposal to recognize them in perspective sozophilosophy is also presented.
PL
Artykuł przedstawia oryginalne koncepcje polskiego lekarza i uczonego, Juliana Aleksandrowicza (1908-1988): sumienia ekologicznego oraz profilaktyki zdrowia człowieka poprzez ochronę środowiska naturalnego i społecz-nego. Są zawarte w nich na płaszczyźnie ogólnej wątki ekologizmu, sozologii, aksjologii z wyróżnioną wartością zdrowia i projektowanej medycyny jutra. Na obszarze konkretnym rozważania polskiego badacza dotyczą kwestii sumienia ekologicznego, chorób cywilizacyjnych, deformacji społecznych, po części będących skutkiem degradacji przyrody, pacyfizmu i wzorca lekarza przyszłości. Problematyka ta jest zawarta w trzech punktach: 1. Ekologizm; 2. Sumienie ekologiczne; 3. Deformacje społeczne a ludzkie zdrowie. Medycyna jutra. W tekście uwypuklony jest antropocentryzm sozologicznego aspektu poglądów Aleksandrowicza. Wyłożona jest też propozycja ujęcia ich w perspektywie sozofilozofii.
The article presents the concept of sozology, formulated by Walery Goetel in the 1960s, an innovative proposal to establish an autonomous and interdisciplinary branch of science concerning the protection of the environment. The essence of this idea was to determine the subject matter of the postulated branch science that would include the protection of the natural environment as well as the social environment, which was a major breakthrough and is now an indisputable axiom of ecology, ecophilosophy, the study into the protection of the life of human envi-ronment, and the idea of sustainable development. Furthermore, the text contains a short biography of the Polish scientist and presents the reception of Goetl in modern Polish ecological thought in the form of systemic sozolo-gy and sozophilosophy.
PL
Artykuł prezentuje sformułowaną przez Walerego Goetla w latach 60. XX w. koncepcję sozologii – nowatorską propozycję ustanowienia autonomicznej i interdyscyplinarnej nauki o ochronie środowiska. Istotą tego pomysłu było określenie przedmiotu postulowanej nauki obejmującego ochronę nie tylko środowiska przyrodniczego, ale także i społecznego, co stanowiło prawdziwy przełom a współcześnie jest niepodważalnym aksjomatem ekolo-gii, ekofilozofii, nauki o ochronie życia środowiska ludzkiego, a także idei zrównoważonego rozwoju. Tekst zawiera także krótką biografię uczonego polskiego oraz ukazuje recepcję Goetla we współczesnej polskiej myśli ekologicznej w postaci idei sozologii systemowej oraz sozofilozofii.
Przedstawiany tekst jest próbą rekonstrukcji filozofii dziejów Skolimowskiego, dającej się wyczytać z jego różnorodnych tekstów. Koncepcja ekofilozofii Skolimowskiego jest de facto filozofią społeczną, krytycznie oceniającą kondycję dzisiejszej cywilizacji ludzkiej. Ratunkiem dla niej jest postulowana metanoja (przemiana) człowieka początku nowego tysiąclecia. Ta konieczna transformacja człowieka współczesnego w homo ecolo-gicus, co jest centralnym punktem ekofilozofii, oparta jest na określonej wizji dziejów. Ukazuje ona z jednej strony logikę historii doprowadzającą ludzkość na skraj przepaści. Z drugiej zaś snuje optymistycznie prospek-tywną refleksję nad przyszłością człowieka mistycznie wręcz odrodzonego, jako aktywnego elementu wyższego poziomu rozwoju ludzkości – kosmokracji.
EN
The presented text is an attempt to reconstruct the philosophy of history of Henryk Skolimowski – the idea can be extracted from his various works. The concept of eco-philosophy by Skolimowski is a de facto social philos-ophy that critically evaluates the present condition of human civilization. The rescue for it is postulated metanoia (change) of man of the new millennium. This necessary transformation of contemporary man into homo ecologicus, which is the central point of eco-philosophy, is based on a certain vision of history. On the one hand it shows the logic of the history that brings the humanity to the brink of a precipice, on the other, it spins an optimistic prospective reflection on the future of man almost mystically reborn as an active element of a higher level of human development – cosmocracy.
Artykuł jest próbą przedstawienia zasadniczych filozoficznych tez, które implicite lub explicite znajdują się u podstaw idei zrównoważonego rozwoju. Obok zasygnalizowanych założeń metafizycznych, epistemologicznych, historiozoficznych oraz antropologicznych, uwaga szczególnie została zwrócona na aksjologiczną podbudowę zrównoważonego rozwoju. W zakończeniu omawiana koncepcja została ukazana jako współczesna wersja oświeceniowej optymistycznej filozofii społecznej.
EN
The article is an attempt to present principal philosophical theses which implicite or explicite are the basis of sustainable development idea. Among assumptions concerning metaphysics, epistemology, philosophy of history and anthropology, also axiological foundation of sustainable development is highlighted. In the final part discussed idea is presented as modern version of Enlightenment's optimistic social philosophy.
Artykuł składa się z trzech części. Pierwsza prezentuje oświeceniową historiozofie z ludzkością jako zasadniczym podmiotem dziejów. Druga cześć opisuje idee pluralizmu cywilizacyjnego (Toynbee, Huntington) w której ludzkości nie ma, a są jedynie wielkie historycznie, zantagonizowane cywilizacje. Trzecia część omawia koncepcje zrównoważonego rozwoju, która nawiązuje do idei oświeceniowej i z całej ludzkości czyni przedmiot historiozoficznej refleksji.
EN
The article consists of three parts. The first presents the Enlightment's philosophy of history, presenting humanity as the principal subject of history. The next describes the concept of civilization pluralism (Toynbee, Huntington) in which humanity does not appear - only great and antagonistic civilizations. The final part presents the idea of sustainable development, which refers to the Enlightment's idea and considers humanity.
W artykule przedstawiono powstanie idei zrównoważonego rozwoju, jako alternatywnej drogi rozwoju współczesnego człowieka postawionego w obliczu globalnego kryzysu ekonomiczno-ekologicznego, oraz omówiono fundamentalne dla tej koncepcji nowe pojmowanie wspólnoty ludzkiej. W ujęciu zrównoważonego rozwoju i wszelkich ekofilozoficznych koncepcji kategoria wspólnoty ludzkiej odnosi się do całego gatunku człowieka. Jej wyróżnikiem staje się powszechna świadomość ekologiczna z naczelnym postulatem ekocentryzmu. Warunkiem upowszechnienia świadomości ekologicznej jest globalna edukacja proekologiczna, celem zaś - zbudowanie nowej cywilizacji ludzkiej, w ramach której zlikwidowane zostaną wszelkie zagrożenia dla dalszej egzystencji ludzkości.
EN
The article presents the formation of the sustainable development idea as the alternative for the development of modern humanity in the face of economical and ecological crisis. The new understanding of human community, which is fundamental for this idea, is also described. The idea of sustainable development, and all the ecophilosophical ideas, consider the human community as the reference to whole human species. Its main characteristics are the universal ecological awareness and the postulate of ecocentrism. The requirement for the universal ecological awareness is global proecological education and the purpose of it is to build a new human civilization in which all the threats for the further human existence will be eliminated.
Artykuł przedstawia trzy alternatywne strategie dotyczace rozwoju ludzkości (każda w aspektach: społecznym, politycznym i ekonomicznym). Koncepcje te powstały jako opozycja do procesów globalizacji, które maja znaczący wpływ na współczesną gospodarkę wolnorynkową. Antyglobalizm przedstawiono jako zdecydowaną krytykę globalizacji, alterglobalizm wskazuje na znaczenie społecznej wrażliwości wobec procesów globalizacji, natomiast rozwój zrównoważony sygnalizuje konieczność głębokiej przebudowy obecnego systemu ekonomicznego i politycznego. Wszystkie te tendencje mają wspólny cel – dobrobyt ludzkości.
EN
Anti-globalism, alter-globalism and sustainable development as an alternative to globalism – the article presents three alternative strategies concerning the development of humanity (each in the social, political and economical aspects). These concepts were created in opposition to globalization processes that are exerting a major influence on the modern world’s free market economy. Anti-globalism is presented as a determined criticism of globalization, while alter-globalism indicates the importance of social sensibility towards globalization processes and sustainable development points out that a profound reconstruction of present economicand political structures is needed. However, all of these trends share a common purpose in the prosperity of mankind.